- Garrelsweer is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Eemsdelta. T/m 2020 gemeente Loppersum.
- Onder het dorp Garrelsweer vallen ook de buurtschappen Enzelens, Hoeksmeer en Merum.
- Bovendijks was vroeger een buurtschap van Wirdum, maar is tegenwoordig aan Garrelsweer vastgegroeid en onderdeel van - het O deel van - dat dorp geworden.
Terug naar bovenUitspraak
Garlsweer.
Oudere vermeldingen
1057 kopie begin 14e eeuw Gerleuiswert, 1446 Gharlsweer, 1476 Garelsweer.
Naamsverklaring
Betekent het Oudfriese wert 'wierde, bewoonde hoogte' van de persoon Gerlef. Wert zal onder invloed van de nabijgelegen plaatsen Garreweer en Tjamsweer in weer 'kleine wierde, opgeworpen hoogte' zijn overgegaan.(1)
Garrelsweer ligt ZO van Loppersum, aan de N360 (Groningen-Delfzijl) en het Damsterdiep.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Garrelsweer 31 huizen met 229 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 250 huizen met ca. 600 inwoners.
Terug naar bovenBrug
Bij de Hervormde kerk ligt al sinds eeuwen een brug over het Damsterdiep. Eerst lag er een zogeheten 'hoogholtje' of 'balkje'. In sommige archiefstukken spreekt men ook van 'kerkebrug'. Het hoogholtje was namelijk oorspronkelijk in bezit van de Hervormde kerk, die ook voor het onderhoud zorgde. In de 19e eeuw is er veel gesteggel geweest met de gemeente over het onderhoud (zie ook pag. 27/29/30 in het boek 'Van Gerleviswert tot Garrelsweer'). In 1869 is het onderhoud overgenomen door de gemeente Loppersum. In 1906 verzoekt een aantal inwoners aan het gemeentebestuur om dit hoogholtje te veranderen in een draaibrug. Het duurt tot 1912 voor dit gerealiseerd wordt. Er was geld ingezameld (fl. 175,-) om de loopbrug te verwezenlijken. Dhr. H. Keur had blijkbaar het meeste belang hierbij, hij was namelijk met fl. 100,- de hoogste intekenaar. In de jaren negentig is deze brug vervangen door de huidige klapbrug.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij:
- Stichting Historie Garrelsweer. Op deze site kun je o.a. de Canon van Garrelsweer (= de geschiedenis op volgorde van jaartallen) vinden.
- In 2009 is het boek 'Luisterend naar de stem van hun geweten' verschenen, over oorlog en verzet in Garrelsweer tijdens de Tweede Wereldoorlog.
- Beschrijving van Garrelsweer anno 1828, volgens de toenmalige schoolmeester.
- Vermoedelijk kort voor 2009 is het boek 'Van Gerleviswert tot Garrelsweer' verschenen, over de geschiedenis van het dorp.
Terug naar boven- Basisschool De Klimop is na afloop van schooljaar 2011-2012 gesloten. Anno 2015 is de intentie om het gebouw aan iemand te verkopen die er gaat wonen en/of er een bedrijfsbestemming aan geeft.
- In grotere dorpen en steden worden - in verband met nieuwbouw - regelmatig nieuwe straatnamen toegekend. In een klein dorp als Garrelsweer, dat letterlijk maar een handvol straten heeft, is zoiets zeer uitzonderlijk. Vandaar dat wij het vermeldenswaard vinden om te vermelden dat in 2009 in dit dorp een nieuwe straatnaam is toegekend, aan een bestaand pad, namelijk het Kremersgankje, genoemd naar de familie Kremer, die aan dit pad heeft gewoond. Het pad stond in de volksmond al zo bekend, en de lokale heemkundekring vond het een goed idee, op initiatief van mevr. Schaaphok uit Garmerwolde die hen erop attendeerde. Zij speelde hier als kind bij deze familie en kon zich herinneren dat het pad toen al zo genoemd werd. Ook de gemeente vond het een goed idee en heeft daarom de straatnaambordjes geplaatst. Het is een zijpad van de Trekweg, N van het Damsterdiep.
Terug naar boven- Garrelsweer heeft 6 rijksmonumenten.
- De voorheen Hervormde (PKN) kerk uit 1912 (Stadsweg 31) is een eenvoudige zaalkerk met aangebouwde consistorie. Het dorp had eerder een middeleeuwse kerk, die na de bouw van de nieuwe kerk is afgebroken. Het gebouw is ontworpen door de architecten H. Rozema en G. Hoekstra. De klok uit 1695 van C. Fremy uit de oude kerk is in 2013 verplaatst naar de Gereformeerde kerk. In dat jaar is het kerkgebouw door de plaatselijke gemeente verkocht aan een particulier. In 2015 is de kerk beschadigd door een aardbeving. De schade is hersteld. Het kerkhof bij de kerk is apart aangewezen als rijksmonument, met name vanwege de grafzerken van de familie Tammens uit de 17e en 18e eeuw. Tegenwoordig is de kerk onder de naam Het Oude Kerkje te huur voor o.a. concerten, tentoonstellingen en workshops.
- De Gereformeerde kerk (Stadsweg 89) uit 1908 is de PKN-kerk van het dorp geworden en valt tegenwoordig onder de Protestantse Gemeente Garrelsweer - Winneweer - Wirdum.
- De Kloostermolen uit 1877 is in 1995 onttakeld. In 2014 is een restauratie gereed gekomen, met o.a. een nieuwe kap en roeden, waardoor de molen weer maalvaardig is. Tevens is het bos nabij de molen gekapt, waardoor de biotoop van de molen sterk verbeterd is en hij weer goed zichtbaar is. Eigenaar van de molen is Molenstichting Fivelingo.
- Het standbeeld 'Köster' (Kerkepad) uit 1979 van de bekende Groninger beeldhouwer Wladimir de Vries is geïspireerd op het gezegde "Weer van veuren af aan, net as de koster van Garrelsweer". Dat gezegde is ontstaan door een voorval dat zich, aldus een volksverhaal, in de kerk zou hebben voorgedaan. Volgens dat verhaal was de predikant een keer in de kerk in slaap gevallen omdat hij de avond ervoor 'te diep in het glaasje had gekeken' in de lokale herberg, en bracht de koster (waarschijnlijk voorzanger) daardoor in het nauw. Om tijd te rekken bedacht deze om de mensen tot vervelens toe telkens hetzelfde lied te laten zingen. Ter plekke wordt dit volksverhaal op een informatiepaneel als volgt verwoord: "Domie haar 's aovends te laank bie Trientjemui in harbaarg zeten. Volgende mörgen mos e preken. Tou 't zingen doan was zag köster dat domie ondertied onder zaail goan was. Kerkvolk knivvelde, mar köster zee: "Din moar eerst weer van veuren òf aan" tegen gemainte. Vandaor 't spreekwoord as te wat mishottjet: "Din mor weer van veuren òf aan net as köster van Garrelsweer."
- De fraaie herenboerderij Tjassensheerd (Stadsweg 120), met te bezoeken tuin van 5000 m2, is de voormalige directeurswoning van de voormalige steenfabriek Enzelens. Beide panden vallen onder de buurtschap Enzelens en worden daarom aldaar beschreven.
- Op 8 oktober 2018 heeft Gunther Demnig 4 zogeheten Stolpersteine gelegd bij het vroegere huis van de joodse familie Cohen (Filippus, Mietje, Kaatje en Salomon) (Stadsweg 9). Deze inwoners van Garrelsweer zijn in de oorlog weggevoerd naar Auschwitz en Sobibor en kwamen daar om het leven in de gaskamers. Onder de genodigden waren ook familieleden van de familie Cohen: mevr. Cohen uit Roden en haar dochter. De enige overgebleven familieleden. Geert Vos, voorzitter van de lokale heemkundekring, heette iedereen welkom en vertelde de geschiedenis van de familie Cohen. Hierna legde de heer Demnig de 4 stenen. Door dhr. De vries en mevr. Philipse werd in het Hebreeuws het Joodse Kaddisj gebed gelezen, het gebed voor de overledenen. Het leggen van Stolpersteine (ook bekend als 'struikelstenen') bij huizen waar Joden hebben gewoond is een initiatief van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig en zijn Stiftung Spuren. Inmiddels zijn er al meer dan 70.000 van deze stenen geplaatst door heel Europa.
Terug naar boven- Feestweek Garrelsweer (september).
Terug naar boven- Het Ommetje Garrelsweer (5,2 km) is een afwisselende wandelroute met prachtige dorps- en vergezichten, langs het Damsterdiep, door de weidse velden en langs eeuwenoude wierden met hun statige boerderijen. Ten noorden van de oude en nieuwe Rijksweg is het volop genieten van het weidse en vaak kleurrijke open veld. De route voert over schelpenpaadjes en maaipaden langs de wierden Merum en Enzelens. Desgewenst kun je aansluiten op het Ommetje Wirdum.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Garrelsweer, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Garrelsweer (online te bestellen).
- In 2015 is, t.g.v. het 75-jarig bestaan van Vereniging Dorpsbelang, het boek 'Garrelsweer Anno 2013' (ruim 100 pag., uitg. drukkerij Sikkema, Warffum) verschenen. Het boek, dat geheel geschreven en samengesteld is door de inwoners, geeft door de vele foto’s en bijbehorende teksten een momentopname van de bebouwing en bewoners van het dorp in het jaar 2013. Uit de vele bijdragen van de Garrelsweersters spreekt de liefde en waardering voor hun leefomgeving. In een tijd waarin dit gebied veelal negatief naar voren komt in verband met de aardbevingsproblematiek brengt dit boek ook een ander, meer positief beeld. Het boek, dat meer dan 100 pagina’s telt, heeft geen wetenschappelijke of historische pretenties maar wil niet meer dan een tijdsbeeld schetsen van een lintdorp aan het Damsterdiep waar ‘noaberschap’ en gemeenschapszin nog hoog in het vaandel staan.
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over Garrelsweer.
- Dorpshuis: - Dorpshuis Weersterheem is een van de laatste voorzieningen in het kleine dorp Garrelsweer. Het dorpshuis, dat volledig draait op vrijwilligers, was verouderd en voldeed niet meer aan de eisen van de tijd. Het gehele dorp heeft de schouders gezet onder de vernieuwing van het dorpshuis en met ca. 80 vrijwilligers is Weersterheem verbouwd, uitgebreid en zodanig aangepast dat het voor meerdere activiteiten is te gebruiken. Door ludieke inzamelingsacties te organiseren is niet alleen voldoende geld, maar ook veel draagvlak voor het dorpshuis gecreëerd.
- Sport: - Runploug Garrelsweer (hardlopen).
- Genealogie: - Lidmatenregister Garrelsweer en ouderlingen en diakenen 1728-1811.
Reactie toevoegen