Gerverscop is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de regio Groene Hart, gemeente Woerden. De buurtschap Gerverscop heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.
Gerverscop, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)
Het grijs geaccentueerde gebied is op hoofdlijnen de gemeente Gerverscop zoals die van 1818 tot 1857 bestaan heeft (d.w.z. dit type kaartjes is licht verschoven, dus het is geen exacte weergave van het gebied).
In Gerverscop vind je een informatiepaneel waar je kunt lezen over de bijzonderheden van deze buurtschap. De naam op het paneel is geen drukfout, want het was inderdaad een 'cope'. Hoe dat zit kun je lezen onder het kopje Naam. (© Jan Dijkstra, Houten)
De Polder Gerverscop is eeuwenlang bemalen door een wipwatermolen. In 1907 is deze afgebroken en opgevolgd door een stoomgemaal dat later is geëlektrificeerd. (© Jan Dijkstra, Houten)
De buurtschap Gerverscop heeft twee rijksmonumenten: het voormalige gemaal en de bijbehorende machinistenwoning, beide uit 1907 (© Jan Dijkstra, Houten)
Het rijksmonumentale gemaal met machinistenwoning van Gerverscop van dichterbij.
De buurtschap Gerverscop bestaat grotendeels uit een kaarsrecht weggetje langs een kaarsrechte vliet met een kaarsrechte rij knotwilgen erlangs. Maar wel mooi om te zien, o.a. wegens de vele mooie boerderijen. (© Jan Dijkstra, Houten)
Alleen aan het begin, vanuit Harmelen gezien, zitten er enkele bochten in de buurtschap en weg Gerverscop (© Jan Dijkstra, Houten)
Opvallend in Gerverscop is dat bijna alle boerderijen N van de vliet zijn gelegen. Z ervan is bijna geen bebouwing. De boerderijen hebben allemaal een eigen bruggetje over de vliet. (© Jan Dijkstra, Houten)
Een waterrijk gebied dat Gerverscop. Als je hier als kind opgroeit, kun je naar hartenlust kanoën en roeien op de Gerverscopse Wetering aan de voorkant en de sloten aan de zijkanten. (© Jan Dijkstra, Houten)
Maar ook vissers kunnen zich uitleven in het waterrijke Gerverscop: de Zeister Hengelaars Vereniging (www.zhvzeist.nl) heeft keurig op een rijtje gezet waar en wanneer je in Gerverscop kunt vissen.
- Gerverscop is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de regio Groene Hart, gemeente Woerden. T/m 1817 gemeente Harmelen. In 1818 afgesplitst tot een zelfstandige gemeente, per 8-9-1857 weer opgegaan in de gemeente Harmelen, in 2001 over naar gemeente Woerden.
- De gemeente Gerverscop had geen eigen wapen.
- De buurtschap Gerverscop valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Harmelen.
- De buurtschap Gerverscop heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.
Terug naar bovenGemeentenaam
De gemeente werd ook wel 'Gerverscop en Breudijk' genoemd.
Oudere vermeldingen
Gerverskop, 1280-1287 Gherverscoep, 1296-1307 Gerverscoip, 1314 Gherverscoip,
Naamsverklaring
Betekent cope 'gekocht land' (vergelijk Teckop) van de persoon Gerver (waarschijnlijk ontstaan uit Gerfred of Gerenfred, vergelijk Wervershoof).(1)
De buurtschap Gerverscop ligt rond de gelijknamige weg (NNW van Harmelen), voor zover gelegen aan het lange rechte deel van deze weg. De panden aan het begin van de weg, gezien vanuit het dorp Harmelen, vallen onder de buurtschap Indijk. N langs de weg loopt de Gerverscopse Wetering. Opvallend is dat vrijwel alle boerderijen N van de wetering en weg zijn gesitueerd; de Z kant is vrijwel onbebouwd.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Gerverscop 23 huizen met 171 inwoners, verdeeld in de gelijknamige buurtschap 16/126 (= huizen/inwoners) en de buurtschap Breudijk 7/45. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 30 huizen - doorgaans boerderijen - met ca. 80 inwoners.
Terug naar boven"De wildernissen in het Sticht-Hollands grensgebied zijn in de middeleeuwen op grootscheepse wijze in cultuur gebracht. Alvorens tot ontginning kon worden overgegaan, moest er eerst een overeenkomst met de landsheer (een 'cope') worden gesloten. Gerverscop is - zoals de naam al doet vermoeden - een schoolvoorbeeld van zo'n cope-ontginning, gekenmerkt door een vrij regelmatig kavelpatroon. De sloten, die in de ontginningsperiode gegraven zijn voor de afwatering, doen nog steeds dienst. De betere afwatering ging echter gepaard met inklinking van de veenbodem. Bedijking van de rivieren en omkading van de ontginningsgebieden werden noodzakelijk. Door de voortdurende inklinking kwam de veenbodem lager te liggen dan het buitenwater, dat omgeven was door oeverwallen van klei. Een goede afwatering werd op den duur onmogelijk.
In de 15e eeuw werd echter de wipwatermolen ontwikkeld, zodat het overtollige water kunstmatig met behulp van de wind kon worden geloosd. Er zijn diverse voorbeelden bekend in zuidwest-Utrecht van molens die in de tweede helft van de 15e eeuw zijn gesticht, o.a. in Lopik (1454), Hoenkoop (1485), Willeskop met Heeswijk (1485) en Polsbroek (1486). Dit waren alle wipmolens, het type molen dat in deze omgeving door de eeuwen heen het meest gangbaar bleef.
Het is niet bekend wanneer de eerste molen van de polder Gerverscop gesticht is. Vast staat dat de 'Gerwerscooper molen' in 1503 genoemd wordt in een schouwbrief voor de polders Gerverscop en Breudijk, die beide aan de Putcop in de Oude Rijn uitwaterden. Deze keur was uitgevaardigd door het Groot-Waterschap van Woerden.
(...) De techniek van de 19e eeuw maakte het mogelijk om met behulp van één stoomgemaal een of meer polders te bemalen. De polders in west-Utrecht konden meestal door één molen worden bemalen. Ofschoon veel ingelanden het er niet mee eens waren, werd in 1872 besloten om na te gaan in hoeverre bemaling van de polders Gerverscop en Breudijk door een stoomgemaal tot de mogelijkheden behoorde. Dit resulteerde in een plan voor gezamenlijke bemaling van Gerverscop, Breudijk, Teckop en Klein-Houtdijk. De tijd leek echter nog niet rijp voor modernisering. De stemgerechtigde ingelanden van Breudijk haakten af en de bouw van een stoomgemaal was voorlopig van de baan.
Niettemin brachten de voorstanders van een gemaal voor Gerverscop het onderwerp nadien nog regelmatig ter sprake. Dit ontlokte de voorzitter in 1902 de opmerking dat het duidelijk moest zijn dat stoombemaling altijd meer zou kosten. Zo moest het waterschap Haanwijk ook ondervinden dat de kosten van steenkool tegen konden vallen. Er werd echter toch besloten enkele plannen te laten ontwikkelen voor een stoomgemaal. De molen maalde immers ook niet voor niets: over de jaren 1892-1905 bedroegen de onderhoudskosten van de molen en het zomerhuis en de uitgaven aan de zeilen, olie, smeer, kaarsen en verzekering gemiddeld 457 gulden per jaar. Hierbij diende dan nog te worden opgeteld de kosten voor hulpbemaling en het traktement van de molenaar, respectievelijk 53 en 115 gulden.
Na wikken en wegen besloten de stemgerechtigde ingelanden van Gerverscop in te stemmen met het plan van E.G. Wentink, ingenieur-architect te Schalkwijk, voor de bouw van een stoomgemaal en machinistenwoning op de molenwerf van Gerverscop. Deze molenwerf lag strikt genomen net buiten Gerverscop in Klein-Houtdijk en dus in de gemeente Kamerik. De kosten van het gemaal en de machinistenwoning waren geraamd op 16.000 gulden. In de besluitvorming speelde onder meer de slechte staat waarin de molen en het zomerhuis verkeerden een rol. De kosten van het herstel van de molen en de bouw van een nieuw zomerhuis waren geraamd op 2500 gulden. In april 1907 werd de molen voor 400 gulden voor afbraak verkocht aan J. van Vliet, molenmaker te Montfoort.
Het werk van de molen zou worden overgenomen door een stoomgemaal met centrifugaalpomp van de nieuwste constructie met een normaal vermogen van 25 m3 en een maximum vermogen van 30 m3 water per minuut bij een opvoerhoogte van 1,50 m in werking gebracht door een stoommachine van 10,5 W.P.K. De machinewerktuigen werden geleverd door N.V. Machinefabriek Hoogenlande te Utrecht. Op 6 juni 1907 vond in het Stationskoffiehuis te Harmeien de openbare aanbesteding plaats van de bouw van het machinegebouw met schoorsteen en kolenloods en van de machinistenwoning. Het werk werd voor 7749 gulden toegewezen aan Maarten Cornelis Krommenhoek, aannemer te Harmeien.
Zo kwam er een einde aan de bemaling van Gerverscop door middel van windkracht. Het was echter niet alleen het oer-Hollandse beeld van een poldermolen dat verdween. Landschappelijk veranderde de omgeving ook: amper was de molen gesloopt, of men besloot de oostzijde van de Zijling met knotwilgen te beplanten. Het vlakke polderland, nodig om de windvang van de molen niet te belemmeren, is niet meer. Alleen de strijd tegen het water bleef bestaan." Aldus enkele citaten uit het artikel 'De Gerverscopper molen' (door Frank van Rooijen in Heemtijdinghen, orgaan van de Stichts-Hollandse Vereniging, 1998, nr. 2), dat nog veel uitvoeriger ingaat op de lotgevallen van de molen, en dat via de link ook online is te lezen. In 1931 wordt het stoomgemaal omgebouwd tot elektrisch gemaal.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Gerverscop, kun je terecht bij de volgende online te lezen artikelen:
- Geschiedenis van het Waterschap Gerverscop.
- Geschiedenis van de buurtschap Gerverscop plus beschrijving van een aantal monumentale boerderijen e.a. objecten.
Terug naar boven- Peilbesluit voor het bemalingsgebied Gerverscop.
- De polders Gerverscop en Teckop worden van water voorzien vanuit de Oude Rijn en de Bijleveld in Kockengen. Om de inlaatmogelijkheden van water uit de Oude Rijn richting de achter gelegen polders te verbeteren, is inlaat Teckop in 2017 vervangen door een duiker met een grotere diameter. Het water wordt nu via twee eveneens in 2017 gerealiseerde automatische inlaten richting polders Gerverscop en Teckop geleid. Goed nieuws voor vissen en vissers: om de vismigratie te bevorderen zijn zowel de bestaande inlaat als de nieuwe inlaten vispasseerbaar gemaakt.
Tussen de polder en de boezem is het peilverschil meer dan een meter. Om het voor vissen mogelijk te maken stroomopwaarts te zwemmen zijn hier De Wit-sluisvispassages* aangelegd. Dit is een buis die aan beide uiteinden voorzien is van een automatische schuif. Deze schuiven gaan omdebeurt elk kwartier open en dicht. De werking is daarmee vergelijkbaar met een scheepssluis. Het project is een maatregel uit het Watergebiedsplan Kamerik en Kockengen.
* Deze is speciaal ontworpen voor peilverschillen groter dan een meter. In dat geval is dit speciale type vispassage namelijk goedkoper dan een klassieke vispassage, en het geeft minder waterverlies, wat vooral van belang is in drogere gebieden, en het scheelt energie(kosten) omdat minder water opnieuw aan- of afgevoerd hoeft te worden.
- Gerverscop heeft 2 rijksmonumenten. Het betreft het voormalige dieselgemaal met bijbehorende machinistenwoning op huisnr. 5, beide uit 1907. Het gemaal is van algemeen belang vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarde als relatief gaaf voorbeeld van een eenvoudig gemaal naar ontwerp van E.G. Wentink met bijbehorende machinerieën van de firma Pannevis. Tevens van waterstaatkundig belang vanwege de machinerieën, alsmede van situationele waarde in relatie tot de machinistenwoning.
- Verder omvat de buurtschap Gerverscop nog vele monumentale boerderijen, die deels onder de link onder het kopje Geschiedenis nader worden beschreven. Verder is er een cultuurhistorische waarden-onderzoek van de panden op Gerverscop, in tekst en beeld, opgesteld in verband met het Bestemmingsplan Buitengebied Harmelen, waarin alle bijzonderheden van de monumentale panden in deze buurtschap systematisch worden beschreven.
Terug naar boven- In Gerverscop bevindt zich een picknickbank met een informatiepaneel, waar je in tekst en beeld nadere informatie vindt over de geschiedenis en actuele ontwikkelingen in het landschap van deze buurtschap. Onder de link is het informatiepaneel ook online te bekijken.
Terug naar boven- Zorg: - Zorgboerderij Rita Rijntjes van bioloog en hobbyboer Rita Rijntjes streeft naar een belevingsgerichte, ondersteunende en waar mogelijk activerende dagbesteding. Het aantal zorgvragers wordt bewust klein gehouden om de persoonlijke begeleiding te optimaliseren. Deelnemers kunnen activiteiten en werkzaamheden uitvoeren die hun welzijn bevorderen zonder dat er eisen gesteld worden aan werktempo en kwaliteit van de productie. Maar deelnemers kunnen ook komen voor een dagbesteding waarbij genieten van natuur, rust en ruimte van groter belang is dan de activiteiten. Bijvoorbeeld om even op adem te komen na een stressvolle werksituatie en vanuit deze rust de draad weer op te pakken.
Zorgboerderij Rita Rijntjes beoogt cliënten mogelijkheden aan te bieden om hun tijd te structureren in een ontspannen sfeer en gezonde omgeving. Humor, zelfspot, respect en warmte zijn volop aanwezig. De verschillende doelgroepen waaraan zij zorg kunnen bieden zijn mensen met een psychische hulpvraag, een burn-out, een verstandelijke beperking, een lichamelijke beperking en ouderen. De combinatie van mensen uit verschillende doelgroepen geeft een positieve wisselwerking. Zij kunnen met elkaar samenwerken en van elkaar leren.
Reactie toevoegen