Status

- Haps is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente (en streek) Land van Cuijk. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1993. In 1994 over naar gemeente Cuijk, in 2022 over naar gemeente Land van Cuijk.

- Wapen van de voormalige gemeente Haps.

- Onder het dorp Haps vallen ook de buurtschappen Haring, Laarakker en Putselaar.

Naam

In het Brabants
hòps.

Oudere vermeldingen
1201 Hops, 1308 Hoeps, 1390 Haeps, 1419 Haips, 1570 Haps, 1773 sic: Hasp.

Naamsverklaring
Etymologie onbekend. Een metathesis-vorm van het Germaanse haspa-* '(rivier)kromming', het Middelnederlandse haspe 'kram, grendel, sluithaak' of 'streng garen, haspel' is niet waarschijnlijk, daar deze niet door oude vormen wordt ondersteund.(1)

Ligging

Haps ligt NW van Boxmeer, Z van Cuijk.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Haps, die slechts het dorp omvat, 133 huizen met 680 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.200 huizen met ca. 3.000 inwoners.

Geschiedenis

Het dorp ontstaat in de 13e eeuw en wordt rond 1300 een heerlijkheid. De heren van de heerlijkheid wonen op het Huis te Haps, dat in de 19e eeuw is afgebroken. Van 1427 tot 1566 is er in het dorp een kapel, die bediend wordt vanuit Cuijk. Rond 1570 wordt het dorp een zelfstandige parochie. In 1648 wordt de kerk door de hervormden geconfisqueerd. De katholieken kerken vanaf 1651 in een grenskerk op de Oeffelter Heide in de heerlijkheid Boxmeer, waar wél godsdienstvrijheid heerst.

In 1798 krijgen de katholieken in Haps hun kerk weer terug, maar die is inmiddels vervallen en te klein voor de gegroeide overwegend RK bevolking. In 1814 komt er een nieuwe kerk, met behoud van de oude toren. Als die kerk ook weer te klein wordt, komt de huidige kerk er, in 1899. In 1904 wordt aan de Beerseweg een klooster gerealiseerd voor de Zusters van Liefde van Schijndel. In 1931 komt er een nieuw pand, dat door de zusters in 1976 wordt verlaten. Het pand is in 1982 gesloopt. Tegenwoordig zijn op deze plek de sporthal, bibliotheek en bejaardensoos gevestigd.

Archeologie
Bij de inrichting van bedrijventerrein Laarakker in Haps is bij archeologisch onderzoek in 2017 het oudste graf van Nederland ontdekt. Het betreft het graf van een ten minste 9-jarige die ongeveer 10.000 jaar geleden door stamgenoten is begraven aan de rand van de Maasvallei. Het oudst ontdekte graf tot dan toe lag bij Rotterdam. Dat was, zo blijkt uit onderzoek in een deeltjesversneller in Groningen, enkele honderden jaren ‘jonger’. Het Hapse graf bestaat uit een kleine kuil van 50 centimeter doorsnee, waarvan nog 15 cm in diepte over is. Hierin zijn crematieresten aangetroffen van bot en houtskool. De vondst is volgens archeoloog Tom Hos, hoofdonderzoeker namens het archeologisch bedrijf Econsultancy, redelijk uniek te noemen: "In Nederland zijn nog maar zes andere van dit soort graven ontdekt. Behalve in Rotterdam ook in Dalfsen en Oirschot." De onderzoekers besloten het graf na hun onderzoek over te dragen aan Museum Ceuclum in Cuijk. "Dit museum ligt hier het dichtst in de buurt. We hebben hiervoor gekozen ter ere van de regio waar we het hebben gevonden."

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instanties, sites en literatuur:

- Stichting Haps' Heem heeft ten doel het bevorderen van de archeologische, geschiedkundige en oudheidkundige kennis van dit dorp. Het eerste belangrijke doel van de stichting was het verschijnen van een boek over het dorp. Een boek dat de hele geschiedenis beschijft, van de eerste archeologische vondsten tot de huidige tijd. Het boek 'Haps en het land van Cuijk. Van prehistorie tot 21e eeuw' is eind 2009 verschenen. Het door Rien van den Brand samengestelde boek telt 670 bladzijden, waarvan ongeveer 30 procent gevuld met afbeeldingen en materiaal als illustraties, tekeningen, plattegronden e.d. In het boek is uniek materiaal verwerkt dat onder meer afkomstig is uit nationale en Europese archieven. Zoals de titel al aangeeft, behandelt het boek niet alleen de (pre)historie van het dorp, maar ook die van het Land van Cuijk in bredere zin.

Tijdens het verzamelen van gegevens, benodigd voor het boek, is de stichting enthousiast geraakt over de bereidwilligheid van mensen om bijv. oude familiestukken af te staan ten behoeve van de stichting. Het gaat om bijv. oude munten, foto’s, gemeentewapen, archeologische vondsten met geweldige verhalen, verschillende (boeren)attributen enz. Het hierdoor ontstane archief moet beheerd en toegankelijk worden voor een ieder die er interesse in heeft. De stichting moet hier nog een vorm voor vinden.

- Verhalen over de geschiedenis van Haps op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Recente ontwikkelingen

- In 2017 is ter verbetering van de leefbaarheid en de verkeersveiligheid in het dorp de provincialeweg N264, die voorheen midden door Haps liep, Z om het dorp heen gelegd. Ook het regionale bedrijventerrein Laarakker wordt met de nieuwe weg beter ontsloten.

- De gemeente Cuijk gaat in 2020 onderzoeken hoe de Lokkantseweg in het buitengebied van Haps, tussen de nieuwe randweg om de dorpskern en de A73, verkeersveiliger kan worden gemaakt. De buurt vraagt al jaren bij gemeente en politie om actie, omdat er regelmatig ongelukken gebeuren, ook met dodelijke afloop. "We voelen ons niet veilig als we buiten komen. Er wordt veel te hard gereden over deze sluiproute naar Boxmeer. Ook rijdt er meer verkeer overheen sinds de randweg er ligt. Voor de fietsers - er rijdt veel jeugd van en naar scholen in Boxmeer - is het alleen maar onveiliger geworden", stellen omwonenden.

Verkeerswethouder Gerard Stoffels stelde weliswaar serieus onderzoek te gaan doen, maar meldde tevens dat er geen eenvoudige oplossing voorhanden is: "De enige echte oplossing is een vrijliggend fietspad. Dat is duur, terwijl onze middelen beperkt zijn. Een paar plateaus op deze rechte weg van een paar kilometer zijn onvoldoende. Een wegversmalling werkt ook niet, omdat dit een weg is met relatief weinig verkeer." De Kerkstraat krijgt bij de splitsing met de Kalkhofseweg en Oeffeltseweg een rotonde. Gemeenteraadspartijen Liberaal Land van Cuijk en CDA maakten daar bezwaar tegen: zij zien geen ‘nut en noodzaak’ meer in een 'dure’ rotonde voor een betere doorstroom van het verkeer, na de komst van de randweg in 2017, die het dorp van veel doorgaand verkeer heeft ontlast. Liesbeth van Heeswijk (LLvC) stelde daarom: "Dat geld kan beter naar de Lokkantseweg."

- Integraal Dorpsontwikkelingsplan (iDOP) Haps (2011).

Bezienswaardigheden

- Haps heeft 5 rijksmonumenten.

- Neogotische Sint Nicolaaskerk uit 1899.

- Mariamolen uit 1802. Uniek aan deze molen is de zeskantige constructie.

- Aan de muur van het laatste gemeentehuis bevond zich een mozaïek van kunstenares Henny Visch uit 1970, symboliserend de oorsprong van de naam Haps. Nadat het dorp bij de gemeente Cuijk was gevoegd, is het gemeentehuis afgebroken. Op initiatief van de dorpsraad is het mozaïek door kunstenares Myrna Rasker uit Nijmegen volledig gerestaureerd en gerenoveerd. Het mozaïek was na de sloop namelijk flink beschadigd. Enkele particulieren, de dorpsraad, de gemeente Cuijk en nog enkele andere sponsoren hebben het mogelijk gemaakt dat het gerestaureerd kon worden. In 2015 heeft het een nieuwe plek gekregen (hoek Raadhuisplein/Kerkstraat). Het geheel heeft een afmeting van maar liefst ca. 4,50 meter breed en 2,50 meter hoog. Het is bevestigd op een nieuw gebouwde betonnen muur. Bij het mozaïek is een bord geplaatst met informatie over het mozaïek en de betekenis ervan.

- Het rijke Roomse leven van de afgelopen 150 haar herleeft in religieus museum In de Zevende Hemel. Een uitgebreide collectie religieuze voorwerpen is gehuisvest in een smaakvol verbouwde ruimte in het huis van Frans en Riet van de Camp. Zij exposeren het resultaat van bijna een halve eeuw verzamelen van heilgenbeelden, wijwaterbakjes, rozenkransen en vele andere devotionalia.

- Gevelstenen in Haps.

Jaarlijkse evenementen

Algemeen
"Jeugd- & Jongerenraad (JJR) Haps is een stichting met actieve, gemotiveerde leden die als doel heeft activiteiten te organiseren voor de schoolgaande jeugd in het dorp. De raad bestaat uit creatieve leden uit verschillende leeftijdscategorieën en kan daardoor blijvend met frisse ideeën komen. De JJR speelt in het dorp een grote rol, omdat de raad het gehele jaar door activiteiten organiseert waarvoor veel kinderen samen met hun ouders de deur uitgaan, zoals Koningsdag, de KinderVakantieWeek en de intocht van Sint Nicolaas."

Carnaval
- Carnavalsvereniging De Zelfkant.

- Koningsdag.

Landschap, natuur en recreatie

- Natuurgebiedje met visvijver de Kampse Plas ligt direct ZW van het dorp, aan de Kampsestraat. Het gebiedje ligt aan de voormalige spoorlijn Boxtel-Wesel, dat ook wel het Duits Lijntje werd genoemd (het stationsgebouw van Haps is in 1991 afgebroken). Dit traject is nu een 'zandige strook natuur', een verbinding tussen verschillende natuurgebieden, en rijk aan vogels, insecten, kikkers, hagedissen, kleine zoogdieren en de typische planten die in een dergelijke biotoop voorkomen.

- "Theater De Steenakker is een particulier theater, gevestigd in de voormalige stallen en de hooizolder van onze woonboerderij, gelegen in het buitengebied van Haps. Het theater is ontstaan uit onze beroepsachtergrond en bevlogenheid in het theatervak. De eerste jaren was het theater een podium voor ons zelf en onze vrienden. Sinds 2013 is het een volwaardig theater met een eigen programma voor publiek. Theater De Steenakker is een kleinschalig theater met een aparte ontvangstruimte en foyer. We maken hoogwaardige programma’s op het gebied van theater, muziek, cultuur en streekhistorie. Dat kan een workshop, een verhaal of poppenspel, een concert of een theatervoorstelling zijn. Wij organiseren ook culturele bijeenkomsten, ontvangsten of feesten met veel aandacht voor onze gasten. We richten ons vooral op groepen zoals vrienden, familie-, werk- of netwerkverbanden. Van een korte ontvangst voor een kleine groep tot een volledige dag of avondvullend programma met alles erop en eraan. Alles is mogelijk en wordt op maat gemaakt. Het theater en de foyer zijn ook te huur voor lezingen, trainingen en vergaderingen. Huistheater De Steenakker is een non-profit organisatie. We heten je graag van harte welkom in ons theater aan huis! Elles van Loenen, Bart en Bram Vaessen."

- "Ten oosten van Haps, langs de A73, wordt industrieterrein Laarakker gerealiseerd. Als compensatie van dit industrieterrein begeleidde Areal de afgelopen jaren de aanleg voor van 15 kilometer landschapselementen in het dorp en buurdorp Sint Agatha. Een volgend onderdeel van de compensatie is de inrichting van het laatste deel van de ecologische verbindingszone (EVZ) Laarakkerse Waterleiding. Areal leidt ook dit mooie, circa 2,8 hectare grote project." (bron: Areal)

- In 2017 is een dassentunnel aangelegd onder de Hoefseweg in Haps, zodat zij veilig kunnen oversteken. Dit is gerealiseerd ter compensatie van het verlies aan ruimte voor deze dieren door de komst van Nutricia op bedrijventerrein Laarakker. In september 2020 is bij de dassentunnel afgewerkte olie in de grond aangetroffen, kennelijk bedoeld om dassen tegen te houden. "Ik werk al dertig jaar voor Das en Boom, maar dit heb ik nog nooit meegemaakt. Dit is van een ongelooflijke botheid", reageerde Marc Moonen. "Dassen maken zogeheten wissels door iedere keer hetzelfde pad te nemen. Die paadjes vinden ze door hun reukvermogen. Door de afgewerkte olie er op te gieten, en zelfs in mondingen van de dassentunnel, kunnen de dieren die weg niet meer vinden." Moonen heeft aangifte gedaan bij de provincie Noord-Brabant, eigenaar van de dassentunnel. Hij vermoedt dat de moedwillige vervuiling het werk is van een boer die niet blij is dat de dassen zich tegoed doen aan de mais.

"Er is ook een faunapassage aangelegd onder de Oeffeltseweg NW van de dorpskern van Haps. Deze dassentunnel was de laatste stap van de 'natuurcompensatie Laarakker' in opdracht van Regionaal bedrijvenpark Laarakker. De tunnel ontsluit een nieuw ingericht leefgebied tussen EVZ Laarakkerse Waterleiding, Cuijksweg en Oeffeltseweg. Areal heeft het hele proces van EVZ tot faunapassage begeleid, waarbij de aanliggende bewoners samen aan de tekentafel hebben gestaan om de inrichting mee te ontwerpen." (bron: Areal)

- "Een werkgroep van Agrarische natuurvereniging ANV Raamvallei heeft heggen en houtwallen aangelegd rondom de recentelijk gerealiseerde Randweg Haps. Areal heeft de kar getrokken om samen met Stichting Raamvallei en de ANV in opdracht van Provincie Noord-Brabant en gemeente Cuijk de natuurcompensatie voor de randweg in te kleuren. De opgave is dik vijf kilometer heg. En da’s niet mis in dat kleine gebiedje. Al die nieuwe natuur- en landschapselementen compenseren de natuur die moest wijken voor de randweg. Deelnemende grondeigenaren nemen samen de compensatieopgave op zich en ontvangen daarvoor een vergoeding. Zo zijn de bewoners rondom de randweg zelf aan zet om hun buitengebied in te richten. Nieuwe deelnemers zijn welkom." (bron: Areal)

Beeld

- © van de 1e afbeelding: Stichting Haps' Heem.

Links

- Algemeen: - Site van en over Haps.

- Nieuws: - In Haps is er de 2-wekelijkse dorpskrant De Schakel, die via de link ook online is te lezen (ook oudere nummers).

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Haps. - Contactgegevens Dorpsraad.

- Muziek: - Leerlingen op blaasinstrumenten en slagwerk stromen bij Muziekvereniging Juliana in via muziekschool Muzelinck. Wanneer volwassenen starten met een opleiding, stappen ze in de vrije richting in. In deze richting doe je na twee jaar A-examen en ga je daarna door voor de cijferlijst c.q. getuigschrift van het B-examen. Leerlingen t/m 18 jaar worden geplaatst in de leerrichting. Als je al redelijk wat muziek kunt maken met je instrument mag je bij het Opleidingsorkest. Dit is een groep beginnende muzikanten uit de vereniging die samen een uur in de week muziek maken. Naast leerlingen uit Haps zijn er ook leerlingen uit Sint Hubert en Langenboom. Na het B-examen is doorgaan met de lessen niet verplicht, maar het wordt wel aangeraden.

- Blaaskapel De Rozenbottels uit Haps heeft zich toegelegd op de Tsjechische volksmuziek en dan met name de Mährische en Egerländermuziek. Ogericht in 1968, en daarmee een van de oudste kapellen in de regio. De kapel bestaat voornamelijk uit leden van Muziekvereniging Juliana uit het dorp maar er zijn ook leden van buitenaf.

- Zorg: - "Zorgboerderij De Cinquant in Haps werkt met mensen voor mensen. Door te kijken naar de kracht van de hulpboer ontstaan vaak nieuwe, soms onverwachte mogelijkheden. Door de werkzaamheden aan te passen aan de kwaliteiten van de hulpboer krijgen zij meer vertrouwen in het eigen kunnen. Ook het hebben van een baan draagt hieraan bij. Er wordt immers op je gerekend, want wie voert anders de koeien? Het werk op de boerderij vraagt er vaak om dat de hulpboeren echt samenwerken. Het contact met de wisselende doelgroep ontwikkelt een sterke sociale vaardigheid. Voor de een wordt bijvoorbeeld de strakke structuur doorbroken terwijl het voor ander juist de structuur biedt. En door het samenwerken maak je gebruik van elkaars kwaliteiten. Werken op de boerderij doet goed. De rust die de natuur biedt, het ritme van de seizoenen, het zaaien en oogsten zet je weer met twee voeten op de grond. Het gevoel van eigen verantwoordelijkheid wordt vergroot. Door een opbouwende werkwijze en het contact met mensen, dieren en de omgeving willen we hulpboeren de gelegenheid geven om weer mee te draaien in het werkproces en zich verder te ontwikkelen."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Haps en - idem RK.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)