Het piepkleine dorpje Dorkwerd is al van verre herkenbaar aan zijn markante Hervormde (PKN) kerk uit 1648. Het kerkje is van 2005-2007 ingrijpend gerestaureerd. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com/2019/01/12/rondje-leegkerk-dorkwerd)
In 2016 is nabij Dorkwerd een nieuwe brug over het Van Starkenborghkanaal geplaatst. De brug is langer en hoger dan de voorganger, waardoor er nu grotere schepen door kunnen. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)
Op een warme zonnige dag in juni 2019: lenige, dorstige koe aan de Zijlvesterweg bij Dorkwerd. Hopelijk is hij er niet in gevallen (we weten niet hoe het na deze foto verder is gegaan...). (© https://groninganus.wordpress.com/2019/06/16/rondje-ezinge-17)
Bij deze boer aan de Zijlvesterweg bij Dorkwerd kunnen de varkens nog lekker buiten spelen. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com/2020/02/16/rondje-ezinge-19)
- Dorkwerd is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Westerkwartier, gemeente Groningen. T/m 1968 gemeente Hoogkerk.
- Het dorp Dorkwerd heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Groningen.
- Onder het dorp Dorkwerd vallen in de praktijk een deel van de buurtschap Gaaikemadijk en een deel van de buurtschap Nieuwklap, voor de postadressen liggen deze delen echter - want net als het dorp - 'in' Groningen.
Terug naar bovenIn het Gronings
Dörkerd (1) of Dörkwerd (2).
Oudere vermeldingen
Ca. 1335 kopie 16e eeuw Dorquerth, 1393 Dorcquart, 1397 Dorcwerth, 1506 Dorckwordt, 1579 Durckwert, 1629 Dorcquert, ca. 1660 Dorckquert, 1781 Dorkwert.
Naamsverklaring
Samenstelling van werd 'terp, bewoonde hoogte' en dork, dat mogelijk 'derrie, drab' betekent, vergelijk het Middelnederlandse dorc 'durk, kielwater, drab, droesem'. In de buurt ligt Kleiwerd, nu nog de naam van een gebouw ter plaatse. De wierde is rondom de kerk afgegraven.(3)
Dorkwerd ligt direct NW van de kern Groningen en grenst in het N aan het Reitdiep en het Van Starkenborghkanaal. De NW nieuwbouw van Groningen is het dorp inmiddels al dicht genaderd.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Dorkwerd 16 huizen met 111 inwoners. Omdat het dorp geen eigen postcode heeft zijn de huidige grenzen van de kern vermoedelijk niet formeel vastgelegd. De huidige kern omvat een 10-tal panden. Het is daarmee het kleinste dorp in de gemeente Groningen.
Terug naar bovenZoals de naam van het dorpje al suggereert, ligt Dorkwerd op een wierde. Deze wierden zijn bij veel Groninger dorpen (deels) afgegraven omdat de vruchtbare grond goed bruikbaar was in de landbouw. In dit geval is de wierde rondom de kerk afgegraven.
De in Dorkwerd geboren Harm Harms Guikema* was van 1827 t/m 1842 onderwijzer in zijn dorp. "In 1828 stuurde de Commissie van Onderwijs een uitgebreide vragenlijst aan de schoolmeesters van alle Groninger dorpen. De Commissie wilde informatie verzamelen waarmee de provincie in kaart konden worden gebracht. De vragenlijst bevatte naast geologische en topografische onderwerpen ook vragen over middelen van bestaan, cultuur, gewoonten en taal. Sommige schoolmeesters stuurden een uitgebreid antwoord op, terwijl anderen zo summier mogelijk bleven. Schoolmeester Guikema heeft gelukkig voor ons zijn uiterste best gedaan om zo precies mogelijk antwoord te geven, want dat geeft ons een geweldig inkijkje in het leven van de vroege 19e eeuw.
Toen schoolmeester Guikema de vragenlijst in 1828 invulde, kende het dorp dertien boeren, twee boerenarbeiders, een herbergier, twee slagers, een timmerman en dus ook een onderwijzer. Er bestond een leesgezelschap en een zangclub. Dat klinkt als een vrome gemeenschap, maar niets was minder waar. Guikema hield alles goed in de gaten in zijn dorp en constateerde dat de jeugd in het dorp geheel van God los was geslagen. Dat de welbekende 19e-eeuwse kuisheid hier ver te zoeken was, blijkt wel uit Guikema’s notities." Daarover kun je uitgebreid lezen in het prachtige, uitvoerige artikel 'Dolle boel in Dorkwerd' door Sanne Meijer Onderweg, waar het voorgaande een citaat uit is. Verder hebben we ook nog een Beschrijving door Guikema van 'de jeugd van tegenwoordig' anno 1835 gevonden.
* Op de pagina's 271-273 van het boek onder deze link lees je nog meer over dit dorp, o.a. over ligging, landschap en de uitspraak van de plaatsnaam.
- Geschiedenis van Dorkwerd en zijn kerk.
Terug naar boven- In mei 2016 is de nieuwe brug bij Dorkwerd over het Van Starkenborghkanaal gereed gekomen. De vorige brug was aan de lage kant geworden voor de steeds groter wordende schepen. In de jaren voor de vervanging was de brug al twee keer aangevaren door een schip en daardoor zodanig verzwakt dat er geen vrachtverkeer meer overheen mocht. De nieuwe, architectonisch fraaie brug is 60 meter lang, 12 meter breed en 320 ton zwaar. De vervanging van de brug is een van de vele onderdelen van een grootschalig project om de gehele hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl te verbreden, zodat er in de toekomst grotere schepen vlot en veilig doorheen kunnen varen. - Fotoreportage van de bouwer. - Timelapse filmpje transport brug over het water. - Timelapse filmpje plaatsen brugdek. - Animatie van de werking van de tafelbrug / hefbrug Dorkwerd, door ingenieursbureau Boorsma.
Terug naar boven- Dorkwerd heeft 4 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde kerk, twee archeologische monumenten (wierden) en de boerderij op Zijlvesterweg 14: grote boerderij, fraai gelegen bij de helling van de kerkterp. Kop-hals-romptype met afgewolfde topgevel aan het woonhuis, dat in de dakpannen 1731 is gedateerd. Langs de zijde van de top vlechtingen; slechts kleine lichtopeningen in de top.
- De Hervormde (PKN) kerk van Dorkwerd (bij Zijlvesterweg 16) ligt op een wierde. Het is een eenvoudige zaalkerk met driezijdig gesloten koor en een toren van twee geledingen met tentdak. De kerk is in 1648 gebouwd met hergebruikte kloostermoppen van een oudere, wellicht rond 1200 gebouwde voorganger. In de in 1869 toegevoegde toren hangt een klok uit 1682, gegoten door G. Schimme. Deze klok is afkomstig uit de vroegere kerk van Wierum, die in 1829 is afgebroken. De klok is toen over het ijs van het Reitdiep hierheen gesleept. In 1875 is de buitenzijde van de kerk gepleisterd.
De wierde waar de kerk op staat is rond 1911 voor een deel afgegraven, waardoor de kerk niet voldoende meer gestut werd. De kerk was daardoor al decennialang aan het verzakken. Er liepen alarmerende scheuren over de muren en bovendien was alles scheef. De vloer liep wat omhoog, de muren weken uiteen. Van de opbrengst van de vruchtbare grond is destijds het Van Oeckelenorgel aangekocht. Maar dat orgel weegt ook heel wat en dat droeg weer bij aan het verzakkingsproces. De toren, die pas in 1869 aan de kerk is vast gebouwd, trok de boel nog verder uit elkaar. Van een afstandje was duidelijk te zien dat hij voorover helde.
Al met al een heel gewicht dat op de wankele wierde stond. Om gevaar van instorten te keren, waren drastische maatregelen nodig. Van 2005 tot 2007 heeft daarom een ingrijpende restauratie plaatsgevonden. De restauratie kostte € 470.000, waarvan de kerkelijke gemeente circa een derde deel zelf bijeen heeft moeten brengen. De complete vloer is uit de kerk verwijderd, en van binnenuit is een nieuwe fundering aangelegd. De kerk is hierdoor als het ware op een betonnen tafel komen te staan.
Het orgel is in 1908 gebouwd door de firma P. Oeckelen en zonen te Harenermolen. Deze orgelmakersfamilie bouwde uitsluitend mechanische orgels van een degelijke kwaliteit en met uitmuntende fluitregisters. Het orgel telt zeven registers, heeft één manuaal en een aangehangen pedaal. Dit kleine, welluidende orgel is in 2015 gerestaureerd, zodat het zijn klankrijke stem weer in alle rijkdom kan laten horen.
Site Hervormd Dorkwerd. De kerk is een van de laatste kleine kerkjes in de provincie Groningen waar nog altijd elke zondag een dienst wordt gehouden. De gemeente telt slechts ca. zestig leden, waarvan ca. veertig belijdend. De gemeenschap behoort tot de Protestantse Kerken Nederland (PKN), maar als Hervormde Gemeente zijn ze altijd zelfstandig gebleven. Dat komt doordat ze nooit iets te maken hebben gehad met de kerken in Groningen of Aduard. - Via deze link kun je kerkdiensten terugzien en -luisteren. - Diverse artikelen over de kerk.
- Dorkwerdersluis in het Reitdiep, met daarbij een gemaal (E.H. Woltersweg 29b) uit 1968.
Terug naar boven- Fotoreportages van flora, fauna, monumentale panden en andere bezienswaardige objecten in Dorkwerd en omgeving, door Harry Perton.
Terug naar boven- Belangenverenigingen: - Vereniging Dorkwerd en omgeving zet zich in voor behoud van leefbaarheid, landschap en natuur in en rond het dorp en de nabijgelegen buurtschap Wierum.
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Dorkwerd, met foto's van de grafzerken.
Reactie toevoegen