Eiland van Schalkwijk

Eiland
Houten Wijk bij Duurstede Nieuwegein
Kromme Rijnstreek
Utrecht

eiland_van_schalkwijk_collage.jpg

Het Eiland van Schalkwijk ligt in de provincie Utrecht, in de regio Kromme Rijnstreek. Het gebied valt grotendeels onder de gem. Houten, het O puntje valt onder de gem. Wijk bij Duurstede en de strook W van de A27 en deels O ervan is gem. Nieuwegein.

Het Eiland van Schalkwijk ligt in de provincie Utrecht, in de regio Kromme Rijnstreek. Het gebied valt grotendeels onder de gem. Houten, het O puntje valt onder de gem. Wijk bij Duurstede en de strook W van de A27 en deels O ervan is gem. Nieuwegein.

eiland_van_schalkwijk_kaart_met_fotos_kernen_kopie.jpg

Kaart van het Eiland van Schalkwijk, met foto's van de mooie landelijke dorpjes en buurtschappen die je daar kunt vinden. (© Jan Dijkstra, Houten)

Kaart van het Eiland van Schalkwijk, met foto's van de mooie landelijke dorpjes en buurtschappen die je daar kunt vinden. (© Jan Dijkstra, Houten)

eiland_van_schalkwijk_ellispad.jpg

Het Ellispad is een nieuw fietspad vanaf de Knoesterweg over de Schalkwijker Wetering naar de Linielanding, hét vertrekpunt om het Eiland van Schalkwijk te ontdekken. De Knoesterweg is nu vanuit Houten makkelijk te bereiken via de Nieuwe Heemstederbrug.

Het Ellispad is een nieuw fietspad vanaf de Knoesterweg over de Schalkwijker Wetering naar de Linielanding, hét vertrekpunt om het Eiland van Schalkwijk te ontdekken. De Knoesterweg is nu vanuit Houten makkelijk te bereiken via de Nieuwe Heemstederbrug.

Eiland van Schalkwijk (6).jpg

Schalkwijk, op het Eiland van Schalkwijk

Schalkwijk, op het Eiland van Schalkwijk

Eiland van Schalkwijk.JPG

Blik op De Heul bij Schalkwijk

Blik op De Heul bij Schalkwijk

Eiland van Schalkwijk (3).JPG

Buurtschap Den Oord, gezien vanaf de Lekdijk

Buurtschap Den Oord, gezien vanaf de Lekdijk

schalkwijk.jpg

Weer wat moois op het Eiland van Schalkwijk erbij: een waterberging en inundatie aan de Achterdijk bij Schalkwijk, ook niet ver van Tull en 't Waal.

Weer wat moois op het Eiland van Schalkwijk erbij: een waterberging en inundatie aan de Achterdijk bij Schalkwijk, ook niet ver van Tull en 't Waal.

schalwijk.jpg

Een vogelkijkscherm; eens in de twee maanden zal het gebied worden geïnundeerd, en dan zal zeker het scherm zijn dienst gaan bewijzen. Er worden dan veel fouragerende vogels verwacht.

Een vogelkijkscherm; eens in de twee maanden zal het gebied worden geïnundeerd, en dan zal zeker het scherm zijn dienst gaan bewijzen. Er worden dan veel fouragerende vogels verwacht.

schalkwijk_2.jpg

En ook is er een leuk zelfbedieningspontje, goed voor de armspieren. Heel in de verte zien we de toren van de RK kerk van Schalkwijk.

En ook is er een leuk zelfbedieningspontje, goed voor de armspieren. Heel in de verte zien we de toren van de RK kerk van Schalkwijk.

schalkwijk.jpg

Ook Schalkwijk heeft nu zijn toeristisch overstappunt met een mooie informatiezuil over alles wat er is te zien op het Eiland van Schalkwijk.

Ook Schalkwijk heeft nu zijn toeristisch overstappunt met een mooie informatiezuil over alles wat er is te zien op het Eiland van Schalkwijk.

Eiland van Schalkwijk

Terug naar boven

Status

- Het Eiland van Schalkwijk is een (door enkele bruggen en sluizen met het vasteland verbonden) eiland in de provincie Utrecht, in de regio Kromme Rijnstreek. Het gebied valt grotendeels onder de gemeente Houten (t/m 1961 gemeenten Schalkwijk en Tull en 't Waal), het O puntje (met de buurtschap Den Oord) valt onder de gemeente Wijk bij Duurstede en de strook W van de A27 en een smalle strook O ervan valt onder de gemeente Nieuwegein.

- Op het Eiland van Schalkwijk liggen de dorpen Schalkwijk en Tull en 't Waal en de buurtschappen Honswijk en Den Oord. Verder is op de strook W van de A27 het Nieuwegeinse bedrijventerrein Het Klooster in ontwikkeling.

Terug naar boven

Ligging

Het Eiland van Schalkwijk ligt Z van Houten, O van Vianen, N van Culemborg en wordt in het N begrensd door het Amsterdam-Rijnkanaal, in het W door het Lekkanaal, in het Z door de Lek en in het O door de kruising Lek / Amsterdam-Rijnkanaal. In het W wordt het eiland doorsneden door de A27.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In de jaren negentig leek het er naar uit te zien dat op het Eiland van Schalkwijk grootschalige woningbouw zou gaan plaatsvinden. Duizenden nieuwe woningen zouden gaan leiden tot wat kennelijk al als werknaam 'Schalkstad' werd betiteld. Projectontwikkelaars roken kansen en kochten 800 ha in het 3.000 ha grote gebied. Gelukkig is de grootschalige nieuwbouw uiteindelijk geheel op het 'vasteland' van Houten gerealiseerd, zodat het Eiland als 'groene parel' behouden is gebleven. De afgelopen jaren zijn vele plannen ontwikkeld om het Eiland een duurzame toekomst te geven op het gebied van wonen, landbouw, natuur en landschap, cultuurhistorie, toerisme en recreatie. Hieronder vind je daar alle informatie over.

"Wie over het Eiland van Schalkwijk rijdt, vaart of wandelt, ervaart Nederland zoals het ooit bedoeld was. Het is een open en groen gebied ten zuiden van de kern Houten. Het wordt aangeduid als eiland omdat het vrijwel geheel wordt omsloten door water; het Amsterdam-Rijnkanaal, de Lek en het Lekkanaal. De overige grenzen worden gevormd door de gemeentegrens van Houten. Het Eiland kent een prachtig en gaaf cultuurlandschap. Het heeft unieke ruimtelijke kwaliteiten, die van betekenis zijn voor het eiland zelf, maar ook voor de omgeving. Zo heeft het eiland sterke landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten en een sterke agrarische identiteit en grondgebruik. Het eiland kent fruitteelt en bosschages, maar bovenal kent het eiland uitgestrekte vlakten weidelandschap met een onaangetaste cope-verkavelingstructuur uit de 17e eeuw. Dit areaal aan weidelandschap maakt het eiland zeer geschikt voor melkveehouderij. De landbouw is dan ook de belangrijkste economische drager en landschapsbeheerder.

Over het eiland loopt een gave lintstructuur met boerderijen, woonhuizen, kleinschalige bedrijvigheid en lokale voorzieningen. Deze mix van functies hoort bij de dorpscultuur en -identiteit in de beide kernen Schalkwijk en Tull en ’t Waal. Net als de sterke sociale cohesie en het actieve verenigingsleven. Unieke kwaliteiten zijn het feit dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie in noord-zuid richting over het eiland loopt en tevens de ligging aan de Lek. Juist het feit dat het eiland omringd is door water met een gering aantal verbindingen met de omgeving heeft ertoe geleid dat de oorspronkelijke kwaliteiten anno 2010 vrijwel onaangetast zijn. Het is dit landschap dat middenin een dynamische stedelijke omgeving ligt: het Utrechtse stadsgewest en in de economische as Amsterdam - Eindhoven. In de op een na dichtst bevolkte provincie van Nederland, is het Eiland van Schalkwijk, met ongeveer 10 inwoners per hectare, een van de dunst bevolkte gebieden.

In de structuurvisie Randstad 2040 maakt het Eiland onderdeel uit van een zoeklocatie voor nieuwe groen-blauwe toplocaties. Mede op basis van de Ontwikkelingsvisie NV Utrecht, is dit overgenomen in de Gebiedsagenda Utrecht 2009. De kansen voor het realiseren van een randstedelijke groene long zijn hier groot. De daadwerkelijke invulling echter is nog ver weg. Het vormgeven van een groen-blauw gebied met randstedelijke betekenis in een gebied met hoge verstedelijkingsdruk is een formidabele opgave. Zijn we in staat in de regio Utrecht woningbouw en groene ruimte écht in evenwicht te ontwikkelen? In de Intentieverklaring van de provincie Utrecht en de gemeente Houten hebben partijen afgesproken dat zij samenwerken om de kwaliteiten van het gebied duurzaam in stand te houden. De Houtense rapportages ‘Plannenatlas Eiland van Schalkwijk’ en de idem ‘Bouwstenen Kadernota’ fungeren als startpunt voor de visievorming." (aldus de gemeente Houten in het Koersdocument Eiland, 2010)

- In 2011 is de Structuurvisie Eiland van Schalkwijk vastgesteld. De gemeente Houten kiest met deze toekomstvisie voor een innovatieve en duurzame ontwikkeling die is gericht op behoud en versterking van het landelijke karakter van het gebied. De landbouw krijgt de ruimte als economische drager en hoofdbeheerder van het eiland. De 'verbrede' landbouw kan de motor worden van de ontwikkeling waarbij het agrarische bedrijf gecombineerd wordt met recreatie, energie, natuur en educatie.

De gemeente Houten heeft bewoners en ondernemers uitgenodigd om met plannen te komen voor de ontwikkeling van dit landelijke gebied. De gemeente denkt mee over de uitvoering van de plannen. Deze nieuwe aanpak heet uitnodigingsplanologie (onder de link vind je een video waarin de gemeente en de provincie dit begrip toelichten). In Houten heeft het meer dan 30 ideeën opgeleverd, die inmiddels deels ook al zijn gerealiseerd. Bijvoorbeeld een prijswinnend ontwerp voor een innovatieve varkensstal, een eveneens prijswinnend ontwerp voor een combinatie van theetuin en nieuwbouw 'Groene Hoeve', en de stuw van Hagestein opnieuw inzetten om duurzame energie op te wekken. De gemeente Houten, provincie Utrecht en het waterschap beoordelen uiteindelijk samen of de plannen voldoen aan de structuurvisie. - Evaluatie van Peter Prins m.b.t. het concept 'uitnodigingsplanologie' op het Eiland van Schalkwijk.

Meer informatie over de toekomstplannen voor het eiland vind je op: - Powerpoint-presentatie van de Structuurvisie Eiland. - Evaluatie Eiland van Schalkwijk. Reflecties op de werkwijze (2015). In deze video (2013) komen gemeente, provincie, waterschap en een agrariër aan het woord m.b.t. de toekomstplannen voor het Eiland.

- Het Bestemmingsplan Eiland van Schalkwijk is in 2014 vastgesteld. Wat GroenLinks Houten betreft had het Bestemmingsplan wel wat meer 'groene ambitie' mogen hebben, mede omdat het Eiland een van de weinige grote groengebieden in de gemeente is die na alle bouwprojecten nog zijn overgebleven. Gelukkig zijn er nog wel enkele verbeteringen in aangebracht (zie de link).

- Op het Eiland van Schalkwijk heeft een groep boeren en fruittelers zich in 2013 verenigd onder de naam G17. Zij hebben samen met LTO Noord een visie op de toekomstige inrichting van het eiland opgesteld. De 17 bedrijven willen graag investeren in bedrijfsontwikkeling en structuurversterking van de landbouw in het gebied. Ze hebben hun wensen en ideeën in beeld gebracht via het opstellen van een G17-ambitiekaart. Op korte en middellange termijn zoeken de ondernemers 200 tot 300 hectare grond om hun bedrijf verder te kunnen ontwikkelen. Daarnaast moeten enkele bedrijven worden verplaatst. De fruitteelt zou zoveel mogelijk geconcentreerd dienen te worden langs het Amsterdam-Rijnkanaal, dichtbij een waterinlaatpunt. De huidige spreiding van bedrijven geeft nu soms problemen met de wateraanvoer. De melkveehouders hebben hun kavels te veel verspreid liggen. De meeste bedrijfsgebouwen liggen in de linten. Daardoor zitten bedrijven die willen uitbreiden elkaar al snel in de weg.

- "De Mobiliteitsvisie Eiland van Schalkwijk 2017-2027 brengt in beeld hoe we de verkeerssituatie op het Eiland de komende jaren kunnen verbeteren én hoe we ontwikkelingen mogelijk maken. Daarbij ligt de focus op het versterken van het fietsgebruik, vervoer over water, meer en beter openbaar vervoer, en het verbreden van de weg op de Lekdijk tussen A27 en Fort Honswijk. Alle plannen zijn in één oogopslag te zien in een infographic (zie download rechts op de pagina onder de link). De mobiliteitsvisie is gebaseerd op de ontwikkelingen zoals vastgelegd in de Structuurvisie voor het Eiland. Verder houdt de mobiliteitsvisie rekening met het voorgestelde intensievere gebruik van recreatiegebied ’t Waal en de herontwikkeling van Fort Honswijk. De visie is tot stand gekomen in een intensief participatieproces met bewoners en ondernemers van het eiland."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Toeristische site over het Eiland van Schalkwijk, van VVV Kromme Rijnstreek, met tips over wat er zoal te zien en te doen is.

- Op het Eiland van Schalkwijk kun je 3 fietsroutes fietsen, van respectievelijk 12, 26 en 28 km.

- In 2014 is StreekTransferium Linielanding gerealiseerd, nabij de huidige rustplaats De Knoest langs de A27 tussen Houten en Nieuwegein. Het is de toegangspoort tot het Eiland van Schalkwijk en de Nieuwe Hollandse Waterlinie aldaar. Toeristen kunnen hun auto bij het transferium parkeren, er streekproducten kopen én deels ter plekke eten in het Hajé restaurant (wat een impuls is voor duurzame land- en tuinbouw in het gebied) en te voet, op de fiets of met een kano het gebied gaan verkennen. Het project is een bijzonder samenspel waar iedereen wint: agrariërs, bewoners en recreanten maar ook de natuur, het landschap en de cultuurhistorische waarden. Voor nadere informatie zie de link vooraan in deze alinea, klik op de foto´s onderaan de pagina en vergeet het tekstblok rechtsonder ook niet. - Een 10-tal instanties in de regio steunt en/of participeert in het project Streektransferium Linielanding.

- Ook TOP Eiland van Schalkwijk (Provincialeweg 1) is een goede uitvalsbasis voor het verkennen van dit gebied. In dit open en groene gebied liggen diverse forten en verdedigingswerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Maar geniet ook van de rivier en de kanalen die dit ‘eiland’ omsluiten: de Lek, het Lek-Kanaal en het Amsterdam-Rijnkanaal. Een mooi vertrekpunt voor een tocht te voet, per fiets of kano. Het TOP vormt samen met het naastgelegen PAND Pannenkoek en het VVV-informatiepunt een ideaal startpunt voor een tochtje over het Eiland. Er is volop parkeergelegenheid voor auto’s en fietsen. Je elektrische fiets of auto kun je opladen bij de laadpalen. Binnen is tevens een VVV-i-punt, waar informatie is te verkrijgen over leuke plekken in de regio waar je naar toe kunt wandelen, fietsen of varen. Naast toeristische informatie zijn bij het VVV-i-punt ook diverse routes verkrijgbaar.

- Met de komst in 2014 van een nieuwe brug over de Schalkwijkse Wetering, is het sindsdien mogelijk om vanaf Streektransferium Linielanding kanotochten te maken langs de Nieuwe Hollandse Waterlinie (de oude brug was te laag voor kano's, vandaar). De kanoroutes voeren u door het prachtige polderlandschap van het Eiland van Schalkwijk en langs forten en verdedigingswerken. Op het Eiland zijn nu 2 kanoroutes: een route naar Lunet aan de Snel en een route naar de Tuinen van Jonkheer Ram. Beide routes zijn heen en terug circa 12,5 kilometer. Je kunt met een eigen kano komen, maar zo nodig kun je ook een kano huren bij Streektransferium Linielanding. - Verslag van een kanotocht over het Eiland (Trouw, sept. 2014).

- In 2014 is de wandelroute Klompenpad Eiland van Schalkwijk (12 km) gerealiseerd.

- Wandelroute Rondje Linielanding (16 km, desgewenst in te korten tot 10 km).

- Fietsknooppuntenroutes over het Eiland van Schalkwijk en omliggend gebied (= Culemborg, Everdingen, Vianen, Nieuwegein).

- Middels de Wateragenda Eiland van Schalkwijk is het waterschap in 2012 in gesprek gegaan met inwoners en instanties op het Eiland, over water en ruimtelijke ordening in het gebied. In de Wateragenda geeft het waterschap aan welke wateropgaven en toekomstperspectieven zij ziet voor het Eiland. Het Raamwaterplan voor het Eiland, dat het waterschapsbestuur als vervolg hierop in 2015 heeft vastgesteld, bevat de kaders voor een duurzaam en klimaatbestendig watersysteem voor het Eiland. Sinds de vaststelling zijn al enkele deelplannen gerealiseerd, zoals het gecombineerde waterbergings-/inundatiegebied Blokhoven. Waterschap, gemeente, maar ook derden kunnen initiatief nemen voor de uitwerking van een deelplan met concrete maatregelen. Onder de link vind je een kaart met een overzicht van alle deelplannen.

Het waterschap wil met de uitwerking van de ideeën uit dit plan meewerken om de leefomgeving van de bewoners van het Eiland van Schalkwijk duurzaam te versterken. Dit doet het waterschap vanuit zijn zorg voor ‘Veilige dijken, droge voeten en schoon water’. Een raamwaterplan geeft de kaders aan waarmee het waterschap wil gaan werken bij het uitwerken van integrale deelplannen voor het Eiland. Deze deelplannen bevatten uiteindelijk de concrete maatregelen. Waterbeleid alleen is niet genoeg om een duurzame leefomgeving te realiseren. Ook het beleid voor de ruimtelijke ordening en initiatieven van belanghebbenden hebben hier invloed op. Bij de uitwerking van deelplannen en projecten worden dan ook zorgvuldige en integrale afwegingen gemaakt in samenwerking met overheden en belanghebbenden.

Samen met anderen zoekt het waterschap naar oplossingen die de doelen voor water, landschap, natuur, cultuurhistorie en landbouw en leefbaarheid/leefomgeving combineren en versterken Dit gebeurt in nauwe samenwerking met de gemeenten en de provincie Utrecht, maar ook met maatschappelijke organisaties en belanghebbenden. Het doel hiervan is dat samen meer bereikt kan worden dan dat ieder afzonderlijk zou kunnen bereiken. Samenwerken ligt ook helemaal in de lijn met de intenties van het landelijke bestuursakkoord Water en de visie Water en ruimtelijke ontwikkelingen van het waterschap. Daar waar samenwerken niet mogelijk is of geen meerwaarde oplevert, voert het waterschap zijn taken sectoraal uit. Het Raamwaterplan is beschikbaar voor iedereen. Zowel voor het bestuur van het waterschap als voor partijen en belanghebbenden in het gebied.

- "In 2017 is op het Eiland van Schalkwijk waterbergingsgebied en inundatiegebied Blokhoven gerealiseerd, gelegen NO van Fort Honswijk, in de polder Blokhoven, aan de Achterdijk. Om wateroverlast bij hevige regenval in Schalkwijk in het vervolg te voorkomen, kan in het gebied 23.000 m3 water worden opgevangen. Dit is ongeveer evenveel als tien Olympische zwembaden. Om extra water te kunnen opvangen is een diepe waterplas van 1 hectare gegraven. In deze plas staat permanent water. Naast deze waterplas is een 2,2 hectare groot gebied afgegraven. Dit gebied doet dienst als demonstratie-inundatieveld en wordt bij piekbuien ingezet als waterberging. Het gebied ligt midden in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In de zomerperiode wordt het tweemaal per maand onder water gezet, zodat het principe van ‘inundatie’ (land onder water zetten) van de waterlinie voor bezoekers tot leven komt. Als hevige of langdurige regenval worst verwacht, kan het waterschap besluiten de inundatie niet door te laten gaan. Het gebied is dan nodig voor waterberging.

Een mooi voorbeeld dus van een win-win situatie: hoe samenwerking van twee partijen met ieder hun eigen belangen en wensen in het gebied - de Nieuwe Hollandse Waterlinie en het waterschap - tot mooie resultaten kan leiden. Beter dan ieder afzonderlijk had kunnen bereiken. In de leerzame video onder de link wordt dat in tekst en beeld aanschouwelijk gemaakt. En er zijn tegelijkertijd ook nog mooie resultaten bereikt voor natuur en recreatie, wat twee alinea's hierna wordt toegelicht. Ook in deze video kun je een toelichting op dit bijzondere project bekijken, door hoogheemraad Constantijn Jansen op de Haar.

De polder Blokhoven is als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie tweemaal geïnundeerd: in mei 1940 stond de polder zo’n 40 cm onder water, in een poging de opmars van de Duitsers te stuiten. Ongeveer 2500 bewoners zijn toen geëvacueerd. Aan het eind van de oorlog, in februari 1945, is de polder opnieuw geïnundeerd. Dit keer door de Duitsers, die hiermee wilden voorkomen dat de geallieerden in de polder Blokhoven zouden landen.

Bij het ontgraven van de plas is 30.000 m3 klei vrijgekomen (1500 vrachtwagens). Deze klei heeft het waterschap hergebruikt voor de versterking van de Lekdijk. Bij de aanleg van het gebied is veel aandacht besteed aan het creëren van goede leefomstandigheden voor planten en dieren. Langs de randen van de plas en de verbrede watergangen zijn natuurvriendelijke oevers aangelegd. Bij de stuw is een vispassage gebouwd, zodat vissen de stuw ook stroomopwaarts kunnen passeren. Het gebied is ingericht voor recreatie: er zijn wandelpaden, bankjes, een zelfbedieningspontje, een 80 meter lang vlonderpad en kano-in- en uitstapplaatsen aangelegd. Een informatietafel over waterberging, vispassages en de geschiedenis van de Nieuwe Hollandse Waterlinie vertelt de bezoekers het verhaal over deze bijzondere plek. Daarnaast is er een vogelkijkwand gerealiseerd en het kunstwerk ‘Het Geheim van Man en Paard’ van Willy Kruijssen en Christel van Vliet van Atelier Beeldmakers uit Schalkwijk (in de tweede gelinkte video twee alinea's hierboven is het kunstwerk te zien en wordt de functionaliteit ervan aanschouwelijk gemaakt). De totale kosten van de aanleg van het gebied bedroegen ca. 1,2 miljoen euro. De provincie Utrecht heeft een subsidie van € 600.000,-. beschikbaar gesteld. De andere helft is gefinancierd door het waterschap en de gemeente Houten." (bron: Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden) - Op 24 mei 2017 is waterbergingsgebied en inundatiegebied Blokhoven op het Eiland van Schalkwijk feestelijk geopend.

In waterbergingsgebied en inundatiegebied Blokhoven bevindt zich ook het Dichtpad. Sinds 2017 is er jaarlijks een Eiland Haiku wedstrijd. De winnende haiku's worden langs het Dichtpad geplaatst. Het Dichtpad en de Eiland Haiku wedstrijd zijn een initiatief van de Schalwijker beeldend kunstenaar Christel van Vliet van Atelier Beeldmakers. - Video finale Eiland Haiku wedstrijd 2018.

- Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden heeft in 2015 1,4 km natuurvriendelijke oevers aangelegd aan de oostzijde in het Inundatiekanaal, de noordelijke fortgracht van Lunet aan de Snel en langs De Snel in polder Blokhoven, bij Schalkwijk en Tull en ´t Waal. Het aanleggen van natuurvriendelijke oevers is een van de maatregelen om de plantengroei op het Eiland van Schalkwijk te stimuleren en daarmee de biodiversiteit. De natuurvriendelijke oever is alleen aangelegd in het Inundatiekanaal zelf en alleen aan de oostzijde. Daarmee wordt het strakke karakter van het kanaal - onderdeel van het rijksmonument Nieuwe Hollandse Waterlinie - gewaarborgd. De grond die is vrijgekomen bij het graven van de oevers langs de fortgracht en langs De Snel heeft het waterschap gebruikt om het Inundatiekanaal minder diep te maken. Voorheen was het kanaal te diep voor plantengroei. Daar is het nu dus wél weer geschikt voor gemaakt.

- In 2015 is de Stichting Weidevogelbeheer Eiland van Schalkwijk opgericht. Deze stichting gaat de 10 hectare (een smalle lange strook tussen het NW van Tull en 't Waal en de Schalkwijkse Wetering) beheren die de gemeente Houten in 2014 heeft gekocht als compensatie voor het verloren gegane weidevogelgebied bij de Meerpaal. Het beheer moet er toe leiden dat het op dit stuk land weer gaat wemelen van weidevogels als grutto en tureluur. En de stichting droomt ervan dat ook de nog kritische weidevogels als watersnip en zomertaling zullen neerstrijken. Laat maaien, een kruidenrijke grasvegetatie en veel nattigheid in het vroege voorjaar zijn de hoofdingrediënten van het beheer.

- "Aan de Lekdijk op het Eiland van Schalkwijk wacht een mooie, maar uitdagende klus. Het gaat om de dijkversterking van de Lekdijk: vanaf het Culemborgse Veer in het O tot de Prinses Beatrixsluis in het W wordt het hele - ca. 11 km lange - gebied opnieuw ingericht. Met veel partijen, verschillende wensen en een enorm traject waar tijdsdruk op zit. De dijkversterking wordt aangegrepen om het gebied ook op andere onderdelen verder te ontwikkelen. Voor dit project sloten meerdere partijen in 2020 een samenwerkingsovereenkomst. Het gebied biedt volop kansen voor onder andere natuur, recreatie en cultuurhistorie. Door opgaven te combineren kan efficiënter worden gewerkt, met minder overlast voor de omgeving.

Hoe leid je zo’n complexe opgave in goede banen? Hier komt de kracht van de provincie Utrecht om de hoek kijken. Noëlle van Herp werkt voor de provincie Utrecht en helpt als gebiedsregisseur om alle neuzen dezelfde kant op te houden: ‘Ik ben een soort olievrouwtje. Alles soepel laten lopen tussen de betrokken partijen, dat zie ik als mijn rol.’ Minder overlast. Veel partijen zijn betrokken: waterschap Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR), de provincie Utrecht, de gemeenten Nieuwegein en Houten, Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer en Recreatieschap Stichtse Groenlanden. Zij werken hier samen aan nieuwe natuur en recreatie met aandacht voor cultuurhistorie. Door opgaven te combineren, kan efficiënter worden gewerkt met minder overlast voor de omgeving. Omdat er zoveel partijen aan de lat staan voor deze opgave, wordt Van Herp ingezet.

Zij heeft al veel ervaring met deze gebiedsaanpak: ‘Ik werk vanuit het provinciale programma de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW). Daar werken we al jaren met een gebiedsaanpak waarin we allerlei opgaven koppelen. Als we bijvoorbeeld een fort gaan opknappen, kijken we meteen met alle spelers hoe je de natuur rondom het fort mooier kan maken, hoe je daar fijner kan recreëren, welke fiets- en wandelroutes het gebied ontsluiten en hoe de verkeersveiligheid beter kan. Daarnaast heb je het momentum. Zo’n groot, jarenlang miljoenentraject komt eens in de, zeg, 30 jaar voorbij. Als je nu al die andere kansen op de route niet meeneemt, blijven ze vaak liggen en heb je de boot gemist. De provincie pakt de regisseursrol in meerdere samenwerkingsprojecten. Die rol is ook passend bij de integrale samenwerking die verwacht wordt bij de toekomstige Omgevingswet.’

Fort Honswijk. In het gebied tussen het Culemborgse Veer en de Beatrixsluizen liggen mogelijkheden om de natuurwaarden in de uiterwaarden van de Honswijkerwaard en de Steenwaard te versterken. Voor cultuurhistorie wordt gekeken naar het zichtbaar maken van de inundatiesluis bij Fort Honswijk, naar de ontwikkeling van het fort zelf en naar het ontwikkelen van de Linielanding tot ‘icoongebied’. Met wandel- en fietsroutes kunnen recreanten dan een bezoek brengen aan de historische forten op zowel het Eiland van Schalkwijk als in Vreeswijk en omgeving. Dankzij al deze verbeteringen is dit in 2026 een prachtig, bereikbaar liniegebied vol natuurschoon en historisch erfgoed met een sterke, veilige Lekdijk als krachtige as door het gebied. Van Herp: ‘Het lastige bij het managen van al die mogelijkheden in zo’n enorm traject is dat er veel druk op zit. Je hebt te maken met een strakke planning, er zijn tientallen miljoenen mee gemoeid en er moet enorm veel gebeuren.’ Hoe krijg je al die neuzen tijdens het traject dezelfde kant op? Van Herp: ‘Ik verleid mensen om net een stapje extra te zetten en breder te denken. Ik vervulde vaker een verbindende rol in dergelijke processen, bijvoorbeeld ook bij de Oostelijke Vechtplassen.’

Maar hoe pak je dat aan? Het is best een klus om te zorgen dat iedereen naar elkaar luistert, terwijl medespelers niet per se jouw belangen dienen. Van Herp: ‘Zeker, en er spelen ook vaak emoties mee. Ik probeer eerst goed naar ieders belang te luisteren. Het is belangrijk dat we niet óver elkaar praten maar mét elkaar. Stap twee is duidelijk maken dat de eigen zaak sterker wordt door andere belangen mee te nemen. Bij de dijkversterking Culemborgse Veer / Beatrixsluizen op het Eiland van Schalkwijk kunnen we samen een krachtig gebied creëren, waar de deelbelangen sterker worden door het mooie geheel. Als we allerlei kansen ‘meekoppelen’ wordt het gebied prachtig, bereikbaar, vol natuurschoon en historisch erfgoed met een sterke, veilige Lekdijk als krachtige as door het gebied. Daar geloof ik in. Als dat einddoel uiteindelijk bij iedereen op het netvlies staat, hebben we dezelfde stip op de horizon. Van daaruit kun je samen aan de slag.’

Bijzondere dijk. De Lekdijk tussen het Culemborgse Veer en de Beatrixsluis is een bijzondere dijk. In een oer-Nederlands landschap kronkelt deze karakteristieke dijk en verbindt historische plekken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie die genomineerd is voor de UNESCO-status. Het is een natuurlint en fungeert als een verkeersveilig podium voor bewoners en bezoekers van dit gebied. Het deelproject Culemborgse Veer / Prinses Beatrixsluis loopt van 2019 tot ongeveer 2026 en maakt deel uit van project 'Sterke Lekdijk' van waterschap HDSR. Met het project zorgt het hoogheemraadschap voor de versterking van de Lekdijk over 55 kilometer tussen Amerongen en Schoonhoven. Deze dijk beschermt een groot deel van midden en west Nederland tegen overstroming. Als de Lekdijk doorbreekt, kan een groot deel van de Randstad overstromen tot Amsterdam aan toe. Het project maakt de dijk ook voor de toekomst veilig." (bron: Provincie Utrecht, augustus 2020)

Terug naar boven

Literatuur

- Hans Ligteringen en Marike Leeuwenkamp gingen bij bewoners van het Eiland op bezoek voor hun boek Eiland van Schalkwijk - Altijd Buiten en spraken met hen over de levendige agrarische gemeenschap die zij al honderden jaren in stand houden. Het boek laat zich lezen als encyclopedie en leesboek en is bedoeld als inspiratie- en informatiebron voor plannen en ideeën voor de toekomst van het Eiland. Het boek is te koop bij Boekhandel Wijs in Houten.

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws van het Eiland van Schalkwijk op Facebook.

Reacties

(2)

Beste lieden,
Ik lees niets over het kunstwerk in het inundatiegebied en wat het uitbeeldt, en ook het Dichtpad wat gerealiseerd wordt door atelier Beeldmakers / Christel van Vliet wat daar wordt ingericht lees ik niets. Wellicht is een verdere kennismaking en uitleg hiervan op zijn plaats.
Hartelijke groet
W. Kruijssen

Dank voor deze tips! Ik heb deze pagina reeds vóór 2017 'gecomponeerd' met de informatie die ik in die tijd uit alle hoeken en gaten tevoorschijn heb gehaald. Latere ontwikkelingen beoog ik zo goed mogelijk bij te houden en bij te werken, maar soms ontgaan ze mij, zoals in deze gevallen. Deze beide interessante projecten - alsmede de creatie van het waterbergings- en inundatiegebied als zodanig, wat ook nog niet echt uit de verf kwam - mogen zeker niet onvermeld blijven en verdienen een breed (lezers- en bezoekend) publiek. Ik heb ze dan ook toegevoegd, voorzien van de nodige relevante links. Ik heb en passant ook nog een mooie reportage met u gevonden t.g.v. 50 jaar Tour de Schalkwijk in 2019 en op de pagina van Schalkwijk toegevoegd.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen