Gouwsluis

Plaats
Buurtschap
Alphen aan den Rijn
Groene Hart
Zuid-Holland

Gouwsluis stationsgebouw (Kopie).jpg

Gouwsluis, het voormalige stationsgebouw van station Gouwsluis is tegenwoordig in gebruik als woonhuis

Gouwsluis, het voormalige stationsgebouw van station Gouwsluis is tegenwoordig in gebruik als woonhuis

gouwsluis_2-001.jpg

De Hefbrug bij buurtschap Gouwsluis bij Alphen aan den Rijn

De Hefbrug bij buurtschap Gouwsluis bij Alphen aan den Rijn

gouwsluis-003.jpg

Korenmolen De Eendracht in Gouwsluis

Korenmolen De Eendracht in Gouwsluis

Gouwsluis

Terug naar boven

Status

- Gouwsluis is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, gemeente Alphen aan den Rijn. T/m 1917 gemeente Alphen.

- De buurtschap Gouwsluis valt, ook voor de postadressen, onder de kern Alphen aan den Rijn.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1639 Goutsche Sluys, 1745 De Gouts Sluys, 1840 Gouwsche Sluis, 1849 Gouwsluis.

Naamsverklaring
Genoemd naar de ligging bij de sluis die de doorlaat regelde van de Rijn in de Gouwe (vergelijk Gouda), het water dat van hier naar Gouda liep. Blijkens de oude vormen betekent de naam oorspronkelijk 'sluis toeganggevend tot of behorend bij Gouda', later geïnterpreteerd als 'sluis in het water de Gouwe'.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Gouwsluis ligt in het ZO van Alphen aan den Rijn, rond beide zijden van de Gouwe, waar deze uitkomt in de Oude Rijn, rond de Gouwsluisseweg W van de Gouwe en de Gouwestraat O van de Gouwe.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 omvatte de buurtschap Gouwsluis 85 huizen met 460 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De buurschap Gouwsluis heeft zijn naam te danken aan een keersluis in de Gouwe die in 1244 onder het bewind van de graaf van Holland, Willem II, was aangelegd op de plek waar de rivier de Gouwe in de Oude Rijn uitliep. Deze keersluis lag op de plaats waar in 1938 de metalen hefbrug gebouwd is. De sluis was aanvankelijk van strategische betekenis. Er is dan ook, met name in de 15e en 16e eeuw, diverse malen strijd om gevoerd.

De buurtschap Gouwsluis was in het begin van de 20e eeuw een zeer drukke buurt. Vele Gouwsluizenaars verdienden hun brood direkt of indirekt aan het drukke scheepsvaartverkeer op de Oude Rijn en de Gouwe. De belangrijkste werkgever was scheepswerf De Vooruitgang, die begin 20e eeuw aan 100 mensen werk bood. Er werden schoeners, motorbargen, zeeschepen en coasters gebouwd. In 1930 kwam daar de Motorenfabriek aan de Gouwsluisseweg nog bij.

Met de grote schepen en het drukker wordende vrachtverkeer over water ontstonden problemen bij de bruggen, soms in de vorm van een aanvaring met de brug, een andere keer liep een schip vast onder een niet geopende brug. Besloten werd een nieuwe beweegbare brug te bouwen, de Hefbrug, die in 1938 is opgeleverd en tot op heden nog in gebruik is. De oude bruggen werden afgebroken, het eilandje verdween en de Rijksstraatweg werd verlegd. Vanaf dat moment waren de Gouwsluisseweg en de Gouwestraat doodlopende straten geworden en begon de teloorgang van de buurtschap. Middenstanders sloten hun deuren en bewoners vertrokken omdat hun woningen werden afgebroken werden en ook de scheepswerf ermee stopte.

In de Topografische atlas Zuid-Holland (2) komt de plaatsnaam niet meer voor, in tegenstelling tot eerdere edities. Dat is enigszins begrijpelijk, omdat het westelijke gedeelte door nieuwbouw sinds de jaren negentig is opgegaan in de plaats Alphen aan den Rijn. Het oostelijke gedeelte echter zou je nog wel als buurtschap kunnen beschouwen omdat het door haar ligging O van de Gouwe, los van de kern Alphen aan den Rijn ligt en blijft liggen.

Een uitvoerige geschiedenis van de sluis en de daaromheen ontstane buurtschap, vind je op de pagina Geschiedenis van Gouwsluis op de site Alphen.com.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Een markant punt in Gouwsluis is Korenmolen De Eendracht (Gouwsluisseweg 46) uit 1898, de opvolger van een vorige korenmolen in deze omgeving, die moest wijken voor verbreding van de Gouwe. In 1954 wordt de molen stilgelegd en raakt in verval. In 1971 koopt de gemeente de molen, die in 1973-1974 wordt gerestaureerd. In 2005 vindt wederom een grote restauratie plaats. Korenmolen De Eendracht is in 1752 gebouwd als Molen De Twee Gebroeders. In 1898 is de molen verhuisd van Zaandam-Oost naar de huidige locatie. Elke zaterdag is de molen en de bijbehorende winkel geopend en vrij toegankelijk voor publiek. In het oude graanpakhuis van de molen is een Indonesisch restaurant gevestigd.

In 1934 is besloten tot de aanschaf van een 2 cilinder 4-takt dieselmotor van 60 pk. De motor wordt met water uit de Oude Rijn gekoeld. Het merk is ‘Industrie’, een niet meer bestaand bedrijf dat in Alphen aan den Rijn gevestigd was. Na de revisie van de motor in 1983 kreeg hij de naam ‘De Oude Bram’, een ode aan de laatste molenaar: Bram Walraven. De dieselmotor drijft een koppel maalstenen, een graanreiniger en een waaier aan om het gemalen meel naar de maalzolder te blazen. - Site Korenmolen De Eendracht.

- Van 1915 t/m 1935 was hier het station Gouwsluis aan de spoorlijn Uithoorn - Alphen aan den Rijn. De spoorbrug over de Oude Rijn diende tevens als voetgangersbrug. Het voormalige stationsgebouw (een markant wit pand met opschrift Gouwsluis) bestaat nog en is tegenwoordig in gebruik als woonhuis.

- Hefbrug Gouwsluis (1938) over de Gouwe. - Nog een filmpje van de hefbrug in werking.

Reactie toevoegen