Status

- Domburg is een stad in de provincie Zeeland, in de streek Walcheren, gemeente Veere. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996.

- Wapen van de voormalige gemeente Domburg.

Naam

Oudere vermeldingen
1181-1210 (datering kopie onzeker) Dumburch, 1271 Domborch.

Naamsverklaring
Samenstelling van burg 'versterkte plaats, burcht' en het Germaanse dûn*- 'duin', met vocaalverkorting en assimilatie van -nb naar -mb (vergelijk Sambeek) en dus: 'burcht in het duin'.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Domburg ligt tussen Westkapelle in het ZW en Oostkapelle in het NO en grenst in het W aan de Noordzee.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente 140 huizen met 777 inwoners, verdeeld in stad Domburg-Binnen 114/641 (= huizen/inwoners) en buurtschap Domburg-Buiten 26/136 (dit was een voormalige afzonderlijke heerlijkheid, waarin het grote buiten Sint Jan ter Heere ligt. De huidige buurtschap Sint Jan ten Heere valt onder het nabijgelegen dorp Aagtekerke). Tegenwoordig heeft de stad ca. 600 huizen met ca. 1.500 inwoners.

Geschiedenis

Duinburcht
De oudere bewoning van de omgeving ten spijt zou men kunnen stellen dat Domburg is gesticht door de mensen die in het laatste kwart van de 9e eeuw de ringwalburg of 'duinburg' hebben opgeworpen waaraan door verbastering de plaats zijn naam dankt. Dat zulk een burg, evenals in Middelburg en Souburg, bestaan moest hebben werd al langer op grond van historisch-geografische argumenten vermoed. Pas bij opgravingen in 1991 en de jaren daarna op onder andere het terrein van het Badhotel is deze van plaggen en hout gebouwde burg ook daadwerkelijk gevonden.

Met een diameter van 265 meter was het de grootste van de drie Walcherse ringwalburgen. Het centrum bevond zich bij het huidige Groentje op het kruispunt. De ringburgwal wordt in verband gebracht met aanvallen van Vikingen in de 9e eeuw en zou in opdracht van Karolingische koningen als vluchtburg voor de bevolking kunnen zijn gebouwd. Zo is bekend dat in 837 de Vikingen in Walichrum (= Walcheren) hebben huisgehouden en ene graaf Eggehard hebben vermoord. De burg die aanvankelijk niet een woonfunctie schijnt te hebben gehad, is in de loop van de 10e eeuw aan de binnenzijde opgehoogd en bewoond geraakt volgens het nog steeds bestaande stratenpatroon.

Twee Domburgen
In de 13e en 14e eeuw is er vanuit kerkelijk oogpunt sprake van twee Domburgen: Dumburgh infra castellum (binnen de versterking) en Dumburgh extra castellum (buiten de versterking) die ook worden aangeduid als Oost- en West Domburg. Het is een onderscheiding die voor het laatst in een oorkonde van 1363 wordt aangetroffen. Beide gemeenschappen hadden een kerk. Die van West-Domburg was een dochterkerk van Westkapelle en gewijd aan Sint Jan. Dit is de nog bestaande inmiddels protestantse kerk. De kerk van Oost-Domburg was een dochterkerk van Oostkapelle en gewijd aan Sint Agatha. Zij stond waarschijnlijk aan de zuidkant van 't Groentje en werd voor 1325 met toestemming van de bisschop van Utrecht afgebroken en mogelijk heropgebouwd op de plaats van de huidige kerk van Aagtekerke.

Stad en ambacht
De Hollandse graaf Floris IV en de burggraaf van Zeeland Dirck van Voorne verleenden Domburg en Westkapelle in 1223 stadsrechten. Daarnaast bestond er het ambacht Domburg(-Buiten), dat het omringende platteland bestreek met grote delen van Aagtekerke en dat los van de stad zijn eigen bestuur kende.

Badplaats
Reeds vanaf de 17e eeuw kwamen stedelingen uit Middelburg 's zomers spelerijdend de kust bezoeken en zich vermaken in de lokale herbergen. Zij bouwden er zomerverblijven en soms heuse lusthoven. De geschiedenis van Domburg als badplaats begint pas echt in 1834 als twee Middelburgse families besluiten om met badkoetsen een zeebad te nemen. Zij waren Domburgs eerste echte badgasten. Het eerste Badpaviljoen verrees in 1837. Met de verbetering van de verbindingen na 1870 door de aanleg van de spoorlijn Roosendaal-Vlissingen en de aansluitende dienst van de Stoomvaart Maatschappij Zeeland op Engeland, arriveerden in Domburg in toenemende mate badgasten uit andere delen van Nederland, België, Engeland en Duitsland. Het is tot op de dag van vandaag een van de populairste badplaatsen in ons land.

- Het gebied tussen de Roosjesweg en de Traverse wordt in 2019 heringericht. Voorafgaand daaraan heeft de Walcherse Archeologische Dienst in november en december 2018 archeologisch onderzoek in het gebied verricht. Hieruit bleek dat Domburg in de middeleeuwen groter was dan tot voor kort werd aangenomen. Er zijn namelijk resten van huizen gevonden waarvan het bestaan voorheen onbekend was. Het gaat om o.a. dakpannen, stenen flessen en aardewerk potten.

Recente ontwikkelingen

- Project Domburg Singelgebied is een van de grootschalige projecten binnen de gemeente Veere. Het singelgebied is aan veel verandering onderhevig. Verschillende functies zijn de afgelopen jaren uit het singelgebied verdwenen (Rabobank, OBS De Golfslag), willen verplaatsen (supermarkt) of komen nu niet tot hun recht (museum Marie Tak van Poortvliet). De gemeente wil de ruimtelijke uitstraling van het singelgebied en de stadsentree structureel verbeteren. Het doel is om het karakter als hoogwaardige badplaats met een bijzondere geschiedenis te versterken.

De gemeente formuleerde de volgende doelen voor het project: een totaaloplossing creëren voor wonen, werken, winkelen, recreatie, verkeer en parkeren; in die totaaloplossing een acceptabele balans houden tussen ontwikkeling en het behoud van het kleinschalige belevingskader voor de inwoners; door een integrale aanpak een impuls geven aan de kwaliteit van de kern als hoogwaardige recreatieve badplaats; bij de integrale aanpak op subtiele wijze aanhaken bij het beroemde verleden van Domburg als artistieke kolonie; de stadskern in stedenbouwkundig opzicht afronden aan de zuidwestzijde, op de overgang naar het buitengebied.

Het project Domburg Singelgebied is opgedeeld in vijf deelgebieden. Voor de ligging van de deelgebieden kun je hier de luchtfoto met de projectgrenzen bekijken. De werkzaamheden beogen medio 2017 gereed te zijn gekomen. Deelgebied IA: locatie peuterspeelzaal en fysiotherapeut. Herontwikkeling van de vrijgekomen locatie van de peuterspeelzaal en de huisvesting van de fysiotherapiepraktijk. Woningbouw voor permanent wonen op deelgebieden IA, IB, IIA, IIB en IV: samen ongeveer 100 woningen. Deelgebied IB: oostzijde van de Zuidstraat met locatie supermarkt en Marie Tak van Poortvliet museum. Verplaatsen van de Albert Heijn supermarkt (verplaatsing naar deelgebied IIIB). Herontwikkeling van de vrijgekomen locatie van de C1000 supermarkt. Het stadsbeeld laten aansluiten bij het museum Marie Tak van Poortvliet. Kwalitatieve opwaardering van het gebied tussen Singel, Zuidstraat en Ooststraat. Woningbouw voor permanent wonen op deelgebieden IA, IB, IIA, IIB en IV: samen ongeveer 100 woningen.

Deelgebied IIA: huidige locatie OBS De Golfslag. Ontwikkelen van een herinrichtingsplan, waarbij ook de strip voormalige bejaardenwoningen aan de Brouwerijweg (tussen Singel en H.M. Kesteloostraat) wordt betrokken. Ruimtelijke aansluiting met deelgebied IIB. Woningbouw voor permanent wonen op deelgebieden IA, IB, IIA, IIB en IV: samen ongeveer 100 woningen. Parkeervoorziening met een minimaal neutrale parkeerbalans. Opwaardering Singel: betere doorstroming van het verkeer en een verbetering van de inrichting en uitstraling. Deelgebied IIB: locatie voormalige Rabobank, inclusief bedrijfswoning en omliggende gronden. Ontwikkeling van een herinrichtingsplan met als voorwaarden dat er een oplossing wordt gevonden voor de parkeerbehoefte die de woningen genereren. Ruimtelijke aansluiting met deelgebied IIA. Woningbouw voor permanent wonen op deelgebieden IA, IB, IIA, IIB en IV: samen ongeveer 100 woningen. Parkeervoorziening met een positieve parkeerbalans. Opwaardering Singel: betere doorstroming van het verkeer en een verbetering van de inrichting en uitstraling. De molenbiotoop moet worden gerespecteerd.

Deelgebied IIIA: molen en directe omgeving. Overgangszone tussen deelgebied IIB (woongebied) en IIIB (detailhandel). Spel- en speelvoorziening. Het behoud van de aanwezige molen is een hard uitgangspunt bij de herontwikkeling. De molenbiotoop moet worden gerespecteerd. Deelgebied IIIB: parkeerterrein aan de Traverse, tegenover het gemeentehuis. Invulling van het gebied met een nieuwe supermarkt. Bezoekers kunnen parkeren op eigen terrein (zelfvoorziening). De molenbiotoop moet worden gerespecteerd.

Deelgebied IV: De Nijverheidsweg inclusief de aan weerszijden daarvan gelegen bebouwing. Ruimtelijke opwaardering van het gebied. Het was een ongestructureerde verzamelplaats van (bedrijfsmatige) functies. Uitplaatsing van bedrijfsmatige functies naar het bedrijventerrein Oosterloo aan de Roosjesweg. Herontwikkeling: woningbouw met zelfvoorziening voor parkeren. Woningbouw voor permanent wonen op deelgebieden IA, IB, IIA, IIB en IV: samen ongeveer 100 woningen. Deelgebied V: Het bedrijventerrein Oosterloo. Het bestemmingsplan is gereed en het terrein kan bouwrijp gemaakt worden. Uitplaatsing van bedrijfsmatige functies uit deelgebied IV naar het bedrijventerrein Oosterloo aan de Roosjesweg. (bron: gemeente Veere, 2016)

Bezienswaardigheden

- Domburg heeft 26 rijksmonumenten.

- Protestantse kerk uit de 13e eeuw.

- Korenmolen Weltevreden (Roosjesweg 2) is gebouwd in 1817, ter vervanging van een eerdere standerdmolen op dezelfde plaats. In 1963 zijn er plannen om de molen tot woonhuis om te bouwen, maar daar wordt geen vergunning voor verleend. De toenmalige gemeente heeft de molen in 1970 gekocht en heeft deze grondig laten restaureren. De molen is o.a. bekend van de schilderijen die Piet Mondriaan er tussen 1908 en 1916 van heeft gemaakt. Mondriaan maakte deel uit van de kunstenaarskolonie die begin 20e eeuw in het seizoen veel in de badplaats verbleef. Zijn molens zijn eerst figuratief, en worden daarna steeds abstracter.

- Voormalig stadhuis uit 1567.

- De watertoren uit 1933 is in 2012 gerestaureerd en verbouwd. Er zijn twee woningen van ieder drie verdiepingen in de toren gerealiseerd. Door een speciale lamellenconstructie voor de ramen van de woningen, behoudt de rijksmonumentale toren haar gesloten karakter. Ook het silhouet van de beeldbepalende toren in de duinen blijft onaangetast. Beide waren enkele van de eisen waar de verbouwing aan moest voldoen.

- Kasteel Westhove.

- Villa Carmen Sylva uit 1887.

- Villa Duinenburg uit 1885.

- Villa De Wael.

- Buitenplaats Duinvliet.

- Het Tentoonstellingslokaal.

- Gevelstenen in Domburg.

- In Domburg kwam de badcultuur al vroeg op gang. Het eerste, kleine en eenvoudige badpaviljoen kwam er in 1837. Het doortrekken van de spoorlijn naar Vlissingen in 1872 en de opening van de veerdienst Vlissingen-Harwich gaven een flinke impuls aan het aantal bezoekers uit binnen- en buitenland. Daardoor ontstond behoefte aan een nieuw en groter badpaviljoen. Het huidige badpaviljoen dateert uit 1889 en is ontworpen door architect J.J. van Nieukerken (1854-1913). Na enkele decennia van verval, is het pand in 2008 grondig gerestaureerd (met deels nieuwe aanbouw). Het Zeeuws Tijdschrift, jaargang 58, nummer 7 (2008) is geheel gewijd aan de geschiedenis en restauratieperikelen van het Badpaviljoen. Filmpje over de officiële opening van het Badpaviljoen d.d. 11-6-2008.

- Het Marie Tak van Poortvliet Museum ontleent zijn naam aan kunstverzamelaarster, antroposofe en landbouwpionierster Marie Tak van Poortvliet (1871-1936), die begin 20e eeuw een villa in Domburg laat bouwen en daar, in gezelschap van schilderes Jacoba van Heemskerck (1876-1923), vele zomers doorbrengt. Het museum is een kopie van het in 1921 door wind en stormen verloren gegane tentoonstellingsgebouwtje, dat schuin tegenover het Badpaviljoen heeft gestaan.

Jaarlijkse evenementen

- Domburg Statue Festival (op een zaterdag in juni).

- Quicksilver Domburg Classic (surfwedstrijden, weekend in september).

- Jazzfestival traditional style Jazz by the Sea (5 dagen in september).

Landschap, natuur en recreatie

- "Domburg is de oudste en misschien wel bekendste badplaats van Zeeland. Al van oudsher is het prachtige stadje aan de kust van Walcheren in trek bij kunstenaars, politici en royalty’s. Maar ook de ‘gewone’ toerist haalt hier zijn hart op. De vele bezoekers die de stad jaarlijks trekt, zorgen ervoor dat zij een buitenlandse sfeer ademt. Lucht, licht en zee. Kenmerkend voor het stadje is het levendige centrum met de gezellige terrasjes, bijzondere winkels en restaurants. Er is voor ieder wat wils en de zee is altijd dichtbij. Ook de frisse zeelucht is uniek. De beroemde arts en grondlegger van de hedendaagse fysiotherapie Mezger ontdekte dat al in 1886 en ontving hier zijn welgestelde klantenkring. Kunstenaars laten zich graag inspireren door het heldere ‘Zeeuwse Licht’. Jan Toorop en Piet Mondriaan zijn de bekendste voorbeelden. Deze Domburgse School leeft nog altijd, vooral tijdens de jaarlijkse Schildersweek." (bron: gemeente Veere)

- Badgasten en ANWB-inspecteurs hebben Domburg uitgeroepen tot Schoonste Nederlandse Strand van 2015.

- In 2009 is het project Domburgse Watergang gerealiseerd. De watergang, die van Middelburg naar Domburg en Westkapelle loopt, moet meer herkenbaar in het landschap naar voren komen. Door verbreding van de watergang en de oevers wordt het (van oorsprong) natte, laaggelegen en open karakter van het poelgebied versterkt. Gemiddeld is de watergang zo’n 15 meter breder geworden. Zo ontstaat ruim 22 hectare extra waterberging. Naast de extra waterberging is er door verbreding van de watergang een verbeterde aanvoer naar de onderbemaling bij extreme neerslagsituaties. Ook grondeigenaren hebben profijt door een betere drooglegging van hun percelen. Daarnaast zorgt het project ervoor dat de watergang toegankelijk wordt met een wandelpad (laarzenpad).

- Zwemparadijs De Parel.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Domburg, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Domburg (online te bestellen).

Links

- Belangenvereniging: - Stadsraad Domburg is in 2007 opgericht.

- Dorpshuis: - Dorpshuis Schuttershof. - Geschiedenis Dorpshuis Schuttershof.

- Onderwijs: - Archipelschool De Golfslag.

- Muziek: - Brassband Apollo is opgericht in 1900 en bestaat dus al meer dan 100 jaar, met dien verstande dat de vereniging is begonnen als fanfareorkest, maar in 1972 op vezoek van de leden en als gevolg van het lage ledental omgezet in een brassband. Apollo heeft nu in totaal zo’n 50 leden die in diverse groepen meespelen.

- Sport: - Voetbalvereniging Domburg. - Tennisvereniging.

- Veiligheid: - De Domburgse Reddingsbrigade is een strandreddingsbrigade die de bewaking van het Banjaardstrand als hoofdtaak heeft. Daarnaast verzorgt zij ook de bewaking van evenementen zoals golfsurfwedstrijden, zeilwedstrijden en andere watergerelateerde evenementen.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)