Genderen

Plaats
Dorp
Altena
West-Brabant Land van Heusden en Altena
Noord-Brabant

gemeente_heesbeen_eethen_en_genderen_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Heesbeen, Eethen en Genderen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Heesbeen, Eethen en Genderen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Genderen.JPG

In Genderen aangekomen

In Genderen aangekomen

Genderen (3).JPG

De Hervormde kerk van Genderen, uit de 13e eeuw

De Hervormde kerk van Genderen, uit de 13e eeuw

Genderen (2).JPG

Dorpsgezicht Genderen

Dorpsgezicht Genderen

Genderen

Terug naar boven

Status

- Genderen is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Land van Heusden en Altena, gemeente Altena.

- Dit dorp heeft een nogal complexe gemeentelijke voorgeschiedenis, qua naamgevingen. We zetten het hier op een rijtje: Er waren eens 3 dorpen, die als gemeente t/m 7-5-1819 'Eethen, Genderen en Heesbeen'* heetten (meestal stond bij dit soort meervoudige namen de belangrijkste plaats vooraan, en Eethen was ook veruit het grootste dorp). Per 8-5-1819 wordt deze gemeente van naam gewijzigd in 'Heesbeen, Eethen en Genderen'* en ** (kennelijk wordt vanaf dan Heesbeen belangrijker gevonden, wat curieus is, want dat was veruit het kleinste dorp van de 3, met maar een paar handenvol huizen). Per 1-8-1908 wordt deze gemeente wederom van naam gewijzigd, en wel in 'Genderen' (waarbij de andere 2 dorpen dus uit de gemeentenaam verdwijnen). Deze gemeente wordt per 1-5-1923 opgeheven en gaat op in de fusiegemeente Eethen. Het dorp gaat in 1973 over naar gemeente Aalburg, in 2019 over naar gemeente Altena.(1)
* Aangezien deze gemeenten geografisch gezien hetzelfde waren als de gemeente per 1-8-1908, hebben wij voor deze voormalige gemeenten geen aparte pagina's aangemaakt.
** Deze gemeente werd ook wel kortweg Heesbeen c.a. genoemd. In het Kadaster is deze gemeente steeds als Eethen aangeduid. In gemeentecode-overzichten van het CBS is deze gemeente vaak als 'Eethen, Genderen en Heesbeen' aangeduid.

Terug naar boven

Naam

In het Brabants
Volgens de plaatsnaamborden Gèndere, volgens (2) Géndere.

Oudere vermeldingen
Laat in 11e eeuw Ganderon, 1e kwart 13e eeuw Genderen, 1300 en 1316 Ghenderen.

Naamsverklaring
Datief meervoud met plaatsaanduidende functie van de waternaam Gander*, met als betekenis 'nederzetting aan de Gander*'. Dit water viel volgens de bodemkartering in de Dussense Stroom. De naam behoort tot een groep waternamen die ook elders in Europa voorkomen, zoals in Duitsland: Gande, rechter zijrivier van de Leine, 10e eeuw Ganda, en Gander, linker zijrivier van de Moezel, 8e eeuw Gandra. De herkomst van deze waternamen is onzeker; men denkt aan een afleiding met het suffix -ara van het Germaanse gand(u)* 'opensperring' (vergelijk het Zweedse gan 'kloof, muil', bij het Indo-Europese ghan- 'gapen'). Anderen menen dat het misschien gaat om afleidingen van een niet-Indo-Europees gand-* 'grind'. Ter plaatse zijn scherven van Romeins aardewerk aangetroffen.(3)

Bijnaam
Een bijnaam voor de inwoners is ertepikkers. Dit zou refereren aan de vroegere armoede van de inwoners, die dan op zoek gingen naar erwten.

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Genderen grenst in het ZW aan Drongelen, in het W aan Eethen, in het N aan Veen, in het O 'Wijk en Aalburg' en in het ZO aan de rivier de Bergse Maas, Heesbeen en Doeveren, en ligt W van Heusden, NW van Drunen en NNO van Waalwijk.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Heesbeen (28/208), Eethen (41/310) en Genderen (68/499) 137 huizen met 1.017 inwoners. De aantallen huizen en inwoners per dorp staan hiervóór tussen haakjes. Tegenwoordig heeft laatstgenoemd dorp ca. 700 huizen met ca. 1.750 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

- Verhalen over de geschiedenis van Heesbeen, Eethen en Genderen op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Uit onderzoek en demografische groei blijkt dat het gewenst is dat er huizen bij komen in Genderen, met daarbij speciale aandacht voor starters en senioren die graag in het dorp willen blijven wonen. Uitbreiding naar het noorden is vanwege de bedrijven die daar gevestigd zijn én de mogelijke geluidsoverlast van de provinciale weg N283 geen optie, dus is de zuidkant van het dorp in beeld. Over aantallen, soorten huizen en locaties lopen de voorkeuren van deze en gene uiteen, zo bleek tijdens een raadsvergadering in oktober 2018.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Genderen heeft 4 rijksmonumenten, zijnde de T-boerderij uit 1809, met bakhuisje, op Meerhoek 22, de boerderij (dwarsdeeltype in de Overmase vorm) uit 1e helft 19e eeuw op nr. 25-27, de Hervormde kerk, en de Schrikmolen.

- Omstreeks 1100 stond er in Genderen al een kapel op de plaats van ongeveer de huidige kerktoren. In de 13e eeuw is hier een kerk gebouwd. In de 16e eeuw ging de kerk van de katholieken over op de hervormden. In 1944 zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog de bovenste verdiepingen van de kerktoren en het gehele schip verwoest. Na herbouw van de Hervormde kerk met kerktoren (Kerkstraat 29) is deze in 1953 opnieuw in gebruik genomen. Bij de herbouw is er gebouwd op de tufstenen fundamenten uit de 13e eeuw en kon het onderste deel van de kerktoren met koepelgewelf in de nieuwe toren worden hergebruikt. Het herbouwde deel is een ontwerp van architect A.J. van Asbeck. Het georiënteerde bakstenen zaalkerkje bestaat uit een westtoren, een eenbeukig schip met vier traveeën en een driezijdig gesloten koor. De kerktoren heeft vier geledingen en wordt gedekt door een tentdak. De gevels zijn voorzien van rondboogvensters en pilasters. - Site van de lokale Hervormde Gemeente.

- De Schrikmolen is een windmotor (ook wel roosmolen genoemd), van het merk Hercules, die in 1917 is geplaatst t.b.v. het bemalen van een deel van de uiterwaarden van de Bergsche Maas. In 1979 is de molen stilgezet en daarna geleidelijk in vervallen staat geraakt. In 2000 heeft een storm de restanten van het rad weggeblazen. In 2004 is een begin gemaakt met de restauratie van de Schrikmolen. De restauratie is in 2009 gereed gekomen. De molen is sindsdien weer in maalvaardige staat. Volgens molenliefhebbers is behoud en was restauratie van deze molen "van enorm belang", omdat het de enig overgebleven windmotor van groot formaat in het zuiden van Nederland is.

Terug naar boven

Evenementen

- Een trend in onderhand het hele land is het fenomeen van de Dorpsquiz: inwoners vormen teams die allerlei vragen over het dorp oplossen, en zo elkaar op een leuke, informele manier beter leren kennen. Arno Bouman raakte er enthousiast over toen hij aan een dergelijke quiz deelnam in zijn geboortedorp Andel. Hij betrok Marjolein Schouten en Rianne de Hart erbij om gezamenlijk - in samenwerking met de Oranjevereniging - ook zoiets in Genderen te organiseren. Er wordt ook samengewerkt met omroep Oké FM, om ook via de ether teams van informatie te voorzien. Voor de 1e editie in juni 2019 hoopten ze op minimaal 200 deelnemers. Het werden er ca. 400. De 1e editie van de Ertepikkers Quiz in juni 2018 was een groot succes, en dat gold ook voor de 2e ronde van de 1e editie in augustus 2018, tijdens het Zomerfeest. Het is dus voor herhaling vatbaar. Dat was ook de bedoeling, want de initiatiefnemers hebben er een stichting voor opgericht met de intentie dit regelmatig te organiseren. Vandaar: in juni 2019 de 2e editie van de Ertepikkers Quiz.

- Oranjevereniging Juliana organiseert diverse activiteiten tijdens Koningsdag en Zomerfeest Genderen (gedurende een week eind augustus).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- In Genderen ligt, op een mooie locatie middenin de polder, Park Veldzicht. Oorspronkelijk was dit openluchtzwembad Vedzicht, waar decennialang generaties Aalburgers hun zwemdiploma haalden en recreatief zwommen. Een plek dus waar mensen elkaar ontmoetten, konden ontspannen en ondertussen sportief bezig waren. Kortom: een plek middenin de samenleving. Met het verdwijnen van de zwembadfunctie trad al snel de verloedering van het terrein in. Tonny Bros zag dit met lede ogen aan en besloot hier iets aan te doen. In zijn hoofd ontstond het plan om het zwembad om te dopen tot burgerinitiatief Stichting Park Veldzicht. Het park gaat mogelijkheden bieden voor: kleinschalige evenementen; dagbesteding voor ouderen en mensen met een beperking; educatie voor scholen (stagemogelijkheden). Het is de intentie dat het een ontmoetings- en belevingsgelegenheid wordt van en voor iedereen in de hele gemeente Altena. Het moet een (dieren)paradijs worden dat toegankelijk is voor iedereen. “Mijn drijfveer is dat we geen entree heffen zodat kinderen altijd kunnen komen. Nu zitten ze allemaal op hun telefoon. Ik wil ze meegeven hoe mooi de natuur is”, aldus Tonny Bros.

Op 11 mei 2019 is Park Veldzicht feestelijk geopend. Er is op dat moment mede door vrijwilligers en de samenwerking met Prisma al veel verwezenlijkt. Zoals het vogel- en wandelbos, dat mede door financiële steun van het Landschapsinvesteringsfonds tot stand kwam, de in actieve ruimten omgetoverde kleedlokalen, mooie karpervijvers, de biologische pluk- en moestuin, de kinderboerderij en de mooi ingerichte kantine met terras. Tegelijkertijd zijn er ook nog veel plannen voor nog te verwezenlijken onderdelen, zoals een educatief kabouterbos, een waterspeelplaats, een hoptuin, een picknickveld, en het omtoveren van de voormalige machinekamer tot ruimten waar activiteiten voor jong en ouder kunnen worden gehouden. Daar is nog de inzet en werving van materialen, financiën en vrijwilligers voor nodig. Zie verder de videoreportage van Oké TV d.d. 29-3-2019, waarin een bestuurslid van de stichting wordt geïnterviewd en waarin je kunt zien hoe mooi het terrein er op dat moment al bij ligt.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Genderen, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Genderen door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Genderen (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Belangenvereniging: - Dorpsraad Genderen.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool Het Fundament. - "Kindercentrum Camelot staat garant voor een veilige burcht die de kinderen al snel vertrouwen geeft, zodat zij zich veilig en geborgen voelen. Camelot verleent dagopvang aan kinderen in de leeftijd van 6 weken tot en met de basisschoolleeftijd. Zij doet dit in een ontspannen maar professionele omgeving waarin de kinderen zich, samen met leeftijdgenootjes en onder leiding van gekwalificeerde en gediplomeerde medewerksters, optimaal kunnen ontplooien. Je kunt bij ons terecht voor hele of halve dagopvang. Ook flexibele opvang behoort tot de mogelijkheden."

- Muziek: - Als je lid wordt van Muziekvereniging Excelsior en nog een ervaren muzikant bent, ga je eerst op les. Als je je eerste muziekdiploma hebt gehaald en je kunt al aardig muziek maken, is het mogelijk om mee te blazen bij de fanfare. De fanfare bestaat uit ongeveer 25 leden en maakt gevarieerde muziek. Naast de serieuze concourswerken worden ook leuke en lichte nummers gespeeld. De fanfare heeft regelmatig optredens in en buiten Genderen en doet ook mee aan wedstrijden. Ook worden de leukere optredens door de vereniging opgezocht zoals een optreden bij de Efteling en, als het goed weer is, een buitenconcert. De fanfare staat onder leiding van Jan van de Sanden.

- Kerkkoor Genderen heeft ca. 70 leden. Nieuwe leden zijn altijd welkom.

- Sport: - Het lidmaatschap van LTC Aalburg geeft je het recht om 365 dagen per jaar gebruik te maken van de faciliteiten op het tennispark van de vereniging in Genderen, bestaande uit 6 verlichte kunstgrasbanen en 1 oefenmuur. Daarnaast worden er het gehele jaar activiteiten georganiseerd voor en door de leden zoals competitie's en toernooien.

- Duurzaamheid: - Dorpsraad Genderen schrijft in februari 2019 aan de gemeente ongerust te zijn over de mogelijke komst van drie windturbines op de dijk langs de Bergsche Maas tussen Heesbeen en Doeveren. De turbines zullen met een tiphoogte van 210 meter hinderlijke slagschaduw/lichtinval op de huizen in het dorp opleveren, zo stelt de dorpsraad. Huizen zouden daardoor weleens onverkoopbaar/onverhuurbaar kunnen worden met leegloop/leegstand als gevolg. Ook omwonenden in de Heusdense dorpen Heesbeen en Doeveren zijn daarom tegen de komst van de windturbines op de beoogde locatie. Ze hebben het comité Energie Gezond opgericht, dat heeft onderzocht dat er volgens hen drie betere locaties zijn elders in de gemeente Heusden, waar er geen omwonenden zijn die er overlast van kunnen ervaren. Het comité pleit ervoor om - zoals ook in veel andere gemeenten gebeurt - eerst de spelregels op te stellen, oftewel eerst vast te stellen waar mogelijk geschikte locaties liggen, en vervolgens mogelijke ontwikkelaars voor die locaties uit te nodigen.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Genderen, met foto's van de grafzerken.

Reactie toevoegen