Haarzuilens

Plaats
Dorp
Utrecht
Utrecht

haarzuilens_collage.jpg

Haarzuilens, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Haarzuilens, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

haarzuilens_kasteel_de_haar_125_jaar_2017.jpg

Haarzuilens, Kasteel De Haar heeft in 2017 het 125-jarig bestaan van het huidige kasteel gevierd. Het kasteel is van oorsprong al eeuwen ouder, maar is in 1892 herbouwd, vandaar.

Haarzuilens, Kasteel De Haar heeft in 2017 het 125-jarig bestaan van het huidige kasteel gevierd. Het kasteel is van oorsprong al eeuwen ouder, maar is in 1892 herbouwd, vandaar.

haarzuilens_beschermd_dorpsgezicht_kaart_rce_kopie.jpg

Het grootste deel van het dorpsgebied van Haarzuilens is in 2013 definitief tot beschermd dorpsgezicht benoemd. Hoe de grenzen van dat gebied lopen, kun je zien op deze kaart. (© Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Het grootste deel van het dorpsgebied van Haarzuilens is in 2013 definitief tot beschermd dorpsgezicht benoemd. Hoe de grenzen van dat gebied lopen, kun je zien op deze kaart. (© Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Haarzuilens (2).JPG

Op de Brink in Haarzuilens

Op de Brink in Haarzuilens

Haarzuilens (3).JPG

Herfst op de Brink in Haarzuilens

Herfst op de Brink in Haarzuilens

Haarzuilens.JPG

De dorpspomp op de Brink in Haarzuilens

De dorpspomp op de Brink in Haarzuilens

Haarzuilens (5).JPG

En natuurlijk Kasteel De Haar in Haarzuilens. Meer over het kasteel, zie de link Bezienswaardigheden.

En natuurlijk Kasteel De Haar in Haarzuilens. Meer over het kasteel, zie de link Bezienswaardigheden.

haarzuilens_kasteel_de_haar_poortgebouw.jpg

Haarzuilens, poortgebouw Kasteel De Haar

Haarzuilens, poortgebouw Kasteel De Haar

UT gemeente Haarzuilens in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Haarzuilens in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Haarzuilens in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Haarzuilens

Terug naar boven

Status

- Haarzuilens is een dorp in de provincie Utrecht, gemeente Utrecht. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1953, in 1818 ontstaan uit de gemeente Vleuten. In 1954 over naar gemeente Vleuten-De Meern, in 2001 over naar gemeente Utrecht.

- Wapen van de voormalige gemeente Haarzuilens.

- Haarzuilens heeft ook een eigen vlag. De Haarse vlag is het symbool van onderlinge verbondenheid van de inwoners. In de vlag zijn de zuilen en ruiten verwerkt die ook terug te vinden zijn in het familiewapen van de familie Van Zuilen van Nijevelt van Kasteel De Haar. Op de dagen dat niet de Nederlandse vlag uithangt op de vlaggenmast op De Brink hangt daar de Haarse vlag uit. Huizen met een vlaggenmast die daar voor kiezen kunnen op de dagen dat op De Brink de Haarse vlag uithangt ook de Haarse vlag uithangen.

- Onder het dorp Haarzuilens vallen ook de buurtschappen Lage Haar (grotendeels), Ockhuizen en Themaat (grotendeels) en een klein deel van de buurtschap Laag-Nieuwkoop.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1398 "Jan Winter, wonende upten Haer", 1665 Haer, 1844 de Haar, 1913 De Haar. Gemeente: 1826 De Haar Zuilens, 1844 de Haarzuilens, 1839-1859 Haarzuilen.

Naamsverklaring
Het deel -zuilens gaat terug op de familienaam Van Zuilen. Het eerste deel refereert aan de oorspronkelijke naam van het dorp, De Haar, waarvan de naam identiek is met haar 'zandige rug'. In 1761 wordt heer Anthoon Martinus van Zuylen van Nijeveld met De Haar beleend.(1)

Terug naar boven

Ligging

Haarzuilens ligt NW van Vleuten, ZW van Maarssenbroek, ZO van Kockengen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Haarzuilens 51 huizen met 286 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 160 huizen met ca. 400 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Vanaf de 12e eeuw zijn delen van de rivieren in deze regio bedijkt, waarbij onder meer de Thematerdijk - Bochtdijk - Lagehaarsedijk tot aan de Bijleveld als ontginningsbasis op de stroomrug dient. Als achterkaden dienen de Nieuwe Dijk of Nieuwkoopse Dijk, thans de Laag-Nieuwkoopsebuurtweg, die de nieuwe ontginningsbasis voor Laag-Nieuwkoop wordt, en de Oudenaars Kade (tracé A2). De ontginningseenheden worden van elkaar gescheiden door zijkaden: de Haardijk, de huidige Rijndijk, en de evenwijdig daaraan lopende Thematerkade - Ockhuizerweg. De polders N van de Thematerdijk worden in cultuur gebracht volgens de toen gebruikelijke systematische ontginning van langgerekte percelen met een vaste breedtemaat (circa 110 meter) en haaks op de ontginningsbasis, waaraan de boerderijen worden gesticht.

De vaste lengtemaat van circa 1.250 meter moest hier vanwege de onregelmatige achterbegrenzingen worden verdubbeld c.q. verlengd. Het waren namelijk overgebleven stukken wildernis, die als restontginningen in cultuur werden gebracht. Om de opstrekkende percelen, de ‘slagen’, niet te lang te laten worden, komt een tweede, korte ontginningsbasis, genaamd Ockhuizen, tot stand. Deze wordt al in 1362 vermeld. De afwatering van de ontginningsgebieden vindt aanvankelijk plaats op de Oude Rijn. Al spoedig, in het eerste kwart van de 13e eeuw, wordt gekozen voor lozing op de Vecht. Hiertoe wordt de Haarrijn gegraven, die omstreeks de 16e eeuw drie molens krijgt, die in 1877 worden vervangen door een stoomgemaal.

Het grondgebruik richt zich in de middeleeuwen op akkerbouw op de stroomruggen en rond de bewoningskernen (dorp De Haar met de oudere, onregelmatige blokverkavelingen), op de gemeenschappelijke weidegronden (meent) en op de hooilanden in de ontginningen. Verder weg, in de voormalige wildernissen, zien we vanaf de 16e eeuw hier en daar eendenkooien verschijnen. Een goed voorbeeld van een eendenkooi vinden we nog in het noorden van het gebied, nabij de A2. Vanaf de 17e eeuw volgt een geleidelijke omzetting van bouwland in weiland als gevolg van inklink- en wateroverlast. Begin 19e eeuw zijn bijna alle hogere gronden nog in gebruik als bouwgrond, terwijl de lagere polders voor veeteelt zijn ingericht met hier en daar percelen griendhout. Vijftig jaar later zijn ook de hogere gronden grotendeels in weiland omgezet.

Kasteel De Haar wordt voor het eerst in 1391 vermeld. In 1482 wordt het door de Kabeljauwen ingenomen en in brand gestoken, waarna herbouw en uitbreiding volgen in de eerste helft van de 16e eeuw. Vanaf de 17e eeuw treedt het verval in, totdat uiteindelijk een grote ruïne rest. De herbouw van het kasteel geschiedt tussen 1892 en 1912 naar ontwerp van architect Pierre Cuypers. De opdrachtgevers zijn Etienne van Zuylen van Nyevelt De Haar, die het kasteel in 1890 erft, en zijn vrouw Hélène de Rothschild. Ter gelegenheid van hun huwelijk in 1887 geeft Victor de Stuers hen een door Cuypers gemaakt restauratieplan voor De Haar. In 1892 geven zij hem hiertoe de opdracht.

Het in oorsprong uit de 14e eeuw of eerder stammende dorp Haarzuilens lag aan de voet van het kasteel, in de buitenbocht van de Bochtdijk. Door de grootse plannen voor een parkaanleg met vrij uitzicht vanaf het kasteel op het Zuiderpark komt het oude dorp in de weg te liggen. Het dorp wordt daarom vrijwel geheel afgebroken. Ten oosten van het kasteel, in het verlengde van de Eikslaan, wordt een stuk grond aangekocht van de familie Van Lynden. Cuypers en Copijn ontwikkelen plannen voor een nieuw dorp op deze plek. De bouw start in 1896 en komt in 1898 gereed.

Een kleine uitbreiding van het dorp Haarzuilens met 17 woningwetwoningen wordt in de jaren zestig aan de noordzijde langs de Ockhuizerweg gerealiseerd. Ook de oostelijke zijde van het oude dorp, tot dan toe opengelaten om het dorp aan deze zijde te kunnen uitbreiden volgens de opzet van 1896, krijgt een bebouwing van 8 particuliere, vrijstaande woningen. Ten slotte verrijzen in de jaren tachtig 12 woningen aan de Alexandralaan. Sinds de jaren negentig was de baron (1932-2011) begonnen met de verkoop van zijn woningen in het dorp aan particulieren. (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij Historische Vereniging Vleuten, De Meern, Haarzuilens & Leidsche Rijn. "De in 1981 opgerichte historische vereniging is actief op de volgende terreinen: lokale historie, genealogie, archeologie en monumenten. Voor leden en geïnteresseerden organiseert de vereniging regelmatig activiteiten. De activiteiten zijn op de website te vinden. De vereniging heeft een kenniscentrum in Vleuten, gevestigd in een van de Broederschapshuisjes (Dorpsstraat 1). Dit is echter tot augustus 2019 gesloten i.v.m. een grondige verbouwing. De vereniging geeft ieder kwartaal een tijdschrift uit, genaamd “Rond Leidsche Rijn en Vleutensche Wetering”, waarin historische artikelen worden gepubliceerd. De vereniging kan ook lezingen verzorgen, voor o.a. nieuwe bewoners, bewonersverenigingen, scholen, ouderen. Al deze activiteiten zijn alleen mogelijk door de inzet van een groot aantal vrijwilligers en betrokken leden. Hiervan hebben we er nooit genoeg. Ook jouw inzet is zeer welkom bij het medebeheer van het kenniscentrum, de redactie van ons tijdschrift, archiefwerkzaamheden of als rondleider op bijvoorbeeld De Hoge Woerd."

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Natuurmonumenten gaat 15 woningen bouwen op 3 voormalige agrarische percelen in Haarzuilens. Het bestemmingsplan hiervoor is in februari 2017 door het college vastgesteld. Het gaat om 12 woningen op 2 percelen aan de Ockhuizerweg en 3 op een perceel aan de Rijndijk. Door het realiseren van deze woningen wordt het tekort op het beheer van het recreatiegebied van Haarzuilens gedeeltelijk gecompenseerd. Dit tekort is ontstaan door het vervallen van de Rijksbijdrage voor verwerving, inrichting en beheer van 'Recreatie om de Stad (RodS)-gebieden'. Nu kan het recreatiegebied openbaar en duurzaam in stand worden gehouden. Het betreft o.a. de aanleg van Parkbos De Haar N van buurtschap Lage Haar (dat ook aldaar wordt beschreven), waar volop kan worden gewandeld en gespeeld. Dit was een van de laatste mogelijkheden om nabij de stad nog een nieuw bos te planten, ook belangrijk voor de generaties na ons.

- Het Bestemmingsplan Haarzuilens is in 2014 vastgesteld. Op het internet hebben wij alleen het - via de 1e link hiervóór online te lezen - 'conceptontwerp' uit 2011 kunnen vinden. Zeer interessant en uitvoerig document (666 pag.!), ook voor wie in verleden, heden en nabije toekomst van dit dorp is geïnteresseerd.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Haarzuilens heeft 45 rijksmonumenten.

- Haarzuilens, met kasteel de Haar, het dorp en de landerijen, is in 2013 tot beschermd dorpsgezicht benoemd.

- Kerk of kapel van Kasteel De Haar. De inwoners hebben gedurende de 20e eeuw vele decennia geijverd voor een eigen kerk, maar het bisdom heeft daar gezien de kleine omvang van het dorp telkens afwijzend op gereageerd.

- Kasteel De Haar is het grootste en - naar eigen zeggen - meest sprookjesachtige kasteel van Nederland. Je kunt onder begeleiding van een gids een kijkje nemen in het kasteel. Door het jaar heen zijn er veel bijzondere activiteiten zoals theater, kinderactiviteiten, concerten, fairs en kerstarrangementen. De restauratie van kasteel De Haar is na bijna 10 jaar werkzaamheden in 2011 gereed gekomen. Een van de vele uitdagingen was dat het kasteel op meer dan 500 nieuwe palen gezet moest worden, omdat het gebouw dreigde te verzakken in de slotgracht.

Na eeuwen privébezit te zijn geweest, heeft baron Thierry Van Zuylen van Nijevelt van De Haar in 2000 het kasteel en omliggende park (circa 55 hectare) ondergebracht in Stichting Kasteel De Haar, om de benodigde restauratie uit te kunnen voeren en het kasteel voor de toekomst te behouden. Eveneens in 2000 is Landgoed Haarzuilens (de 400 hectare buiten kasteel en park) aangekocht door Natuurmonumenten. De 20 miljoen euro die dit heeft gekost, is gebruikt voor de restauratie van kasteel en park. Sinds het overlijden van de baron, de laatste bewoner van het kasteel, op 2 januari 2011, worden de familietradities voortgezet door de vijf dochters van de baron. Hoewel zij geen eigenaar zijn van het kasteel, behouden zij wel het recht om er in de maand september te verblijven.

Stichting Kasteel De Haar heeft als doel de eenheid van het landgoed en het kasteel te behouden en te zorgen dat het kasteel nu en in de toekomst geopend kan blijven voor publiek, zodat bezoekers kunnen genieten van het unieke ensemble van kasteel, interieur en omgeving. Om het kasteel in goede conditie te houden is veel onderhoud benodigd. Stichting Kasteel De Haar beoogt de jaarlijks hiervoor benodigde gelden zelf te verdienen en ontvangt geen subsidie voor de museale taak. Om toch aan de benodigde gelden te komen organiseert de stichting jaarlijks vele activiteiten op het gebied van toerisme, zakelijke en particuliere ontvangsten en evenementen. Door een bezoek te brengen aan het park, het kasteel of een van de evenementen, door je huwelijk hier te laten inzegenen, je bedrijfsfeest hier te vieren en/of door het doen van een aankoop in de kasteelwinkel, werk je mee aan de instandhouding van kasteel, collectie en park. Stichting Kasteel De Haar zou dit alles niet kunnen bewerkstelligen zonder de inzet van de ruim 150 vrijwilligers die zich met veel liefde inzetten voor de instandhouding van De Haar.

- Kasteel Den Ham lag aan de binnenzijde van een bocht van de Oude Rijn, later de Vleutense Wetering, nu nog gedeeltelijk aanwezig. De eerste vermelding dateert uit 1325, het betreft een woontoren van zeven verdiepingen (15,4 meter hoog), later aangevuld met een tweede toren van vier verdiepingen. Het geheel was omgracht en had ten noorden een omgrachte voorburcht. Het kasteel is in 1481 gedeeltelijk verwoest en bij de herbouw uitgebreid met een woonvleugel en traptoren. In 1870 wordt het grootste deel van het kasteel gesloopt en blijft alleen de woontoren gespaard met de kelder van de tweede toren. Het geheel is tussen 1963 en 1975 gerestaureerd. Bij de ruilverkaveling in de jaren vijftig van de vorige eeuw is door gedeeltelijke demping van de Vleutense Wetering afreuk gedaan aan de oorspronkelijke situering in de rivierbocht.

- Gevelstenen in Haarzuilens.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Kasteelloop De Halve van De Haar (2e paasdag) is een uniek sportief evenement met als letterlijk en figuurlijk hoogtepunt het sprookjesslot dat oprijst uit een park met zwaar geboomte, omringd door oude tuinen en waterpartijen. Lopers rennen langs statige lanen, slingerende waterpartijen, romantische bruggetjes, torens en transen, poorten en ophaalbruggen. Er worden diverse lopen georganiseerd, voor fanatieke hardlopers en sportieve liefhebbers tot jeugdige lopertjes en geïnteresseerde beginners. Er zijn verschillende onderdelen waarvoor je je kunt inschrijven. Als individuele loper, estafetteloper, business team of als jeugdloper. De 2e editie, in 2016, trok ruim 3.000 deelnemers.

- Koningsdag.

- Elfia (voorheen Elf Fantasy Fair) (weekend eind april) is een festival dat is geconcentreerd rond de expressie van dromen. Kostuums zijn de meest voor de hand liggende manier om deze dromen vorm te geven. Vaak zijn ze geïnspireerd op de kleding van karakters uit tv-series, films of comics. Maar ze gaan ook verder dan kostuums alleen: tekeningen, schilderijen, muziek, fotografie, body art, voertuigen; het zijn allemaal mogelijkheden om je dromen te uiten.

- In 2016 vond de 1e editie plaats van de Zomer Tour (op een zaterdag eind juni), voorheen de vermaarde Kasteelroute / Appels & Perentocht, georganiseerd door RTC Het Kasteel Vleuten Haarzuilens. Vele Kasteelridders hebben zich die dag ongelooflijk ingezet en een prestatie van niveau neergezet, wat heeft geresulteerd in een zonder meer geslaagd fietsevenement. Ook de landelijke wielersportbond NTFU heeft dit (h)erkend middels de toekenning van 2 NTFU-sterren, wat alleen wordt toegekend aan wielerevenementen die 'hun zaakjes zeer goed voor elkaar hebben'. Je kunt kiezen uit de afstanden 85, 110 en 150 km. In 2017 zijn de 110 en 150 km volledig getuned en op meerdere plaatsen vernieuwd. Met deze aanpassingen heeft de Zomer Tour niet alleen aan schoonheid gewonnen, maar is daarmee ook qua veiligheid naar een nog hoger level getild. De 3 routes gaan nu uitsluitend nog over autoluwe wegen, goed geasfalteerde fietspaden en lenen zich terdege voor de wielrensport. Welke afstand je ook kiest, je zult genieten van zowel de prachtige route alsmede de vele prachtige eyecatchers.

- Tijdens de Zomerfair (weekend eind augustus, ca. 35 kramen) kun je kennismaken met allerlei culturele, culinaire en recreatieve activiteiten die het Groene Hart te bieden. De entree is gratis. Het restaurant van de bezoekboerderij is open en voor kinderen is er volop vertier: geitjes knuffelen, poppenkast, schminken of een ritje op de pony.

- Een van de onderdelen van de Haarse Kermis (weekend in september) is de Prutrace. Wat dat inhoudt, kun je bekijken onder de link.

- Gedurende bijna een hele week eind november is er de sfeervolle en exclusieve Country & Christmas Fair bij Kasteel De Haar in Haarzuilens. Meer dan 240 standhouders heten je van harte welkom in sfeervol verwarmde stands.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Fietsroute Haarzuilens (35 km).

- Wandelroute door en rond Haarzuilens (4 km).

- Videoreportage over de restauratie van de eendenkooi te Haarzuilens.

- Dierenweide Haarzuilens bestaat sinds 1985 en wordt beheerd door vrijwilligers. Het grootste deel van de kosten wordt door donateurs en sponsors opgebracht. Je kunt er naar de dieren kijken, de geiten, schapen, pauwen en kippen voeren, op een bankje zitten en spelen op het speelterreintje naast de wei. De Dierenweide beoogt ook een bijdrage te leveren aan het in stand houden van een aantal oude Nederlandse rassen, waaronder de Nederlandse Landgeit, een oud, van oorsprong Nederlands geitenras, met sterke, langharige geiten. De Nederlandse landgeit staat op de lijst van zeldzame huisdierrassen.

In de vijver op de Dierenweide zwemmen verschillende soorten eenden en ganzen. En de laatste jaren zijn er telkens ooievaars die het nest op de Dierenweide uitkiezen om er hun jongen groot te brengen. Ze vliegen af en aan met voedsel en klepperen er ter begroeting vrolijk op los. Sinds 2013 staat er ook een huiszwaluwentil in de Dierenweide. Het duurt meestal een aantal jaren voor de huiszwaluwen zo’n til ontdekken en er gaan nestelen, dus ze hopen dat dat 'een dezer jaren' het geval gaat zijn. - Nieuws van Dierenweide Haarzuilens op Facebook.

- Jaarlijks haalt Emmaus Haarzuilens bij meer dan 4.000 adressen in Utrecht en een aantal omliggende gemeenten goederen op. Deze 'welvaartsresten' worden gesorteerd en verkocht op de lokale kringloopmarkt (iedere woensdag, en iedere 1e zaterdag van de maand) en krijgen daarmee een tweede leven. Materiaal dat niet meer bruikbaar is, wordt gesorteerd en afgeleverd bij verwerkende bedrijven. Dit geldt o.a. voor kleding, papier en metalen, elektronische apparaten en glas. Door haar manier van leven en werken wil Emmaus laten zien dat het ook anders kan. Emmaus wil een stem laten horen tegen overproduktie, overconsumptie, verspilling en milieuverontreiniging. Daarnaast wil Emmaus nieuwe kansen bieden aan mensen die in de problemen zijn geraakt. Bovendien zijn goederen die verkocht worden betaalbaarder voor mensen met een laag inkomen.

Emmaus Haarzuilens is een woon/werkgemeenschap. Wonen en werken gaan hand in hand. De woongroep biedt plaats aan maximaal 14 bewoners. Daarnaast ontvangt de woongroep regelmatig gasten die enige tijd meewonen en meewerken. Voor alle bewoners geldt dat zij op basis van gelijkwaardigheid deelnemen aan het leven in de woongroep en het werk in het kringloopbedrijf. Zij zijn verzekerd van kost en inwoning en ontvangen iedere week een vast bedrag aan zakgeld.

- Hoge natuurwaarden combineren met een duurzame voedselproductie. Dat is het doel van Stichting Lekkerlandgoed. Sinds 2017 zijn zij doende met de aanleg van Voedselbos Haarzuilens. Op ca. 5 ha rivierklei planten ze een veelheid aan noten, fruit, bessen en kruiden. Doel is een gezond ecosysteem waar je een groot deel van het jaar uit kunt eten, een mooi natuurrijk systeem ook vol vlinders en vogels. Rond 2018/2019 willen ze de eerste zelfpluk-abonnementen kunnen aanbieden voor wie houdt van lekker eten uit een gezonde omgeving. In de huidige opstartfase kunnen ze alle hulp goed gebruiken. Bijdragen kan op verschillende manieren; van meedoen met de aanplant tot financiering. Je kunt hen bijvoorbeeld in staat stellen om bijzondere appelbomen te kopen, een mooie walnoot, een perenboom waar steenuiltjes in kunnen gaan nestelen, of nestkasten.

- Op het groene Landgoed Haarzuilens kun je heerlijk fietsen en wandelen. Bezoek de ‘highlights’: Waterbeleefpad ’t Natte Laand, de historische Hoeve Wielrevelt, het lieflijke Klein Limburg, Boomgaard De Boswachter en de eendenkooi. In 2000 is het landgoed voor de toekomst veiliggesteld. Door een unieke overeenkomst tussen de baron, Natuurmonumenten, het toenmalige ministerie van LNV, ministerie van OCW en provincie Utrecht kon zowel de restauratie van Kasteel De Haar gefinancierd worden als gestart worden met de ontwikkeling van het landgoed tot een mooi natuur- en recreatiegebied bij de stad. Ook de Nationale Postcode Loterij heeft financieel bijgedragen aan de aankoop van het landgoed. Op het landgoed zijn dankzij een samenwerking van Natuurmonumenten en de provincie Utrecht zeldzame akkerplanten en karakteristieke vogelsoorten zoals de kievit teruggekeerd.

Tim van den Broek is ecoloog bij Natuurmonumenten en betrokken bij het natuurherstelproject: “Er staan hier 30 soorten karakteristieke akkerplanten. Zoveel soorten bij elkaar vind je bijna nergens in Nederland! Er komen uit heel Nederland mensen naar Haarzuilens om bepaalde plantensoorten te zien, zoals de kleine wolfsmelk, naaldenkervel en akkerboterbloem.” De grond rondom kasteel De Haar was vroeger landbouwgrond. Toen het landgoed in 2000 bij Natuurmonumenten in beheer kwam, viel de diversiteit van de aanwezige akkerplanten meteen op. Dat is bijzonder, vertelt Van den Broek: “Het gaat niet goed met de akkerflora. Zeker de kruidenrijke akkers op kleigrond, zoals hier het geval is, kom je nog weinig tegen. Daarom is het zo belangrijk om deze te herstellen.”

Biodiversiteit
De flora op het landgoed is hersteld met behulp van actieve soortenbescherming, een onderdeel van de SKNL-regeling van de Provincie Utrecht. Deze subsidieregeling vergroot de biodiversiteit in de provincie en bevat sinds 2018 ook het onderdeel 'actieve soortenbescherming'. Dit onderdeel richt zich specifiek op het behoud van bedreigde soorten en hun leefgebied. Het behoud van biodiversiteit is essentieel voor een gezonde, groene leefomgeving. Akkerflora zijn planten die, tussen de gewassen door, op en rondom akkers groeien. Van den Broek: “Planten die aan akkers gebonden zijn, zijn overal in West-Europa bedreigd. De huidige landbouw is zo efficiënt dat er geen ruimte mer is voor akkerflora. De percelen zijn veel groter geworden. Vanuit kostenoogpunt is dit begrijpelijk, maar er is wel veel natuur verloren gegaan. Ik vind het fijn dat de provincie Utrecht biodiversiteit stimuleert. Met financiële hulp van de provincie hebben we hier in Haarzuilens de prachtige akkerflora kunnen herstellen.”

Natuur op de eerste plaats
In Haarzuilens zijn de percelen relatief klein en wisselen elkaar af. Akkers met zeldzame akkerplanten, veldjes voor begrazing, akkers voor vogels en een perceel vol met de bijenplant phacelia zijn naast elkaar te vinden. “Hier kunnen we kleinschalig werken en staat de natuur op de eerste plaats. Daardoor is er nog ruimte voor zeldzame soorten, zoals kwartel, rugstreeppad en eironde leeuwenbek,” vertelt Van den Broek. Natuurmonumenten optimaliseert de omstandigheden op de akkers, zodat planten en vogels hier fijn kunnen leven. Ook zijn er zaden van zeldzame akkerkruiden verzameld en hier uitgezaaid. De akkers spelen een bijzondere rol in het behoud van dieren en planten. Elke keuze wordt gemaakt met het belang van de aanwezige planten en dieren op de eerste plaats. Welke gewassen er verbouwd worden, wanneer deze worden ingezaaid en geoogst, waar de greppels gegraven worden: elke keuze kan invloed hebben op de leefomstandigheden van zeldzame soorten. “Het is vrij specialistisch werk,, maar met veel zorg en toewijding kun je wel hele goede resultaten boeken, vertelt Van den Broek”

De ingrepen die voor dieren en planten optimale omstandigheden opleveren blijken ook voor de mens positief uit te pakken: er is dankzij de grote variatie veel te zien voor bezoekers van het gebied. “Natuurbehoud, recreatie en cultuurhistorie gaan hier hand in hand, dat gaat hier goed samen,” aldus Van den Broek. “De liefhebbers van zeldzame kruidensoorten kunnen hier heel goed ontwikkelde akkers bekijken. Voor de wandelaar is er een mooi afwisselend landschap te zien. ‘s Zomers staan sommige velden helemaal rood van de klaprozen of blauw van de korenbloemen. Het is alsof je terug in de tijd gaat. Zulke landschappen zie je bijna nooit meer, maar je ziet het wel op 18e-eeuwse schilderijen van Van Gogh.” (bron: Provincie Utrecht, september 2019)

Speelnatuur
"Het beleven van de Utrechtse natuur en het spelen in een speeltuin komen samen op Landgoed Haarzuilens. Natuurmonumenten heeft daar in 2021 met steun van provincie Utrecht ‘speelnatuur’ aangelegd. De speelplaats heeft geen strakke speeltoestellen. Het is een plek waar kinderen spelenderwijs de natuur kunnen ontdekken. “Liefde voor natuur ontstaat heel vaak op jonge leeftijd door de natuur te ruiken, voelen en beleven. Kinderen die dat ervaren, zijn de natuurliefhebbers van morgen”, ziet Floor Woortman. Zij is als boswachter van Natuurmonumenten nauw betrokken bij de speelplek. Een klassieke speeltuin bestaat vaak uit toestellen, zoals een wipkip, glijbaan en schommel. De speelnatuur die Natuurmonumenten heeft gerealiseerd ziet er heel anders uit. Floor is blij met het resultaat: “Het is een natuurlijke speelplek waar kinderen heerlijk kunnen ravotten. Kinderen kunnen spelen met water, zand en modder. Ze mogen balanceren over boomstammen, verstoppertje spelen en hutten bouwen. Ook kunnen ze beestjes zoeken en over het water slingeren.”

Subsidie. Provincie Utrecht heeft de aanleg ondersteund door een subsidie vanuit het Agenda Vitaal Platteland (AVP) beschikbaar te stellen. Gedeputeerde Hanke Bruins Slot heeft de speelnatuur in Haarzuilens officieel geopend: “Mooi dat kinderen hier samen kunnen buiten spelen en de natuur leren ontdekken. Ook vindt de provincie het belangrijk dat op avontuur gaan in de natuur ook voor kinderen met een beperking mogelijk is gemaakt.” Boswachter Floor is trots op de goede toegankelijkheid van de speelnatuur. Ook kinderen met een beperking kunnen er plezier hebben. “Het terrein is grotendeels toegankelijk voor kinderen in een rolstoel. Voor de iets lastigere paadjes is een speciale MTB-rolstoel te leen. Hiermee kun je ook door het water rijden. Onze speelplek is een van de weinige speelgelegenheden waar kinderen met en zonder beperking samen kunnen spelen. Samen lachen kent bij ons geen beperkingen”, aldus de boswachter.

Jeugdprogramma. De aanleg van de speelnatuur in Haarzuilens komt voort uit het jeugdprogramma ‘OERRR.’ Met dit programma probeert Natuurmonumenten kinderen te inspireren om op avontuur te gaan in de natuur. “De drempel om de natuur te ontdekken is voor kinderen nu veel hoger dan vroeger. De agenda’s zijn vaak voller en er zijn meer schermverleidingen. Ook is er minder natuurlijke buitenspeelruimte. Als kinderen eenmaal buiten zijn, vinden ze het geweldig en zijn ze niet te stoppen. Spelen in de natuur is gezond en goed voor de ontwikkeling van kinderen. Ze leren risico’s inschatten, worden creatief en daardoor groeit hun zelfvertrouwen”, ziet Floor in de praktijk. Kosten. Het beheren en onderhouden van de speelnatuur is niet kosteloos. Natuurmonumenten vraagt daarom een kleine speelbijdrage. “Om het onderhoud goed te kunnen blijven doen, vragen we 1,50 euro per kind. We willen natuurlijk voorkomen dat het er over een paar jaar verwaarloosd bij ligt”, licht de boswachter tot besluit toe." (bron: Provincie Utrecht, juli 2021)

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Haarzuilens (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Haarzuilens.

- Nieuws: - Actualiteiten m.b.t. ontwikkelingen in Haarzuilens van de gemeente Utrecht.

- Belangenorganisaties: - Stichting Paal '85 heeft als doel het handhaven van het authentieke karakter van de kern van Haarzuilens.

- Begin 21e eeuw werd de Sint Bonifatiusschool bedreigd met sluiting. Vanwege de grootte of beter gezegd kleinte van de school werd de subsidiekraan deels dichtgedraaid. Dit leidde tot grote onrust in het dorp. Het verdwijnen van de dorpsschool zou voor elk huishouden in het dorp - met een 100% positieve response op een enquete over het openhouden van de school - een gemis zijn. Voor een deel van de huishoudens verklaarbaar uit praktische overwegingen, omdat de kinderen daar op school zitten. Het overgrote deel heeft echter geen schoolgaande kinderen op basisschoolniveau, en hecht toch groot belang aan de sociale functie van de school als “kloppend hart van Haarzuilens” en aan de levendigheid die de school met zich meebrengt. Dit heeft er toe geleid dat Stichting Haarfijn is opgericht, die door het jaar heen allerlei activiteiten organiseert en daarmee fondsen genereert om de school financieel mee te kunnen ondersteunen.

- Onderwijs en kinderopvang: - De Sint Bonifatiusschool is een kleine, gemoedelijke basisschool met ca. 70 leerlingen, verdeeld over 4 groepen. - Gastouderopvang Haarzuilens. - Kinderdagverblijf Pietje Puk.

- Sport: - RTC (Racefiets Tour Club) Het Kasteel Vleuten Haarzuilens is sinds de oprichting in 2004 uitgegroeid tot een sportieve en gezellige wielerclub. Gedurende de zomertijd wordt er iedere woensdagavond een rit georganiseerd waarbij telkens een andere route wordt gekozen. Het zaterdagseizoen start medio maart.

- Overige verenigingen: - Sociëteit Haarzuylen is opgericht in 1968. De sociëteit heeft als doel het bieden van ontspanning aan en het bevorderen van sociaal contact tussen de leden van de vereniging. Zij doet dit middels het organiseren van wekelijkse bijeenkomsten alsmede culturele activiteiten. Van eind september tot de eerste dinsdag van juni is er iedere dinsdagavond sociëteitsavond in Haarzuilens. De opzet is om op deze avonden ontspannen en op een gezellige wijze met elkaar van (zakelijke) gedachten te wisselen, ontwikkelingen in het dorp en omstreken te bespreken, een kaartje te leggen of te biljarten onder het genot van een drankje en een hapje. Een wekelijkse mogelijkheid om de drukte en de hectiek van alle dag even achter je te laten. En om indien gewenst een nieuw netwerk op te bouwen. Regelmatig worden er thema-avonden georganiseerd. Voor nieuwe kandidaat-leden is het mogelijk om een thema-avond bij te wonen om de sfeer te proeven. Elk seizoen worden er ook een aantal feestavonden georganiseerd, zoals het Kerstdiner, de Nieuwjaarsreceptie en het Slotfeest.

Reacties

(2)

Geachte
Graag uw mening op volgende Quiz-vraag. Zou volgende cryptische beschrijving:"Grote palen met Duitse steen " kunnen verwijzen naar de Nederlandse gemeente Haarzuilens?
Een tweede mogelijkheid zie ik in volgend antwoord:Nederlandse gemeente Hagestein? Graag uw mening welk antwoord er voor U het best past?
Dank bij voorbaat -Daniel Witdoek GSM 0495245252

Goeie vraag. Ik heb geen idee wat men hiermee bedoelt. Als u Googlet op https://www.google.com/search?q=grote+palen+met+duitse+steen, vindt u in de eerste 3 resultaten veel suggesties van mensen die met dezelfde uitdaging worstelen.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen