Empel

Plaats
Dorp
's-Hertogenbosch
Noordoost-Brabant
Noord-Brabant

Oud-Empel carnavalsnaam t Slotgat [640x480].jpg

Oud-Empel en Empel heten tijdens carnaval 't Slotgat

Oud-Empel en Empel heten tijdens carnaval 't Slotgat

Empel

Terug naar boven

Status

- Empel is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente 's-Hertogenbosch. T/m 31-3-1971 gemeente Empel en Meerwijk.

- Het dorp Empel heeft - net als in de andere dorpen van de gemeente van vóór de fusie met Rosmalen - in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' 's-Hertogenbosch.

- Onder het dorp Empel vallen ook de buurtschappen Gewande en Oud-Empel (in praktische zin, formeel valt deze buurtschap echter onder de stad 's-Hertogenbosch en het Bossche stadsdeel Maaspoort).

Terug naar boven

Naam

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp 't Slotgat. Dat verwijst naar de veldnaam 't Slot, die lag op de plek van het huidige dorp.

Terug naar boven

Ligging

Empel ligt NO van 's-Hertogenbosch, O van de A2.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Empel heeft ca. 2.800 huizen met ca. 7.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Dorp verhuisd naar andere plek
Het huidige dorp is pas na de Tweede Wereldoorlog ontstaan. Vanouds lag het dorp op de plek die nu als Oud-Empel te boek staat.

Tempel
In het begin van onze jaartelling was er al een nederzetting op dit grondgebied. De Tempel van Empel was een heiligdom, gewijd aan Hercules Magusanus, oppergod van de Bataven. De tempel is herontdekt door een amateurarcheoloog in een akker net buiten het huidige dorp. In de buurt van de tempel zijn vele vondsten uit die tijd gedaan, zoals mantelspelden en Romeinse munten, maar ook gebruikte wapens en een metalen helm. Het terrein van de tempel bestond uit een ommuurde tempelhof van ca. 50 bij 50 meter, met een voorgebouw en ingang aan de westzijde.

Zowel de tempel als het voorgebouw waren gebouwd in Gallo-Romeinse stijl. Door een brand is het in de 3e eeuw verwoest; een eeuw later zijn de laatste restanten geheel afgebroken. De stenen zijn onder andere gebruikt bij de bouw van een fort in Kessel. In het dorp zijn in diverse moderne schuren ook natuurstenen resten te vinden afkomstig van de tempel, waaruit blijkt dat hergebruik van alle tijden is. De ambitie van Stichting Tempel van Empel is om de tempel weer te laten herleven. Zowel door educatie als door het aanbrengen van herkenningspunten in het landschap. Op termijn wil de stichting de tempel zelfs geheel herbouwen en er een educatief centrum van maken. De stichting wil alleen het binnenste en heiligste gedeelte van de Romeinse tempel (de cella) herbouwen. Dat is een gebouw van 10 bij 10 meter en ongeveer 15 meter hoog. - De gemeente 's-Hertogenbosch wil meewerken aan en meedenken met de realisatie van de Tempel.

1200 jaar
Hoewel door archeologische vondsten uit zowel de IJzertijd als de Romeinse tijd mag worden aangenomen dat er al in het begin van onze jaartelling bewoning in deze omgeving heeft plaats gehad, komen we de namen van Empel e.o. pas tegen in het jaar 815 tegen. Het was in de Karolingische tijd, toen het gebied ten zuiden van de grote rivieren onder het gezag van Frankische machthebbers stond. In de Codex Laureshamensis van de benedictijner Abdij van losch, bevindt zich een document waar alle bezittingen van deze abdij zijn vastgelegd. In deze Codex staat hoe door de Frankische edelman en grondbezitter Alfger in het jaar 815 schenkingen zijn gedaan aan de abdij van Lorsch in o.a. 'Empele', Hatalle (Hedel), Hunsete (Hoenzadriel), Ortinon (Orthen), Rosmalla (Rosmalen) en Angrisa (Engelen). Vandaar dat in 2015 het 1200-jarig bestaan van het dorp is gevierd, o.a. met een Historische Dag, waar van alles te zien en te doen was (zie de videoreportage ervan onder de link).

- Verhalen over de geschiedenis van Empel op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Empel heeft 3 rijksmonumenten. D.w.z. onder de link staan er 4, maar Fort Crèvecoeur ligt tegenwoordig dichter bij Engelen en hebben wij daarom aldaar beschreven.

- De voormalige pastorie (Proosdijstraat 12) naast de kerk is een gemeentelijk monument. In 2015 is het herbestemd tot rouwcentrum Het Afscheidshuis.

- Het oorspronkelijke Kasteel Meerwijk stond in het huidige Empel. Het huidige Kasteel Meerwijk staat in buurtschap Dieskant en wordt daarom aldaar beschreven.

- Gevelstenen in Empel.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Stichting Carnaval 't Slotgat. - Carnavalsvereniging CV De Kupkes is opgericht in 1966 en heeft dus in 2019 het 33-jarig bestaan gevierd (in de carnavalswereld rekent men voor jubilea in eenheden van 11 jaar).

- Omloop van Empel (hardlopen, eind juni).

- "Met veel trots organiseert Drumfanfare Exempel, samen met De Empelse Revue en Toneelvereniging Impla in 2020 de 3e editie van de BrinkParade!, het cultureel festival dat wordt gehouden op een zaterdag eind juni van 13:00-22:30 uur. Het festival biedt een podium aan de inwoners van Empel en omgeving. Ook zin in een feestje? Vanaf 19:15 uur staat De Brink te swingen op de klanken van Line Up en Maten met Platen. Wij hebben er veel zin in en zien jullie graag op De Brink!"

- Stichting Empelse Doe Dagen organiseert sinds 2009 in de laatste week van de zomervakantie een drietal dagen vol activiteiten voor de Empelse basisschooljeugd.

- "In 2015 werd gevierd dat 1200 jaar geleden de naam van o.a. ons dorp Empel voorkwam in de Codex Laureshamensis (handgeschreven boek) van de Benedictijner Abdij van Losch. Daardoor werd 2015 uitgeroepen als jubileumjaar en konden door de financiële steun van de gemeente meerdere activiteiten georganiseerd worden. Wij vonden het een mooie aanleiding om de zeskamp 'Dorp op Stelten' (op een zaterdag begin september, in 2020 voor de 6e keer) nieuw leven in te blazen. En zo geschiedde! Het is een strijd tussen teams op het sportieve vlak, en niet te vergeten wordt er ook weer gestreden voor de prestigieuze wisselbokaal van de playbackshow. Ons doel is om de Empelse bewoners samen iets sportiefs te laten ondernemen en beleven. Natuurlijk om de saamhorigheid te bevestigen, creatief bezig te kunnen zijn maar ook om met elkaar een feestje te bouwen."

- "Tijdens Atelierroute Empel (weekend eind september, in 2019 voor de 7e keer) kun je diverse kunstenaars bezoeken in hun ateliers en zie je onder andere schilderijen, tekeningen, textielkunst, tassen, hoeden, collages, mozaiek, restauratie en keramiek. Een flyer met de locaties van de deelnemers wordt in het dorp en omstreken verspreid. Deze is ook verkrijgbaar bij de deelnemers en bij de Plus, de Apotheek, Greenstyling en Café De Sport. Wil je de volgende editie meedoen met de Atelierroute neem dan contact op met Leny de Vos-van Erp."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De Empelse Waard is een 40 hectare groot uiterwaardengebied aan de westkant van de A2. Het gebied grenst aan nieuwe woonwijken in het noorden van Den Bosch. Studenten van de HAS Hogeschool hebben hier in 2015 onderzoek verricht op het vlak van natuurbeheer en de relaties tussen stad en land. Een door de hogeschool op te richten studentenbedrijf gaat daarna verder aan de slag met het beheer van het gebied.

- Vissen maken goed gebruik van vispassage Crèvecoeur in de Dieze bij spuisluis Crèvecoeur, zo blijkt uit tellingen. Deze vis- en beverpassage is in 2012 aangelegd om het leefgebied van vissen en dieren zoals de bever te vergroten. Het is de eerste vispassage in Nederland die in een bestaande dijk is aangebracht. Sinds 2012 kunnen vissen via de passage vanuit de Maas het hele stroomgebied van de Aa en de Dommel op zwemmen, tot in Limburg en België toe. Dankzij de vispassage is de spuisluis Crèvecoeur geen obstakel meer waardoor hun leefgebied en hun overlevingskansen groter zijn geworden.

- De Koornwaard N van het dorp is vele jaren gebruikt ten behoeve van zandwinning. Daardoor is een diepe doodse plas ontstaan. Daarom is een visie opgesteld om de natuurwaarden van de plas verder te ontwikkelen, door het maken van flauwere onderwatertaluds, verondiepingen, gedeeltelijk bredere oevers en enkele eilandjes. Met name het onderwatermilieu zal hierdoor sterk verbeteren, waardoor zich op termijn weer een brede scharkering aan waterplanten ontwikkelt. Ook zeilen en per motorboot genieten van open water blijft onveranderd mogelijk. En er wordt naar gestreefd dat alle agrarische gronden door deze gebiedsontwikkeling worden omgevormd tot natuurgebied met een natuurgericht beheer. De Koornwaard wordt in fasen heringericht. Het project is gestart in 2011 en beoogt in 2021 gereed te zijn.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Empel, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Filmpje van fietstocht van Empel naar buurtschap Gewande (gezien door het 'oog' van een camera op een fiets).

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Empel (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Empel.

- Nieuws: - Empels Nieuws op Facebook.

- Onderwijs en kinderopvang: - Op Kindcentrum Caleidoscoop geven ze het onderwijs vorm aan de hand van vier kernwaarden: samenwerking, eigenaarschap, talentontwikkeling en actief burgerschap. Wat dat allemaal inhoudt, kun je lezen onder de link.

- Ook Kindcentrum 't Wikveld is een rijke dynamische leeromgeving midden in de samenleving van het dorp Empel. Het kind staat centraal. Kinderen ontwikkelen (mede) verantwoordelijkheidsgevoel en worden uitgedaagd om het beste uit zichzelf te halen. Op weg naar een pedagogische kindvisie die wordt gedreven door talent en ambitie, uitgaat van kansen (ontwikkelingsgericht). Op basis van hun kernwaarden en op basis van wetenschappelijke inzichten is een eigentijdse visie op ‘leren en ontwikkelen’ ontwikkeld, als uitgangspunt voor het inrichten van het onderwijs (en educatie) en het inrichten van de professionele organisatie; betekenisvol (real life), onderzoekend en handelend (actief leren) en doelgericht leren (vanuit feedback). Deze visie is het uitgangspunt van het dagelijks handelen van het team op ‘t Wikveld. De medewerkers zijn inspirerend, verbindend en ondernemend. Zij hebben actief verbinding met ouders, onderwijs en partners in de wijk. Op ’t Wikveld voelt iedereen zich welkom en werken ze als professionals samen met de educatieve partners: ouders en kinderen. Een plek waar je echt gezien wordt, waar je je thuis voelt. Hun slogan: "Ontwikkel jezelf, groei samen".

- Jongeren: - Stichting EYE (jongerenwerk).

- Muziek: - Opgericht in 1967 als jeugd-showdrumband is Marchingband Exempel vandaag de dag uitgegroeid tot een orkest met (inter)nationale bekendheid, behorend tot de top van de Nederlandse show- en marchingbands. Samen met Jong Exempel, stageband NEXT, bestuur & vrijwilligers vormt ze een bloeiende muziekvereniging met ca. 175 leden. De ‘Lions of Victory’ delen hun passie, vriendschap en liefde voor muziek graag met het publiek. Dit doen de ‘Brabantse leeuwen’ onder meer bij sociaal-culturele evenementen in het eigen dorp Empel, de gemeente Den Bosch en tijdens taptoes en parades in binnen- en buitenland. De kracht van Exempel ligt in het Brabantse karakter van de club. Gastvrij en gemoedelijk, maar óók ondernemend, zonder angst om te veranderen of te vernieuwen. Met een natuurlijke drang om met elkaar de balans te houden tussen hard werken en genieten van het leven.

"Stageband NEXT is het podiumorkest van EXEMPEL. Het is een groep enthousiaste muzikanten die graag lichte muziek op het podium presenteren. Deze “oldies” zijn jong van geest en laten elke optreden spetteren. Feel the energy... NEXT!1"

"Sinds januari 2019 is Nederland een blaaskapel rijker: De Bend(e). De Bend(e) is afkomstig uit Empel, een van de muzikaalste dorpen van Zuid-Nederland. En met onze 20 jonge en enthousiaste muzikanten zetten wij elk feest op zijn kop! Een groot deel van onze muzikanten speelt naast De Bend(e) ook bij een andere vereniging: Drumfanfare Exempel. Onze naam is dan ook een knipoog naar onze afkomst (The Band). Wil je ons boeken of heb je andere vragen? Stuur ons dan een bericht via Messenger of mail naar debendeempel@gmail.com."

"Jong Exempel is een troep jonge leeuwen die met veel plezier en gezelligheid muziek maken. Gekleed in dezelfde outfit als Exempel The Band spelen ze op straat, bij festivals en op taptoes."

"Mini Exempel, afgekort MEX, is het leukste opstaporkest van Brabant! Het startpunt van jonge muzikanten vanaf 8 jaar oud binnen Exempel uit Empel."

- Sport: - Voetbalvereniging RKVV Emplina.

- Zorg: - Zorgonderneming Freya en projectontwikkelaar Amvest hebben plannen voor de realisatie van een kleinschalig woonzorgcentrum voor maximaal 20 dementerende ouderen, aan de Breeakkers in Empel. Omwonenden vinden dat geen goed plan, gezien o.a. de bouwhoogte, het onttrekken van speelgelegenheid van de kinderen uit de buurt, en een door hen verwachte toename van de verkeers- en parkeerdruk in de wijk. In december 2016 hebben de omwonenden bezwaar aangetekend bij de Raad van State. De uitkomst daarvan is ons nog niet bekend.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Empel, met foto's van de grafzerken.

Reacties

(2)

Beste Frank, bij Bezienswaardigheden noem je Fort Crevecoeur, maar geografisch gezien ligt dat niet in Empel, ik denk zelf in Engelen.

Dank voor de tip Hans. Wikipedia heeft het onder Engelen en daarom had ik dat ook zo, omdat het vanouds onder 'Empel en Meerwijk' viel. Maar gezien alle latere thans tussengelegen nieuwbouw is het geografisch inderdaad redelijkerwijs niet meer tot Empel of Oud-Empel te rekenen maar tot Engelen, daar ligt het nu dichter bij. Ik heb het derhalve daarheen verhuisd.

Reactie toevoegen