Harkema

Plaats
Dorp
Achtkarspelen
Fryslân

harkema_collage.jpg

Harkema, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Harkema, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Harkema (3).JPG

Daar hebben we dan Harkema

Daar hebben we dan Harkema

Harkema.JPG

Het woudhuisje in themapark De Spitkeet in Harkema

Het woudhuisje in themapark De Spitkeet in Harkema

Harkema (2).JPG

De spitkeet in themapark De Spitkeet in Harkema

De spitkeet in themapark De Spitkeet in Harkema

Harkema

Terug naar boven

Status

- Harkema is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Achtkarspelen.

- Onder het dorp Harkema valt ook een deel van de buurtschap Reaskuorre.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
De Harkema.

Inwoners
Een inwoner van dit dorp is formeel een Harkemaster, in de volksmond wordt echter gesproken van een Harekiet.

Oudere vermeldingen
Tot 1972 heette het dorp Harkema-Opeinde, tot in de 19e eeuw ook Harkema op Einde. Sinds 1972 is dat toevoegsel uit de naam verdwenen, naar wij vermoeden omdat het anders te veel verwarring wekte met het ZW gelegen dorp Opeinde in de gemeente Smallingerland, en/of met het nabijgelegen Groningse dorp Opende? Toch leeft de oude benaming kennelijk nog steeds, getuige bijv. de naam van de lokale voetbalvereniging (zie hieronder bij Links).

Terug naar boven

Ligging

Harkema ligt N van Drachten, W van Surhuisterveen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Harkema 98 huizen met 484 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.700 huizen met ca. 4.200 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Harkema is een dorp dat verdween, maar toch weer terugkeerde. Ongeveer halverwege Drogeham en Augustinusga ligt in de 17e en 18e eeuw aan weerszijden van de weg het oude, langgerekte streekdorp Harkema-Opeynde. Door allerlei oorzaken verdwijnt deze boerengemeenschap als dorp, maar op de zuidelijker gelegen heidevelden, de Hamsterheide, ontstaat in de 19e eeuw een nieuwe bewoning in de vorm van zeer eenvoudige woningen en vele plaggenhutten oftewel ‘spitketen’. Deze nieuwe nederzetting ontwikkelt zich tot het heidedorp Harkema-Opeinde. De gezinnen zijn groot en het is armoe troef. En wat minstens zo erg was; deze arme heidebewoners worden door de omliggende dorpen vaak met de nek aangekeken. Ze worden in die tijd beschouwd als de paria’s van de maatschappij.

Religie
De kerkelijke scheidslijnen van de vier reeds bestaande Hervormde Gemeenten (Surhuisterveen, Drogeham, Surhuizum en Augustinusga) lopen erg onduidelijk over het heidegebied. Van structureel pastoraal werk is mede daardoor nauwelijks sprake en de kerkgang voornamelijk naar Drogeham, is tot een enkeling beperkt. Geen kerkelijk leven dus, totdat Lambertus Warmolts er zich mee gaat bemoeien. Deze domineeszoon, afkomstig uit Bedum, vestigt zich als boer in de buurtschap Vierhuizen. Als boer Warmolts eens een bezoek brengt aan zijn zieke boerenknecht, wordt hij getroffen door de verschrikkelijke levensomstandigheden waaronder de heidebewoners moeten leven. Maar ook de geestelijke armoede treft de bewogen Warmolts. Daar moet iets aan gedaan worden, vindt hij.

Warmolts trekt naar de omliggende dorpen en grijpt elke gelegenheid aan om de mensen op hun verantwoordelijkheid voor de medemens te wijzen. Hij sprokkelt in 1883 genoeg donaties bij elkaar om op de heide een houten schuurtje te bouwen, dat als een soort evangelisatiepost dienst kan doen. De evangelisatie bestaat aanvankelijk uit alleen zondagsschoolwerk door Warmolts, samen met zijn stiefdochter Antje Buma. Maar als de kinderen met de verhalen die ze op de zondagsschool hebben gehoord, thuiskomen, wordt de belangstelling van de ouders ook geprikkeld. Vandaar dat Warmolts ook begint met eenvoudige preken. Eerst leest hij zijn preken voor, maar al gauw weet de niet geletterde Warmolts de mensen te boeien met voor de vuist weg te preken.

Al snel wordt het houten ‘kerkje’ te klein. Nadat het in eerste instantie nog wat groter wordt gemaakt, wordt in 1891 een echt stenen kerkje gebouwd, op dezelfde plaats waar nu de huidige Gereformeerde Kerk staat. In 1892 sluit Warmolts zich met al zijn volgelingen aan bij de landelijke Gereformeerde Kerken. Als zijn vrouw in 1904 komt te overlijden, neemt hij afscheid van de gemeente en verhuist naar zijn zoon in Stroobos. In 1908 komt er de Gereformeerde school Rehoboth.

Het stenen kerkje wordt al gauw weer te klein. Het wordt afgebroken en in 1913 verrijst op dezelfde plaats het huidige bijna monumentale kerkgebouw. Timmerman van deze prachtige kerk is Gerben Land. Een jaar later bouwt hij de pastorie naast de kerk. Na een 'scheuring' wegens hoog oplopende meningsverschillen in de gereformeerde wereld, ontstaat de Gereformeerde Kerk in Hersteld Verband, die in 1928 in Harkema een eigen kerk krijgt aan de Warmoltsstrjitte.

1946 is een belangrijk jaar in de kerkgeschiedenis, zowel landelijk als ook in Harkema. Van begin af aan hebben de ‘HV-ers’ het Hersteld Verband gezien als een 'noodwoning' en niet als een nieuwe kerk naast de vele reformatorische kerken die er in Nederland al waren. Landelijke pogingen om weer opgenomen te worden in het ‘oude’ verband van de Geref. Kerken stranden. Temeer omdat de Geref. Kerken al spoedig te maken krijgen met een nieuwe crisis, nl. het ontstaan van de Vrijgemaakte Kerken (1946). Toenadering tot de Ned. Herv. Kerk leidt echter tot succes. Op 15 mei 1946 verenigen de ‘Geref. Kerken in Hersteld Verband’ zich met de Nederlands Hervormde Kerk. In Harkema doet zich hierbij een bijzonder probleem voor: samengaan met de Hervormde Kerk... maar die is er hier immers niet. Vandaar dat op 19 mei 1946 de lokale Ned. Hervormde Gemeente geïnstitueerd (ingesteld) wordt. En daarmee is de overgang naar de Ned. Hervormde Kerk een feit. (dit zijn enkele citaten uit een veel uitvoeriger verslag van dhr. W. Veenstra over de geschiedenis van PKN Harkema, die al met al toch een - beoogd - representatief beeld schetsen van de eerste fasen van de ontwikkeling van het dorp)

Vooral sinds 1960 is Harkema snel gegroeid; voorheen is er alleen nog sprake van een zeer verspreide bebouwing. De laatste jaren is er ook sprake van een groei van het aantal bedrijven, vooral aan en nabij de Betonwei.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Harkema krijgt vanaf 2013 een centraal winkelgebied. Het centrum van het dorp gaat op de schop. Het gaat om het gebied dat wordt omsloten door de Nijkamp, Nijebourren, Bouwe Harkemastrjitte en Warmoltsstrjitte. Hier komen een supermarkt, een medisch centrum en 12 appartementen. In het medisch centrum is plaats voor een huisartsenpraktijk, een apotheek en een fysiotherapeut.

- Enerzjy Kooperaasje de Harkema zet zich in voor een energieneutraal dorp in 2050.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Harkema heeft 3 rijksmonumenten.

- Het pand van de Hervormde (PKN) kerk (Warmoltsstrjitte 113) dateert uit 1928. De lokale Hervormde kerk is in 1946 ontstaan uit een afsplitsing van de Gereformeerde kerk, aanvankelijk als Gereformeerde kerk Hersteld Verband. Zie verder bij Geschiedenis. - Site PKN Harkema.

- De Gereformeerde Kerk (Warmoltsstrjitte 61) is in 2004 overgegaan naar de Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland (vGKN). Het pand dateert uit 1913. Zie ook daarvoor verder bij Geschiedenis. - Site vGKN Kerk Harkema. - De kerkdiensten van de vGKN zijn hier terug te luisteren.

- Openluchtmuseum en themapark De Spitkeet laat op een ruim 4 hectare groot terrein zien hoe mensen in de Groningse en Friese heide het niet gemakkelijk hadden in de periode 1850-1950. Het volk was erg arm en de omstandigheden waren erbarmelijk. Het museum laat de verschillende soorten woningen en omstandigheden zien waarin de mensen vroeger leefden en werkten. De vaste collectie bestaat uit de inrichtingsstukken in de drie woningen op het themapark: de spitkeet (plaggenhut) met gereedschap voor de turfgraverij, het woudhuisje (kleine boerderij) uit 1840 met de woninginrichting en veel handgereedschap van de kleine boer, en de woningwetwoning uit 1912 S.W.A.-hûs met woninginrichting en antieke gedragen kleding.

Terug naar boven

Evenementen

- Iepenloftspul (zo te zien is de volgende uitvoering in 2018).

- Dorpsfeest Comité (DFC) Harkema heeft als doel het jaarlijks organiseren van feestweek Sin Oan (juni), met o.a. tal van sport- en spelactivirteiten, en feestavonden van woensdag t/m zaterdag.

- Na editie 2016 is het wielercomité (na 51 edities) gestopt met het organiseren van de Wielerronde van Harkema (op een dinsdag eind mei). Het is nu ondergebracht bij Stichting Wielerpromotie Achtkarspelen, die o.a. al sinds 1994 de Wadro Ronde van de Kerspelen organiseert. Sinds 2017 is er als opvolger het Wielerweekend van Harkema (begin juni), met op vrijdag de Ronde, die al vele jaren werd verreden op het parcours aan de Kriken, Pauloane, Homear en Ikeloane, met start en finish op de Kriken. Sinds editie 2018 zijn start en finish gelegen aan de Homear ter hoogte van nr. 64, waar ook alle andere onderdelen van dit weekend starten en finishen. Op zaterdag is er de Tijdrit, en op zondag de Wadro Ronde van de Kerspelen, die vanuit dit dorp alle dorpen in de gemeente aandoet.

- Fiets- en wandeltocht De Spitkeet (op een zaterdag in augustus). De fietsers hebben keuze uit de afstanden 35 km of 50 km. De wandelaars kunnen kiezen uit de afstanden 12,5 km en 25 km. Alle routes gaan door de prachtige natuur van Nationaal Landschap De Noardlike Fryske Wâlden.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Harkema, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - De website De Harkemaster Courant is een initiatief van Plaatselijk Belang en een onafhankelijke groep vrijwilligers die de redactie vormen. De doelstelling van de website is om een online en offline informatieplatform te genereren dat betrouwbaar en actueel in de lokale informatievoorziening voorziet. 1x per maand is er ook een papieren versie van De Harkemaster Courant, die gratis huis aan huis in het dorp wordt verspreid, en die via de link ook online is te lezen (ook oudere nummers). Tot medio 2014 was dit Doarpsblêd De Harkema. De Facebookpagina onder de link hebben ze gehandhaafd, zodat je daar oudere berichten nog kunt terugkijken. - Nieuws uit Harkema op Facebook.

- Dorpshuis: - Clubhuis Harkema.

- Onderwijs: - "Basisschool 't Holdersnêst in Harkema zorgt ervoor dat kinderen gemotiveerd worden om het beste uit zichzelf te halen. We realiseren dit door in het onderwijs tegemoet te komen aan verschillen tussen kinderen. We kiezen bewust voor een positieve insteek door de nadruk te leggen op wat de kinderen goed doen. Hierdoor krijgen ze zelfvertrouwen en durven ze meer. We motiveren kinderen en we zorgen voor hoge ambities door de ‘echte wereld’ bij het onderwijs te betrekken. We hanteren hierbij de volgende principes: het ontwikkelen van kinderen tot weerbare, positieve mensen met een kritische kijk op hun omgeving, door veel aandacht te besteden aan normen en waarden, het geven van godsdienstlessen en humanistische vorming en een gezonde leefstijl zoals veel aandacht voor sporten, bewegen en gezonde voeding (schoolfruitproject);

de kinderen worden talig opgevoed door ze al vanaf groep 1 in drie talen les te geven: Engels, Fries en Nederlands; de kinderen leren waarom ze leren, door het onderwijs aan te laten sluiten bij de maatschappij. Dit doen we door middel van projecten gericht op ondernemen, techniek en cultuur; leerresultaten staan centraal, waarbij op een planmatige wijze rekening wordt gehouden met de behoeften van de individuele leerlingen. Dat betekent aandacht, zorg en uitdagend leermateriaal voor alle kinderen; voor kinderen die extra basiszorg nodig hebben tot en met aandacht voor meer- en hoogbegaafde kinderen. De leeromgeving wordt rijker en het onderwijs wordt nog aantrekkelijker door het gebruik van nieuwe media. De kinderen leren zelfstandig te leren door veel aandacht te besteden aan vaardigheden gericht op onderzoeken, plannen, presenteren, samenwerken en reflecteren."

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Harkemase Boys.

- Voetbalvereniging v.v. Harkema-Opeinde.

- De Korfbalvereniging is opgericht in 1961.

- Tennisclub.

- Gymnastiekvereniging Hercules.

- Schildpaddenopvang: - De voormalige Poiesz-supermarkt aan de Warmoltsstrjitte in Harkema is - na 4 jaar leegstand - sinds juli 2018 een vestiging van de in 2009 opgerichte Stichting Schildpaddenopvang Nederland, die ook op Warmoltsstrjitte 7 al een pand heeft. Daar kampte men met ruimtegebrek voor de inmiddels meer dan 1.000 opgevangen schildpadden (van 25 verschillende soorten). De leeftijd van de schildpadden varieert van ca. een half jaar tot ca. 85 jaar. De nieuwe plek is het onderkomen geworden voor meer dan 500 waterschildpadden. In het 'oude' pand - met buitenvijver - blijven de landschildpadden gehuisvest. De opvang is elke zaterdagmiddag voor educatieve doeleinden geopend.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Harkema.

Reactie toevoegen