Graft

Plaats
Dorp
Alkmaar
Kennemerland
Noord-Holland

Graft. (2).JPG

Graft, raadhuis

Graft, raadhuis

Graft..jpg

Graft, dorpsgezicht, met het raadhuis

Graft, dorpsgezicht, met het raadhuis

Graft.JPG

Etalage snoepwinkeltje in Graft

Etalage snoepwinkeltje in Graft

NH gemeente Graft in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Graft in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Graft in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Graft

Terug naar boven

Status

- Graft is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek Kennemerland, gemeente Alkmaar. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-7-1970. Per 1-8-1970 over naar gemeente Graft-De Rijp, in 2015 over naar gemeente Alkmaar.

- Wapen van de voormalige gemeente Graft.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
12e eeuw kopie ca. 1420 Greft, ca. 1200 vervalst kopie ca. 1420 / 1357 / 1573 / 1680 herdruk 1745 Graft, 1344 Grafte.

Naamsverklaring
Het Oudfriese greft en het Oudnederlandse graft zijn identiek met het Nieuwnederlandse gracht 'gegraven waterloop', een door middel van het Germaanse suffix -ti gevormde afleiding bij de woordstam van graven. Het achterwege blijven van de overgang van -ft- in -cht-, die had moeten leiden tot de vorm gracht, is een overwegend Fries en Noord-Hollands verschijnsel.(1)

Terug naar boven

Ligging

Graft ligt W en NW van het dorp De Rijp, NO van het dorp Oost-Graftdijk, ONO van het dorp West-Graftdijk, ZO van de dorpen Driehuizen en Zuidschermer, Z van het dorp Noordeinde en ZZW van het dorp Grootschermer.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Graft 251 huizen met 1.463 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 91/458 (= huizen/inwoners), de buurtschappen West-Graftdijk 74/465, Bedijkte Schermer 8/48, Oost-Graftdijk 36/225 en Noordeind 33/211 en de polder Starnmeer (deels) en Kamerhop 9/56. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 350 huizen met ca. 850 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De eerste vermelding van de nederzetting Graft dateert van tussen 1091 en 1121 (tijdens Floris II, vermelding in de Fontes Egmundenses uit het Liber Sancti Adalberti). Het moet veel westelijker gelegen hebben dan het huidige dorp, misschien tijdelijk ten noorden van de Hervormde Kerk van Oost-Graftdijk en misschien ook tijdelijk langs de ‘Vuile Graft’. Bij de herontginning en omdijking van de Binnenmaden is het dorp op de huidige plaats gebouwd, dus langs de Globdijk. Ongeveer 1250 meter naar het oosten is de Gouw gegraven voor de ontwatering, in de tweede helft van de 13e eeuw, om precies te zijn rond 1281. Een rijmkroniek vermeldt namelijk dat de bouw van de eerste woningen langs de Globdijk samenviel met het bezoek van Floris V aan Engeland en dat bezoek viel in die tijd:

"En huysgezin van de Geestkant
heeft de eerste wooning daer geplant.
Dit was omtrent, neem hier op merck,
Daer nu tot Graft staat de Hooft-Kerck.
’t Landt dat daer lag, heel vruchtbaer was,
voor koeyen die daer gaen in ’t gras.
’t Volcks welvaert
quam daer op de baen:
Men timmerde doen Oostwaerts aen.
Onlangs daer na, soo men vernam,
dat Hollandts Graef uyt Engelandt quam."

In de eers te tijd na de herontginnig was nog een combinatie van akkerbouw en veeteelt mogelijk. Daarna werd het een moeizaam bestaan. De vrouwen hielden de kleine boerenbedrijfjes, met twee tot vier koeien, draaiende en de mannen monsterden aan op haringschepen. Op het raadhuis zijn de beide vroegere middelen van bestaan nog te zien: aan de straatkant het wapen van Graft met de koe en aan de zuidkant een haringbuis.

Graft heeft verschillende uitbreidingen gekend: begin jaren zestig is een plan van 16 woningen gerealiseerd, bekend als Oostwijk. Halverwege de jaren tachtig is met de sloop van timmerfabriek Veerman een plek ingeruimd voor het C.J. Allertshof en later verrijst aan de Mieuwijdt de wijk De Vleet. Van vrij recente datum is het wijkje Meertouw, ook gebouwd aan de Mieuwijdt, op de plek van de voormalige ABC-hutten. Het kleine dorp heeft niet veel voorieningen meer; er is een school, een sporthal, een benzinepomp en een bejaardenhuis. (bron: Oudheidkundige Vereniging Het Schermereiland)

Molen
Vroeger was het niet ongebruikelijk dat als een molenaar zijn molen niet meer nodig had, dat hij hem dan verkocht aan iemand uit een ander dorp, die de molen dan afbrak en in zijn eigen dorp weer opbouwde. Zo is er in Gratt korte tijd een molen geweest, die dit lot in 17 jaar tijd twee keer is overkomen. In 1849 is namelijk een papiermolen uit 1679 uit Zaandijk afgebroken en in Graft als korenmolen weer opgebouwd. Reeds in 1866 is deze weer afgebroken en verplaatst naar Wormer, waar hij de afgebrande meelmolen De Koker moest vervangen. De molen is daar nog altijd in bedrijf.

Zie verder:

- Geschiedenis van Graft en buurdorp De Rijp.

- Nog een pagina over de geschiedenis van Graft.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Bestemmingsplan Graft en De Rijp e.d.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Graft heeft 5 rijksmonumenten.

- Graft heeft 40 gemeentelijke monumenten.

- Het Raadhuis van Graft, in Hollandse Renaissancestijl gebouwd, dateert uit 1613. Aan het eind van de 19e eeuw verkeerde het in slechte staat. Rond 1900 was de topgevel aan de straatkant verdwenen. In 1909/1910 is het door architect Frowein ingrijpend gerestaureerd, in 1982/1983 gevolgd door een grote opknapbeurt. Tegenwoordig fungeert het pand als expositieruimte, trouwlocatie en vergaderruimte. Ook Oudheidkundige Vereniging Het Schermereiland vergadert er en heeft er haar archief ondergebracht.

- De kerk van Graft is in 1951 gesloopt omdat de armlastige gemeente geen kans meer zag zorg te dragen voor het onderhoud. De unieke zerkenvloer, gelegen naast het Raadhuis, is gelukkig wel bewaard gebleven. Deze is gerestaureerd. In het begin van de 14e eeuw stond op de plek van de afgebroken kerk een primitief bedehuis, gewijd aan St. Bonifatius. De in 1951 afgebroken kerk dateerde waarschijnlijk uit het begin van de 17e eeuw. De graven dateren uit de 16e tot de 18e eeuw. Delen van het interieur van de afgebroken kerk bevinden zich in de Oude Kerk te Maasland.

- Gevelstenen in Graft.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Kermis (gedurende 5 dagen in mei).

- Avondvierdaagse (eind mei).

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van de Grafter IJsclub.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Graft, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Graft (online te bestellen).

- Historicus Arie van Deursen heeft in 1994 het boek 'Een dorp in de polder' gepubliceerd, over Graft in de 17e eeuw.

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Graft, De Rijp e.o. op Facebook.

- Buurtvereniging: - Buurtvereniging Achter 't Tol is opgericht in 1975 ter gelegenheid van de Leeghwaterfeesten. Sindsdien is de vereniging altijd actief gebleven. De vereniging omvat als werkgebied 4 straten in het dorp met ca. 43 leden/gezinnen.

- Dorpshuis: - Basisschool De Baanbreker in Graft heeft in 2013 het 40-jarig bestaan gevierd. In 2015 is de school echter opgeheven, want gefuseerd met de basisschool in buurdorp De Rijp, waar men is verder gegaan als brede school De Balein. Omdat zowel de school als de gymzaal ook werden gebruikt voor sociale activiteiten, hebben de inwoners ervoor geijverd om van de gymzaal een dorpshuis te maken. Daar kan dan de kermis gevierd worden, verenigingen kunnen er onderdak krijgen en inwoners kunnen er terecht voor hun feesten en partijen. Hiertoe is 'Stichting Dorpshuis op Graft' opgericht, die nu officieel beheerder is van de vroegere gymzaal. Na de nodige voorbereidingen, zoals bouwtekeningen maken en vergunningen aanvragen, is in 2016 gestart met de bouw. Vrijwilligers hebben zo veel mogelijk delen van het gebouw als prefab delen in elkaar gezet. Daarna is de gymzaal gesloopt en is op de bestaande fundering het nieuwe dorpshuis verrezen.

100 vrijwilligers met 'twee rechterhanden' zijn anderhalf jaar in touw geweest om het nieuwe dorpshuis van Graft gestalte te geven. De kinderen deden ook hun best door met allerlei acties geld in te zamelen. Het initiatief kwam van Bas Oudejans. Het pleintje voor het dorpshuis is dan ook naar hem vernoemd. Het dorpshuis is gebouwd van duurzame materialen en het is energieneutraal. Er kunnen 150 tot 200 mensen ontvangen worden. In maart 2017 is Dorpshuis 'Onder de Boom' feestelijk geopend. Elke donderdagavond vanaf 20.00 uur kun je meedoen met biljarten, darten, een ander spel of gewoon langskomen voor de gezelligheid. Voor de kinderen is er een aparte ruimte genaamd De Boomhut. Het project heeft het predikaat 'Kern met Pit 2017' toegekend gekregen als beste 'Kern met Pit'-initiatief van Noord-Holland.

- Zorg: - In verzorgingshuis De Mieuwijdt in Graft zijn diverse mogelijkheden voor wonen met zorg. Je woont er dichtbij het pittoreske centrum van De Rijp met zijn historische gebouwen, smalle straatjes en gezellige cafés en restaurants. Er is een winkelcentrum op loopafstand. Behalve een plek om te wonen, is De Mieuwijdt ook een populair wijksteunpunt waar mensen uit het dorp druk gebruik van maken. Er is altijd volop reuring. Wel zo gezellig. De ruim 60 bewoners van De Mieuwijdt hebben bijna allen een prachtig uitzicht over de oer-Hollandse Eilandspolder met haar weilanden en sloten. Er is een bushalte op ongeveer 100 meter van de hoofdingang.

De Mieuwijdt heeft een receptie, een sfeervol seniorenrestaurant, een coffee corner / café, terras, tuin en een winkeltje. Er is een kapper en een pedicure aanwezig, de opticiën / audiciën komt een paar keer per jaar, het artsenlaboratorium komt zelfs op de kamer, er is een bibliotheek, een biljart, rolstoel- en rollatoronderhoud ter plaatse, er worden volop activiteiten georganiseerd, geestelijke verzorging is aanwezig, er zijn mogelijkheden om te logeren. Tot slot is er nog het ‘plein’, grenzend aan het restaurant. Dit doet dienst als Wijksteunpunt. Je ontmoet er o.a. bezoekers van de biljarttafel, de fysiotherapiepraktijk of het consultatiebureau en er zijn internetmogelijkheden.

- Ondernemen / bedrijfsleven: - De in 1979 opgerichte verengiing Ondernemersbelang Graft-De Rijp behartigt de belangen van ondernemers en vrije beroepsbeoefenaren in de kernen van deze voormalige gemeente. De vereniging organiseert jaarlijks een groot aantal activiteiten. Naast allerlei bijeenkomsten en besprekingen (o.a. met de gemeente) organiseren zij o.a. een beurs, een open dag, een Sinterklaasintocht, een ondernemersuitje en een aantal thema-avonden.

- De anno 2018 19-jarige meubelmaker Guus van Velthuijsen uit Graft heeft in maart 2018 het Nederlands Kampioenschap Meubelmaken gewonnen en mag zich daarmee de beste meubelmaker van Nederland noemen. Van de ongeveer 15 mensen die de halve finale haalden, gingen er 8 door naar de finale. De finalisten moesten een kaptafel maken. In totaal hadden ze daar 12 uur de tijd voor. Guus won. Als een van de weinigen had hij het meubelstuk binnen de tijd af.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Graft (Raadhuisstraat 24).

Reacties

(1)

Mijn grootvader Dirk Smit was gemeente secretaris van Graft in 1910, He had an office in the Raadhuis. He and his family lived in a house at 16 Raadhuisstraat.

Reactie toevoegen