Eese

Plaats
Buurtschap
Steenwijkerland
Kop van Overijssel
Overijssel

Eese

Terug naar boven

Status

- Eese is een buurtschap in de provincie Overijssel, in de streek Kop van Overijssel, gemeente Steenwijkerland. T/m 1972 gemeente Steenwijkerwold. In 1973 over naar gemeente Steenwijk, in 2001 over naar gemeente Steenwijkerland.

- De buurtschap Eese valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Eesveen.

- De buurtschap Eese heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Eeze, 1447 Ese.

Naamsverklaring
Ees
, Nieuwfries ies, duidt (op de Friese zandgronden en omgeving) het bijeengelegen bouwland rondom een dorp aan.(1)
"Deze naam wordt al zo'n zes decennia ten onrechte in verband gebracht met de betekenis 'gebied met bosschage, struiken en bomen', afgeleid uit het Latijn voor de naam Ehze. Die verklaring is onjuist. De Eese is wel een van de oudste bosgebieden van Noordwest-Overijssel, maar we moeten de betekenis van de naam veeleer in verband brengen met de landbouw. Als afgeleide van het woord ees, wat bijeengelegen bouwland betekent." Aldus Harry Bouwman uit Steenwijk, die in 2007 en 2008 de veldnamen op het landgoed van de familie Van Karnebeek heeft onderzocht. Zijn onderzoek heeft geleid tot een wetenschappelijk onderbouwde publicatie, die is verschenen in het septembernummer van de Historische Mededelingen, het orgaan van de Historische Vereniging Steenwijk e.o..

Terug naar boven

Ligging

Deze buurtschap is het noordelijkste plaatsje van de gemeente Steenwijkerland (voorheen van de gemeente Steenwjikerwold). Het ligt N van Steenwijk, W van Eesveen, rond de wegen Eese en Van Karnebeeklaan. Mogelijk valt het Overijsselse deel van de Dwarsweg ook nog tot deze buurtschap te rekenen. De buurtschap ligt op een drieprovinciepunt; O van de buurtschap ligt de provincie Drenthe (gemeente Westerveld, voorheen gemeente Vledder), W van de buurtschap ligt de provincie Fryslân (gemeente Weststellingwerf).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt Eese niet apart vermeld. Waarschijnlijk zat het toen bij buurdorp Eesveen inbegrepen. Tegenwoordig omvat de kern van de buurtschap nog altijd slechts een handvol panden. Met de Dwarsweg meegerekend gaat het om ca. 20 panden, met ca. 50 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
Gezien het feit dat op de Eese tot 1840 een hunebed heeft gelegen, mogen we aannemen dat deze buurtschap behoort tot de oudste nederzettings- (dus landbouw-)gebieden van de Kop van Overijssel, daar immers ook de hunebedbouwers al op kleine schaal akkerbouw bedreven.

Dat op de Eese al zeer vroeg landbouw werd bedreven, blijkt ook uit het feit dat op luchtfoto's uit 1952 en 1958 restanten zijn ontdekt van zogeheten Celtic Fields. Dit zijn akkercomplexen uit de periode van ca. 600 voor Christus tot 200 na Christus (IJzertijd - Romeinse Tijd). Deze complexen bestaan uit groepen ongeveer vierkante, omwalde akkertjes met afmetingen van 35 tot 40 meter. De wallen bestaan uit ontginningsmateriaal, zoals boomstobben en stenen, en uitgeputte akkergrond. Verse grond werd van buiten aangevoerd. In de loop der tijd werden zo de 8 tot 15 meter brede wallen geleidelijk aan verhoogd tot 30 a 60 centimeter.

Deze wallen zijn op luchtfoto's door droogtewerking duidelijk te onderscheiden. De meeste restanten van dit complex liggen in het centrum van de Eese, waarbij sommige begrenzingen een opmerkelijke overeenkomst vertonen met huidige perceelsgrenzen in het landschap. Dat komt doordat de sporen op de luchtfoto's alleen op kale moderne akkers te zien zijn en niet in grasland of bosgebied. Hoewel de Celtic Fields kunnen worden gezien als de voorloper van het middeleeuwse es-systeem, is er nooit enige chronologische continuïteit aangetoond.

Posterijen
In Eese was vanaf 1853 een bestelhuis gevestigd, behorende tot het postale gebied van het postkantoor Heerenveen. Na opheffing van het bestelhuis in 1862 is er geen hulppostkantoor opgericht.

Tweede Wereldoorlog
Op De Eese hadden de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog munitieopslagplaatsen voor Flugplatz Steenwijk, dat bij Havelte was aangelegd. Hier stonden vijftig stenen gebouwen met muren van meer dan een meter dik verspreid over het gebied. Door de komst van de Canadezen lieten de Duitsers - vlak voordat ze op de vlucht gingen - de grote munitieopslagplaatsen in de lucht vliegen. Vermoedelijk is er zodoende niet-ontplofte munitie in de omgeving terecht gekomen. Ook werd munitie, voornamelijk handgranaten, in putten gedumpt.

In het kader van een opruimactie van explosieven heeft de gemeente - na eerdere opruimacties in de loop der jaren - in 2016 in de Eese ongeveer 30 kilo aan explosieven gevonden. Onder de vondsten waren voornamelijk handgranaten, maar ook brisantgranaten en restanten en staartstukken van een mortier. Het volledig opruimen en schoonmaken van het gebied heeft ca. 400.000 euro gekost. De gemeente kon in dat kader aanspraak maken op de zogenoemde uitkering Bommenregeling. Deze regeling, die loopt via het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninklijksrelaties, is bestemd voor de kosten van onderzoeken, opsporen en ruimen van explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. Maximaal 70 procent van de kosten wordt door de Bommenregeling vergoed.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Slot De Eese op het gelijknamige landgoed is het enige rijksmonument van de buurtschap. Huis uit 1619 op omgracht terrein. Thans verdiepingloos pand op hoge terp. Sterk verbouwd en vroeger wellicht groter geweest.

- Voormalig jachthuis De Koepel.

- Grafheuvels in het Eeserveld.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Landgoed De Eese (vroeger ook De Ehze) is in totaal ca. 800 ha groot. De heren van dit landgoed namen in het verleden een machtige positie in, vooral toen hun gebied in de 15e eeuw tot "Heerlijkheid" werd verheven. Dit hield in dat het gebied een apart schoutambt werd met eigen bestuur en rechtspraak. De Heer of Vrouwe van het gebied werd daarmee eigen baas. Hoewel het landgoed al in 1602 juridisch onder Steenwijk kwam, trokken de heren zich daar niets van aan. Pas na de komst van de Fransen aan het eind van de 18e eeuw veranderde dit. Het landgoed kwam in de loop der eeuwen een aantal keren in andere handen. Sinds 1923 is het in handen van de familie Van Karnebeek.

Het landgoed bestaat voor ca. 440 ha uit bos en natuurterreinen en voor ca. 360 ha uit landbouwgronden. Vanwege diverse bijzondere gebouwen en de karakteristieke lanenstructuur is de bebouwingskern van het landgoed, circa 80 ha, aangewezen als cultuurhistorische buitenplaats. Het landgoed ligt op het snijpunt van drie provincies: 65% ligt in Overijssel (gemeente Steenwijkerland), 34% in Drenthe (gemeente Westerveld) en 1% in Friesland (gemeente Weststellingwerf).

- Over het landgoed lopen 2 wandelroutes van 4 km.

- De kamsalamander, de ringslang en de knoflookpad hebben het moeilijk. Ze leven met name op de keileemgrond in de Kop van Overijssel. Daar zijn echter veel landschapselementen verdwenen. Landschap Overijssel heeft daarom in 2020 in deze regio 8 bestaande poelen hersteld en 5 nieuwe poelen aangelegd. In 2021 komen er daar nog 10 van bij. Landschap Overijssel werkt hierin samen met Stichting Grensvisie Blesdijke en Stichting Natuurlijk Paasloo. Naast gebieden rond deze dorpen gaat het om een gebied rond Oldemarkt en om Landgoed De Eese.

- Bungalowpark De Eese (dat overigens in dec. 2011 failliet is verklaard) valt niet onder de gelijknamige buurtschap en ook niet onder het dorpje Eesveen, wat je gezien de naam zou denken, maar onder het nabijgelegen dorpje De Bult.

Reactie toevoegen