Gideon

Plaats
Verdwenen plaats(naam)
Groningen
Groningen

Gideon scheepswerf (Kopie).jpg

Buurtschap Gideon, scheepswerf Gideon, jaar onbekend

Buurtschap Gideon, scheepswerf Gideon, jaar onbekend

Gideon

Terug naar boven

Status

- Gideon is een voormalige buurtschap in de provincie Groningen, in de streek Hondsrug, gemeente Groningen. Vanouds gemeente Haren. De buurtschap, die onder het dorp Helpman viel, is bij een grenscorrectie per 1-12-1914 (samen met het dorp Helpman en het Harense deel van de buurtschap Euvelgunne) overgegaan naar de gemeente Groningen. Ook per 1-5-1884 was er al een kleine grenscorrectie van Haren naar Groningen (waarbij 66 personen waren betrokken). Mogelijk had dit betrekking op een deel van Gideon.*
* Voor een beschrijving van welk gebied de correctie van 1884 betrof, zie de eerste link bij het kopje Links hieronder, onderaan pag. 99.

- De voormalige buurtschap Gideon valt tegenwoordig onder de stad Groningen.

Terug naar boven

Naam

Naamsverklaring
De naam van de buurtschap is afgeleid van de voormalige houtzaagmolen Gideon, die aan de westzijde van het Winschoterdiep lag. Gebouwd in 1763, afgebroken in 1870.

Andere naamgevingen met deze naam in de omgeving
De naam werd gebruikt voor de eerste ophaalbrug in de snelweg A7, gerekend vanaf de stad Groningen; de Gideonbrug. De weg langs het Winschoterdiep OZ kreeg de naam Gideonweg. In 1918 stichtte de heer J. Koster Hzn. aan de westzijde van het Winschoterdiep de scheepswerf Gideon en aan weerszijden van het kanaal ontstond industrie en bewoning die eveneens in de volksmond Gideon werd genoemd.

Op en niet in
Men woonde of werkte niet in Gideon maar 'op de Gideon'. Over wanneer je 'in' of 'op' een plaats woont, kunt u meer lezen bij het dorp Welberg.

Terug naar boven

Ligging

- De buurtschap Gideon lag in het ZO van Groningen, rond het Oude Winschoterdiep, rond de huidige Gideonweg en de Duinkerkenstraat. De oorspronkelijke weg waaraan de buurtschap was gelegen, maakte deel uit van de verbinding Groningen - Hoogezand.

- Uitgaande van de loop van het Oude Winschoterdiep, hield de gemeentegrens van Groningen op bij het punt waar het Helperdiepje in het Oude Winschoterdiep uitmondde. Aan de andere kant lagen noordoostelijk de gemeente Noorddijk en oostelijk de gemeente Haren. Van de gemeente Haren liep de oostgrens door tot en met Waterhuizen en de noordgrens lag zelfs nog een eind ten noorden van het Winschoterdiep. In 1908 ontstonden de eerste officiële plannen om de grens tussen de gemeente Groningen en de gemeente Haren te wijzigen. Na aanvankelijke tegenzin van Haren, gingen de beide gemeenteraden er toch mee akkoord dat de grenzen dienden te worden gewijzigd. Per 1-12-1914 behoorde de buurtschap Gideon (samen met het dorp Helpman en het Harense deel van Euvelgunne) in het vervolg bij de gemeente en stad Groningen.

Terug naar boven

Geschiedenis

Molens langs het Winschoterdiep
In de 17e en 18e eeuw verschijnt geleidelijk een reeks van 6 molens aan de westzijde van het Winschoterdiep. De oudste is Vredelust (oliemolen), daarna de De Eendracht (pelmolen), De Zaaier (houtzaagmolen), De Zon (houtzaagmolen), De Vriendschap (houtzaagmolen) en de Ellensmolen (oliemolen).

Bij de houtzaagmolens bevonden zich zogeheten “balkgaten”; de plaats waar boomstammen werden gewaterd. Deze molens waren alle van het type achtkante bovenkruier met stelling op een rechthoekige onderbouw. Aanvankelijk was de scheepsbouw de grootste afnemer van het hout. Dat veranderde natuurlijk toen de bouw van houten schepen plaats maakte voor de ijzeren schepen.

De werven oostelijk van de stad Groningen
Oostwaarts langs het Winschoterdiep was naast het terrein van molen Gideon de werf van Arend de Boer gevestigd. Nog weer verder oostwaarts lagen ook de werven van Drewes (1899) en Wilmink (1900). Iets later werd direct ten oosten van beide werven de werf Gideon van J. Koster opgericht. Voor de Tweede Wereldoorlog huurden de Noord Nederlandse Scheepswerven de werf van Wilmink. Op de werf van Drewes vestigde zich in 1939 de Scheepsbouw Unie N.V.. De Noord Nederlandse Scheepswerven breidde uit en men kocht de werf van Wilmink. In 1964 fuseerden de Noord Nederlandse Scheepswerven met de Scheepsbouw Unie N.V. tot de Nieuwe Noord Nederlandse Scheepswerven, waartoe in hetzelfde jaar ook de werf van Koster ging behoren.

De werven, vallend onder de oorspronkelijke gemeente Haren
- In 1878 begon Jan van Diepen een scheepswerf in Waterhuizen en in 1899 vroegen Drewes uit Zuidbroek en Gephard en Scholten uit Groningen vergunning aan voor het oprichten van een scheepstimmerwerf.

- Per 1 november 1901 huurt J.Th. Wilmink de scheepstimmerwerf van Hund Gebhard. In 1910 wordt Wilmink eigenaar van de scheepstimmerwerf. Wilmink bouwt vanaf 1932 geen schepen meer op de Gideon. De werf Wilmink beëindigde haar werfactiviteiten in 1932 en de eigenaar richtte kort daarna een nieuw bedrijf op, die onderdelen voor benzine- en dieselmotoren vervaardigde. De N.V. Scheepswerf voorheen J.Th. Wilmink & Co te Groningen verhuurt in 1937 het terrein aan de Noord Nederlandse Scheepswerven (NNS).

- Uit stukken is gebleken dat J. Drewes in 1898 een scheepswerf in Zuidbroek heeft gehad. In 1900 sticht Johannes Drewes een scheepswerf op de Gideon.

- De werf van J. Koster werd opgericht in 1917. De werf bouwde o.a. het instructievaartuig Prinses Juliana voor de zeevaartscholen in Nederland. In 1931 doopte de toenmalige prinses Juliana dit schip. Eveneens gedenkwaardig was de bouw van de Gideona, de eerste Nederlandse coaster met een kruiserhek ofwel een modern achterschip. Alhoewel de werf niet failliet was, ging men in 1964 toch een fusie aan met de scheepswerf NNS en Scheepsbouw Unie N.V.

- In 1939 werd de Scheepsbouw Unie N.V. opgericht. De werf zelf bevond zich op de plek waar voorheen scheepswerf Drewes en Co. gevestigd was geweest.

- Na de fusie van de scheepswerven NNS, Scheepsbouw Unie N.V. en De Gideon, ging men vanaf 1964 verder onder de naam van Nieuwe Noord Nederlandse Scheepswerven (NNNS). Begin 1986 raakte de werf in ernstige financiële moeilijkheden. Op 14 maart 1986 werd zij failliet verklaard. (samenstelling en © van de hoofdstukken Naam, Ligging en Geschiedenis: Kor Kok)

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's van buurtschap en scheepswerf Gideon.

Terug naar boven

Links

- Artikel over de houtzaagmolens aan het Winschoterdiep w.o. houtzaagmolen Gideon.

- Artikel over de windmolens in de gemeente Groningen, w.o. die te Gideon (pag. 11).

- Forumtopic over scheepswerf Wilmink in de buurtschap Gideon en idem over de scheepswerven aan het Winschoterdiep w.o. Koster en Gideon.

Reactie toevoegen