Ginkel

Plaats
Buurtschap
Utrechtse Heuvelrug
Utrechtse Heuvelrug
Utrecht

ginkel_collage.jpg

Ginkel, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Ginkel, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Ginkel 6.jpg

Ginkel, het gebied Ginckel in de 16e en 17e eeuw

Ginkel, het gebied Ginckel in de 16e en 17e eeuw

Ginkel (2).jpg

Ginkel, De Hoge Ginkel, landgoed van het Utrechts Landschap

Ginkel, De Hoge Ginkel, landgoed van het Utrechts Landschap

Ginkel (5).JPG

De buurtschap Ginkel aan de Ginkelseweg

De buurtschap Ginkel aan de Ginkelseweg

Ginkel (4).jpg

Buurtschap Ginkel, bij Leersum, ligt aan enkele zeer landelijke weggetjes, waaronder de weg Ginkelsedwarsakkers

Buurtschap Ginkel, bij Leersum, ligt aan enkele zeer landelijke weggetjes, waaronder de weg Ginkelsedwarsakkers

Haarweg.JPG

De Haarweg, ook nog buurtschap Ginkel, en ook daar nog bewoners die Van Ginkel heten

De Haarweg, ook nog buurtschap Ginkel, en ook daar nog bewoners die Van Ginkel heten

Ginkel.JPG

Ginkel, Landgoed Ginkelduin, bungalowpark en camping

Ginkel, Landgoed Ginkelduin, bungalowpark en camping

Ginkel 2.jpg

Op deze oude gemeentekaart, uit ca. 1870, is goed te zien dat de buurtschap Ginkel in een NO uithoek van de gemeente Leersum lag

Op deze oude gemeentekaart, uit ca. 1870, is goed te zien dat de buurtschap Ginkel in een NO uithoek van de gemeente Leersum lag

Ginkel

Terug naar boven

Status

- Ginkel is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streek en gemeente Utrechtse Heuvelrug. T/m 2005 gemeente Leersum.

- De buurtschap Ginkel valt voor de postadressen onder het dorp Leersum. Gezien de decentrale ligging ten opzichte van Leersum, heeft de buurtschap in de praktijk goede banden met het vanouds Amerongse buurdorp Overberg, en valt deze daarom wellicht ook in praktische zin onder dat dorp. Een indicatie wat dat betreft is dat een deel van de inwoners van deze buurtschap is aangesloten bij Vereniging Overbergs Belang.

- De buurtschapsnaam is in de loop der tijd kennelijk buiten gebruik geraakt. De plaatsnaam staat namelijk niet meer op plattegronden en in atlassen zoals de Topografische atlas Utrecht(1). Wat ons betreft ten onrechte: de bebouwing is er immers nog gewoon en veel namen in het gebied verwijzen nog altijd naar de buurtschap.

- De buurtschap Ginkel heeft (nog) geen plaatsnaamborden (de andere Leersumse buurtschap - Darthuizen - heeft in 2013 plaatsnaamborden gekregen, dus wellicht doet goed voorbeeld goed volgen). Je kunt dus slechts aan andere geografische aanduidingen herkennen dat je je in deze buurtschap bevindt, bijvoorbeeld aan de wegen Ginkelseweg en Ginkelsedwarsakkers, de landgoederen Ginkelduin en Hoge Ginkel, aan de Bovenhaarweg, Haarweg en Scherpenzeelseweg liggen panden genaamd De Ginkel, en op de kruising Ginkelseweg / Scherpenzeelseweg / Utrechtse Spoor staat een pand genaamd Klein Ginkel (met opschrift op de gevel).

Verder is er in het gebied nog sprake (geweest) van de benamingen Ginkelse Veenen (later hernoemd in De Haar, en weer later deel geworden van de huidige dorpskern van Overberg), Ginkelse Veld (= het huidige Leersumse Veld), Ginkelse Eng, Ginkelse Duinen (= het huidige landgoed Ginkelduin) en Ginkelse Bergen (= het huidige landgoed Hoge Ginkel).

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Waarschijnlijk 2e helft 9e eeuw kopie 1150-1158 Gengiloe, 1360 Ghinckel, 1368 Ginkel, 1472 Gynchel, 1635 Ginckel.

Naamsverklaring
Samenstelling van het Oudnederlandse loe = lo 'licht, open bos', met het Oudnederlandse gengi, ontstaan uit het Germaanse gangja*- 'begaanbaar'.(2)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Ginkel ligt NO van Leersum, W van Overberg, rond de wegen Ginkelseweg, Ginkelsedwarsakkers, Haarweg (voor zover lopend tot vlak voor de Bergweg bij Overberg) en Bovenhaarweg, en wordt in het W en Z omringd door de bossen van de Utrechtse Heuvelrug. In het N grenst de buurtschap aan de A12.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 omvat de buurtschap Ginkel 19 huizen met 113 inwoners in de gemeente Leersum. Onder de gemeente Amerongen wordt de naam in de Volkstelling van dat jaar ook vermeld, maar zonder aantallen huizen en inwoners, wat impliceert dat het deel van de buurtschap onder Amerongen onbewoond was. Maar in andere bronnen lezen wij dat het Amerongse deel van de buurtschap in dat jaar inmiddels was hernoemd tot buurtschap De Haar, die in 1840 samen met de buurtschap Dwarsweg 25 huizen met 195 inwoners omvatte.

- Tegenwoordig omvat de (Leersumse) buurtschap Ginkel naar schatting ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Het gebied Ginkel wordt al genoemd in 777 als Villa Gengiloe en was in bezit van de Abdij van Fulda. Reeds in de vroege middeleeuwen was het een eigen gerecht met een gerichtsbank en een gerichtslinde (zie verder bij Bezienswaardigheden). In 1634 is het gebied opgesplitst tussen de hoge heerlijkheid Amerongen en de hoge heerlijkheid Zuilesteijn. Zo ontstonden de jurisdicties 'Amerongen, Ginkel en Elst' en 'Zuilesteijn, Leersum en Ginkel'.

Het Amerongse deel betrof het gebied de Ginkelse Veenen. Na afgraving van het (hoog)veen en omvorming tot landbouwgrond, werd dat gebied hernoemd in De Haar. Rond 1873 werd dat samen met de buurtschap Dwarsweg de kern van het huidige dorp Overberg. Het Leersumse deel omvatte en omvat o.a. de Ginkelse Bergen, de Ginkelse Duinen (nu landgoed Ginkelduin) en het Ginkelse Veld (nu Leersumse Veld). De plassen in het Leersumse Veld zijn ontstaan door het uitbaggeren van turf uit het laagveen. Op de landbouwgrond werden aanvankelijk veel schapen gehouden met bijbehorende vele schaapskooien. Daar is er nu nog maar één van over.

Het Leersumse deel van Ginkel is niet zoals bijvoorbeeld bij Darthuizen wel het geval was, begin 19e eeuw eerst nog een gemeente geworden, maar gelijk onderdeel geworden van de gemeente Leersum. Het Ginkelse bebouwingsbeeld is in de loop der eeuwen ongewijzigd gebleven. Het is nog altijd een kleine overwegend agrarische buurtschap, met verspreide bebouwing zonder kern.

Als je op de site Ginkel Genealogie naar onderen scrollt en op de link 'Boerderij De Heuvel met gerichtslinde' klikt, kom je op een pagina met nadere details over de geschiedenis van (het gerecht) Ginkel. Ook op de webpagina m.b.t. het archief van het gerechtsbestuur van Zuilenstein, Leersum en Ginkel vind je het e.e.a. over de geschiedenis van de buurtschap.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het gemeentelijk monument landhuis De Ginkel (Scherpenzeelseweg 90) (nu postaal Leersum, maar het zou tot in de jaren vijftig onder de gemeente Amerongen hebben gevallen) is rond 1920 gebouwd als tweede huis in opdracht van een Rotterdamse reder. Het is een uit Scandinavië afkomstig 'bouwpakket'. Sinds 1953 was het een schoolbuitenhuis van de gemeente Rotterdam, waar de Rotterdamse basisschooljeugd op werkweek ging. Het landgoed is in 2013 verkocht en wordt wederom als groepsaccommodatie geëxploiteerd. - Facebookpagina over de geschiedenis van landgoed De Ginkel.

- Dan is er nog een rijksmonumentale boerderij De Ginkel aan de Bovenhaarweg 12.

- Bij boerderij De Heuvel aan, vanuit de buurtschap gezien, het begin van de Haarweg te Overberg, staat nog altijd de 16e-eeuwse gerichtslinde, een indrukwekkend exemplaar met een omvang van ruim 6 meter. Al in de vroege middeleeuwen werd bij deze linde door de schepenbank van het gerecht Ginkel recht gesproken. Aankondigingen daarvan werden met een plakkaat aan de boom bevestigd.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Sinds 1975 is Utrechts Landschap eigenaar van een deel van het landgoed Hoge Ginkel bij Leersum. In het gebied liggen enkele fraaie sneeuwsmeltwaterdalen, die voor hoogteverschillen zorgen. Deze sneeuwsmelwaterdalen zijn ontstaan in de tot nu toe laatste ijstijd, het Weichselien (80.000-10.000 jaar geleden). In deze periode was de bodem permanent bevroren. Smeltwater kon hierdoor niet de bodem indringen, waardoor op de hellingen sneeuwsmeltwaterdalen werden ingesneden. In het bos zijn de geulen te herkennen als langgerekte laagtes.

De Hoge Ginkel ligt centraal op de Utrechtse Heuvelrug en is een van de stilste bossen in de provincie. Het gebied bestaat voor een groot deel uit naaldbossen, maar langzamerhand wordt het aandeel loofhout groter, zeker in de onderbegroeiing. Een bijzonderheid is de Leeuwenkuil, een oude zandafgraving. Dit zandgat is voor een deel ingeplant met loof- en naaldbomen. Het niet ingeplante deel heeft zich ontwikkeld tot een klein heideterreintje. De lanen in het gebied hebben in het algemeen Amerikaanse eik en beuk als beplanting.

De fauna van de Hoge Ginkel is divers: vossen, hazelwormen en zandhagedissen zijn vaste bewoners. In het gebied broeden ook veel vogels zoals havik, bosuil, bonte vliegenvanger, gekraagde roodstaart en diverse mezensoorten. Utrechts Landschap is bezig met het uitbreiden van het landgoed. Hiervoor worden kleine stukken grond in de omgeving aangekocht die in de toekomst bij het natuurgebied gevoegd kunnen worden. Verder is het beheer van Utrechts Landschap erop gericht om het bos natuurlijker te maken. Het oorspronkelijke productiebos dat bestond uit kleine percelen met daartussen veel paden, zodat het hout gemakkelijk geoogst kon worden, wordt geleidelijk omgevormd. Paden verdwijnen waardoor grotere percelen ontstaan waarin dieren meer rust vinden. Bovendien mag dood hout blijven liggen of staan en wordt er uiteraard geen hout meer geoogst.

Honden zijn, mits aangelijnd, toegestaan. Er zijn wandelpaden, geen wandelroutes. Er zijn ook ruiterpaden. Vanaf het parkeerterrein aan de Scherpenzeelseweg start een mountainbikeroute van 7 km. Vanaf het parkeerterrein aan de Bergweg start een mountainbikeroute van 16 km.

- Landgoed Ginkelduin is tegenwoordig een (Molecaten) bungalowpark.

- Het vanouds Ginkelse Veld genaamde gebied is tegenwoordig het natuurgebied Leersumse Veld.

Terug naar boven

Links

- Genealogie: - Veel personen met de achternaam Van Ginkel komen (oorspronkelijk) uit deze buurtschap. Als men hier geboren was en men verhuisde naar elders, dan kwam je 'van Ginkel' en dat werd dan ook vaak gelijk de - aanvankelijk informele en later formele - achternaam.

Reactie toevoegen