Friezenwijk

Plaats
Buurtschap
West Betuwe
Betuwe
Gelderland

Friezenwijk bord [640x480].jpg

Friezenwijk heeft een fraai plaatsnaambord zoals het eigenlijk bij alle buurtschappen zou moeten: de dorpsnaam bovenaan, met de buurtschapsnaam eronder.

Friezenwijk heeft een fraai plaatsnaambord zoals het eigenlijk bij alle buurtschappen zou moeten: de dorpsnaam bovenaan, met de buurtschapsnaam eronder.

Friezenwijk Appeldijk-MSD-20100418-195617 [640x480].jpg

Friezenwijk, over de Appeldijk fiets of wandel je achter deze buurtschap langs. De Appeldijk is onderdeel van een tweetal fietsroutes.

Friezenwijk, over de Appeldijk fiets of wandel je achter deze buurtschap langs. De Appeldijk is onderdeel van een tweetal fietsroutes.

Friezenwijk Koornwaard en Kuipertje [640x480].JPG

Friezenwijk, op het terrein van de voormalige steenfabriek De Koornwaard bevindt zich tegenwoordig een opslag voor boten en andere zaken, met links brouwerij en proeflokaal 't Kuipertje.

Friezenwijk, op het terrein van de voormalige steenfabriek De Koornwaard bevindt zich tegenwoordig een opslag voor boten en andere zaken, met links brouwerij en proeflokaal 't Kuipertje.

Friezenwijk

Terug naar boven

Status

- Friezenwijk is een buurtschap in de provincie Gelderland*, in de streek Betuwe*, gemeente West Betuwe. T/m 1985 gemeente Heukelum. In 1986 over naar gemeente Lingewaal, in 2019 over naar gemeente West Betuwe.

* Bij de gemeentelijke herindeling van 1986 is deze buurtschap overgegaan van de provincie Zuid-Holland naar de provincie Gelderland, en daarmee tevens overgegaan van de streek Vijfheerenlanden naar de streek Betuwe.

- De buurtschap Friezenwijk valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Heukelum.

- De buurtschap heeft een wit plaatsnaambord onder een blauw plaatsnaambord (kombord) Heukelum. Je ziet dit niet veel in het land (meestal staat alleen de buurtschapsnaam óf de dorpsnaam op een plaatsnaambord), maar wij vinden dit eigenlijk wel een ideale constructie: zo zie je in 1 oogopslag dat je je in de buurtschap Friezenwijk onder het dorp Heukelum (in de gemeente Lingewaal) bevindt. Had er alleen Friezenwijk gestaan, dan had je niet geweten dat het onder het dorp Heukelum valt. Had er alleen Heukelum gestaan, dan had je niet geweten dat je je eigenlijk in de buurtschap Friezenwijk bevindt (in dat opzicht worden buurtschappen elders in het land vaak 'vergeten'). De gemeente Lingewaal heeft dit ook bij de buurtschappen van het dorp Herwijnen op soortgelijke fraaie wijze doorgevoerd.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
De tot heden oudst bekende vermelding van deze plaatsnaam is 1936 [LAN 104].

Naamsverklaring
Jonge naam. Wijk 'nederzetting' van Friezen?(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Friezenwijk ligt direct W en ZW van Heukelum, rond de Groeneweg en de Appeldijk. Ook de nieuwbouw ZW van het oude stadje viel vroeger onder de buurtschap.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Friezenwijk omvat ca. 40 huizen met ca. 100 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Steenfabriek De Koornwaard
Omstreeks 1850 is steenfabriek De Koornwaard opgericht door de heer Van Houwelingen. Het was een uiterst primitief bedrijf vrijwel zonder machines. Met de hand graven, naar de grondbult kruien, met de hand modder maken, stenen vormen en op de droogplaatsen neerslaan. Als de stenen halfdroog waren, werden deze met paard en wagen naar de veldoven gebracht onder rietmatten. In 1868 werd de eerste continu werkende ringoven van Nederland, de zogeheten "Hoffman-oven", in gebruik genomen op de Koornwaard. Men kon nu zomer en winter doorgaan met stoken. Alleen het steenmaken zelf was nu nog seizoensgebonden.

In 1925 werd de schoorsteen gesloopt en vervangen door een hogere, bredere schoorsteen, waarvan nu nog steeds een gedeelte overeind staat. In 1981 is het terrein verkocht aan de familie Stephens, die er thans opslagruimtes en andere bedrijfsruimtes verhuurt. Tevens kun je er je boot stallen. Voor nadere informatie zie de pagina Geschiedenis van steenfabriek De Koornwaard.

Op het terrein (tegenover de huidige brouwerij) was ook een blok arbeidershuizen gebouwd, zogenaamde "back-to-back houses"; tien woningen aan de voorzijde en tien woningen aan de achterzijde, elk bestaande uit één kamer met twee bedsteden, een ladder en een open zolder zonder dakbeschot, zodat 's winters de sneeuw tussen de pannen door naar binnen waaide. Aan de kop van het blok woningen stond een blok 'poepdozen' zonder waterspoeling. Tegenwoordig zijn de huizen uiteraard gemoderniseerd en aangepast aan de eisen des tijds.

- Pagina over de voormalige Maria-verering in Friezenwijk, verband houdende met wonderen die een dienstmaagd Elisabeth hier in 1282 zouden zijn overkomen.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Anno 2016 waren er plannen voor de aanleg van een nieuw, 13,5 groot Landgoed Friezenwijk: een landhuis met bijgebouwen en landgoed, in de groenstrook tussen Heukelum en de lintbebouwing van de buurtschap. In juni 2016 heeft de gemeenteraad besloten het Ontwerp-Bestemmingsplan voor het landgoed niet goed te keuren, en daarmee het landgoed niet mogelijk te maken (de initiatiefnemer is hiertegen in beroep gegaan bij de Raad van State, maar die achtte de afwijzing gegrond). Reeds eerder heeft zij besloten om landgoederen niet in het algemeen mogelijk te maken, maar gezien de kwetsbaarheid van de landschappen van geval tot geval te beoordelen. Zij vindt in dit geval dat het desbetreffende stuk landschap en de kwaliteiten daarvan ook in de huidige staat al bijzonder aantrekkelijk zijn. Daarnaast is zij van mening dat de bestaande agrarische bestemming een passende is en niet moet worden gewijzigd, en dat agrarische exploitatie van de gronden in het buitengebied absolute prioriteit verdient en niet moet worden verdrongen of belemmerd door andere functies. Zij vindt dat het gebied N van de Nieuwe Zuiderlingedijk niet van karakter dient te veranderen, vanwege de bestaande unieke functie daarvan. Al bij de beoordeling van de plannen voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie is op dat punt een voorbehoud gemaakt.

De raad onderkent dat het provinciale beleid de realisatie van een landgoed op de beoogde locatie op zich mogelijk maakt. Daarbij is evenwel uitgangspunt dat sprake dient te zijn van substantiële verbetering van de kwaliteiten van natuur, water, landschap en recreatieve mogelijkheden. De nieuwe bebouwing dient landschappelijk goed te worden ingepast. De raad is van mening dat het realiseren van een parkachtig landschap in dit bij uitstek agrarische en landschappelijk zeer aantrekkelijke gebied, de kwaliteiten van het gebied juist niet versterkt maar onevenredig te niet doet. Verder hecht de raad aan de openheid in het gebied, vindt ze dat het landgoed te dicht bij het terrein van de voetbalvereniging zou komen, is ze niet overtuigd dat voldoende rekening is gehouden met de aanwezigheid van de beschermde steenuil en andere beschermde diersoorten, en gezien de ervaringen met landgoed Spicastate in Spijk is zij niet overtuigd van de behoefte aan de geplande woningen.

Landschapsarchitect D. van Everdingen, die het plan had gemaakt in opdracht van grondeigenaar W. van Zee, stelde als inspreker bij de raadsvergadering: "De historische bodemopbouw en natuurlijke beplantingen zijn sinds ca. 1930 door kleiwinning en ontgronding volledig vernietigd. Het gebied is nu ontoegankelijk en het is beperkt beschermd. Met het nieuwe landgoedplan zorgt de gemeente ervoor dat de bestaande natuur- en landschapswaarden worden beschermd en dat ca. 6 ha nieuwe natuur wordt toegevoegd, waarbij de gehele 13,5 ha wordt opengesteld conform de Natuurschoonwet. Met waarborging van de instandhouding. En de rekening is voor de familie Van Zee." Inspreker Melina Timmermans, woonachtig aan de Achterdijk, bracht daar tegenin: "Wij zijn daar mede gaan wonen om het prachtig ongerepte stukje natuur met verwaarloosde en verwilderde landbouwgrond. Waar werkelijk van alles leeft, groeit en bloeit. Het prachtige natuurgebied wat het nu is moet dus kennelijk worden vernietigd en verstoord om het dan weer terug te geven aan de natuur."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De voormalige zandwinplas Koornwaard ligt W van Heukelum, W van de Groeneweg, tussen de buurtschap Friezenwijk in het O en de Linge in het W. De plas heeft een oppervlak van ongeveer 19 hectare. De plas is ontstaan door zand- en kleiwinning in het verleden. De klei is onder andere verwerkt tot bakstenen in de naastgelegen toenmalige steenfabriek de Koornwaard. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een aanvankelijk 22 tot 24 meter diepe plas. Tegenwoordig wordt de plas, die eigendom is van Staatsbosbeheer, voornamelijk gebruikt door de lokale hengelsportvereniging H.S.V. de Koornwaard. Direct om de plas heen loopt een wandelpad, dat voor iedereen toegankelijk is.

Waterschap Rivierenland heeft in 2014 en 2015 de Beneden-Linge over een lengte van 40 km (van Geldermalsen tot Gorinchem) uitgebaggerd, om de rivier weer beter bevaarbaar te maken. De liefst 425.000 kuub bagger bleek geschikt om in te zetten ten behoeve van de herinrichting van zandwinplas de Koornwaard. Een duurzame en gebiedsgerichte oplossing, die tevens veel transportkosten en uitstoot van CO2 heeft bespaard. Immers als de bagger naar elders afgevoerd had moeten worden, had dat meer dan 20.000 'vrachtwagenbewegingen' gekost, en nu ging het transport per schip, dat per keer 500 tot 600 kuub bagger kan vervoeren. Bovendien heeft het vervoer per schip voor veel minder overlast gezorgd op de smalle Lingedijken.

Door de diepte had de plas weinig diversiteit in vissoorten. De enige soorten die hier konden overleven, waren snoek en baars en af en toe een meerval. Voor veel vissoorten waren de voortplantingsmogelijkheden nihil. In 2015 en 2016 is de plas middels het hergebruik van de genoemde bagger 'verondiept', oftewel ondieper gemaakt, en heringericht. De bagger is gebruikt om er een veel gevarieerdere plas van te maken, met afwisselend diepere en ondiepere stukken, waar het voor vissen veel aantrekkelijker is om te paaien. Waar de hengelsportvereniging natuurlijk blij mee is. Verder zijn er enkele eilandjes gecreëerd met flauwe oevers en laagten. Hierdoor verbetert de ecologische kwaliteit van de plas aanzienlijk. Sindsdien kan de natuur zelf weer het werk doen. Voor vogels ontstaan straks waardevolle rietmoerassen. Staatsbosbeheer sluit niet uit dat dan wellicht de purperreiger hier kan worden aangetroffen, zoals dat bijvoorbeeld ook het geval is in de Zouweboezem bij Meerkerk. Het gebied maakt deel uit van het Natura-2000 netwerk, de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en de Kader Richtlijn Water (KRW). Herinrichting van de plas was ook vanuit deze kaders wenselijk. (bron: o.a. Het Kontakt, 26-10-2016)

Terug naar boven

Eten en drinken

- Naast het terrein van De Koornwaard ligt brouwerij en proeflokaal 't Kuipertje (Appeldijk 18).

Reactie toevoegen