Emmerschans

Wijk
Dorp in de stad
Emmen
Drenthe

emmerschans_plaatsnaambord_kopie.jpg

Emmerschans is tegenwoordig formeel een wijk en heeft witte borden omdat het binnen de bebouwde kom van Emmen ligt. Toch ligt het in de praktijk niet echt in maar aan de rand van de stad. Wij zouden de kern daarom als 'dorp in de stad' kwalificeren.

Emmerschans is tegenwoordig formeel een wijk en heeft witte borden omdat het binnen de bebouwde kom van Emmen ligt. Toch ligt het in de praktijk niet echt in maar aan de rand van de stad. Wij zouden de kern daarom als 'dorp in de stad' kwalificeren.

Emmerschans

Terug naar boven

Status

Emmerschans is tegenwoordig formeel een wijk, in de praktijk een 'dorp in de stad'* in de provincie Drenthe, gemeente Emmen.

* De gemeente Emmen heeft aan een aantal dorpen die inmiddels door de uitbreidingen van de stad in de bebouwde kom van de stad zijn komen te liggen, geen eigen postcode en bijbehorende woonplaatsnaam toegekend, bij het in 1978 in werking getreden postcodesysteem. Voor de postadressen liggen die dorpen daarom sindsdien 'in' (de woonplaats) Emmen en zijn formeel ook wijken van die stad. De inwoners beschouwen sommige van die plaatsen echter in de praktijk nadrukkelijk nog altijd als 'dorp bij Emmen' en niet als wijk van Emmen. Emmerschans is er daar een van. Deze kern ligt ook nog altijd niet echt in maar aan de rand van de stad, en is ook op kaarten nog duidelijk als aparte kern herkenbaar. Voor deze bijzondere categorie plaatsen hebben wij de categorie 'dorp in de stad' in het leven geroepen.

Dat de inwoners niet echt blij zijn met de formele wijkstatus, blijkt ook uit dit fragment uit het gedicht ‘Het dörpie achter ’t bos’ van Ep van der Heide (2002): " ‘t is fijn as ‘k deur Emmerschans goa / Het kleine dörpie achter ‘t bos / Dat zo groag op zuch zölf bleef / Mar bie Emmen inkommen mos."

- Emmerschans heeft witte plaatsnaamborden, omdat het formeel binnen de bebouwde kom van Emmen ligt, en heeft formeel daarom geen eigen 'bebouwde kom'. Praktisch gezien is dat wat ons betreft wél het geval: ter plekke is het dorp namelijk nog wel degelijk als zodanig te onderscheiden.

Terug naar boven

Naam

Naamsverklaring
De plaats is genoemd naar de nabijgelegen Emmerschans. De meeste straatnamen in de kern zijn ook naar vestingtermen genoemd.

Terug naar boven

Ligging

Emmerschans ligt in het NO van Emmen, rond beide zijden van de weg van Emmen naar Emmer-Erfscheidenveen en Emmer-Compascuum.

Terug naar boven

Statistische gegevens

"De huidige opbouw van Emmerschans bestaat uit ongeveer 500 woningen, redelijk gelijk verdeeld in de helft sociale huurwoningen en de helft particuliere bezitters." Aldus de Buurt- en Belangenvereniging op haar site. Het dorp zal tegenwoordig derhalve ca. 1.200 inwoners hebben.

Terug naar boven

Geschiedenis

Van schans naar dorp
De kern Emmerschans dankt haar naam aan een verdedigingswerk net ten oosten van de kern. Naar alle waarschijnlijkheid stamt de oorspronkelijke schans uit 1593 en is hij rond 1800 vernieuwd. De schans deed, behalve als verdedigingswerk, later ook dienst als schapenwasplaats. De brede grachten rondom de schans boden hier een uitstekende mogelijkheid voor. Het is onduidelijk sinds wanneer het gebied door mensen werd bewoond, maar wel is bekend dat er rond 1900 plaggenhutten in het gebied stonden. Langzamerhand verdwenen deze plaggenhutten, maar tot ver na de Tweede Wereldoorlog stonden er in dit gebied nog krotwoningen. Langzamerhand ontwikkelde het dorp zich. Naast veenarbeiders vestigden zich er ook middenstanders en bedrijven. In 1927 krijgt het dorp een buurthuis. Het dient destijds vooral als opvangcentrum voor kleuters van moeders die in het veen moeten werken.

Groei
Na de Tweede Wereldoorlog werd de gehele zuidoosthoek van Drenthe, en in het bijzonder de gemeente Emmen, aangewezen als ontwikkelingsgebied voor de industrie. Dit was een poging om iets te doen aan de hoge structurele werkloosheid in dit gebied en aan het welzijn van de bevolking. Krachtens de wet op de ontwikkelingsgebieden stelde het Rijk middelen ter beschikking voor allerlei infrastructurele werken en voor het aantrekken van industriële bedrijven. Om de vestiging van bedrijven aantrekkelijker te maken ontstond de behoefte aan goed gelegen en aantrekkelijke woonwijken, zowel voor werknemers in de omliggende dorpen als voor werknemers uit het westen van het land. Hierdoor is Emmerschans gegroeid tot de huidige omvang.

Bebouwing
In de wijk komen verschillende woningtypologieën voor en relatief veel huurwoningen. De wijk heeft een groene uitstraling en grenst aan meerdere zijden aan bosgebieden of het open landschap. De bebouwing ten zuidoosten van de Boslaan bestaat uit stempels (= woningen die in een zelfde patroon zijn gerealiseerd) met rijwoningen. In het gebied ten zuidwesten van de Boslaan is de bebouwing vrij ruim opgezet en betreft het hoofdzakelijk vrijstaande bebouwing. Rond 1930 was de bebouwing vooral gesitueerd langs de huidige Schansstraat en de Emmerhoutstraat. Hoewel de Boslaan in die tijd al een belangrijke weg richting Emmer-Compascuum was met bomen aan beide zijden van de weg, stond hier weinig bebouwing. Na 1930 concentreerde de bebouwing zich in eerste in instantie langs de Boslaan en later ten noorden en zuiden van de gevormde linten langs deze weg.

Het noordelijk deel van de wijk (Emmerschans-Noord) is in de jaren 60 en 70 gebouwd en bestaat overwegend uit rijwoningen die in eenzelfde patroon zijn gerealiseerd (stempels). Ten noorden van de Boslaan ligt een binnengebied dat bestaat uit twee grote ruimtelijke eenheden die zowel ruimtelijk als functioneel geen relatie met elkaar hebben. Het gebied kan worden opgedeeld in twee deelgebieden die van elkaar gescheiden worden door een dichte houtwal met onderbegroeiing. Het middengebied van -Noord bestaat uit stempels met aaneengebouwde woningen en een maatschappelijk cluster, waar een kerk en een school zijn gerealiseerd. De woningen in het middengebied zijn recent geherstructureerd. Het gebied ten westen hiervan hangt samen met het deelgebied ten zuiden van de Boslaan. Rondom het middengebied komen tevens ook bungalows van één bouwlaag en een plat dak voor.

Het oostelijk deel (Lunet) is in de jaren 90 aan de oostkant van Emmerschans, ten westen van de Emmerhoutstraat, gerealiseerd. Hier zijn vrijstaande woningen en twee-onder-een-kappers gebouwd. De uitbreiding is ruim opgezet in een groene omgeving. De bebouwing is nabij de oudere bebouwing van de wijk dichter en wordt opener richting het buitengebied, waardoor een goede overgang naar het aangrenzende buitengebied is gecreëerd. Het westelijk deelgebied bestaat voornamelijk uit twee-onder-een kapwoningen en vrijstaande woningen. Het geheel heeft een duidelijke samenhang qua massa, kleurgebruik en de inrichting van de openbare ruimte. Er is veel openbaar groen aanwezig. In de meest zuidwestelijke hoek is een verpleeginstelling gelegen. Deze instelling ligt in het groen van de Emmerdennen. (bron: Bestemmingsplan)

- Nadere informatie over de geschiedenis van Emmerschans op de site Historisch Emmen.

- De eerste bebouwing is hier ontstaan in 1902. Het dorp heeft in 2002 dan ook het 100-jarig bestaan gevierd. Ter gelegenheid daarvan is het boek '100 jaar Emmerschans' verschenen (auteur: Klaas Blok).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Dorpsplan Emmerschans.

- Bestemmingsplan Emmerschans.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De Emmerschans ligt O van het dorp en is het enige rijksmonument van het dorp. De schans dateert oorspronkelijk uit 1594 en is in 1800 vergroot en vernieuwd. Eromheen ligt een natuurreservaat van 21 ha.

- De RK parochie Emmerschans is in 1948 gesticht, als dochterparochie van Barger-Oosterveld, waarmee de plaats een 'echt dorp' wordt. Aanvankelijk kerkt men in de schuur van H.H. Kocks Wzn. (Schansstraat), die van binnen tot kerk is verbouwd. Deze wordt al snel 'de kartonnen kerk' genoemd, omdat alles binnen is afgetimmerd en opgezet met 'karton' (hardboard), ook het altaar en de biechtstoelen. De opvolger, de 'echte' stenen St. Franciscuskerk (Schanswal 4), is in 1954 gereed gekomen. - Filmpje over kerkbezoek aan de noodkerk en de bouw van de stenen kerk. Het is een niet-georiënteerde, eenvoudige basilicale kerk zonder toren, in traditionalistische vormen, beïnvloed door het romaans.

- Op de plaats waar de 'kartonnen kerk' heeft gestaan (zie bij Geschiedenis) is in 1977 een gedenksteen onthuld, een grote kei met opschrift. De boerderij met opstallen van H.H. Kocks, waaronder de landbouwschuur waar de kerk in was gevestigd, is in 1968 afgebroken voor de aanleg van de Rondweg. De schuur stond, en het gedenkteken staat, waar de Schansstraat uitkomt op de Rondweg.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Overzicht van waargenomen flora en fauna in Emmerschans.

- W van Emmerschans ligt het bos de Emmerdennen, met direct W van de kern stuifzandgebied Haantjebak met daarin Haantjeduin, het hoogste natuurlijke punt van Drenthe (27 meter boven NAP).

- Het hoogste punt van Drenthe ligt in Natuurpark De Schans, de voormalige vuilnisbelt van Emmen, gelegen direct O van Emmerschans. De top van deze bult ligt op 45 meter boven NAP. Ter plekke staat op een steen met pijlen aangegeven wat je kunt zien in welke richting. Zo kun je bij helder weer de Kerncentrale van Lingen en de Gascentrale van Meppen zien (beide in Duitsland), en de vliegtuigjes van het zweefvliegveld bij Stadskanaal. Er leiden erg veel paden naar boven en om en over deze berg heen (zowel zand-, grind- als schelpenpaden en klinkerweggetjes), en in allerlei moeilijkheidsgraden. Ideaal dus voor wandelaars en fietsers die aan hun conditie willen werken. Sommige paadjes lopen zo steil dat het niet aan te bevelen is ze naar beneden te fietsen, gezien het risico van over de kop slaan. De begroeiing op en om de bult is heel afwisselend. Er zijn poelen, heide, erg veel bloeiende bloemen in alle kleuren en soorten, kruiden, mossen en veel libelles, vlinders en vogeltjes, konijntjes enzovoorts. Het is een schitterend gebied. Desondanks is het er erg rustig. Toeristen kennen het niet, daarom komen er voornamelijk mensen uit de directe omgeving. (bron, 2005)

Sportliefhebbers en ondernemers Ben Timmermans en Bert Fuhler hebben anno 2018 plannen om de voormalige vuilstort in Emmerschans een facelift te geven. Een aan te leggen asfaltbaan vanaf de Schansstraat, met een stijgingspercentage van 12 procent, beoogt een uitdaging te worden voor wielrenners om deze 'Col du Schans' te beklimmen. Aan de andere kant daalt deze af naar het wegennet richting Emmer-Compascuum. Op de top komt een mooie blokhut met terras waar de klimmers, onder het genot van een kop koffie, even kunnen uitpuffen van hun prestatie. Voor kinderen beoogt er een borstel- en rodelbaan te worden aangelegd. Een liftje brengt ze na hun spectaculaire afdaling weer naar boven. Volgens de initiatiefnemers past het plan mooi in het beleid van de provincie om zich nadrukkelijk als wielrenprovincie te profileren. Zo is bij Wijster recentelijk een soortgelijk initiatief ontwikkeld (de 'VAM-berg'), en zou de beoogde 'Emmerberg' een letterlijke en figuurlijke topatttractie voor Zuidoost-Drenthe kunnen worden. (bron en voor nadere informatie zie Emmer Courant, 9-4-2018)

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Emmerschans (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Emmerschans op Facebook. Tot 2016 was er het wijkkrantje de Schansbode. In eerste instantie waren het een of twee A4'tjes met wat nieuws. Uiteindelijk groeide dit uit tot een blaadje waar regelmatig door mensen wat in geschreven werd. De Schansbode is in 2016 na 34 jaar gestopt. In een digitale tijd en met een veranderde wijk wordt er gezocht naar een nieuwe vorm.

- Belangenorganisatie: - Buurt- en Belangenvereniging Emmerschans (BBE) beoogt de al aanwezige sociale verbindingen in de wijk te verstevigen, en onderhoudt de nodige contacten met bijv. de gemeente betreffende de leefbaarheid en openbare voorzieningen in de wijk en de woningcorporatie voor de huurdersbelangen.

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Schanskuil wordt gebruikt voor allerlei activiteiten, vergaderingen, werkoverleg/besprekingen, recepties, toneelverenigingen en dans/gym. De vergaderruimte is voorzien van een whiteboard en een scherm met beamer, waar een laptop op kan worden aangesloten voor een presentatie. In overleg is er veel mogelijk.

- Sport: - Voetbalvereniging E.H.S. '85.

- "Visclub De Schans is opgericht in 1972, door een groep vrienden die graag in het Zandgat van Jansen in Emmerschans wilden vissen. In 1974 is het een officiële vereniging geworden. Meer dan veertig jaar later bestaat de club nog altijd en met trots durven we te zeggen dat we een uniek stuk water kunnen bieden met misschien wel het mooiste visbestand uit de regio. Zowel de ervaren als de onervaren vissers kunnen hier hun vissershart ophalen. Mooie omgeving, prachtige vissen en voldoende verenigingsactiviteiten is wat we bieden."

Reacties

(1)

Ik ben van 13 04 1951 en ben gedoopt in de St. Franciscuskerk en de fam. Wolters woonde in de jaren 50 aan de Fortweg achter de schans op Haantjebak de berg stond in de jaren 50 een klein restaurant op palen en in de gracht van de schans heeft nooit water gestaan en de vuilnisbult was een zandgat en er zit rotzooi tot wel 20 meter diep, ook rotzooi van het industrie terrein, als ik de gem. Emmen was zou ik met dat geld en veel meer geld gaan saneren want de troep loopt zonder bescherming de natuur in en dan kun je aan de oppervlakte meten maar het zit dieper.

Reactie toevoegen