Gemeente Goes in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Goes is een stad en gemeente in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland.
- De gemeente is in 1970 vergroot met de gemeenten Kattendijke, Kloetinge (grotendeels) en Wolphaartsdijk en een deel van de gemeente 's-Heer Arendskerke (zijnde het dorp 's-Heer Arendskerke. De dorpen Lewedorp en Nieuwdorp gingen naar de gemeente Borsele, omdat de grens tussen de nieuwe gemeenten Goes en Borsele langs de A58 werd getrokken).
- De gemeente Goes omvat de naast de gelijknamige stad verder de dorpen 's-Heer Arendskerke, 's-Heer Hendrikskinderen, Kattendijke, Kloetinge (grotendeels), Wilhelminadorp en Wolphaartsdijk en de buurtschappen Abbekinderen (deels), Blauwewijk, De Groe (deels), Eindewege, Het Sas, Monnikendijk, Noordeinde, Oud-Sabbinge, Oude Veerdijk, Planketent, Roodewijk, Sluis De Piet, Tervaten, Waanskinderen en Wissekerke. Bij elkaar zijn dit 1 stad, 6 dorpen en 15 buurtschappen.
- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Goes.
- Onder de stad Goes vallen buurtschap De Groe (deels) en, voor de postadressen, een deel van de buurtschap Abbekinderen.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1216 Gous, 1333 Goes.
Naamsverklaring
Oude waternaam, te verbinden met de woordstam van gus 'stroom' in de Zeeuwse waternaam Gusaha (776, het tweede lid aha betekent 'water') en het Oudhoogduitse gusu 'rivier die na regenval plotseling met grote kracht door de bedding stroomt'. Waarschijnlijk is het een afleiding bij het Germaanse geusan* 'krachtig stromen'. Vergelijk ook het Groningse goezen 'regenen'.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
Goes ligt O van Middelburg.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Goes 885 huizen met 5.450 inwoners, verdeeld in de gelijknamige stad 766/4.725 (= huizen/inwoners) en ‘buiten de stad’ 119/725. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 15.000 huizen met ca. 37.000 inwoners, waarvan ca. 10.800 huizen met ca. 27.000 inwoners in de gelijknamige stad.
Terug naar bovenOntstaan en van dorp naar stad
Goes is in de 10e eeuw ontstaan aan de rand van een kreek genaamd de Korte Gos. Het op een kreekrug gebouwde dorp groeide snel en reeds in de 12e eeuw was er sprake van een marktplein en een aan Maria Magdalena gewijde kerk. Door de snelle groei kreeg de nederzetting in 1405 stadsrechten van de graaf van Zeeland, Willem VI en in 1417 officieel toestemming om zich te versterken met stadsmuren en een stadsgracht. De welvaart van de stad was gebaseerd op lakennijverheid en de winning van zout, dat uit veen wordt gewonnen. In de 16e eeuw ging het de stad minder voor de wind. De verbinding met zee verzandde en in 1554 vernietigde een grote stadsbrand het noordwestelijk deel van de stad. De oorzaak was een in brand geraakte zoutkeet in combinatie met een straffe noordoostenwind.
16e t/m 19e eeuw
Begin 1572 namen de Spanjaarden de stad in; de op dat moment heersende gouverneur van Walcheren (in naam van Willem de Zwijger), Jerome Tseraerts, ondernam met Engelse huurlingen een poging de stad te heroveren. Dit werd door voedsel- en munitietekorten geen succes en de belegering werd ontbonden. In 1577 verlieten de Spaanse troepen die op dat moment de stad bestuurden Goes, en de stad sloot zich aan bij de Prins van Oranje. Tussen 1585 en 1625 werd de verdedigingsgordel rond de stad verder aangelegd, die tegenwoordig nog gedeeltelijk aanwezig is. In de eeuwen hierna speelde de stad geen belangrijke rol behalve die van agrarisch centrum van Zuid-Beveland. In 1868 kreeg de stad een treinverbinding. Dit leidde echter niet zoals bij veel steden tot industrialisatie. De economie bleef zich richten op dienstverlening en distributie. Eveneens bleef de agrarische sector een belangrijke rol spelen, tot op de dag van vandaag.
Eerste en Tweede Wereldoorlog
Van de wereldoorlogen heeft de stad niet veel last gehad. Tijdens de Eerste Wereldoorlog raakten 7 bommen Goes en Kloetinge; dit was een vergissing van de bemanning van een Brits vliegtuig. In Kloetinge vielen 3 bommen, de schade viel mee. In de stad werd een huis aan de Magdalenastraat verwoest, er viel 1 dode. Ook een aantal vrachtschepen in de haven werd geraakt en liep grote schade op. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de stad niet veel gemerkt van het oorlogsgeweld, dat toch in de nabijheid (de Sloedam en de slag om de Schelde) plaatsvond. Er werd in de stad weinig vernield; wel stond de stad tot de bevrijding op 29 oktober 1944 onder bevel van de Duitsers.
Watersnoodramp
Tijdens de watersnood van 1953 bleef Goes droog. De dijken ten noorden van de stad hielden het, al scheelde het niet veel, zoals de dijk bij Kattendijke die door versterking door zandzakken overeind bleef. Als dit niet zo was geweest waren de gevolgen voor de stad en de rest van Zuid-Beveland niet te overzien geweest. Wel getroffen werden de buurkernen Wolphaartsdijk en Oud-Sabbinge. In die dorpen kwamen in totaal 14 mensen om. De stad gold in de ramptijd als opvangplaats voor de vele mensen die uit overstroomde dorpen als Wolphaartsdijk, Kortgene en Kruiningen geëvacueerd werden. In de Grote Kerk werden bovendien lijken opgebaard.
Jaren zestig en verder
De eerstvolgende groeistuipen kreeg Goes pas weer in de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw. De industrie nam toe en de rol van dienstencentrum werd versterkt. Het noordwestelijk deel van de binnenstad, de Smallegangesbuurt, werd grotendeels gesloopt. Vanaf 1982 is het wijkje herbouwd. De stad groeide sterk door de aanbouw van nieuwe wijken als de Noordhoek, het Goese Meer, Oostmolenpark, Overzuid en Ouverture. Sindsdien gaat het de stad voor de wind; het is nu na Middelburg, Terneuzen en Vlissingen, volgens CBS-gegevens, een aanzienlijk economisch centrum in Zeeland en dat valt te zien aan het moderne kantorenpark 'Stationspark'. Volgens het CBS is Goes wat bedrijfshuisvesting, commerciële dienstverlening en cultuur/recreatie betreft na Middelburg en Terneuzen de derde stad van Zeeland. Wat detailhandel betreft is het zelfs, na Middelburg, de tweede stad. Op onderwijsgebied (aantal leerlingen voortgezet, hoger en wetenschappelijk onderwijs) moet de stad de eer laten aan Middelburg, Terneuzen en Vlissingen. Na Terneuzen en Vlissingen is het de grootste Zeeuwse industriestad.(2)
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van de (kernen in de) gemeente Goes, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:
- Geschiedenis van Goes op Wikipedia.
- Site Historie van Goes.
- Gemeentearchief Goes bewaart de oude archieven van deze gemeente en van de voormalige gemeenten Kloetinge, Kattendijke (waaronder ook Wilhelminadorp), ’s Heer-Arendskerke (waaronder ook ’s Heer-Hendrikskinderen en Wissekerke) en Wolphaartsdijk (waaronder ook Oud-Sabbinge), die allemaal in 1970 in deze gemeente zijn opgegaan.
- Historisch Museum De Bevelanden is gevestigd in een monumentaal pand in het centrum van Goes, wat ooit een klooster was en daarna een weeshuis. Het museum vertelt de geschiedenis van de voormalige eilanden Noord-Beveland en Zuid-Beveland. In het museum zijn permanente tentoonstellingen over de burgerwacht en schutterij (schuttersgilde), inpolderingen en overstromingen, het weeshuis, merklappen, de stad en de Bevelandse klederdracht. Daarnaast zijn er wisselexposities.
Terug naar boven- Gedeputeerde Staten van Zeeland hebben na onderzoek geconstateerd dat de N256 tussen Goes en Noord-Beveland - onderdeel van de Midden Zeeland route - het groeiend verkeer in de toekomst niet aan zal kunnen. Daarnaast is deze weg niet geschikt als calamiteitenroute en de veiligheid laat ook te wensen over. Daarom is in voorjaar 2019 een 5-tal scenario’s uitgewerkt waarmee de capaciteit wordt verhoogd en de veiligheid verbeterd. De veiligheid is vooral bekeken voor fietsers en landbouwverkeer. De provincie neemt op grond van dit rapport nog geen besluit, maar neemt de uitkomsten mee in de prioritering van het Meerjarenprogramma Infrastructuur Zeeland.
- Het plan Waterstad Goese Schans voorzag in de bouw van ca. 2.000 woningen vanaf 2011. Door de economisch slechtere omstandigheden dan bij het maken van het plan te voorzien was, is in 2015 het plan bijgesteld naar ca. 500 woningen. De doorstart richt zich op het ontwikkelen van een kleiner plangebied, aangepast aan de huidige economische omstandigheden en woningmarkt, en bestaat uit: Goese Diep (ontwikkeling zuidzijde: Heijmans, ontwikkeling noordzijde: gemeente Goes) en Westerschans (ontwikkeling Woningcorporatie RWS). Het oorspronkelijke samenwerkingsverband is ontbonden en de drie partijen gaan zelfstandig verder met hun eigen deel van het plan, voor eigen rekening en risico en in een door henzelf bepaalde tempo.
Terug naar boven- De stad Goes heeft 156 rijksmonumenten.
- Goes heeft 2 gemeentelijke monumenten.
- Bijzondere bouwwerken in Goes.
- De bouw van de Hervormde (PKN) Grote Kerk of Maria Magdalenakerk in Goes (Singelstraat 21) in zijn huidige vorm begon rond 1470 met het koor. Men wilde een driebeukige hallenkerk, net als die van Gouda. Later ging men echter over naar de basilikale vorm en alleen het koor heeft de vorm van een hallenkerk. In 1506 begon men met de bouw van het dwarsschip en het schip. Op 11 september 1618 ontstond er brand in de kerk omdat schaliedekker (leidekker) Hans Henricxsz het vuur, dat hij voor het solderen van de goten nodig had, in de voormiddag slecht had bewaard. In datzelfde jaar nog begon men aan de herbouw van de kerk, die in 1621 werd voltooid. De kerk bleef in de laatgotische stijl. In de 17e eeuw is ook een hoge dakruiter met een carillon op de kruising van de kerk gebouwd. Het carillon heeft 47 klokken, waarvan de zwaarste 965 kg weegt. Alleen het transept en het koor worden nog als kerk gebruikt, het schip dient als tentoonstellingsruimte. Na een restauratie van de kerk zijn in 1929 en 1930 glas-in-loodramen geplaatst van Henk Schilling. De zwarte roodstaart, van oorsprong een rotsbewoner, nestelt op of rondom dit kerkgebouw.
- De RK Heilige Maria Magdalenakerk (Singelstraat 9) staat tegenover de protestantse Grote Kerk of Maria Magdalenakerk. De katholieken in Goes kerkten vanaf 1815 in een kerkgebouw dat in 1909 plaatsmaakte voor de huidige pastorie. Van 1905-1908 is de huidige kerk gebouwd in neogotische stijl. Architecten waren Albert Margry, Jos Margry en Jos Snickers. De toren is in 1989 gerestaureerd. Het betreft een neogotische, bakstenen driebeukige kruiskerk. Links van de voorgevel is een vierkante toren aangebouwd met vier uitspringende hoektorentjes en een hoge, achtzijdige spits. Bijzonder is de viering, die gekroond wordt door een achtzijdige koepel. De gebrandschilderde ramen zijn vervaardigd in het atelier van F. Nicolas. Het neogotisch kerkmeubilair stamt uit de ateliers van Margry en Snickers en dateert van de tijd van de bouw. P. Geeraerts vervaardigde vanaf 1940 de muurschilderingen.
- Het Stadhuis op Grote Markt 23 is een in oorsprong laatmiddeleeuws gotisch gebouw, dat bij een ingrijpende verbouwing van 1771-1775, die ook het conciergehuis de Waag en de Vleeshal betrof, zijn huidige, het Marktplein met gevel en toren zo fraai beheersende gedaante kreeg. Inwendig een raadzaal met sierlijke rococo-betimmering, waarin een schoorsteenstuk en dessus de porte door M.J. Geeraerts, stucplafond met allegorieën door Guiseppe Soldati. Gesmeed ijzeren hek van Maxime Sumel. In lantaarn een automatisch klokkenspel bestaande uit 10 klokken van A.J. van den Gheyn uit 1766 en 1 klok van Van Bergen uit 1948. Trommelspeelwerk van Jan van de Brant uit ca. 1550.
- De voormalige watertoren van Goes ('s-Gravenpolderseweg 1) dateert uit 1913. De watertoren is met 63 meter een van de hoogste als zodanig gebouwde watertorens, en is ontworpen door Carl Francke. Het was de eerste watertoren in Nederland met een stalen open skelet en betonnen kuip met stalen binnenwand. Het waterreservoir had een capaciteit van 1250m3. Huidig eigenaar Van Garderen & Dekker heeft de watertoren nadat hij overbodig werd, gekocht, en in 2000 verbouwd tot kantoorruimten (die zij deels zelf hebben betrokken), goed voor een oppervlakte van 600m2.
- Korenmolen De Koornbloem (Paardeweg 8) is een ronde bakstenen stellingmolen uit 1801, gedekt met dakleer. Het is een beeldbepalende molen, gebouwd als walmolen op de oude stadswal, alhoewel de nabijheid van de tv-toren de landschappelijke waarde wel heeft verminderd. De gemeente is sinds 1954 eigenaar van de molen. Tot 1967 is de molen bedrijfsmatig in dienst geweest. Tegenwoordig wordt er op vrijwillige basis graan gemalen. "Wist je dat?: naast de molen van 1809 tot 1839 ook een roskorenmolen heeft gestaan waar met behulp van paarden graan tot meel werd vermalen?; de naam Paardeweg vermoedelijk afkomstig is van deze rosmolen; de molen 5 zolders telt en de hoogste top van de wiek ca. 34 meter meet (vanaf de grond gezien); in Goes nog 5 andere molens hebben gestaan; de molen vroeger ook is gebruikt voor het pellen van gerst tot gort (pellen = ontdoen van de vlies van de gerstkorrel zodat er gort overblijft); de molen in 2017 153.055 omwentelingen heeft gemaakt en deze ieder jaar met behulp van een omwentelingteller worden bijgehouden." Aldus de site van korenmolen De Koornbloem. In de molen worden nog altijd diverse ambachtelijke graan- en meelproducten geproduceerd, zonder toevoegingen. Je kunt er terecht voor volkorenmeel, Zeeuwse bloem, boekweitmeel, pannenkoekenmeel, griesmeel en zemelen. De molen kan bezocht worden als deze draait (meestal zaterdags van 10.00-16.00 uur). Grotere groepen en scholen graag even vooraf contact opnemen met de molenaar.
Slot Oostende
"Middenin het hart van Goes was er al jaren een plek die niet meer leefde. Hier stonden een oude bioscoop en een voormalig restaurant. Beide al jaren gesloten. Het was wel een plek met potentieel. Er waren door de jaren heen meerdere plannen gemaakt. Uiteindelijk liepen die op niets uit omdat het een enorme klus was, letterlijk en figuurlijk, om er iets van de grond te krijgen. De gemeente was dan ook bijzonder blij toen Anita Maas en Yamina Abdoun hun oog lieten vallen op de locatie. De missie was om Slot Oostende (Singelstraat 5 e.o.) met behoud van zoveel mogelijk van de originele materialen te herbouwen, het gebouw een historisch verantwoorde uitstraling mee te geven en tegelijk iets neer te zetten dat helemaal van nu was. Op restanten van het oude slot is er nieuw gebouwd en ook het naastgelegen pand is er bij betrokken.
Het geheel vormt nu samen een unieke horecagelegenheid met restaurant, terras, hotel, vergader- en evenementenruimtes én een eigen bierbrouwerij. Een aanwinst voor Goes! De eigenaren van het slot verdienen een compliment, alleen al vanwege het feit dat er een succesvolle herbestemming gerealiseerd is. Maar daarnaast ook vanwege hun doorzettingsvermogen en doelgerichtheid. Slot Oostende en dit stukje van de stad zijn weer springlevend. De waardering daarvoor is tastbaar gemaakt door de toekenning van het Restauratiefonds-compliment aan Anita Maas en Yamina Abdoun op 13 mei 2022, in aanwezigheid van gedeputeerde Jo-Annes de Bat van Provincie Zeeland en wethouder André van der Reest van de gemeente. Het Nationaal Restauratiefonds reikt het compliment jaarlijks uit aan initiatiefrijke mensen, die een impactvolle bijdrage leveren aan het in stand houden van monumenten. Restauratiefonds-directeur Kees-Jan Dosker overhandigde het compliment aan Anita en Yamina voor hun daadkrachtige inzet bij de herbestemming en de positieve impact die deze herbestemming heeft op de omgeving." (bron: Nationaal Restauratiefonds)
- Basisscholen De Kring en De Wissel hebben in 2009 op het schoolplein van de nieuwe locatie aan de Bergweg een windmolen van 9 meter hoog geplaatst. De windmolen genaamd Energyball staat er voor educatieve doeleinden. Zo kunnen de kinderen zien wat het energieverbruik is van de school, en wat voor invloed het weer daar op kan hebben. De windmolen is met een draadje verbonden aan de aula. In de aula kunnen de kinderen het verbruik op een monitor volgen.
Terug naar boven- Kever Club Nederland (KCN) regio Zeeland organiseert op een zondag in juli haar jaarlijkse Zeeuwse Keverdag op de Grote Markt in Goes. Alle luchtgekoelde Volkswagens zijn vanaf 11:00 uur welkom in de binnenstad. Vanaf 13:30 uur is er een rondrit door het Zeeuwse landschap en natuurlijk ontbreken de marktkramen met leuke spulletjes ook niet.
Terug naar boven- De Stoomtrein Goes-Borsele is een toeristische museumspoorlijn met historische locomotieven en rijtuigen. De rit begint bij de oude remise van de NS vlakbij het NS-station. De stoomtrein rijdt door een van de mooiste stukjes van Nederland: 'De Zak van Zuid-Beveland'. Het museum beschikt over het gehele spoorwegbedrijf uit de jaren dertig. In 2010 is het rijksmonumentale tractiegebouw van de SGB gerestaureerd. In het tractiegebouw wordt onderhoud uitgevoerd aan de locomotieven en rijtuigen.
- "ZoGoes! is een collectief dat zich richt op alles wat zich binnen de Goese binnenstad voordoet. Door het delen van nieuws, interviews, inkijkjes, achtergrondverhalen, acties, blogs, foto’s en video’s willen wij de bedrijven, instellingen en evenementen onder de aandacht brengen die ons zo geliefde Goes vorm geven."
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Goes, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Goes (online te bestellen).
Terug naar boven- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Goes.
- Algemeen: - Promotionele site van en over Goes m.b.t. beleven, winkelen, wonen, werken, ondernemen. Met uit-agenda.
- Muziek: - Jeugdkorps Confetti.
- Veiligheid: - Jeugdbrandweer Goes is opgericht in 1987. In 2013 is de jeugdbrandweer onderdeel geworden van de VRZ (VeiligheidsRegio Zeeland). De jeugdbrandweer bestaat uit ploegen met fanatieke jongens en meiden tussen de 12 en 18 jaar die de beginselen van het brandweerwerk onder de knie proberen te krijgen. De jeugdbrandweerleden worden begeleid door goed getrainde brandweervrijwilligers. Als ze 18 jaar zijn kunnen ze, onder bepaalde voorwaarden, doorstromen naar de 'echte' brandweer. Dus... ben jij ca. 12 jaar en zou je graag meer van de (jeugd)brandweer willen weten en leren? Meld je dan aan!
Reactie toevoegen