Doodstil

Plaats
Buurtschap
Het Hogeland
Hoogeland
Groningen

Doodstil plaatsnaambord [640x480].JPG

Doodstil is natuurlijk een bijzondere plaatsnaam die uitnodigt tot allerlei fantasieën over de betekenis. In 2005 is deze naam dan ook verkozen tot mooiste plaatsnaam van Nederland. Voor de enige echte naamsverklaring én de fantasieën: zie het kopje Naam.

Doodstil is natuurlijk een bijzondere plaatsnaam die uitnodigt tot allerlei fantasieën over de betekenis. In 2005 is deze naam dan ook verkozen tot mooiste plaatsnaam van Nederland. Voor de enige echte naamsverklaring én de fantasieën: zie het kopje Naam.

doodstil_op_kaart_openstreetmap.jpg

Doodstil is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Het Hogeland. T/m 1989 gemeente Kantens. Buurtschap Doodstil ligt NW van het dorp Zandeweer, rond de Trekweg en de Barmerweg. (© www.openstreetmap.org)

Doodstil is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Het Hogeland. T/m 1989 gemeente Kantens. Buurtschap Doodstil ligt NW van het dorp Zandeweer, rond de Trekweg en de Barmerweg. (© www.openstreetmap.org)

Doodstil

Terug naar boven

Status

- Doodstil is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Het Hogeland. T/m 1989 gemeente Kantens. In 1990 over naar gemeente Eemsmond, in 2019 over naar gemeente Het Hogeland.

- De buurtschap Doodstil valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Zandeweer. Een pand valt voor het postadres onder het dorp Rottum (zie bij Bezienswaardigheden).

- Buurtschap Doodstil heeft een 'bebouwde kom' en heeft daarom blauwe plaatsnaamborden.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1456 (kopie) Doetijl, 1867 Doods Til.

Naamsverklaring
- Til 'vaste brug' over het Boterdiep, van de persoon Dode, bewaard in de geslachtsnamen Doema en Doma.(1)

- Een artikel in Nieuwsblad van het Noorden (23 augustus 1997) stelt: "Als je het naambordje ziet, de brug over het Boterdiep en de huizen en huisjes aan de viersprong, ben je inderdaad geneigd ‘Ssssst’ te zeggen. En daar zit ‘m nou net de kneep. Want vrij zeker moet je deze plaatsnaam niet interpreteren als DoodSTIL maar eerder als DOODStil. De ‘Til (=brug) des doods’, zoiets. Maar de meningen over het ontstaan van deze naam lopen nogal uiteen. Zo zou er ooit een lijkwagen mét lijk door de brug zijn gezakt, waarna het streekje rond de brug zijn naam kreeg. Ook gaat het verhaal dat de weg over de brug vroeger rechtstreeks naar het kerkhof leidde. Vandaar de ‘Brug des Doods’.

Inwoner Meinardi komt met een derde optie: een til was een brug die in het midden puntig toeliep, zodat de schepen er onderdoor konden. Zo heeft onze brug er vroeger ook uitgezien. Toendertijd zou ene Doede de eigenaar van die til zijn geweest. Doede’s Til dus, later verbasterd tot Doodstil." Volgens een ander volksverhaal zou er vroeger op deze plek geen brug zijn geweest, maar een pontje. Zo moest op een dag een lijkkist worden overgezet. Midden op het Boterdiep maakte het bootje een onverwachte beweging, zodat de kist in het water verdween. Om dat in het vervolg te voorkomen, is er toen 'een brug voor de doden' aangelegd.

In Nieuwsblad van het Noorden d.d. 6-2-1965 staan nog meer mogelijkheden: "De 85-jarige weduwe R. Dijkema-Huizinga (nog steeds wonend in Doodstil, waar zij het turfschip van haar echtgenoot meer dan eens door de brug getrokken of geboomd heeft) verhaalt onder meer over een 'zwien', dat onder de til geslacht zou zijn, waarbij de stiekume slachters doodstil te werk moesten gaan. Mevrouw A. Westra-Smit, die de brug nu bedient (al bijna 12 jaar), heeft wel eens gehoord, dat de naam moet worden toegeschreven aan een schaatsenrijder, die met zijn hoofd tegen de til botste en dood neerviel (met het oog op schaatsenrijders is de U-balk onder de huidige brug wit geschilderd!)" Maar goed, alle mooie fantasieën ten spijt: de enige goede verklaring is dus het weinig spannende 'brug van Doede'...

Mooiste plaatsnaam
De plaatsnaam blijft natuurlijk tot de verbeelding spreken vanwege de woordenboek-betekenis: "volmaakt stil". De plaatsnaam is in 2005 dan ook verkozen tot de mooiste plaatsnaam van Nederland. Bij een internetverkiezing koos 49 procent voor deze plaatsnaam. Waterlandkerkje in Zeeland werd 2e, Muggenbeet in Overijssel 3e. Sindsdien is het in de buurtschap niet meer zo doodstil. Regelmatig komen toeristen in de buurtschap, als wandelaar, fietser, met bootjes en zelfs met touringcars.

"We hebben hier helemaal niets. Geen dorpscafé, gezellige terrasjes, geen winkels en zelfs geen kerk. De enige trekpleister is het plaatsnaambord, waar iedereen mee op de foto wil", aldus G. Knaap, voorzitter van buurtvereniging Doodstil Springlevend. Sommigen stellen zelfs dat het het meest gefotografeerde plaatsnaambord van Nederland zou zijn. Neveneffect is dat het plaatsnaambord en het bord dat eronder hangt met de aanduiding 'De mooiste plaatsnaam van Nederland', nog weleens ontvreemd werden door mensen die het thuis aan de muur hangen. Sindsdien zijn ze extra goed bevestigd.

Schierste Ploatsnoam 2019
In augustus 2019 heeft RTV Noord de verkiezing 'Schierste Ploatsnoam van Groningen' georganiseerd. Buurtschap Doodstil mocht daar niet aan meedoen, omdat ze in 2005 al de verkiezing 'Mooiste plaatsnaam van Nederland' hebben gewonnen. De buurtschap heeft daar tegen geprotesteerd, maar dat mocht niet baten*. Er kwamen maar liefst tegen de 16.000 nominaties binnen. Hanetange, Bakovensmee, Harssens, Abeltjeshuis, Hondenhoek, Lalleweer, Schaapbulten, Stootshorn, Tinallinge, Kopaf, Kolhol, Bronsveen en Veensloot zijn een hele kleine greep uit de ontelbare suggesties. Jipsingboermussel, Hongerige Wolf, Valom en De Poffert kregen de meeste voorkeuren. Tranendal, Numero Dertien, Klontjebuurt, Fiemel en Pasop haalden de top-4 net niet. Winnaar werd Hongerige Wolf, met ruim 30 procent van de stemmen. Op plek 2 kwam Jipsingboermussel, op 3 De Poffert en op 4 Valom. "Harstikke schier", was de reactie van burgemeester Cora Yfke Sikkema. "Ik ben heel erg trots op onze Hongerige Wolf. Iedereen bedankt die erop heeft gestemd. Volkomen terecht!" Het plaatsnaambord Hongerige Wolf is sinds augustus 2019 dan ook getooid met een onderbord 'Schierste Ploatsnoam 2019'.
* Als ludiek protest tegen de uitsluiting van de buurtschap bij de Schierste Ploatsnoam-verkiezing van RTV Noord heeft Vereniging Dorpsbelangen Zandeweer Eppenhuizen Doodstil een eigen verkiezing georganiseerd.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Doodstil ligt direct Z van het dorp Uithuizen en NW van het dorp Zandeweer, rond de Trekweg, Barmerweg en het westen van de Veilingweg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Doodstil heeft ca. 45 huizen met ca. 100 inwoners.

Terug naar boven

Beschrijving

De til
Brugwachteres Annie van der Veen, die in de volksmond ‘Annie van de brug’ wordt genoemd, opent de beroemde til van Doodstil al sinds 1972 7 dagen in de week, 6 keer per dag.

Doodstil en pikkedonker
Jarenlang was het hier niet alleen doodstil, maar ook ‘s avonds nog pikkedonker. Het was vroeger namelijk gebruikelijk dat alleen gemeenteraadsleden die zich in deze buurtschap vestigden, een lantaarn voor hun huis kregen, aldus eerdergenoemd artikel.

Laatste doodvonnis in provincie Groningen
De destijds in deze buurtschap wonende Okke Geerts Kluin is de laatste persoon in de provincie Groningen bij wie - in 1838, op 25-jarige leeftijd - het doodvonnis is voltrokken, middels ophanging aan de galg op de Grote Markt in Groningen (zijn doodshemd wordt bewaard in het Groninger Museum). De laatste beul van Groningen, Johannes Jansen, was de man die het vonnis voltrok. Die heeft in zijn lange carrière van dertig jaar slechts twee keer de doodstraf mogen uitvoeren; in 1824 verzorgt Jansen de executie van Jan Quint en veertien jaar later is Okke Kluin de laatste door hem ter dood gebrachte. Kluin had namelijk op 27 april 1837 Marijke Arends Teisman, waar hij in de kost was, vermoord om aan geld te komen, na een avondje drinken in Uithuizen, waarbij hij bij het kaarten zijn geld had verspeeld. Volgens een andere versie had hij het geld juist nodig om te gaan kaarten. Zijn naam leeft voort in de uitdrukking: "Doar bist beter òf kómmenas Okke Kluun, want dij mos hangen", gezegd als iemand aan een ongeluk is ontsnapt. Soms gevolgd door: "tot hai doodstil hòng". Dit laatste als verwijzing naar de plaats waar hij woonde. - Hier vind je nog een reportage over dit onderwerp. - En hier nog een.

Bevrijding
Verhaal over de bevrijding van Doodstil en Zandeweer in 1945, door ooggetuige Tinie Heeringa-Norden.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Doodstil heeft 3 rijksmonumenten. De buurtschap heeft vele monumentale boerderijen, maar er zijn er maar 2 die het tot rijksmonument hebben geschopt: de boerderij op Barmerweg 12, en boerderij Langenhuis op Doodstilsterweg 3, die voor het postadres weliswaar 'in' buurdorp Rottum ligt, maar in de praktijk nog wel tot de buurtschap wordt gerekend.

Het 3e rijksmonument is de burgemeestersvilla op Barmerweg 1. In eerste instantie roept dat vraagtekens op. Het buurtschapje Doodstil zal toch geen burgemeester hebben gehad? Het betrof echter de toenmalige burgemeester van de gemeente Kantens (waar de buurtschap t/m 1989 onder viel), Harm Smedema, die de villa in 1916 heeft laten bouwen. Het is gebruikelijk dat een burgemeester in zijn gemeente gaat wonen, maar dat hoeft niet per se in de hoofdplaats te zijn. Blijkbaar vond hij het aantrekkelijker om in het landelijke buurtschapje Doodstil te wonen dan in het dorp Kantens. - In 2016 heeft Het Groninger Landschap de villa verworven dankzij een legaat. Het pand heeft aardbevingsschade. Het Groninger Landschap gaat dat herstellen en het pand waar nodig ook versterken. - Volgens deze pagina heet de villa Barmerheerd. - Volgens deze pagina was Barmerheerd vanouds de boerderij op nr. 10, die na een brand in 1960 is herbouwd.

- Een van de andere karakteristieke panden in buurtschap Doodstil ligt er schuin tegenover, aan de andere kant van het water, op Veilingweg 38. Dit is het voormalige café Boeskool, zo genoemd omdat de fam. Buiskool het café explloiteerde. Het café is niet meer in functie, het is nu een woonhuis, maar de bewoners hebben het bordje 'Volledige vergunning' uit nostalgische overwegingen laten hangen.

Terug naar boven

Literatuur

- De inwoners van de buurtschap hebben, als dank voor het 'lenen' van hun plaatsnaam, in 2008 een exemplaar gekregen van de polderthriller "Doodstil" van Bies van Ede. Overigens is er ook nog een boek "Doodstil. Dood en begraven in Groningen", waarvan de titel ongetwijfeld ook ontleend is aan deze buurtschap.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Doodstil met o.a. een stukje geschiedenis in de streektaal en foto's van alle panden. Anno zomer 2020 ligt de site eruit. Gezien de foutboodschap die hij geeft, is het ons niet duidelijk of de site is opgeheven of dat hij er alleen tijdelijk uitligt wegens onderhoud. Daarom laten wij de link vooralsnog staan.

- Volkskrant-reportage over Doodstil.

- Belangenorganisatie: - Dorpsbelangen Zandeweer, Eppenhuizen en Doodstil.

Reacties

(2)

Staat er nog een huis te koop in Doodstil?

Op dit moment even niet; vermoedelijk is er een wachtlijst voor de huizen hier, sinds de verkiezing tot 'Mooiste plaatsnaam van Nederland' in 2005. ;-) Zelfs bij de 'buren' in metropool Zandeweer staat nog maar 1 huis te koop: https://www.funda.nl/koop/zandeweer/. De huizenprijzen zullen er sindsdien ook wel gestegen zijn. ;-) Hoewel er bij de Zandeweerse buren recent een vrijstaand huis met 1.000m2 grond is verkocht voor 250.000 euro. Daar betaal je in de Randstad toch minstens het dubbele voor, dus je hebt hier nog altijd 'veel voor weinig'.
Ik heb de beschrijvingen hierboven inhoudelijk nog wat aangevuld.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen