Fortmond

Plaats
Buurtschap
Olst-Wijhe
Salland
Overijssel

Fortmond

Terug naar boven

Status

- Fortmond is een buurtschap in de provincie Overijssel, in de streek Salland, gemeente Olst-Wijhe. T/m 2000 gemeente Olst.

- De buurtschap Fortmond valt onder het dorp Den Nul, maar omdat Den Nul geen eigen postcode en plaatsnaam heeft in het postcodeboek, liggen beide voor de postadressen 'in' Olst.

- De buurtschap heeft geen plaatsnaamborden. Er staan slechts enkele richtingbordjes in de omgeving.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Fortmond ligt NW van Olst, NW van Den Nul, daar waar de IJssel en daarmee ook het land O ervan, een duidelijke uitstulping naar links maakt.

Terug naar boven

Geschiedenis

Op het grondgebied van de huidige buurtschap Fortmond heeft mogelijk het verdwenen kerkdorp Luchere gelegen. Nadere informatie vind je onder de link.

In 1813 zijn de Kozakken bij Fortmond de IJssel overgestoken in hun strijd om ons land te bevrijden van de Franse bezetters. Ter plekke in de buurtschap kun je daarover een verhaal beluisteren. Dat kan ook via de link in deze alinea.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Veel veerponten varen alleen in de zomer, in Fortmond was het in januari 2011 even net andersom. Veel veerponten over de grote rivieren waren in januari 2011 vanwege de hoge waterstand na de sneeuwperiode tijdelijk uit de vaart. In deze buurtschap voer juist vanwege dat hoge water een pontje. Als gevolg van het hoge water in de IJssel was namelijk de enige verbindingsweg van de buurtschap naar de rest van de bewoonde wereld onder water komen te staan (de huizen zelf staan wel hoog genoeg). Voor de bewoners was daarom tijdelijk een veerdienst in de vaart gebracht, zodat men op die manier toch een verbinding had met de vaste wal. Ook eind december 2012 was dit weer het geval.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De ovens en schoorsteen van Steenfabriek Fortmond die hier van 1828 tot 1976 in functie was, zijn recentelijk gerestaureerd en hebben de status van rijksmonument. De voormalige steenfabriek met omgeving is tegenwoordig in beheer bij Staatsbosbeheer. De kans is groot dat de voormalige steenfabriek een herbestemming krijgt als natuurbegraafplaats. Een plan dat hierin voorziet, heeft namelijk in 2015 de provinciale prijsvraag Ruimte voor Ruimdenkers gewonnen.

Volgens de ontwerpers is het schiereiland in de uiterwaarden van de IJssel een schilderachtige plek, waar rust en uitgestrekte natuur alom vertegenwoordigd zijn. De verlaten gebouwen waar nauwelijks daglicht binnenkomt, hebben al een haast sacrale uitstraling, zegt ontwerper Gideon Peele. "Wij zagen de uitdaging in dit onorthodoxe gebouw. Iedereen kent de voorbeelden van pakhuizen en kantoren, die zijn nog wel flexibel om te toveren naar een nieuwe bestemming. Dit is een massief bakstenen kolos, met donkere, kleine ruimtes, een monument bovendien en op een ontoegankelijke plek in een beschermd natuurgebied. Wij hebben al die beperkingen juist als kwaliteiten beschouwd: er is rust, weidsheid, geborgenheid van natuur en verstilde plekken, met gewelfde gebouwen die al bijna een soort kapellen zijn. Een schitterende plek voor een laatste rustplaats in de natuur."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Reeds in 1379 is sprake van een veerdienst tussen Fortmond en Veessen. Na de sluiting van de steenfabriek wordt ook het veer, dat vooral van belang was voor de arbeiders van de fabriek die veelal aan de Gelderse kant woonden, opgeheven. Sinds 2005 is het fiets- en voetveer Kozakkenveer echter weer in de vaart.

- De Duurse Waarden is een 120 hectare groot natuurgebied van Staatsbosbeheer, bestaande uit rivierarmen, moerassen en stukken bos in de uiterwaarden van de IJssel. Het gebied is vernoemd naar de nabijgelegen buurtschap Duur en viel daar vanouds ook onder, maar wordt tegenwoordig tot de buurtschap Fortmond gerekend. Er is eeuwenlang op vrij grootschalige wijze rivierklei gewonnen voor de baksteenproductie.

- De uitvoering van de laatste fasen van het project ‘IJsseluiterwaarden Olst’ in 2013 is gegund aan aannemerscombinatie Boskalis en Van Hattum en Blankevoort. Het herinrichtingswerk bestond onder andere uit de aanleg van een aantal nevengeulen in de uiterwaarden. De gekozen aannemer scoorde hoge ogen omdat hij beschikt over een grondpers. Hij pompte de te ontgraven grond door een leiding. Hierdoor hoefde hij die niet met vrachtwagens te vervoeren en dat scheelde veel overlast voor de omwonenden. De ca. 1 miljoen m3 grond die bij de uitvoering rond de buurtschap Fortmond is vrijgekomen, is in een nabijgelegen zandplas geborgen.

Over de nieuwe geul bij de buurtschap is een 100 meter lange fiets- en voetgangersbrug aangelegd, waarmee het 'rondje Fortmond' voor fietsers en wandelaars behouden is gebleven. Het project IJsseluiterwaarden Olst is uitgevoerd in het kader van het programma Ruimte voor de Rivier. In 2015 is in de IJssel op deze plek hierdoor een waterstandsdaling bereikt van ruim 7 centimeter. Dat is nodig om de veiligheid bij hoogwater te vergroten. Daarnaast is er nieuwe natuur ontwikkeld en is er meer ruimte gecreëerd voor recreatie.

- "Het uiterwaardengebied van de IJssel rondom buurtschap Fortmond telt meer dan 500 hectare en meer dan 10 grondeigenaren. Het gebied is een lappendeken aan beheerplannen, afspraken en geldstromen. Het is een uitdaging om, na de uitvoering van de verschillende inrichtingsmaatregelen, de natuur hier goed te beheren en verder te ontwikkelen. Op voortouw van Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat heeft LIFE IP Deltanatuur in 2019 om die reden een aantal bijeenkomsten georganiseerd om in kaart te brengen wat de belangrijkste knelpunten zijn in de samenwerking in dit gebied, deze knelpunten om te buigen in kansen en vervolgens op de juiste ‘bestuurlijke plekken’ aan te kaarten. Zodat betrokken partijen beter in staat zijn om tot een integrale gebiedsontwikkeling te komen, en er robuuste riviernatuur kan ontstaan.

Aanhaken van ‘de juiste personen’, verschillende sporen en schaalgroottes samenbrengen
In drie bijeenkomsten is er met veel energie vanuit de verschillende partijen gewerkt aan het in kaart brengen van de knelpunten, kansen en wensen. En is er vervolgens gekeken of het binnen de mandaten valt van de deelnemende partijen om de geïnventariseerde punten op te pakken; precies het spanningsveld waar samenwerking begint. Vooral het vroegtijdig laten aanhaken van de juiste personen is een belangrijk element. De deelnemers merkten op dat het goed is om scherp te hebben dat alle partijen werken met verschillende ‘sporen’ en schaalgroottes op het gebied van inrichting en beheer (verschil in oppervlak en looptijd van inrichting(splannen) en beheer(contracten)). Door hier rekening mee te houden, wordt een belangrijke stap in de samenwerking gezet. Als oplossingsrichting werd genoemd om in te steken op een “Integrale inrichtings- en beheervisie” voor Fortmond/Duurse Waarden, waarin de deelnemende partijen samenwerken aan een strategische vooruitblik die vertaald wordt naar praktisch beheer.

Concretisering
De deelnemers sloten de bijeenkomst af met het maken van concrete afspraken (deals) zodat er “in plaats van alleen praten, ook concrete stappen worden gezet”. Door de afspraak in de vorm van een deal te gieten, onderstrepen de betrokkenen dat zij belang hechten aan de gemaakte afspraak. Wat opvalt aan de deals is dat LIFE IP Deltanatuur een plek blijft houden: “Een externe derde bij zo veel partijen met verschillende belangen is een voorwaarde om tot een gemeenschappelijkheid te komen”, aldus een van de deelnemers. Om tot concrete afspraken te komen voor het gebied Fortmond/Duurse Waarden, konden de deelnemers intekenen op de geïnventariseerde en geclusterde kansen en oplossingsrichtingen. Welke kans of oplossing willen zij ondersteunen en aan welke willen zij meewerken? Vervolgens werden er voor de verschillende kansen en oplossingen ‘mini-plannen-van-aanpak’ gemaakt. Waarin de betrokken personen zich committeren om binnen hun cirkel van invloed en vóór een bepaalde datum aan een actiepunt te werken. Bijvoorbeeld het inbrengen van een notitie bij de bestuurder van de betrokken organisatie. Of het voor de andere betrokken organisaties leggen van contacten met mensen in sleutelposities in de eigen organisatie.

Faciliteren bij oplossen van knelpunten
Wanneer er vervolgens bij de uitwerking van deze ‘mini-plannen-van-aanpak’ eventueel knelpunten binnen de betrokken organisaties ontstaan, heeft LIFE IP Deltanatuur aangeboden te faciliteren. Bijvoorbeeld door een externe facilitator in te brengen. Of door het knelpunt voor te leggen aan de LIFE IP Deltanatuur stuurgroep. Daarbij werd aan de deelnemende organisaties het advies gegeven om in de uitwerking goed voor ogen te houden “welk knelpunt achter het knelpunt zit, wat je ermee oplost”. Met de inzichten, aangehaalde contacten, uitgewisselde ideeën en de concrete afspraken is er weer een stapje gezet in de samenwerking aan een robuuste riviernatuur in het gebied Fortmond/Duurse Waarden. Enkele opmerkingen van deelnemers: “Ik vind dit erg leuk om te doen, iedereen brengt verschillende ervaringen in, we vullen elkaar aan.” “Goed om te weten wat er speelt bij de andere betrokken organisaties, waar zij tegenaan lopen, er ontstaat zo meer begrip.” " (bron: LIFE IP Deltanatuur, augustus 2019)

Terug naar boven

Beeld

- Rondrit per auto door Den Nul en Fortmond anno 1998.

Reactie toevoegen