De buurtschap Essen heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen
- Essen is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek Hondsrug, gemeente Groningen. T/m 2018 gemeente Haren.
- De buurtschap Essen valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Haren.
- De buurtschap Essen heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1245 kopie 19e eeuw Jesse, 1276 Yesse, 1291 de jesse, 1323 Esse, ca. 1335 conventum in Essen, 1579 en 1660 Essen, 1781 Oudtijds 't Clooster Essen.
Naamsverklaring
De j zou verdwenen kunnen zijn in verbindingen als bi Jesse en de -en is naar het voorbeeld van andere namen op -en in de directe omgeving, zoals Helpen (Helpman), Haren, Glimmen en Onnen, een specifiek Drents naamtype. Mogelijk speelt reïnterpretatie tot 'bij de essen' een rol. De vermelding uit 1245 heeft betrekking op het cisterciënzer nonnenklooster Maria Campus of Yesse (1216-1594), dochterklooster van de abdij Altencamp in Westfalen. Jesse is in het Oude Testament de vader van David. Anderen spreken van een prehistorische nederzettingsnaam.(1)
De buurtschap Essen ligt rond de gelijknamige weg, N van Haren, tegen de grens met de stad Groningen. De buurtschap is nog altijd een landelijke enclave, maar ligt inmiddels wel ingeklemd tussen Haren (Dilgt) in het Z, de spoorlijn Groningen-Haren in het O en N en de Groningse wijk Helpman e.a. in het W. De afgelopen jaren was er sprake van dat de Zuidtangent van Groningen langs Essen zou komen te lopen, maar dat lijkt te zijn afgeblazen.
Terug naar bovenIn 1840 omvat de buurtschap Essen 14 huizen met 94 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners.
Terug naar bovenDe straat Essen kronkelt allerlei kanten op, langs oude boerderijtjes en een enkel modern architectonisch hoogstandje. Op enkele plaatsen passeer je een sloot. Denk je. Het is echter geen sloot, maar de oude gracht van het cisterciënzer klooster Yesse. Dit in 1215 opgerichte vrouwenklooster stond aan de basis van de buurtschap Essen. Het betrof een niet onaanzienlijk klooster, waar vooral dochters van gegoede families uit de stad Groningen leefden. De Reformatie (Het Tractaat van Reductie, 1594) betekende ook het einde voor het klooster Yesse. De materialen van het klooster zijn door de eeuwen heen door de bewoners uit de omgeving o.a. gebruikt voor woningen en voor verharding van de Rijksstraatweg in Haren. Rond 1890 zijn de laatste (bovengrondse) resten opgeruimd. In de bodem zijn nog resten terug te vinden. Het gebied staat gemarkeerd als archeologisch erfgoed.
Niet altijd was de waardering voor Essen zo groot. Zo schreef prof. Reitsma in de Groningsche Volksalmanak van 1890: "Essen bestaat uit een aantal ordeloos door elkaar gebouwde kleine pachthoeven en arbeiderswoningen, waarvan de lage muren meestal van zware, oude bakstenen zijn opgetrokken. De plek zelf heeft niets schoons noch aantrekkelijks, het tegendeel van dien.”
Op het kloosterterrein Yesse is in 2017 een pauselijk zegel uit de 13e eeuw gevonden. Volgens archeologen moet het zegel aan een brief van paus Gregorius IX hebben gezeten. De logen zegel is een zogeheten bulla. Bulla’s werden bevestigd aan brieven die vanuit het Vaticaan naar alle delen van de christelijke wereld werden verzonden. "Klooster Yesse was een Cisterciënzer vrouwenklooster dat opgericht werd rond 1215. Paus Gregorius de 9e regeerde tot 1241. We hebben het dus over post die door de eerste generatie nonnen van Yesse moet zijn gelezen", aldus Stijn Arnoldussen van het Groninger Instituut voor Archeologie, die de bulla heeft gevonden.
Het pauselijke zegel is aangetroffen bij een leeropgraving voor eerstejaars studenten archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen. Van het klooster Yesse is bovengronds niets meer te zien. De archeologiestudenten moesten daarom tussen de 30 en 90 centimeter diep graven voor er weer grondlagen en vondsten uit de kloosterperiode ‘boven kwamen’. Bij de opgraving zijn naast fragmenten van de kloostergebouwen ook resten van het serviesgoed (roodbakkend aardewerk en steengoed uit het Duitse Rijnland) aangetroffen. Verder kwamen er voorwerpen aan het licht die de dagelijkse kledij en taken van de nonnen representeren. (bron: Historiek.net)
- Beschrijving van elementen uit de geschiedenis van Essen aan de hand van veldnamen en een oude kadasterkaart.
- Kaart klooster Yesse uit 1568.
Terug naar boven- Annemiek Bos woont sinds haar prille jeugd in Essen en is min of meer toevallig de lokale geschiedkundige geworden. Ze nam een collectie archeologische vondsten van haar buurman Seffinga over, toen die te oud werd om bezoekers over Essen te vertellen. In 2006 opende ze in een houten tuinhuis achter haar woning het Bezoekerscentrum Klooster Yesse.
Het bezoekerscentrum is een compromis, want ook Annemiek Bos worstelt met het dilemma om het bestaan van Essen zoveel mogelijk geheim te houden of er juist meer bekendheid aan te geven. "De stad rukt steeds verder op en er wordt door Haren en Groningen bij nieuwbouwplannen vaak met grote interesse naar Essen gekeken", zegt Bos. "Daarom vind ik het belangrijk om de grote cultuurhistorische waarde van dit gebied te benadrukken. Die mag je niet aantasten. Anderzijds willen we geen openluchtmuseum worden."
Het ontvangstcentrum is daarom maar klein, en is beperkt open. Aan de houten wanden van het tuinhuis hangen borden waarop het verhaal van het klooster wordt verteld. In een vitrine liggen voorwerpen die afkomstig zijn van het klooster of de oude boerderij en eromheen. Rond het bezoekerscentrum klinkt het geblaat van schapen. De dieren zijn van een buurman en mogen in de wei de van het echtpaar Bos grazen. Voorlopig is het in Essen nog precies zo landelijk als de Essenaren het zelf graag houden. Ga dus vooral kijken, maar liever niet met z'n allen tegelijk. (bron: het eind 2015 opgeheven Comité Regio Groningen-Haren) Het Bezoekerscentrum houdt van april t/m november elke 2e zaterdagmiddag Open Huis. Ook op afspraak te bezoeken door groepen van rond de 20 personen.
Reactie toevoegen