Harkstede

Plaats
Dorp
Midden-Groningen Groningen
Duurswold
Groningen

harkstede_kerk_i_640x480.jpeg

Harkstede, Protestantse kerk

Harkstede, Protestantse kerk

harkstede_kerk_iv_640x480.jpeg

Harkstede, Protestantse kerk, wapens van het echtpaar Piccardt-Rengers

Harkstede, Protestantse kerk, wapens van het echtpaar Piccardt-Rengers

harkstede_kerk_v_640x480.jpeg

Harkstede, Protestantse kerk, offertafereel met Elia en Johannes de Doper

Harkstede, Protestantse kerk, offertafereel met Elia en Johannes de Doper

Harkstede

Terug naar boven

Status

- Harkstede is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Duurswold, in - qua inwonertal, niet qua grondgebied - grotendeels gemeente Midden-Groningen (t/m 2017 gemeente Slochteren), deels gemeente Groningen.

De bebouwde kom van het dorp valt onder de gemeente Midden-Groningen. Een deel van het NW buitengebied van het dorp is in 2017 middels grenscorrectie overgegaan van de gemeente Slochteren naar de gemeente Groningen, in het kader van het project Meerstad. Voor nadere details zie aldaar. Dat gebied is wel grotendeels de postale plaatsnaam Harkstede* gebleven. Een ander deel van het NW buitengebied van het dorp is al eerder afgesplitst tot een nieuwe formele plaatsnaam en dorp Meerstad. Ook die details vind je op de pagina van Meerstad.

* Met dien verstande 1) dat dat gebied een eigen postcode heeft gekregen (9614. De dorpskern = 9617), omdat een postcode altijd maar onder één gemeente mag vallen, en 2) dat dat gebied achter de plaatsnaam het achtervoegsel GN heeft gekregen, omdat het niet wenselijk is om in verschillende gemeenten letterlijk dezelfde plaatsnaam te hebben, ter voorkoming van mogelijke misverstanden. Vandaar het achtervoegsel GN om aan te geven dat het het dorpsgebied van Harkstede in de gemeente Groningen betreft. Iets vergelijkbaars is gebeurd met buurdorp Lageland.

- Onder het dorp valt ook het grootste deel van de buurtschap Klein Harkstede.

- Het dorp werkt op veel gebieden samen met de buurdorpen Scharmer en Woudbloem. Gezamenlijk zou je ze dan ook als 'drielingdorp' kunnen beschouwen. In de volksmond staan ze samen bekend onder de afkorting HSW (waarvoor zie het hoofdstuk Evenementen).

Terug naar boven

Naam

In het Gronings
Haakstee.

Naamgeving
Het dorp heette vroeger ook wel Groot Harkstede, ter onderscheiding van de buurtschap Klein Harkstede. Bij het dorp is het voorvoegsel in de loop der tijd weggevallen (wat overigens bij meer hoofdkernen van soortgelijke 'setjes' is gebeurd. Vergelijk (Groot) Zundert <> Klein Zundert, (Groot) Azewijn <> Klein Azewijn en (Oud) Schoonebeek <> Nieuw Schoonebeek).

Terug naar boven

Ligging

- Harkstede ligt O van Groningen, NW van Hoogezand en Sappemeer, ZW van Slochteren en grenst in het Z aan de A7.

- Het dorp zelf is een redelijk compacte kern, maar het dorpsgebied beslaat een forse oppervlakte. Vanuit het centrum van het dorp loopt de Hoofdweg ca. 5 km naar het westen, tot aan Middelbert, kern Harkstederweg (vlak voor het Eemskanaal). Het westelijke gedeelte heette vanouds - en in principe nog, alleen is dat niet aan bebording herkenbaar - Klein Harkstede. Vanuit Groningen-Ruischerbrug en aansluitend Middelbert-Harkstederweg komend, staat een wit plaatsnaambord Harkstede (wat dus in feite het gedeelte Klein- betreft).

- Bij Klein Harkstede doet zich nog een Baarle-Nassau-achtige situatie voor met iets dat je als enclaves zou kunnen beschouwen: Z van gemaal De Borg ligt een handvol huizen W van de Hoofdweg. De Borgsloot is in 1962 ter plekke iets naar het W verlegd. Deze huizen liggen nu tussen Hoofdweg en Borgsloot. De vóór 2017 gemeentegrens tussen de gemeente Groningen aan de W kant en Slochteren aan de O kant, en sinds 2017 alleen nog dorpsgrens tussen de dorpen Engelbert en Middelbert aan de W kant en Meerstad en Harkstede aan de O kant, loopt ter plekke door de Hoofdweg. De genoemde handvol huizen liggen geografisch gezien in feite in Klein Harkstede, maar omdat ze ook vóór 2017 al onder de gemeente Groningen vielen, vallen enkele panden onder het Z gelegen dorp Engelbert en liggen formeel aan de Engelberterweg, en vallen enkele panden onder het W gelegen dorp Middelbert en liggen formeel aan de Middelberterweg (terwijl die beide wegen op behoorlijke afstand liggen, ca. 500 meter naar het W parallel lopend aan de Hoofdweg).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Harkstede 87 huizen met 536 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.300 huizen met ca. 3.200 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Heemkunde
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij Historische Vereniging Scharmer-Harkstede en Omstreken. "In mei 1995 is het boek 'De geschiedenis van Scharmer-Harkstede en omgeving in woord en beeld' verschenen. Aan de totstandkoming van dit boek is vier jaar lang hard gewerkt door een werkgroep, bestaande uit Heine en Els Knollema, Wolter en Annie Bakker, en de man die het boek samenstelde, Klaas Bos. Dat het boek in hoge mate werd gewaardeerd, bleek wel uit de verkoop. Meer dan 1.600 exemplaren zijn er inmiddels van verkocht. De uitgave geeft een fraai beeld van de historie van de genoemde dorpen en omgeving, en is bovendien bijzonder leesbaar geschreven door Klaas Bos.

Na verschijning van het boek bleek er grote belangstelling te zijn voor de oprichting van een historische vereniging. Na enkele voorbesprekingen is deze in november 1995 opgericht. Meer dan twintig personen waren aanwezig, en gaven zich op als lid van de nieuwe vereniging. Inmiddels is het ledental gestegen tot boven de driehonderd. Regelmatig verzorgen we een tentoonstelling, leveren een bijdrage aan Monumentendag en de Dag van de Groninger Geschiedenis, en verzorgen we lezingen en excursies, soms ook voor andere verenigingen. Ook wordt twee keer per jaar het periodiek 'Vrouger' uitgegeven, met daarin wetenswaardigheden over de geschiedenis van de genoemde dorpen en de buurkernen Woudbloem, Schaaphok, Lageland, Klein Harkstede en Borgweg. De afleveringen bestaan uit gemiddeld 50 pagina's A4-formaat, en bevatten naast een aantal vaste rubrieken ook steeds wisselende informatie.

De historische vereniging doet hierbij een dringend beroep op iedereen die iets heeft wat voor de geschiedenis van onze dorpen van belang is. Gooi het niet weg, geef het aan onze vereniging. Zo hebben we inmiddels vele verenigingsarchieven onder ons beheer: Groene Kruis (plaatselijk); de handelsvereniging, begrafenisvereniging, ijsbaan Nooitgedacht enz. Ook zouden wij graag kopieën willen hebben van historisch interessante documenten. En niet te vergeten oude foto's. Je kunt ervan verzekerd zijn dat alles zorgvuldig wordt bewaard in ons archief. Wanneer je lid wordt van Historische Vereniging Scharmer-Harkstede en Omstreken, kun je gratis dan wel tegen gereduceerde prijs deelnemen aan activiteiten van de vereniging. Bovendien krijg je twee keer per jaar het tijdschrift 'Vrouger'. De contributie bedraagt slechts € 15,00 per jaar.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Bestemmingsplan Harkstede - Scharmer.

- De Structuurvisie Harkstede 2022 beschrijft op hoofdlijnen het te voeren ruimtelijk beleid van het dorp. Dat ruimtelijk beleid op hoofdlijnen is gebaseerd op een ruimtelijk-functionele analyse, ambitie en visie. Er is gekeken naar de manier waarop het dorp nu functioneert en er is gekeken naar de wijze waarop het dorp over een jaar of tien zou kunnen functioneren. Dit functioneren kan niet los worden gezien van de landschapstransformatieplannen aan de randen van het dorp. Ook kan het niet los worden gezien van de voortschrijdende ontwikkelingen daarin en de kansen die dat voor het dorp zou kunnen bieden. Ontwikkelingen binnen en buiten het dorp hangen samen en dienen daarom ook in onderlinge samenhang worden bezien. Vanwege deze relatie en samenhang zijn de plannen en ontwikkelingen aan de randen van het dorp buiten deze structuurvisie op hoofdlijnen eveneens zichtbaar gemaakt.

Vanuit de integrale analyse, ambitie en visie wordt met name aan en in de randen van het dorp ruimtelijke ontwikkeling voorzien. Aan de oostzijde van het dorp, nabij het Rijpemakanaal, wordt levensloopbestendige woningbouw voorzien en aan de westkant een recreatief uitloopgebied met de afronding van de woonwijk Borgmeren. Aan de noordkant wordt het wensbeeld voor de adressering van Meerstad geduid; een adressering die zijn doorwerking krijgt in het centrum van het dorp.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De huidige Protestantse kerk dateert uit eind 17e eeuw. Henric Piccardt liet deze gotische kerk bouwen als opvolger van de oorspronkelijke 13e-eeuwse kerk, die hij tegelijkertijd liet afbreken. De 13e-eeuwse toren bleef gespaard en diende nog lange tijd als 'cachot' (gevangenis). Piccardt ligt met zijn vrouw in een mausoleum in de kerk begraven. Hij had de kerk mede laten bouwen met het oogmerk om er later in begraven te worden. Het latijse opschrift op de kerk luidt namelijk vertaald: "Lezer, opdat de waarheid blijke, hebben de echtgenoten Henric Piccardt en Anna Elisabeth Rengers in het jaar 1694, uit godsvruchtig gevoel, zonder ergens anders hulp te zoeken, deze kerk doen bouwen ter ere van de Allerhoogste, tot aanwas van de Christelijke godsdienst, tot troost der zielen en tot rustplaats voor hun gebeente." Boven de ingang van de kerk zijn de wapens aangebracht van het echtpaar Piccardt-Rengers. Daarboven is een reliëf van een offertafereel met Elia en Johannes de Doper. In de kerk bevindt zich een herenbank, de Piccardtbank. Op de verdieping erboven bevond zich de werkkamer van Piccardt en naast de herenbank was een vertrek voor hem met een privaat ingericht.

- Grafpoëzie te Harkstede.

- Korenmolen Stel's Meuln in Harkstede (Hamweg 2a) is in 1851 gebouwd als grondzeiler en is tien jaar later tot stellingmolen verhoogd. De molen is tot in de jaren zestig van de 20e eeuw door de familie Stel in bedrijf gehouden, maar raakte geleidelijk in verval. Na aankoop door de Slochter Molenstichting in 1971 is de molen in 1982 geheel gerestaureerd. Volgens overlevering moet de molen ook als pelmolen ingericht zijn geweest, maar constructief zijn er geen details die op een eventueel pelwerk wijzen. Het wiekenkruis, waarvan de roeden een lengte van 20,60 meter hebben, is voorzien van zelfzwichting. De molen wordt tegenwoordig regelmatig door vrijwillige molenaars in bedrijf gesteld.

- Museum '40-'45 in voorheen Harkstede is in 2018 verhuisd naar Kolham.

Terug naar boven

Evenementen

- Dorpenfeest HSW (Harkstede/Scharmer/Woudbloem) is eens in de 5 jaar 10 dagen lang feest (juni). De laatste keer was 2015 dus het volgende Dorpenfeest is in 2020. "De oorsprong van dit feest ligt al vóór de Tweede Wereldoorlog. Toen waren er de schoolfeesten, die georganiseerd werden door de onderwijzers van de scholen in samenwerking met ouders als vrijwilligers. De schooljeugd maakte al dan niet verkleed met een versierde wagen, bokkenkar, paard en wagen of benenwagen een rondtocht door het dorp. Er werden straatspelen georganiseerd en ’s avonds was er vaak een feest voor de volwassenen. Het laatste schoolfeest heeft plaatsgevonden in 1971, in de lagere school van Scharmer. In 1980 is het schoolfeest omgetoverd tot een Dorpenfeest van de genoemde dorpen, georganiseerd door de dorpsverenigingen en vrijwilligers uit de dorpen. Later is Stichting Dorpenfeest HSW opgericht, die deze traditie in ere houdt. Zij organiseert e.e.a. in samenwerking met v.v. Harkstede, zodat ook allerlei sportactiviteiten in de feestweek kunnen worden gehouden. Het sportpark van de voetbalvereniging aan de Hamweg is een prima locatie om een grote feesttent neer te zetten waar diverse activiteiten kunnen plaatsvinden.

Het doel van het evenement is het bevorderen van de saamhorigheid in de dorpen Harkstede, Scharmer en Woudbloem en het versterken van het gemeenschappelijk denken in een tijd van individualisering. Vooral in een omgeving waar nog steeds flink gebouwd wordt zal het aantal nieuwe bewoners in de dorpen groeien. Om het ‘dorpse’ gevoel in stand te kunnen houden, niet van elkaar te vervreemden en ook nieuwe bewoners op deze wijze een warm welkom te kunnen bieden blijft het van belang van tijd tot tijd evenementen te organiseren. Mensen kunnen elkaar beter leren kennen en wellicht iets voor elkaar en voor de dorpen betekenen. Stichting Dorpenfeest HSW wil hier graag aan bijdragen. Iedere 5 jaar staat een fantastisch team van vrijwilligers klaar om weer een geweldig feest te organiseren."

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- W van het dorp ligt recreatieterrein Grunopark, met o.a. een meer met strand en een uit de kluiten gewassen roeibaan van ruim 2 km lengte. Dat is de officiële wedstrijdbaan voor het noorden des lands.

- In 2012 zijn de Monumentale Kerk, NOVO Ons Hertenkamp en Stel's Meuln gestart met een nauwe samenwerking met als doel meer bezoekers aan te trekken. De oude dorpsschool van Scharmer heeft zich hier in 2013 bij gevoegd. Bezoekers die op een van de locaties langskomen worden op de andere deelnemers attent gemaakt. Omdat de deelnemers veel van elkaar verschillen zijn zij een interessante combinatie voor toeristen en dorpsgenoten. Zo ontstond het idee voor Rondje Harkstede. Elke 2e zaterdag van de maand zijn de locaties geopend van 13:00-16:00 uur. Je wordt uitgenodigd voor een verkenning om het dorp eens van een andere kant te bekijken. Wat kun je zoal doen bij de locaties: door de kerk en over de kruisgewelven rondgeleid worden; de molen beklimmen; lekker eten en drinken bij NOVO; en herinneringen ophalen in de oude dorpsschool.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Harkstede, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Harkstede (online te bestellen).

Terug naar boven

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Lokale links: - Harkstede linkspagina.

- Belangenorganisatie: - Vereniging Dorpsbelangen Harkstede.

- MFA: - "Basisscholen OBS De Driespan en CBS De Ster in Harkstede zijn, samen met kinderopvang, peuteropvang, bibliotheek, sporthal en logopedie/dyslexiezorg gevestigd in Multi Functionele Accommodatie (MFA) De Borgstee aan de Dorpshuisweg. Het gebouw is in 2021 versterkt. De versterking richtte zich op het minimaliseren van het instortingsgevaar bij een extreem zware aardbeving. Om dat voor elkaar te krijgen moesten bijvoorbeeld de vloeren en wanden aan elkaar verbonden worden en moesten wanden met stalen constructies verstevigd worden. Het overgrote deel van de werkzaamheden gebeurde van binnenuit. Daarnaast is het gebouw verduurzaamd. Het project is in december 2021 afgerond." (bron: gemeente)

- Dorpshuis: - "Sinds 1987 zijn wij als Stichting Jeugdwerk actief om de jongeren in Harkstede en Scharmer een eigen plek te geven in onze dorpen. Ooit begonnen in een oude caravan in de nabijheid van de Heerenlaan. Daarna onderdak gekregen in de kelder van MFC De Roemte. Bezoekers gingen achter de bar van beheerder dhr. Ridderbos om vervolgens af te dalen naar de jongerensoos. In 1990 heeft de stichting een eigen onderkomen gekregen naast het toenmalige MFC. Een eigen onderkomen voor de jeugd genaamd Locomotion. De vorm van het gebouw wekte de indruk van een locomotief. De plaats van het gebouw lag op de oude Woldjerspoorweg (stationsgebouw aan de Dorpshuisweg). Het jeugdhonk werd een onderkomen voor de jeugd. Zowel letterlijk (het bieden van een ontmoetingsplek) als figuurlijk (opkomen voor hun belangen). In 2006 is een nieuwe ontmoetingsplek, jeugdhonk Veur Elkenain, in gebruik genomen op Schout Poelmanweg 4.

Jeugdhonk Veur Elkenain is voor de jongeren in Harkstede / Scharmer en omstreken een ontmoetingsplek waar zij bij elkaar komen om gezellig een potje te poolen, te darten, waar activiteiten plaatsvinden of gewoon om te chillen. Het is een eigen plek van de jeugd, die wordt gerund door de jeugd en ondersteund door vrijwilligers uit de dorpen. Vanaf 2012 is de stichting gaan nadenken over de toekomst van een jeugdhonk. Alleen jongerenactiviteiten organiseren en van daaruit de inkomsten genereren voor het behoud van het gebouw bleek niet haalbaar. Na overleg met de gemeente Slochteren is besloten het gebouw een bredere maatschappelijke functie te geven. Een plaats voor zowel jong als ouder. Daartoe is in december 2015 Stichting Dorpshuis Pand404 opgericht. Stichting Jeugdwerk en de doelstellingen worden voortgezet door de nieuwe stichting. Stichting Dorpshuis zal met name extra activiteiten gaan ontwikkelen voor ouderen en kwetsbare groepen."

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool Driespan is een grote openbare basisschool, met ruim 300 leerlingen. De school is in 1985 ontstaan door de samenvoeging van kleuterschool Dreumeshof en lagere school Driespan. De school hield de naam Driespan, die is ontleend aan het feit dat de leerlingen van drie scholen (Scharmer, Woudbloem en Harkstede) in één school werden ondergebracht. In het logo van de school zijn drie vliegers te zien. Zij symboliseren het vrolijke en speelse gedrag van kinderen. De drie vliegers verwijzen naar het ontstaan van Basisschool Driespan uit drie scholen. Ook staan de vliegers voor de verschillen tussen kinderen. De school geeft op actieve wijze invulling aan de verschillen tussen leerlingen.

- Basisschool De Ster ligt aan de rand van de nieuwbouwwijk in Harkstede, met een zee van ruimte rond de school. Ze beschikken over een ruim plein met een mooie natuurtuin, waarin de kinderen spelen, ontdekken, planten verzorgen, groenten verbouwen en fruit telen. De ster is een open christelijke basisschool. Alle leerkrachten werken vanuit de christelijke identiteit. Iedereen die de uitganspunten respecteert is van harte welkom. De Ster is onderdeel van de brede school De Borgstee. Hierdoor zijn vele voorzieningen binnen handbereik. De kinderen kunnen gebruik maken van een grote sporthal en de bibliotheek en ook de kinderopvang en het consultatiebureau zijn in hetzelfde gebouw te vinden.

- Sport: - "Tafeltennisvereniging TTV Argus is opgericht in 1955. Tafeltennis is een leuke en gezellige sport voor iedereen. Op twee locaties (Harkstede en Hoogezand) zijn elke week vele jeugd- en seniorleden op meerdere dagen van de week actief bezig. Met ongeveer 40 jeugd- en 50 seniorleden is Argus een van de grootste tafeltennisverenigingen in de provincie Groningen. Hierdoor is het mogelijk om de meesten op hun eigen niveau te laten spelen. Behalve het tafeltennissen zelf vinden we ook de sociale kant belangrijk. Daarom worden er regelmatig ook andere activiteiten georganiseerd. In Harkstede is het na afloop gezellig toeven aan de bar in de Sportkantine bij Herman en Adrie Schoenmaker. Wil je ook een keer kennismaken met de mooiste sport die er is? Dat kan! Iedereen mag gratis 4 keer proberen zonder verdere verplichtingen."

- Ondernemen / bedrijfsleven: - "Ondernemersgroep Harkstede - Scharmer e.o. (OGHS) bestaat uit ondernemers uit uiteenlopende branches. 'Van stukadoor tot tandarts' is ons motto. Naast dat de OGHS de belangen van haar leden in de gemeente wil behartigen staat ook het maatschappelijk belang hoog in het vaandel. OGHS ondersteunt, waar mogelijk, evenementen financieel of fysiek. Daarnaast willen we ook vooral gezelligheid tijdens onze samenkomsten. In principe behartigt OGHS geen persoonlijke belangen van ondernemers ten aanzien van overheidsinstellingen en/of derden. Alleen met een goede, gezonde OGHS en een goede onderlinge samenwerking tussen de leden zijn de doelstellingen te realiseren. Voor elke ondernemer in onze dorpen die de OGHS- doelstellingen onderschrijft is het lidmaatschap eigenlijk onontbeerlijk."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Harkstede.

Reactie toevoegen