Eelde-Paterswolde

Plaats
Dorp
Tynaarlo
Drenthe

eelde-paterswolde_plaatsnaambord_kopie.jpg

Eelde-Paterswolde is een tweelingdorp in de provincie Drenthe, gemeente Tynaarlo. T/m 1997 gemeente Eelde.

Eelde-Paterswolde is een tweelingdorp in de provincie Drenthe, gemeente Tynaarlo. T/m 1997 gemeente Eelde.

gemeente_eelde_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Eelde anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Eelde anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

eelde-paterswolde_richtingwijzer.jpg

Crea-richtingwijzer in Paterswolde: naar het N ga je naar de stad (Groningen), naar het Z naar het dorp (Eelde-Paterswolde), naar het O naar Haren en naar het W naar Peize en... ijs! (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

Crea-richtingwijzer in Paterswolde: naar het N ga je naar de stad (Groningen), naar het Z naar het dorp (Eelde-Paterswolde), naar het O naar Haren en naar het W naar Peize en... ijs! (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

eelde_hoofdweg_richtingwijzer_kopie.jpg

Eelde, Hoofdweg, aug. 2019. Deze richtingwijzer-met-kraai kan wel een verfje gebruiken. Te meer omdat de richtingwijzer zo is afgesleten dat niet meer te zien is waarheen hij je verwijst... (©https://groninganus.wordpress.com/2019/08/04/rondje-haren-eelde

Eelde, Hoofdweg, aug. 2019. Deze richtingwijzer-met-kraai kan wel een verfje gebruiken. Te meer omdat de richtingwijzer zo is afgesleten dat niet meer te zien is waarheen hij je verwijst... (©https://groninganus.wordpress.com/2019/08/04/rondje-haren-eelde

Eelde-Paterswolde

Terug naar boven

Status

- Eelde-Paterswolde is een tweelingdorp* in de provincie Drenthe, gemeente Tynaarlo. T/m 1997 gemeente Eelde.

* In de loop der jaren is het dorp Paterswolde aan Eelde vastgegroeid. In de praktijk, en ook op de plaatsnaamborden ter plekke, is dan ook al jaren sprake van het tweelingdorp en de plaatsnaam Eelde-Paterswolde. Wij constateren dat deze naam in de dagelijkse praktijk (bij lokale instanties) steeds meer ingeburgerd raakt. Sommige instanties hebben het ook al zo in hun postadres staan (bijv. Dorpsklanken). Formeel, d.w.z. voor het postcodeboek en de gemeentelijke basisregistratie BAG, zijn het echter nog altijd aparte woonplaatsen, met eigen postcode (Eelde = 9761, Paterswolde = 9765) en postale plaatsnaam. Er wordt in die zin dus nog wel 'op twee benen gehinkt', of dit nu 1 of 2 dorpen/plaatsnamen zijn (vergelijk o.a. Grevenbicht-Papenhoven, Gerkesklooster-Stroobos, Yde-De Punt).

- Onder de gemeente Eelde viel naast de formele dorpen Eelde en Paterswolde ook nog het dorp Eelderwolde.

- Wapen van de voormalige gemeente Eelde.

- Onder het dorp Eelde-Paterswolde valt ook de buurtschap Schelfhorst. "De Franse kaart (1811-13) vermeldt in het noorden van Paterswolde de plaatsnaam Noordwijck, een schippersbuurtje aan de westkant van twee haventjes/draaikolken, eindpunten van de Schipsloot vanuit Haren. Thans Paterswolde-Noord, soms, tezamen met het zogeheten Villapark aan de westzijde van het meer als een aparte buurtschap beschouwd; de basisschool in deze omgeving draagt ook de naam Paterswolde-Noord."(1)

Terug naar boven

Naam

In het Drents
Eelde: Eel. Een inwoner van deze kern is een Eelder.
Paterswolde: Paoterwool, Potterwol, Pôtjerwôl, Potjerwolde. Een inwoner van deze kern is een Potterwolmer.

Oudere vermeldingen
Eelde: 1139 kopie 16e eeuw Elde, 1242 in Elethe, 1256, 1263 Elende, 1259 Elde, 1358 Eelde.
Paterswolde: 1408 Potterwolt, 1426 toe Potterwolde, 1519 uut Potterwolde, 1634 Paterwolde, ca. 1660 Pater wolde.

Naamsverklaring
Eelde: Een samenstelling van de waternaam Ee en lede 'gegraven of vergraven waterloop' wordt door de plaatselijke uitspraak Eel niet ondersteund. De klinker zou dan meer als ei hebben moeten klinken. Eelde komt ook als veldnaam voor. De vorm Elende is vreemd. Te denken aan het Middelnederlandse ele, elen 'eland' lijkt vergezocht; hoewel in oorkonden uit de 10e en 11e eeuw nog wel gewag wordt gemaakt van elanden in Drenthe: bestias que teutonice ele et scelo appellantur. Verder stelt men dat Eelde verwant zou kunnen zijn met een speciale betekenis van eelt 'verharding van de huid'. In Noord-Friesland duidt men met eel een harde, voor water ondoordringbare laag onder het heideveld aan. Zie ook Aalden.
Paterswolde: betekent bij het wold 'moerasbos, zompig bos' van de persoon Potter. De vorm met Pater is in aanleuning aan pater 'geestelijke'.(2)

Terug naar boven

Ligging

Eelde-Paterswolde ligt ZW van Haren, Z van Eelderwolde en grenst in het N aan het Paterswoldsemeer en aan de provincie Groningen, en in het O aan de A28, het Noord-Willemskanaal en de provincie Groningen (gemeente Groningen, kern Glimmen). Een klein stukje buitengebied van Eelde ligt ook nog O van de A28, zijnde polder De Punt, gelegen tussen de Groningerstraat in het Z, de Drentse Aa in het O en een meertje in het N.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Eelde 112 huizen met 677 inwoners en Paterswolde 94 huizen met 795 inwoners. Tegenwoordig heeft Eelde-Paterswolde ca. 4.300 huizen met ca. 10.600 inwoners (waarvan ca. 2.800 huizen met ca. 6.900 inwoners in Eelde en ca. 1.500 huizen met ca. 3.700 inwoners in Paterswolde).

Terug naar boven

Geschiedenis

Eelde
"In 1139 was dit al een nederzetting met een eigen kerk. In de middeleeuwen lag hier een waterburcht, op een driesprong van belangrijke wegen richting Groningen (Groningen), Drenthe (Coevorden) en Friesland (Een enz.). Deze is in 1266 verwoest, en in 2001 gerestaureerd. Aan het eind van de 12e eeuw mocht een dienstman van de bisschop van Utrecht, de heer van Eelde, de titel schout van Drenthe dragen. Daardoor liet de eigenlijke schout, de heer van Coevorden, zich steeds meer kastelein noemen. In 1339 is de schulte van Eelde blijkens een oorkonde betrokken bij het verbond tussen Drenthe, Coevorden, Gorecht en de stad Groningen om elkaar wederzijds te beschermen. Daarna verdwijnt hij uit het gezichtveld als 'scultetus Drenthie'.

In 1405 laat bisschop Frederik van Blankenheim van Utrecht de nog bestaande resten aan vestingwerken te Eelde slopen. In 1541 wordt in het latere Nijsinghhuis Menso Alting geboren, die zou uitgroeien tot de grote Drentse kerkhervormer. Naar hem is in Paterswolde de Christelijk-Nationale School (basisschool) genoemd. In 1602 wordt de laatste pastoor van Eelde, Berent Hammius, verdreven en wordt Johan de Bruyne de eerste predikant. Eelde wordt bij de indeling van Drenthe in drie classes ingedeeld bij die van Rolde (de andere waren Meppel en Anloo) op basis van bereikbaarheid; het collatierecht berustte bij de heer van Oosterbroek.

De adel speelde in Eelde vroeger een grote rol; het adellijk bezit besloeg er 33%; grote boerderijen kwamen er weinig voor. Eelde is een van de grotere plaatsen van hopteelt geweest, na Peize (86.540 hoppekuilen) en Roden (23.448), maar vóór Eelderwolde (10.535) met 22.535 stuks, samen met Eelderwolde tweede in Noord-Drenthe met 33.070 stuks. Hieraan herinnert nog de Hoppenkampsweg, vroeger ook kwekerij De Hopkamp aan de Kosterijweg."

Paterswolde
"Oorspronkelijk was dit een agrarisch gehucht met een aantal buitenplaatsen. In de 19e eeuw vormde zich hier een middenstand, met name rond het kruispunt Boerdijk-Vennersteeg-Lange Jammer, nu Hoofdweg-Vennerstraat-Duinstraat. In 1915 is hier het eerste plattelandsdorpshuis van Nederland geopend en in 1922 een tuinbouwschool, uitvloeisels van het sociale werk van Gezina Bähler-Boerma (1874-1953). In 1937 en 1969 komen er nieuwe gebouwen voor het tuinbouwonderwijs. Ook het nieuwe gemeentehuis (1939) komt, na heftige debatten in de gemeenteraad, in Paterswolde en niet in Eelde terecht.

Paterswolde heeft een tijdlang drie kerken gehad: het zogeheten Cockskerkje in de Duinstraat (in 1957 opgevolgd door de huidige 'De Hoeksteen'), de doopsgezinde schuurkerk bij het Hesselinksbos achter Villa Noordwijk (nu een serviceflat) en sinds 1956 de rooms-katholieke kerk O.L.V. Maria ten Hemelopneming in de nieuwe 'vliegveldwijk' Nieuwe Akkers (1954). De schuurkerk, thans als berging in gebruik door de serviceflat, wordt waarschijnlijk gerestaureerd.

Van ca. 1887 (bouw Familiehotel) tot 1970 geldt Paterswolde als een centrum voor dagrecreatie, met als zwaartepunten het Paterswoldsemeer (rondvaarten, zeilen, roeien, kanoën), hotel-restaurant De Twee Provinciën (speeltuin, doolhof met lachspiegels, schelpengrot, volière, waterscooters), de café's De Passage en De Braak (speeltuinen) en landgoed De Braak (doolhof, berceau, kettingbrug). Door de vergrote actieradius verplaatste de dagrecreatie zich naar elders en zakte Paterswolde weg in de toeristische en recreatieve belangstelling; zo verdwenen bijna alle attracties. De hotels De Twee Provinciën, Neptunus en Noordwijk werden vervangen door serviceflats voor bejaarden, de café's De Passage, De Braak en De Klok door andere gebouwen.

Omstreeks 1980 kwam een opleving door de herinrichting van het Paterswoldsemeer langs de Meerweg (Zuidwesthoek, De Paalkoepel, De Rietschans, surfterrein) en door de aanleg van de Hoornse Plas (1976; met Palenberg), het Hoornse Meer (1982) en het Scandinavisch Dorp (1987; restaurant Elanderhus met 11 blokhutten en sauna).

Vroeger enige industrie: confectie, botenbouw, betonwaren. Ook het agrarische karakter is uit Paterswolde verdwenen; veel boerderijen zijn afgebroken, andere kregen een woonbestemming (forensisme op de stad Groningen). De tuinbouw (sinds 1885) is wel gebleven, maar verschoof van groenten en fruit in de periode 1950-1970 naar bloemen. Bekende 'luxe' Paterswoldse tuinbouwproducten waren aardbeien, aalbessen, frambozen, tomaten, druiven, augurken, komkommers, asperges en schorseneren; door tal van groenteboeren uit de voormalige gemeente Eelde in Groningen aan particulieren verkocht. De belangrijkste bloemen zijn hortensia's en azalea's (grootste kwekerij van Europa)."(3) Van ca. 1880 tot ca. 1980 was Paterswolde in de regio bekend om zijn aardbeienteelt.

Vliegveld Eelde
In 1931 is Luchthaven Eelde opgericht, tegenwoordig Groningen Airport Eelde geheten. De Vereniging Omwonenden Luchthaven Eelde (VOLE) komt op voor de belangen van de omwonenden inzake de overlast van de luchthaven. In dat kader heeft zij o.a. ca. 30 jaar tegen een voorgenomen baanverlenging gestreden, omdat dat tot toename van de overlast zou leiden. De baanverlenging, van 1800 naar 2500 meter, is in 2013 alsnog gerealiseerd. Baanverlenging was nodig om grotere vliegtuigen te kunnen afhandelen en vluchten naar verre bestemmingen uit te voeren. Dat maakt het vliegveld aantrekkelijker voor luchtvaartmaatschappijen en passagiers. Vliegtuigen konden er voorheen vanwege de korte baan niet volbeladen met brandstof vertrekken. Vluchten langer dan 2 uur waren daarom zonder tussenstop (in Maastricht, Rotterdam of op vliegveld Twente) niet mogelijk.

De Noordelijke Rekenkamer heeft in 2013 een onderzoek uitgevoerd naar de provinciale betrokkenheid (Drenthe en Groningen) bij Groningen Airport Eelde. De Rekenkamer beveelt Gedeputeerde Staten van de betrokken provincies o.a. aan om een maatschappelijke kosten-batenanalyse voor de luchthaven te laten uitvoeren en op basis daarvan een debat met Provinciale Staten te voeren over nut en noodzaak van de luchthaven. Zo’n debat zou volgens de Rekenkamer vooraf dienen te gaan aan eventuele hervatting van de financiële ondersteuning van de luchthaven.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Eelde-Paterswolde en Eelderwolde, kun je terecht bij de in 1980 opgerichte Historische vereniging Ol Eel. Het Historisch Centrum van de vereniging (Bähler-Boermalaan 6, Paterswolde) is van september t/m mei open op woensdagen van 14.00-16.00 uur. Bezoek op andere dagen en tijden is mogelijk op afspraak, tel. 050-3090874.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Paterswolde heeft 30 rijksmonumenten.

- Eelde heeft 10 rijksmonumenten.

- De eerst bekende kerk in Eelde stamt al uit de 11e eeuw. De huidige (PKN) Dorpskerk Eelde-Paterswolde is in de 14e eeuw nieuw gebouwd op de plaats van de eerste, tufstenen kerk. Bij de restauratie van de Hervormde kerk in 1973 blijkt tijdens grondwerk dat hier eertijds een kleine tufstenen kerk heeft gestaan, 5 m breed, met een ingebouwde toren aan de westzijde. Het is niet bekend waarom die kerk vervangen moest worden. De noodzaak tot vernieuwing kan zijn ontstaan door vernieling (onderlinge twisten), brand of gewoon vanuit de behoefte aan een grotere kerk. Materiaal van deze kerk is in de 14e eeuw gebruikt bij de bouw van de huidige, neogotische kerk. Een tweede restauratie, waarbij een kruisschildering bloot kwam, is in 2001 afgerond. De preekstoel dateert uit 1621, het houten plafond uit 1715. De rijke historie van de kerk is in 1988 beschreven in het geïllustreerde boekwerkje De Hervormde kerk. Een tweede boekwerkje is in 2003 uitgegeven: De Dorpskerk. Beide boekjes zijn via de link ook online te lezen.

De kerk valt onder de (PKN) Protestantse Gemeente te Eelde-Paterswolde, die in 2005 is ontstaan uit de fusie tussen de Hervormde gemeente te Eelde en de Gereformeerde kerk te Paterswolde. Al sinds 1989/1990 werkten beide gemeenten nauw samen. In 1995 ontstond daaruit een federatie: de Samen-op-Weg gemeente. De Hervormde kerk is toen hernoemd in Dorpskerk. Het aantal gemeenteleden bedraagt ca. 1100. Ongeveer 500 daarvan zijn betrokken bij de kerk via vrijwilligerswerk, het bezoeken van lezingen of kerkdiensten. Ook niet-gemeenteleden geven blijk van een warm hart voor de Dorpskerk, door bijvoorbeeld bij te dragen aan Stichting Vrienden van de Dorpskerk Eelde.

- Familiegraf Kraus-Groeneveld.

- Oude begraafplaats.

- Het voormalige gemeentehuis te Paterswolde (Prinses Irenelaan 1a) dateert uit 1939 en is gebouwd in een typerende interbellumstijl, naar ontwerp van J. Boelens Kzn. uit Assen (in samenwerking met gemeentearchitect H. Hofstee). Tuinaanleg naar ontwerp van J. Vroom uit De Punt. Glas-in-loodramen in het trappenhuis, gesigneerd door J. Wykmans en vervaardigd door atelier N.E.G. (Noordnederlandsche Electrische Glasslijperij) te Groningen. Het gemeentehuis was de opvolger van het gemeentehuis te Eelde (zie daarvoor de volgende alinea).

- Paterswolde heeft veel bossen, landgoederen en villa's. Bekende villa's zijn Lemferdinge, De Marsch, Westerbroek, Frisia, Weltevreden (Friescheveen), Anna, Meta, Java, Nova, Falga en Overveen.

- Het Nijsinghhuis (Hoofdweg 80, Eelde) is een 17e-eeuws rijksmonumentaal huis, in de volksmond Schultenhuis of Oud Gemeentehuis genoemd. Tot het midden van de 17e eeuw bood het onderdak aan de schultenfamilie Alting. Het is genoemd naar het geslacht Nijsingh, die het pand van medio 17e eeuw tot 1769 bewoonde. Van 1893 tot 1939 deed het dienst als gemeentehuis. Nadat in 1939 in Paterswolde een nieuw gemeentehuis in gebruik was genomen, is het Nijsinghhuis achtereenvolgens gebruikt als bureau Sociale Zaken, distributiekantoor, nutsspaarbank en schoolgebouw. In 1971 kon verder verval van het historische pand worden voorkomen doordat de gemeente huis voor de symbolische prijs van één gulden verkocht aan het echtpaar Van Groeningen, onder voorwaarde van volledige restauratie. Niet alleen het huis, maar ook de tuinen zijn door hen in ere hersteld.

Toen in de gemeente Eelde in 1990 plannen lanceerde voor de bouw van een flatgebouw tussen het Nijsinghhuis en de historische kerk, deden Jos en Janneke van Groeningen een tegenvoorstel: op de plaats van het geplande flatgebouw wilden zij een museum voor figuratieve kunst bouwen. Ze slaagden erin de nodige fondsen te verwerven voor een driedelig plan bestaande uit het Nijsinghhuis, Museum De Buitenplaats en een museumtuin. Dit plan is door de gemeente goedgekeurd. In 1996 is Museum De Buitenplaats door Koningin Beatrix geopend. Het museum richt zich op figuratieve kunst van alle tijden en alle landen en het museum zoekt de grenzen van figuratie. Daarnaast heeft het speciale aandacht voor de kunst van het tekenen. Met het overlijden van Jos van Groeningen in december 2018 is het Nijsinghhuis onderdeel van het museumcomplex geworden. Dit besluit namen Jos en Janneke al voor haar overlijden in 2007 waardoor ze postuum een extra impuls zouden geven aan hun mecenaat. Voorwaarde voor deze schenking was dat Jos van Groeningen tot aan zijn dood in het Nijsinghhuis zou wonen, wat dan ook het geval is geweest.

- Wanneer de huidige Herberg van Hilbrantsz (Hoofdweg 90) precies is gebouwd, is onbekend. De geschiedenis gaat terug tot 1691, toen het pand in bezit was van Hilbrant Jansens, die er paarden hield, en een brouwerij met herberg exploiteerde. Vanaf de oprichting in 1811 zetelt het gemeentebestuur van de gemeente Eelde in het pand. Zodoende krijgen de exploitanten veel aanloop voor geboorteregistraties, huwelijken en sterfgevallen. Dit blijkt lucratief te zijn, aangezien deze gelegenheden altijd gepaard gaan met het nuttigen van de nodige versnaperingen in de herberg. Het huidige pand dateert uit 1842. In 1893 neemt de gemeente afstand van de herberg als uitvalsbasis en koopt zij een eigen pand om zich in te huisvesten (het hierboven beschreven Nijsinghhuis). In 1995 nemen Remko Hofstee en Grietje van der Laan het cafébedrijf over. Hofstee wil het pand restaureren en vervolgens als partycentrum exploiteren. Dit gebeurt vanaf 1997 onder de naam Herberg Oud Gemeentehuis. Inmiddels is het pand door Gerlies Bakker en Virgil Broomans omgetoverd tot de Herberg van Hilbrantsz, waarbij ze verwijzen naar de bouwer van het huidige pand in 1842: Hilbrant Hilbrants. (bron en voor nadere informatie zie: Herberg van Hilbrantsz)

- Museum Vosbergen toont muziekinstrumenten in historisch perspectief en is gevestigd in een statige villa op landgoed Vosbergen. De ruim 600 instrumenten zijn gedurende meer dan 50 jaar verzameld en gerestaureerd door Dick Verel, die samen met zijn echtgenote Rieteke het museum tot stand heeft gebracht.

- Het Internationaal Klompenmuseum heeft een van de grootste collecties ter werleld op dit gebied, met ruim 2.500 paar verschillende klompen en ander schoeisel met een houten zool uit 43 landen, honderden stuks gereedschap uit zeven Europese landen en machines (rond 1920) uit Nederland, Duitsland en Frankrijk.

- De Provincie Drenthe is sinds 2016 eigenaar van de voormalige Rijksluchtvaartschool bij Groningen Airport Eelde. Het pand is een provinciaal monument. De Provincie wil door behoud en herbestemming van het monument werkgelegenheid creëren. Tevens biedt het kansen voor de ontwikkeling van het voorterrein van de luchthaven. De werkzaamheden aan het gebouw zijn mede uitgevoerd als praktijkopleidingsplaats voor vaklieden. Het pand biedt mogelijkheden voor bestaande of nieuw te creëren bedrijven, bijvoorbeeld in de creatieve industrie.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- "Kledingbeurs Paterswolde organiseert door het jaar heen met een 30-tal enthousiaste vrijwilligers diverse kledingbeurzen. Er is een Kinderkledingbeurs en een Dameskledingbeurs. Deze beurzen zijn in het voor- en in het najaar. Ook organiseert deze groep vrijwilligers in het najaar een Speelgoedbeurs. Je kunt je kleding brengen tijdens de inbrengmomenten, dan prijzen we de artikelen en bepalen we samen met jou de prijs. Je kunt je kleding inbrengen als het mooi, netjes en onbeschadigd is en niet te gedateerd. Ook zo goed als nieuwe schoenen, tassen, riemen, sjaals en sportkleding nemen we in. Er wordt veel gebruik gemaakt van deze manier om kleding te verkopen en natuurlijk ook weer te kopen. Zo kun je op een relatief goedkope manier aan kleding komen. Het is echt de moeite waard om dit eens te proberen. De Speelgoedbeurs wordt altijd aan het einde van het jaar (vóór 5 december) gehouden. De werkwijze is gelijk aan de kledingbeurs. Speelgoed, spellen, boeken e.d. kunnen worden ingebracht. De artikelen moeten uiteraard schoon, heel en compleet zijn. Er worden geen knuffels ingenomen. Van de opbrengst is 80% voor de inbrenger en 20% wordt ingehouden voor gemaakte onkosten."

- Koningsdag.

- Op een zaterdag begin juni is er jaarlijks de Jaarmarkt Eelde. Vele marktkramen en muziek vullen het Eelder centrum die dag. Jaarlijks is er voor de muziek een speciaal thema. Artiesten van naam komen naar Eelde om op te treden op diverse podia. Toegang gratis.

- "Bloemencorso Eelde (1e weekend van september) is al sinds 1957 een jaarlijks evenement. We kunnen met gepaste trots constateren dat dit corso inmiddels is uitgegroeid tot een van de grootste jaarlijks terugkerende culturele buitenevenementen. Dit feestelijk evenement is met jaarlijks ca. 50.000 bezoekers uit binnen- en buitenland een publiekstrekker van formaat geworden. Het Bloemencorso wordt door de onafhankelijke jury steevast betiteld als een van de mooiste corso’s van Europa. We krijgen ook steeds meer internationale erkenning, getuige de groeiende stroom bezoekers vanuit de hele wereld. Ook in de internationale pers wordt aandacht aan het corso besteed.

Bloemencorso Eelde is niet te vergelijken met andere corso’s in Nederland. Dit heeft alles te maken met de creatieve hoogstandjes van onze ontwerpersgroep, de combinatie van dahlia’s met snijbloemen en andere natuurlijke materialen. Passend geklede en geschminkte figuranten accentueren de uitbeelding. Het Bloemencorso is meer dan een show van bloemen. Muziek zowel op corsowagens als in de stoet, theater en verschillende andere vormen van amusement zorgen voor een mix die dit corso zo speciaal maken. Het Bloemencorso wordt geheel gerealiseerd door vrijwilligers. Ruim 3000 personen zijn actief bij het corso betrokken."

- Carbidschieten (oudjaarsdag).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Wandelroute Landgoederen en natuur Eelde-Paterswolde (ca. 14 km). Deze afwisselende wandeling biedt je veel. Je loopt door drassig veengebied, het open polderlandschap, langs de restanten van een oude havezate en door de bossen van verschillende landgoederen. De huizen zijn niet te bezichtigen, maar je kunt wel van de mooie tuinen, vaak in Engelse landschapsstijl, genieten.

- Het Paterswoldsemeer ligt N van en is genoemd naar het dorp Paterswolde, maar ligt formeel grotendeels in de provincie Groningen, en valt formeel grotendeels onder de kern en voormalige gemeente Haren, en voor twee kleine westelijke stukjes onder de Drentse gemeente Tynaarlo (t/m 1997 gemeente Eelde). De spelling Paterswoldsemeer wordt veruit het meest gebruikt. Maar ook de spelling Paterswoldermeer komt voor. Het Paterswoldsemeer heeft een oppervlakte van 900 hectare, waarvan 300 hectare water (inclusief het noordelijke deel het Hoornsemeer, dat in 1982 aan het Paterswoldsemeer is gekoppeld). Op de 15 eilandjes in het Paterswoldsemeer zijn in 2010 borden met daarop de namen van de eilandjes geplaatst, opdat - na een noodlottig ongeval in 2010 - de locatie in het geval van calamiteiten nauwkeuriger kan worden aangegeven. Verder hebben de steigers een nummer gekregen, zodat ook de locatie op een eiland makkelijk aan de hulpdiensten kan worden doorgegeven.

De eilandengroepjes De Grote Drie (3 stuks) en De Zweerden (2 stuks), resp. NW en W van molen De Helper, zijn bij de aanleg van het Hoornsemeer bewust gespaard gebleven voor de beoogde aanleg van een groot viaduct over het meer ten behoeve van de zogenaamde zuidtangent, die zou worden aangelegd om de bestaande rondweg te ontlasten. Gelukkig (voor het landschap) is dit niet doorgegaan. In het Meerschap Paterswolde werken de gemeenten Haren, Groningen en Tynaarlo samen aan het beheer van het Paterswoldsemeer, het Hoornsemeer, de Hoornseplas en de omliggende recreatie- en natuurgebieden. Het Meerschap behartigt de belangen met betrekking tot recreatie, natuurbescherming en landschapsverzorging.

Waterschap Noorderzijlvest heeft in mei 2018 de resultaten bekendgemaakt van een onderzoek naar de kwaliteit van het water en de waterbodem van het Paterswoldsemeer. Het onderzoek is in augustus 2017 uitgevoerd volgens een nieuwe methode waarbij een aantal meettechnieken met elkaar zijn gecombineerd. Via sensoren, onderwaterdrones die waren uitgerust met camera’s en sensoren en via radar werd zowel de bodem als het water nauwgezet en gelijktijdig geanalyseerd. Het blijkt dat er een verband is tussen de dikte van de sliblaag in ondiepe delen van het Paterswoldsemeer en de troebelheid van het water. Een dikke sliblaag in diepere delen van het meer heeft minder tot geen invloed op het doorzicht. De waterkwaliteit lijkt vooral te worden bepaald door wisselende weersomstandigheden. Hierbij speelt de wind waarschijnlijk een voorname rol bij de vertroebeling door slibdeeltjes die opwervelen. Ook is in ondiepe delen van het Paterswoldsemeer de watertemperatuur het hoogst. Er is geen verband te zien tussen de waterkwaliteit en de onderliggende waterbodem. Alle metingen naar verontreinigingen tonen aan dat deze binnen de norm voor achtergrondwaarden vallen (dat is in dit geval de meest schone categorie voor grond en waterbodem). De komende jaren gaat het waterschap aan de slag om de waterkwaliteit in het Paterswoldsemeer te verbeteren. Een klein deel van het meer wordt gebaggerd en er komen moeraszones om het water op natuurlijke wijze te zuiveren. De resultaten van de onderzoeken zijn belangrijk om te bepalen waar baggeren het meest nodig is. (bron: Waterschap Noorderzijlvest, 24-5-2018)

"In februari 2021 heeft Waterschap Noorderzijlvest het voorgestelde ontwerp KRW -maatregelenpakket Paterswoldsemeer 2022-2027 vastgesteld. Met behulp van deze maatregelen verbetert het waterschap de waterkwaliteit volgens de Kaderrichtlijn Water (KRW) en speelt het in op de recreatieve functie van het meer. Het pakket kwam tot stand in nauwe samenwerking met de Beweging Recreatie Paterswoldsemeer, Natuurmonumenten, Sportvisserij Groningen Drenthe, het Meerschap en het waterschap. Op twee momenten werden ook andere bewoners en gebruikers van het Paterswoldsemeer geraadpleegd. Zij konden online suggesties aandragen, reageren en voorkeuren aangeven. Het proces van co-creatie leidde tot een advies voor een maatregelenpakket aanvullend op de vier maatregelen die in 2020-2021 worden uitgevoerd. Het advies omvat de volgende maatregelen: het creëren van 6 hectare leefgebied voor waterplanten, waterinsecten en vis door het aanleggen van natuurvriendelijke oevers -zones; het aanleggen van schuil- en paaiplaatsen voor vissen; het verminderen van bladinval; preventief maaien. Met dit pakket wordt een juiste balans gevonden tussen de (ecologische) waterkwaliteitsdoelen volgens de Kaderrichtlijn Water (KRW) en het Paterswoldsemeer als recreatieplas zonder structurele overlast door waterplanten.

Constructieve samenwerking. “We kijken terug op een hele mooie en constructieve samenwerking, waarin we samen heel wat stappen hebben doorlopen”, aldus voorzitter van het samenwerkingsverband Ton Baas. “Ik denk aan de gezamenlijke schetssessies, de modelberekeningen en effectiviteitsonderzoeken die we samen bespraken, evenals de bevindingen van een waterplantenexpert en we zijn met z’n allen het meer op geweest. Hierdoor hebben we ook samen goede afwegingen kunnen maken. Afwegingen waarbij we de verschillende belangen hebben kunnen meenemen. Ik kan namens alle partijen zeggen, dat we trots zijn op het resultaat.” Raadpleging omwonenden en gebruikers. De deelnemende partijen raadpleegden met enige regelmaat hun eigen achterban. Daarnaast deed het waterschap twee keer een oproep om mee te denken. Dagelijks bestuurslid Annette van Velde: “Ook deze inbreng vonden we erg belangrijk. De eerste oproep in juni 2020 leverde ons zo’n 50 ideeën en suggesties op die we voor een deel ook konden meenemen in het maatregelenpakket. Eind november hebben we ons voorlopig advies en een overzicht met mogelijke locaties gedeeld met de omgeving met de vraag hier op te reageren. Op basis van de reacties hebben we twee locaties voor vissenbossen langs de harde oever van het Hoornsemeer laten vallen. Maar verder waren de reacties overwegend positief. Aangedragen adviezen en aandachtspunten nemen we mee in de verdere planuitwerking.”" (bron: Waterschap Noorderzijlvest, februari 2021)

"De provincie Groningen heeft in 2022 de omgeving van de Meerweg in Haren, aan de oostkant van het Paterswoldsemeer, laten inrichten voor natuur. Deze ecologische zone is onderdeel van de verbinding tussen de natuur bij het Leekstermeer en het Zuidlaardermeer en daarmee onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland. Schoon water en bruggen. Een nieuwe watergang verbindt het gebied rond de Drentsche Aa nu met het Paterswoldsemeer. Daardoor kunnen dieren zich nu gemakkelijker van het ene naar het andere gebied verplaatsen en wordt er schoon beekwater uit de Drentsche Aa naar het meer aangevoerd. Daarmee wordt voorkomen dat er minder schoon water uit het Noord-Willemskanaal in het meer terecht komt. Dat is beter voor de kwaliteit van het (zwem-)water in het meer. Voor het verkeer zijn in de Meerweg twee nieuwe bruggen gebouwd. Een voor fietsers en wandelaars en een voor auto's. Onder de bruggen is een faunapassage aangelegd, de verbinding van het Paterswoldsemeer met de Drentsche Aa en polders het Oosterland en Lappenvoort. Het gebied rond de verbinding is natuurvriendelijk ingericht, met onder meer poelen, sloten, struikgewassen, riet, gras en moerasvegetatie.

Natuurnetwerk Paterswoldsemeer. Het Natuurnetwerk Paterswoldsemeer bestaat uit drie delen. Het eerste is de polder bij de molen, de Lage Wal, die in 2019 aantrekkelijker is gemaakt voor planten en dieren. Hier is de steile oeverbescherming van het meer vervangen door een natuurvriendelijke oever, waardoor bijvoorbeeld de kikker en otter makkelijker het meer in en uit kunnen. Langs de oever van het meer is riet geplant, wat goed is voor de kwaliteit van het water. Een nieuwe sloot verbindt het Paterswoldsemeer met de sloten in de polder, waarmee het gebied toegankelijk is geworden voor vissen en andere waterdieren, bijvoorbeeld om te paaien. In het Molenpad is een nieuwe, houten brug gebouwd, met daaronder een looprichel voor de otter. In 2021 is ook de inrichting van een deel van het Natuurnetwerk langs de Hoornsedijk gerealiseerd, waar het waterschap een nieuw gemaal en een zogeheten ijzerzandbassin heeft aangelegd. Dit bassin filtert het polderwater, waardoor er minder voedingstoffen in het meer komen en de waterkwaliteit verbetert. Samenwerking. In en rond het Paterswoldsemeer werken - Waterschap Noorderzijlvest, - Meerschap Paterswolde en de provincie Groningen, samen met uitvoeringsorganisatie Prolander, aan voldoende en schoon water, de mogelijkheden voor recreatie en meer natuur en biodiversiteit." (bron: Provincie Groningen)

- Natuurgebied het Friese Veen (ook wel Friesche Veen, Friescheveen) is het Drentse deel van het Neerwold, waarvan het Groningse deel het Paterswoldsemeer is. Het gebied heeft een oppervlakte van 78 hectare, ligt NO van Eelde-Paterswolde en wordt beheerd door Natuurmonumenten. Het Friese Veen is een laagveengebied met moerasbos, riet en open water, ontstaan in het begin van de 19e eeuw door veenafgraving. Daar waar het werd afgegraven ontstond water met daartussen de legakkers waar het veen werd gedroogd. Door erosie zijn de meeste legakkers, op een aantal in het noordelijke gedeelte na, inmiddels verdwenen. Op de meeroever liggen restanten van een vooroorlogse stortplaats van blik, glas en email uit de stad Groningen. - Wandelroute Natuurgebied Friese Veen (4 km) voert je langs landgoed Vennebroek, een van de fraaie landhuizen die deze regio rijk is. Vervolgens loop je door het Friese Veen.

- Van 2013 t/m 2017 heeft Natuurgebieden 10 landgoederen rond Eelde-Paterswolde 'in oude grandeur' hersteld. Het betreft met name de landgoederen De Braak, Vennebroek, De Duinen, Lemferdinge, Eiberskamp, Hesselinksbos, Wester- en Oosterbroek en Vosbergen. Vijvers zijn uitgebaggerd en opgeschoond, oorspronkelijke waterpartijen zijn hersteld en er zijn nieuwe zitbankjes geplaatst. Sommige landgoederen kregen nieuwe stinzenplanten. In de fruitboomgaard op landgoed De Braak zijn diverse nieuwe soorten geplant ter vervanging van oude of zieke bomen. Er zijn nieuwe laanbomen op de landgoederen geplant, zoals eik en beuk. De beeldbepalende treurbeuk op landgoed De Duinen in Paterswolde, die eerder geveld werd door een storm, is vervangen door een nieuw exemplaar, dat hopelijk weer uitgroeit tot een karakteristieke boom van formaat. De landgoederen hebben daarnaast extra kleur gekregen door nieuwe aanplant van rododendrons.

Het is een bijzonder gebied, want nergens in Noord Nederland is zo’n grote reeks van landgoederen zo goed in hun historische samenhang te beleven als in Eelde-Paterswolde. Gezamenlijk willen de landgoedeigenaren de landgoederengordel als een unieke etalage van het cultureel en natuurlijk erfgoed in Noord-Drenthe presenteren. Het is de entree naar het eeuwenoude beekdallandschap van de Drentse Aa en naar het achterliggende waterbergings- en natuurgebied De Onlanden.

- "Vlakbij de stad Groningen, nabij de provinciegrens, op grondgebied van het Drentse Eelde-Paterswolde, ligt het landgoed De Braak. In de zeventiende eeuw stichtte de Groningse elite een buiten, gelokt door het aantrekkelijke landschap zo dicht bij de stad. Eerst waren het de welgestelde burgers die hier hun buitenverblijf hadden, later zou De Braak een geliefd wandeloord worden voor de Stadjers. In 1827 kocht ondernemer Abraham Hesselink het landgoed en hij gaf de bekende tuinarchitect Lucas Pieters Roodbaard (1782-1851) de opdracht om de strakke lanen te transformeren naar een landschappelijke aanleg met schitterende waterpartijen. De erven Hesselink hebben in 1888 De Braak verkocht aan de bekende Groningse industrieel Jan Evert Scholten. Hij transformeerde De Braak in enkele jaren tot een aantrekkelijk en succesvol openbaar wandelpark , voorzien van de nodige attracties. In 1920 kocht het jonge Natuurmonumenten de Braak, waarmee het voor deze vereniging de eerste aankoop van een compleet landgoed was. De publieksfunctie van dit wandelpark werd daarmee voor de stad en de streek voor de verdere toekomst gegarandeerd. In de afgelopen honderd jaar zocht Natuurmonumenten naar een evenwicht tussen het aantrekkelijke wandelpark en hoge natuur- en cultuurwaarden. Het verhaal van de eigenaren en het beheer op het oude landgoed van de afgelopen tweehonderd jaar is nog altijd beleefbaar voor de wandelaars uit Groningen en Drenthe en ver daarbuiten." Aldus de omslagtekst van het in 2020 verschenen boek 'Landgoed De Braak - Twee eeuwen cultuur- en natuurbeleving'.

- Op landgoed De Duinen is in 2009 een vlindertuin gerealiseerd.

- IVN Eelde-Paterswolde organiseert veel leuke activiteiten, ook voor kinderen. Ze houden regelmatig excursies in de natuur, die gaan over bijvoorbeeld het landschap, vogels e.a. dieren, paddenstoelen e.a. planten. Ook zijn er lezingen, bijv. over vlinders of het bodemleven. Via de vereniging kun je ook cursussen volgen, zoals over natuurfotografie, of een natuurgidsencursus volgen. Ze doen ook mee aan landelijke evenementen, zoals de Natuurwerkdag en de Nacht van de Nacht. De Vogelwerkgroep spot vogels en organiseert excursies, de Plantenwerkgroep inventariseert planten, de mensen van het Vlinderkampje zorgen ervoor dat vlinders, bijen en mensen zich er goed thuis voelen. Ook is er een Bijenbosje voor honing- en wilde bijen. Twee maal per jaar verschijnt verenigingstijdschrift GROEN. Verder houden ze in de gaten dat grote veranderingen in de omgeving niet ten koste gaan van de natuur.

- Het Vlinderkampje ligt op een zonnige plek bij landgoed De Duinen ten oosten van de parkeerplaats van Lemferdinge. Jarenlang zijn hier vaste planten gekweekt, maar de kweker hield ermee op en het IVN kreeg van eigenaar Natuurmonumenten de mogelijkheid een ecologische en educatieve invulling aan het terrein te geven. Sinds 2006 is een enthousiaste groep mensen bezig de vlinder- en heemtuin steeds beter te maken.

- "Sinds augustus 2020 staat er in Polder Camphuis bij Eelde-Paterswolde een bijzondere opstelling in het moeras. Onderzoekers van Wageningen University & Research meten hier hoeveel broeikasgas wordt vastgelegd en hoeveel er in de polder vrijkomt. Het klimaat is aan het veranderen doordat er steeds meer broeikasgassen zoals CO2 en methaan (CH4) vrijkomen in de lucht, bijvoorbeeld door energieproductie uit fossiele brandstoffen. Veengebieden zoals Polder Camphuis kunnen CO2 vastleggen zolang het gebied nat genoeg blijft; veen dat uitdroogt geeft die CO2 weer af aan de atmosfeer. Daarom is veenvernatting als maatregel opgenomen in het klimaatakkoord en is de waterstand in Polder Camphuis en in natuurgebied Westerbroek in 2019 verhoogd.

Metingen. In moerasgebieden blijven plantenresten op de bodem achter en ontstaat een veenlaag die vooral bestaat uit koolstofverbindingen. Natter maken van de natuur vergroot het moeras: er groeien meer planten en die nemen CO2 op uit de lucht en leggen dit vast. Tegelijkertijd kan veenvernatting ook extra uitstoot van het sterke broeikasgas methaan veroorzaken. Het is nog onbekend hoe groot deze effecten zijn en onder welke omstandigheden dit gebeurt. Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Landschappen NL willen hier duidelijkheid over krijgen door metingen uit te voeren in samenwerking met onderzoekers van WUR.

Natuurlijke klimaatbuffer. Een natuurgebied zoals Polder Camphuis bij Eelde-Paterswolde is een natuurlijke klimaatbuffer: er is ruimte voor natuur en het biedt oplossingen voor klimaatproblemen en behoeften in de omgeving zoals waterveiligheid, vermindering van CO2 en recreatie. Natuurlijke klimaatbuffers bieden ruimte aan regenwater bij extreem weer, maar natuurgebieden moeten daarvoor wel voldoende robuust zijn. Eerder in 2020 zijn er ook metingen gedaan in het nabijgelegen natuurgebied De Onlanden. De metingen worden gedurende drie jaar voortgezet. De resultaten van dit onderzoek kunnen leiden tot adviezen voor beheerders van veen- en moerasgebieden. De vernattingsmaatregelen en het onderzoek zijn mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, in het kader van het Beleidsondersteunend onderzoeksthema ‘Klimaatenvelop Klimaatslim Bos, Natuur en Hout’." (bron: Wageningen Environmental Research, oktober 2020)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Eelde-Paterswolde, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Mooie foto's van flora, fauna en andere bezienswaardige objecten in Eelde-Paterswolde en omgeving, door Harry Perton.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Eelde-Paterswolde (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Eelde-Paterswolde op Facebook (en via de link aldaar ook op hun site).

- Dorpsklanken is al meer dan 70 jaar het weekblad voor Eelde-Paterswolde e.o. en wordt uitgegeven door Stichting De Eelder Dorpsgemeenschap. Het full-color blad verschijnt elke woensdag op tabloidformaat. Dorpsklanken is een abonneekrant met een oplage van ca. 4000 stuks. Daarnaast wordt de krant 1x per maand in een oplage van 20000 stuks huis aan huis verspreid in de dorpen Peize, Midlaren, Vries, Tynaarlo, Bunne, Winde, Donderen, Haren, Glimmen, en in Groningen in de wijken Hoornsemeer, Hoornse park, Piccardthof en Ter Borch.

- Dorpshuis: - Ons Dorpshuis (Bähler Boermalaan 4, Paterswolde) is opgericht in 1915.

- Bedrijfsleven / ondernemen: - EPZakelijk is de ondernemersvereniging van Eelde-Paterswolde. De vereniging heeft ca. 50 leden en bestaat voor het grootste deel uit leden met een winkel of dienstverlenend bedrijf, zoals banken, verzekeringsaanbieders etc.

- Veiligheid: - Brandweer Eelde.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Eelde.

Reacties

(2)

Het is me opgevallen dat er onvoorstelbaar veel zwerfvuil ligt als ik van Groningen naar Eelde fiets en wilde vragen of jullie dat kunnen opruimen.
In de gemeente Loppersum doen we het al 35 jaar zelf, omdat de gemeente niets doet, er zijn ook gemeenten die het laten opruimen door de milieudienst, maar het is bar en boos en zeker geen reclame voor jullie prachtige dorp.
Het is de elite die daar altijd woonde en ben zelf er ook een van en wilde naar Eelde verhuizen, maar als het zoooo vies is dan denk ik er nog wel een keer over na, want zwerfvuil is een teken van grote a-socialiteit en respectloosheid voor de omgeving en natuur en daar wil ik niet bij horen. Je kunt het ook met de buurt opruimen.
Groeten Birgitta Prechtl, kunstenaar, Stedum

Wij vragen ons af wat u met 'jullie' bedoelt. Soms denkt men namelijk dat onze pagina's van 'de gemeente' zijn, maar deze site, Plaatsengids.nl, is een particulier initiatief dat alle 6.500 plaatsen in ons land, en daamee ook Eelde-Paterswolde, beschrijft. De pagina is dus niet van - noch heeft enigerlei band met - welke lokale instantie dan ook. Uw oproep komt dus niet bij de gemeente terecht, als dat uw intentie was. De redactie van deze site kan ook niet behulpzaam zijn in dezen, want wij wonen in Leerdam en Den Haag, dus 'iets' te ver weg om periodiek een rondje zwerfvuilopruiming Eelde-Paterswolde te komen doen. :-) Als u met 'jullie' de inwoners bedoelt, ondersteunen wij uw oproep uiteraard.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen