Heemskerk

Plaats
Dorp en gemeente
Heemskerk
Kennemerland
Noord-Holland

gemeente_heemskerk_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Heemskerk anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Heemskerk anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Heemskerk

Terug naar boven

Status

- Heemskerk is een dorp en gemeente in de provincie Noord-Holland, in de streek Kennemerland.

- Wapen van de gemeente Heemskerk.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Heemskerk.

- Onder het dorp Heemskerk vallen ook de buurtschappen Heemskerkerduin en Noorddorp.

Terug naar boven

Naam

Klemtoon
Heemskérk.

Oudere vermeldingen
1e helft 11e eeuw Heimethenkiricha, Heimezenkyrke, 1063 kopie 12e eeuw Hemezonkyricha, 1105-1120 kopie ca. 1420 Hemecekirche, 1130-1161 kopie ca. 1420 Hemecekirke, Hemecekirche, Hemezekirche, Hemecekerke, Hemecenkerke, 1156 Imazankerka, 1248 kopie 1315 Hemezkerke, 1251 Hemskerke, Hemeskerke, 1306 Heemskercke, 1345 Hemeskerke.

Naamsverklaring
Samenstelling van kerk 'eigenkerk' en de persoonsnaam Heimezo, Hemezo. De patroonheilige van de kerk was Sint Laurens.(1)

Bijnaam inwoners
"Als je in Heemskerk woont dan ben je een ‘ezel’. Iets waar Heemskerkers trots op zijn. Maar hoe kom je aan zo’n bijnaam? Er zijn twee verschillende verhalen over de herkomst van de ezel-bijnaam. Begin 20e eeuw werden er in de regio aardbeien geteeld en verhandeld op de markt in Beverwijk. De Heemskerkse telers kwamen niet met paard en wagen, maar met ezel en wagen naar de markt en waren hierdoor ook nog eens later dan de concurrent op de markt. Volgens het verhaal waren ze te arm om een paard te kopen en dus te langzaam, waardoor er een minder goede prijs voor de aardbeien werd betaald. Dit verhaal kan echter historisch niet met foto’s worden onderbouwd en kan als een fictief verhaal worden gezien. Het andere verhaal is wél vastgelegd, en wel in een raadsverslag en in de lokale krant. De burgemeester zou in de raadsvergadering op 4 oktober 1873 de Heemskerkers voor Ezels hebben uitgemaakt omdat hij zich irriteerde aan de halsstarrigheid van de dorpelingen. De eigenwijze ezel werd het symbool van het dorp. Er pronkt zelfs een bronzen beeld van een ezel in het centrum van het dorp (op de hoek van de Marquettelaan en Deutzstraat)." (bron: Heemskerk Zee van tijd)

Terug naar boven

Ligging

De gemeente Heemskerk ligt aan de Noordzee en ligt N van de dorpen Wijk aan Zee en Velsen-Noord en de steden Beverwijk en IJmuiden en Z van de dorpen Castricum en Uitgeest. De A9 doorkruist het O van de gemeente.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Heemskerk 126 huizen met 885 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 50/324 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Oosterbuurt 25/168, Hoogdorperbuurt 11/109, Heemskerkerduin 22/180 en Noordorp 18/104. Tegenwoordig omvatten gemeente en dorp ca. 16.000 huizen met ca. 39.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instanties:

- Historische Kring Heemskerk bestaat uit een vereniging (met ca. 2.000 leden) en een stichting, beide met dezelfde naam en beide opgericht in 1989. Verenigingsgebouw het Historisch Huis bevindt zich op adres Ant. Verherentstraat 5 (de voormalige Sint Mariaschool). De doelstellingen van de vereniging zijn: het verrichten van onderzoek; het verzamelen, ordenen en bewaren van voorwerpen, geschriften en dergelijke; het stimuleren van de belangstelling voor en de studie van de geschiedenis van de gemeente; het in de bres springen voor historische waarden in de gemeente die bedreigd worden. Zie ook het Beleidsplan 2015-2020. De vereniging kent vele actieve werkgroepen op uiteenlopende gebieden. De vereniging publiceert 2x per jaar het tijdschrift Heemskring, evenals de Nieuwsbrief. Overige, nog verkrijgbare publicaties van de vereniging vind je in hun Webwinkel.

- Museum Kennemerland is opgericht in 1931 als Kennemer Oudheidkamer, en is na eerder in andere locaties gevestigd te zijn geweest, sinds 1991 gehuisvest in het rijksmonumentale voormalige raadhuis van de gemeente Wijk aan Zee en Duin (Westerhoutplein 1). Sindsdien heeft het ook de huidige naam. Het museum is gespecialiseerd in de geschiedenis van Midden-Kennemerland, d.w.z. Beverwijk, Heemskerk en Velsen.

- Historisch Genootschap Midden-Kennemerland (HGMK) is opgericht in 1930, heeft ruim 800 leden, en houdt zich bezig met de lokale geschiedenis van het grondgebied van de gemeenten Beverwijk, Heemskerk en Velsen. Het genootschap zet zich in om de geschiedenis van Midden-Kennemerland onder de aandacht te brengen en levend te houden. Dat doen ze onder andere door: lezingen en excursies; wekelijkse inloop op woensdag en donderdag in het Huis van Geschiedenis MIdden-Kennemerland in Beverwijk; uitgeven van historische publicaties, waaronder het jaarlijkse ledenbulletin met daarin artikelen over de regionale geschiedenis en drie keer per jaar een nieuwsbrief; het verzamelen van beeld- en kaartmateriaal; financiëel ondersteunen van Museum Kennemerland. Binnen het genootschap is een aantal werkgroepen actief, waaraan de leden kunnen deelnemen: Monumenten, Paleografie, Fotografie en Redactie.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Heemskerk heeft tijdens de startbijeenkomst van het Kennisnetwerk Nieuwe Binnensteden in mei 2018 de Bruisende Binnenstad Bokaal gewonnen. De gemeente blonk uit op een heldere visie op de binnenstad die meer is dan een winkelhart, onderscheidend vermogen in de regio en regionale afstemming en inzet van vernieuwend instrumentarium bij de aanpak. Voor de gemeente is de lokale opgave het terugdringen van de verspreide bewinkeling en het up-to-date houden van het kwaliteitsniveau. De opgave voor het centrum is het gezellige en vriendelijke dorpscentrum van de noordelijke IJmond te blijven. Ontmoeten, verblijven en kopen gaan hierbij hand in hand. Dorps, gezellig, vakmanschap en service zijn de sleutelwoorden.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Heemskerk heeft 22 rijksmonumenten.

- Heemskerk heeft 44 gemeentelijke monumenten.

- De voorganger van de huidige Hervormde (PKN) Dorpskerk in Heemskerk (Kerkplein 1) wordt voor het eerst genoemd in 1063. Hoe deze eruit heeft gezien, is onbekend. In de loop der eeuwen werd er een kerk gebouwd van tufsteen, een grauwe vulkanische steensoort uit de Eifel, op de plek van de huidige. De toren is in de 13e eeuw opgetrokken uit zogeheten kloostermoppen, dit zijn gebakken grote stenen die gebruikt werden om kloosters mee te bouwen. De kerk was gewijd aan de heilige Sint Laurentius. De onderbouw van de toren behoort tot de romaanse bouwstijl. De bovenbouw behoort tot de Vlaamse kunstgotiek. Het in gotische stijl gedeelte is waarschijnlijk ontstaan in de eerste helft van de 15e eeuw. De Spanjaarden sloopten, tijdens het beleg van Alkmaar in 1573, alles wat brandbaar was uit de kerk. Alleen de toren bleef ongeschonden. Inmiddels had de hervorming plaatsgevonden. In 1585 stortte de spits naar beneden door een blikseminslag. De toren werd herbouwd in een andere steensoort, wat nog altijd zichtbaar is. Na de aftocht van de Spaanse soldaten begon de herbouw door de protestanten. Het wordt een zaalkerk zonder koor in gotische stijl.

De kerk is in 1629 herbouwd. De haan stamt uit 1728. Sinds 1798 is de toren gemeentelijk eigendom. Een consistoriekamer is in 1868 achter in de kerk gebouwd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is de klok uit 1464 door de Duitsers uit de toren geroofd om in Duitsland tot wapentuig te worden omgesmolten. Het schip om de klok te vervoeren liep echter bij Urk aan de grond en zonk. Na de oorlog kon de klok worden geïdentificeerd en in 1946 is hij ongeschonden weer naar de kerk gebracht. In 1970-1973 zijn de toren en de kerk gerestaureerd. De toren wordt 's avonds door schijnwerpers verlicht. De gotische westtoren brokkelde langzaam maar zeker af. Nadat dit in 2012 werd ontdekt, stonden er steigers en een afdak om de bezoekers te beschermen tijdens het binnengaan. De restauratie, in opdracht van de gemeente Heemskerk, is in 2013 voltooid.

De adellijke geslachten van Heemskerk hadden vanaf het begin van de 14e eeuw al hun eigen grafkelders in de twee kapellen van de kerk. Deze kapellen zijn er niet meer. De laatste resten zijn in 1800 afgebroken. In de Dorpskerk zijn door het behoud van oude grafzerken nog tastbare herinneringen bewaard gebleven aan een lange periode van begraven in de kerk. Dit werd in 1829 verboden. Op het kerkhof staat een obelisk, een 16e-eeuws grafmonument voor de vader van schilder Maarten van Heemskerck. Het kerkhof is sinds de hervorming in gebruik als gemeentelijke begraafplaats. In 1987 is op de begraafplaats bij de Dorpskerk een monument onthuld, vlak bij de Britse militaire graven. Een Britse Lancaster met zeven vliegers aan boord stortte op 16 december 1943 neer bij de Kruisberg in het Noordhollands Duinreservaat. Leerlingen van zeven Heemskerkse scholen hebben elk een graf geadopteerd. Twee keer per jaar krijgen de oorlogsgraven een bloemenhulde. Dit gebeurt op 4 mei Nationale Dodenherdenking en op 16 december. Nu hervormden en gereformeerden zijn samengegaan in de Protestantse Kerk Nederland (PKN) worden de zondagse diensten meestal, uit praktische overwegingen, gehouden in de ruimere Morgensterkerk.

- De RK Sint-Laurentiuskerk (Anthonie Verherentstraat 4) is tussen 1889 en 1891 gebouwd. Architect Jos Tonnaer ontwierp een driebeukige kruiskerk in neorenaissancistische stijl. De vieringtoren is 53 meter hoog en bestaat uit twee vierkante en twee achtkantige geledingen. Aan beide zijden van de voorgevel staan twee kleine traptorens. Een van de kapellen is gewijd aan Titus Brandsma. In de kerk hangt een schilderij van de marteldood van Sint Laurentius, dat in de 17e eeuw is gemaakt door de Vlaamse schilder Jan Boeckhorst. De kruiswegstaties zijn in 1871 gemaakt. Het kerkorgel is in 1930 gebouwd door de firma Vermeulen. De kerk valt tegenwoordig onder de Parochie H.Laurentius en H.Maria Heemskerk.

- Begraafplaatsen in Heemskerk: - het kerkhof rond de NH-kerk. - Nederlands-Hervormde kerk a/h Kerkplein. - Nieuwe kerkhof achter de Laurentiuskerk. - Voormalig rooms-katholiek kerkhof bij de Laurentiuskerk. - Gemeentelijke begraafplaats Eikenhof.

- Gevelstenen in Heemskerk.

- Stichting Aircraft Recovery Group (ARG) 1940-1945 is een uitsluitend uit vrijwilligers bestaande organisatie die reeds tientallen jaren onderzoek doet op het gebied van de luchtoorlog boven Nederlands grondgebied tijdens de Tweede Wereldoorlog. Door archiefonderzoek en gesprekken met ooggetuigen en overlevenden van vliegtuigcrashes, probeert zij de gebeurtenissen die zich boven Nederland hebben afgespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog te reconstrueren. Vooral de persoonlijke belevenissen van de betrokken personen staan hierin centraal. Na het 'papieren' onderzoek in de archieven wordt geprobeerd met de verkregen informatie de juiste locatie te vinden waar een vliegtuig (Brits, Amerikaans of Duits) is neergestort. Indien in het wrak de mogelijke aanwezigheid van vermisten en/of bommen wordt vermoed, zet Stichting ARG zich er voor in dat de desbetreffende vermisten een passende begrafenis krijgen, of dat de bommen worden geruimd.

Indien een wrak geen vermisten en/of bommen bevat, gaat zij over tot verzamelen van de onderdelen. De resultaten hiervan worden tentoongesteld in Luchtoorlogmuseum Fort bij Veldhuis (Genieweg 1, Heemskerk). De vrijwilligers die het beheren, noemen zichzelf luchtarcheologen. Alles wat uit de lucht is geschoten en later is opgegraven in de polders in de omgeving, hebben ze hier bijeen gebracht. Zoals munitie, kleding en onderdelen van vliegtuigen. Het museum vertelt het verhaal van de oorlog in de Zaanstreek en dan met name van de luchtvaart. Het museum is van mei t/m oktober elke zondag open van 11.00-17.00 uur. Entree: kinderen tot 8 jaar en veteranen: gratis. Kinderen van 8 t/m 11 jaar: € 2,50. 12 jaar en ouder: € 3.50 (pinnen niet mogelijk). Het museum van de stichting is buiten de reguliere openingstijden ook op afspraak toegankelijk voor scholen en groepsbezoek. Elk jaar komen tientallen scholen uit de omgeving voor een bezoek met rondleiding. Ook bieden zij scholen een lespakket aan voordat de leerlingen op bezoek gaan. Leuk en leerzaam.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "De weekmarkt van Heemskerk (vrijdag) is een begrip in de regio. Zo’n grote en uitgebreide markt is uniek in een dorpscentrum. Iedere vrijdag staan de diverse kramen opgesteld bij Burgemeester Nielenplein en de Maerelaan. Vrolijke verkopers prijzen hun waar aan op de weekmarkt. Hier is van alles te koop, van verse producten als groente, vis, brood, kaas en sushi tot kleding, bloemen, stoffen, woonaccessoires en dierenbenodigdheden."

- "Het merk Heemskerk Zee van tijd is ontwikkeld om de gemeente toeristisch op de kaart te zetten. De gemeente heeft veel te bieden, zoals dorpse gezelligheid, een rustig familiestrand, historische monumenten, een fantastisch bloemen-, bollen-, bos- en duingebied. We durven onze gemeente gerust ‘het best bewaarde geheim van de Noordzeekust’ te noemen. Je komt hier tot rust aan de kust, vandaar de naam. Geniet van het gezellige dorp en de gastvrije ondernemers.

Neem de tijd om onze gemeente te ontdekken. Je hoeft je hier niet te haasten om leuke dingen te doen, te zien en te beleven. Relax op het gezellige familiestrand of ga juist lekker sportief doen op en in het zeewater. Genieten op een terras in het bruisende dorpshart of stap op de fiets en bewonder het kleurrijke tuindersgebied en het bijzondere duinreservaat. Wie meer over de rijke historie van de streek wil weten, neemt een kijkje op het landgoed van kasteel Marquette of wandelt door de wonderschone kasteeltuin van Slot Assumburg. Cultuur en natuur gaan hier hand in hand. Ontdek het allemaal, in Heemskerk heb je alle tijd om te genieten."

- "In 2018 is in deelgebied Castricum-Heemskerk van het Noordhollands Duinreservaat gestart met integrale begrazing. Het doel hiervan is om op zo natuurlijk mogelijke wijze de natuurdoelstellingen voor het gebied te realiseren. De grote grazers helpen bij het openhouden van de duingraslanden, roepen het oprukken van exoten een halt toe en dragen bij aan meer diversiteit in de bospercelen. Waar het gebied eerst was onderverdeeld in verschillende afgesloten begrazingscompartimenten, kunnen nu alle kuddes vrij door het hele begrazingsgebied bewegen. Om meer inzicht te krijgen in het terreingebruik en de verspreiding van de grote grazers na het openstellen van het gebied, is van elke kudde een dier uitgerust met een gps-zender. Vanaf november 2018 zijn elk uur de locaties van de verschillende kuddes geregistreerd. Op deze manier is er inmiddels ruim een jaar aan data beschikbaar over de beweegpatronen van de kuddes in het terrein. Door dichtheden van de grote grazers te koppelen aan vegetatiekaarten kan in kaart worden gebracht welke habitats en terreindelen het meest door de verschillende kuddes worden gebruikt. Student Maarten Looijenga ging hiermee voor PWN aan de slag, wat resulteerde in een aantal interessante bevindingen.

Schotse hooglanders. Uit dit onderzoek blijkt duidelijk dat de zeven kuddes Schotse hooglanders in deelgebied Castricum-Heemskerk van het Noordhollands Duinreservaat elk hun eigen territorium (of ‘home range’) hebben binnen het gebied. De grenzen van deze territoria worden nauwelijks overschreden. Binnen de afzonderlijke territoria wordt door de hooglanders nagenoeg het hele gebied gebruikt. Wat opvalt is dat de kuddes graag verblijven in de percelen waar PWN bosbeheer heeft uitgevoerd, zoals het omvormen van naaldbos naar open duin of het dunnen van loofbos. Daarnaast is de beschikbaarheid van water een belangrijke factor in het bepalen van het verspreidingspatroon. De dieren verplaatsen zich met name via het struweel.

Pony’s. De twee gezenderde kuddes pony’s bewegen zich over het hele begrazingsgebied en hebben geen vaste territoria. De dieren zijn het vaakst te vinden in halfopen tot open terrein, veelal in het westelijk gelegen deel. De pony’s kiezen voor paden en open terreindelen om zich te verplaatsen (in tegenstelling tot de hooglanders en geiten, die een voorkeur hebben voor struweel). Ook de pony’s brengen relatief veel tijd door in bosbeheerpercelen en op plekken waar water beschikbaar is. Geiten. Bij de kudde geiten valt direct op dat de dieren zich nauwelijks in het noordelijke deel van het terrein begeven. Ze hebben hier slechts eenmaal een week doorgebracht. Verder is opvallend dat de kudde meestal verblijft in de zoom en mantel van verschillende vegetatietypes. Net als de hooglanders trekken de geiten met name door het struweel als ze zich verplaatsen. De dieren blijven de komende tijd gezenderd voor meer inzicht in de verspreiding, de voorkeurshabitattypes en het effect op de vegetatie. Ook zullen eventuele seizoensverschillen en variaties in de tijd duidelijker naar boven komen." (bron en voor nadere informatie zie Nieuwsbrief PWN nr. 57, Herfst 2020, pag. 8-9)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Heemskerk, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Heemskerk (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Heemskerk. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Heemskerk, - idem Eikenhof en - idem Laurentius.

Reactie toevoegen