Dokkum

Plaats
Stad
Noardeast-Fryslân
Fryslân

gemeente_dokkum_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Dokkum anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Dokkum anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Dokkum.JPG

Na regen komt zonneschijn op De Zijl in Dokkum

Na regen komt zonneschijn op De Zijl in Dokkum

Dokkum (4).JPG

De Waag in Dokkum, op een mooie augustusdag in 2013

De Waag in Dokkum, op een mooie augustusdag in 2013

Dokkum (2).JPG

Molen Zeldenrust op het Westerbolwerk in Dokkum

Molen Zeldenrust op het Westerbolwerk in Dokkum

Dokkum..JPG

Stadsgezicht Dokkum

Stadsgezicht Dokkum

Dokkum (3).JPG

De Koekebakkerssteeg in Dokkum

De Koekebakkerssteeg in Dokkum

Dokkum (5).JPG

Uitzicht vanaf de Legeweg op de Vleesmarkt in het centrum van Dokkum

Uitzicht vanaf de Legeweg op de Vleesmarkt in het centrum van Dokkum

Dokkum

Terug naar boven

Status

- Dokkum is een stad in de provincie Fryslân, gemeente Noardeast-Fryslân. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1983. In 1984 over naar gemeente Dongeradeel (waar het de hoofdplaats van was), in 2019 over naar gemeente Noardeast-Fryslân.

- Wapen van de voormalige gemeente Dokkum.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Waarschijnlijk 802-822 kopie 1150-1158 Tochingen, begin 9e eeuw kopie 14e eeuw [754] Dockinga(m), waarschijnlijk 822-ca. 825 kopie 1150-1158 Tochkingen, 840-849 kopie ca. 1000 Doccinga, eind 12e eeuw Dockum, 1224 Dockum, Dokkum, 1232-1233 Dockinge, 1326 Dochem, 1335 Doccum, 1486 Docking.

Naamsverklaring
Wordt wel verklaard als een afleiding met het suffix -ing- in datief meervoud van de persoonsnaam Dokko met als betekenis 'bij de lieden van Dokko'. Ook heeft men gedacht aan de plantaanduiding dokke 'naam voor verschillende planten met grote bladeren als veldzuring, klein hoefblad en witte plomp', die men ook vermoedt in Docking (GB), ca. 1035 Doccyncge.(1)

Terug naar boven

Ligging

Dokkum ligt in het NO van Fryslân, NO van Leeuwarden.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Dokkum, die alleen de stad omvat, 776 huizen met 4.006 inwoners. Tegenwoordig heeft de stad ca. 5.500 huizen met ca. 13.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De oude stad is gebouwd op twee terpen. De ligging aan het Dokkumerdiep maakte Dokkum reeds in de 8e eeuw tot belangrijke havenplaats. Door de moord op missionaris Bonifatius, hier gepleegd in 754, werd de stad spoedig daarna een bedevaartcentrum. Een van de elf Friese steden. Verwierf stadsrecht in 1298. Toen de zeearm dichtslibde kwam aan de bloei als havenstad een einde.(2)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze stad, kun je terecht bij de volgende instanties:

- Museum Dokkum bevindt zich in een aantal historische panden, waaronder het gebouw van de Admiraliteit van Friesland en Groningen uit 1618. De vaste collectie van het museum bestaat uit oude archeologische opgravingen, oude gebruiksvoorwerpen, volkskunst, schilderijen en Fries aardewerk. Er is een uitgebreide Fries-zilvercollectie, waarvan een groot deel afkomstig is van Dokkumer goud- en zilversmeden. Daarnaast bezit het museum een belangwekkende collectie textiel, waaronder Friese kostuums, floddermutsen en merklappen.

- "In 2004 was het 1250 jaar geleden dat de stad in het voetlicht van de geschreven geschiedenis trad, namelijk met de roofmoord op missionaris Bonifatius en zijn gezellen. Het bijzondere voor ons land is dat het een van de eerste historische feiten is waarvan we de exacte datum kennen: 5 juni 754. De dood van Bonifatius zette Dokkum op de kaart als bedevaartsoord, en markeert tevens het begin van de historie van de stad. In 2004 is dit feit dan ook ruimschoots herdacht met de nodige activiteiten en evenementen. Om het historische karakter van de herdenking te accentueren is Stichting Historia Doccumensis opgericht. Deze stichting gaf in het Bonifatiusjaar in samenwerking met de Fryske Akademy de geschiedenis van de stad in boekvorm uit.

Stichting Historia Doccumensis wil een platform bieden voor de bestudering van het verleden van Dokkum. Dat is hard nodig, want Bonifatius zette de stad weliswaar op de kaart, maar over de vroegste geschiedenis van de meest noordelijk gelegen stad van Nederland was bitter weinig bekend. De stichting zag het in 2004 als haar eerste taak om een populair-wetenschappelijk boek uit te brengen waarin de historie van de stad op een vlotte wijze vanaf de prehistorie tot heden aan bod komt. Tevens wil men een aanzet geven tot en gelegenheid scheppen voor het onderzoeken van onbekende of onbestudeerde aspecten uit de geschiedenis van de stad.

Het Latijnse “historia” betekent zowel onderzoek, verhaal en historisch onderzoek als geschiedboek, terwijl “doccumensis” natuurlijk de Latijnse vervoeging van Dokkum is, zodat deze naam niet alleen de bedoelingen van de stichting goed aangeeft, maar bovendien onderstreept dat men deze doelen zoveel mogelijk op wetenschappelijk verantwoorde wijze wil bereiken. De naam bood daarnaast mogelijkheden om ook in de toekomst in de stad activiteiten op historisch gebied te ontplooien, zoals het uitbrengen van publicaties en het houden van lezingen. Deze laatste taak is later overgenomen door Stichting Oud Dockum. De stichting streeft naar samenwerking met andere organisaties en instanties op geschiedkundig gebied, om een platform te bieden aan professionele wetenschappers en amateuronderzoekers van de historie van de stad en wijde omgeving. Doelgroep van deze activiteiten is iedereen die de historie van de stad een warm hart toedraagt en daarin geïnteresseerd is." Op de site van de stichting vind je o.a. een beschrijving van de geschiedenis van de stad, verdeeld in vijf tijdvak-hoofdstukken.

- "Stichting Oud Dockum heeft ten doel het vergroten van de kennis over de historische binnenstad van Dokkum en directe omgeving en het bevorderen van de toepassing van deze kennis. De stichting wil op deze wijze bijdragen aan een historisch verantwoorde wijze van gebruik en inrichting van de binnenstad. Er zijn al redelijk wat particulieren en/of verbanden die zich inzetten voor (onder meer) het oude stadscentrum. Toch menen wij dat er behoefte is aan bundeling van kennis en het uitdragen daarvan, alsmede het bieden van een platform voor discussie over de ontwikkelingen van de binnenstad in historisch perspectief.

Kennis zal moeten worden gezocht, vastgelegd (toegankelijk gemaakt) en bewerkt. De stichting wil daarin een initiërende en stimulerende rol spelen. Er is al veel materiaal, alleen de toegankelijkheid is niet groot en er is geen bundeling. Daar waar het materiaal betreft dat in (persoonlijke) archieven of in hoofden van mensen aanwezig is, zal de toegankelijkheid zonder inspanningen alleen maar slechter worden. Vervolgens zal deze kennis verspreid worden door middel van lezingen en excursies. Daarnaast zal de stichting bijdragen aan bestuurlijke besluitvormingstrajecten door ondersteuning van daartoe in het leven geroepen organen en bijeenkomsten. De stichting streeft naar samenwerking en bundeling, niet naar het ontplooien van activiteiten die thans al plaatsvinden. Wel kan de stichting, in samenwerking met anderen, een platform bieden aan bestaande activiteiten. Het streven is erop gericht eens per kwartaal een activiteit te organiseren. Doelgroep van deze activiteiten is iedereen die de binnenstad een warm hart toedraagt. De binnenstad van Dokkum verdient meer aandacht en een goede en afgewogen benadering."

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Agrarisch ondernemer Hessel Jan Sinnige, voormalig chefkok Sander Wijnstra en pattisier Wiebe de Jong hebben eind 2018 Zuivelcoöperatie Zuco U.A. opgericht, de kleinste zuivelcoöperatie van Nederland. Sinds januari 2019 werkt de coöperatie als een zelfstandig zuivelfabriekje met afhaalmogelijkheid voor horeca en consumenten. Klanten kunnen de zuivel in kistjes met zes flessen meenemen, en hun schoongemaakte flessen tanken ze een volgende keer weer vol. Bijzonder is de locatie: midden in het stadscentrum van Dokkum, op de hoek van De Dijk en de Vlasstraat. Op 1 februari 2019 is de locatie feestelijk geopend. De initiatiefnemers zetten in op ambachtelijkheid, authenticiteit, duurzaamheid en lokaliteit. Zuco verwerkt dagverse kleinschalige melkstromen tot authentieke zuivelproducten als roomijs, melk, karnemelk, vla, boter, yoghurt en kwark. Iedere dag vervoeren boeren uit de omgeving hun melk naar de binnenstad. Een slang door het raampje van Zuco verbindt de grote melktank in het pand met de kleine melktank achter de trekker buiten. Vanuit de kleine tank wordt de melk in de grote overgegoten.

"De agrarische sector heeft storytelling nodig. De regionale grondgebonden familiebedrijven moeten weer contact zoeken met de consumenten, om de band te herstellen die er vroeger was. En voor zoiets heb je een toplocatie nodig, in ons geval midden in het drukke winkelgebied van Dokkum", aldus Sinnige. De melkfabriek ligt pal tegenover Brouwerij Bonifatius, aan de overkant van het water. Beide passen volgens gedeputeerde Sander de Rouwe - die zich o.a. bezighoudt met winkelaanbod en leefbaarheid - goed in een wat de provincie betreft wenselijke trend. De zuivelcoöperatie en de brouwerij zijn volgens De Rouwe dé oplossing voor leegstand. Hij pleit voor de komst van ‘lichte industrie’ naar plekken waar het winkelaanbod gaten vertoont. “Leegstand is een sluipmoordenaar. Van langdurige leegstand komt verloedering, en veel gemeenten hebben dat onvoldoende door. Daar komt de provincie om de hoek kijken. Om ze daarvoor te waarschuwen.”

Een deel van de leegstand is te wijten aan de economische crisis, zegt hij, maar nu de economie weer is aangetrokken komt dat niet vanzelf weer goed. 20 procent van het winkelaanbod komt nooit meer terug. Een deel van de klanten winkelt voorgoed online. “De slag om de winkelketens gaan individuele gemeenten niet winnen. Ze zullen moeten samenwerken in het ontwikkelen van nieuwe concepten.” De provincie Fryslân houdt bewust outletcentra en ‘weidewinkels’ in het buitengebied tegen, maar draagt ook de filosofie uit dat de vroegere ‘koopcentra’ moeten omvormen tot ‘ontmoetingscentra’ waar het publiek kan winkelen, maar ook uit eten kan en op het terras kan zitten. Belevingsindustrie als de brouwerij en de zuivelcoöperatie in de binnenstad van Dokkum passen precies in dat plaatje, aldus De Rouwe. Waarbij Sinnige benadrukt dat hij absoluut niet om subsidie verlegen zit: “We zijn ondernemers, die samen met onze klanten zelf iets prachtigs creëren.” (bron: o.a. Trouw, februari 2019)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Dokkum heeft 143 rijksmonumenten.

- De naoorlogse watertoren van Dokkum is in 2010 aangewezen als rijksmonument. De toren is een ontwerp van Jo Vegter, destijds een van de architecten van het Ministerie van Financiën. Het is de eerste watertoren uit de wederopbouwperiode die is ingeschreven in het Monumentenregister.

- Molen Zeldenrust is in 2010 ingrijpend opgeknapt. De koren- en pelmolen, in 1862 gebouwd aan het Baantjebolwerk, heeft een nieuwe stellingconstructie gekregen, de kap is vernieuwd en het voegwerk is vervangen.

- Molen De Hoop.

- Mariakapel Bonifatius.

- Een Elfstedentocht over het ijs is een steeds grotere zeldzaamheid geworden: de schaatstocht van ca. 200 km over natuurijs is voor het laatst in 1997 gereden. Praktisch als de Friezen zijn, maken ze dan gewoon een nieuwe Elfstedentocht. Je kunt hem tegenwoordig ook wandelen of rijden met een motor, auto, trike, Solex, step of fiets. En sinds 2018 zijn er in het kader van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018 ook de 11 fonteinen, gemaakt door internationale topkunstenaars uit 11 verschillende landen. Bij de VVV's en TIP's kun je voor 2 euro een routekaartje ervan kopen. In Dokkum staat 'De IJsfontein' van de Nederlandse kunstenaar Birthe Leemeijer.

- Gevelstenen in Dokkum.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- "Stichting Stadsfeesten Dokkum organiseert de belangrijkste feestdagen in de stad zoals Koningsdag en Bevrijdingsdag. Ook organiseert de stichting de vierjaarlijkse Grote Stadsfeesten, Kroegentocht, Culinaire Elfstedentocht en de Kunst- en Brocante Markt. Grote publieksevenementen die vroeger door de gemeente werden georganiseerd, worden nu door een enthousiaste groep vrijwilligers op- en aangepakt!"

- Wandel- en hardloopevenement Bonifatiusloop (op een zaterdag in maart).

- "Onze stad heeft al sinds 1600 iets met paarden. De geschiedenis leert dat er omstreeks dat jaar in juni (naast 3 andere markten) al een paardenmarkt was. Deze paardenmarkt was nauw verweven met de Dokkumer kermis, die ook in juni was. Op de eerste dag van de kermis werd traditioneel een harddraverij gehouden. In 1931 werd Rijvereniging Friso opgericht en acht jaar later, in 1939, de Concours Hippique Vereniging. Door de oorlogsdreiging ging het beoogde CH van dat jaar echter niet door. Pas in 1945 ging men daadwerkelijk van start. Tegenwoordig bestaat het programma meestal uit 19 rubrieken: zes hackney-rubrieken, zes Friese rubrieken en zeven KWPN-rubrieken. Daarnaast zijn er minimaal vier springrubrieken en is er ook een showelement. Op hetzelfde concoursterrein is er ook nog dressuurrijden en een grote ponykeuring voor de jeugd. Verder is er een strodorp, een braderie en nog meer activiteiten. We kunnen met zekerheid vaststellen dat CH Dokkum (op een zaterdag eind juni) het allergrootste eendagsconcours van Noord- Nederland is."

- Metal popfestival Dokk'em Open Air (weekend eind juni) is naar eigen zeggen "Twee dagen lang de beste en hardste metal op het Friese platteland". In 2017 en 2018 kwam het er even niet van, omdat het een te grote wissel trok op de vrijwillige organisatoren. Maar door de enthousiaste reacties gaan ze vanaf 2019 toch de draad weer oppakken. Voor een indruk van het festival zie hier een aftermovie Dokk'em Open Air 2016.

- De Jaarmarkt van Dokkum (op een vrijdag in augustus) is een van de oudste markten van ons land.

- "In het 1e weekend van september (in 2021 voor de 10e keer) wordt Dokkum omgetoverd tot één grote avonturenstad. Dan zijn er de jaarlijkse Admiraliteitsdagen, hét maritieme en muzikale festival van het Noorden. Het gratis toegankelijke festival voor jong en oud trekt jaarlijks tienduizenden mensen naar de stad. Vooral de concerten bij het beroemde keerpunt van de Elfstedentocht zijn populair. Maar er is meer te doen. Veel meer. Vier dagen lang is de hele stad verdeeld in verschillende zones. Zo zijn er bij de Helling diverse spectaculaire activiteiten te doen met snelle boten, jetski-stuntshows en demonstraties van de brandweer, politie en marine. Ook is hier een kermis met onder andere grote bungee-trampolines. Wie liever in rustiger vaarwater verkeert kan terecht bij het Oosterbolwerk / Harddraversgracht. Hier zijn kanoërs, suppers en kinderen in waterballen in actie. Een mooi gezicht vanaf de brug. Op zondag zijn hier grachtzwemmers te zien die meedoen aan de Nautische Mijl van Dokkum. Het is ook mogelijk om de stad zelf vanaf het water te bekijken, door een rondvaart te maken met bijvoorbeeld de trekschuit of de Dokkumer Praam.

Food: foodtrucks, foodmarket en de Friesche Pinas. Tijdens de Admiraliteitsdagen Dokkum is er ook volop ‘food’ verkrijgbaar in de stad. Op de Markt zijn rondom de circustent diverse foodstrucks te vinden waar mensen voor een ‘culinair hoogstandje’ terechtkunnen. Ook langs de Diepswal zijn zo’n tien eetkramen langs het water verspreid waar mensen bijzondere hapjes uit alle windstreken kunnen proeven. In de Grote Kerk vindt een Speciaalbierproeverij plaats waarvoor bierbrouwers uit het Noorden worden uitgenodigd om hun speciale bier aan liefhebbers te laten proeven. Uiteraard is Brouwerij Bonifatius 754 hierbij van de partij om het Dokkumer Bonifatiusbier te promoten.

Straattheater / living history. De Diepswal wordt omgetoverd naar de tijd dat de eerste Friese Admiraliteit in Dokkum gevestigd was (rond 1600). De Admiraliteit zorgde in oorlogstijd voor de beveiliging van de scheepvaart en de kustbescherming van Friesland en Groningen. Tientallen acteurs spelen zaterdag bij het Admiraliteitshuis – maar ook in de rest van het centrum – scènes die gebaseerd zijn op verhalen over de historie van de stad en de Admiraliteit. Speciaal voor deze gelegenheid wordt een ouderwetste taveerne nagebouwd die het decor vormt. Ook worden in dit gedeelte van de stad oude ambachten uitgevoerd, zoals touwvlechten en palingroken.

Muziek. Zowel op vrijdag- als zaterdagavond barst bij het hoofdpodium het feest los, met artiesten van formaat. De historische binnenstad is het decor van deze unieke concerten met topartiesten die optreden op een podium op het water tussen tientallen authentieke schepen. Op de Markt is een tweede podium te vinden waar zowel lokaal talent als grotere bands optreden. Hier heerst het echte festivalgevoel met het alternatieve geluid, loungebankjes en sfeervolle verlichting. Het derde podium op de Breedstraat moet ervoor zorgen dat het publiek zich gemakkelijker kan verspreiden en zich overal in de stad kan vermaken met goede muziek!

Historische schepen welkom aan boord! Wat zouden de Admiraliteitsdagen zijn zonder schepen? Zo’n 60 authentieke schepen worden door een jury geselecteerd om tijdens dit maritieme festival in de historische binnenstad van Dokkum te liggen. De meeste schippers nodigen belangstellenden graag uit aan boord en laten hun schip vol trots zien. Grote viskotters, tjalken, skûtsjes en sleepboten vormen een prachtig schouwspel en doen de oude zeehaven van de stad herleven. Deze schepen vormen tevens een uniek decor tijdens de muziekconcerten vanaf het water."

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Dokkum, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Dokkum (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Buurtverenigingen: - Buurtvereniging De Tryemunen.

- Jeugd en jongeren: - "Scoutinggroep De Granaet uit Dokkum staat voor uitdaging! Wij bieden leuke en spannende activiteiten waarmee jongens en meiden worden uitgedaagd zich persoonlijk te ontwikkelen. Al vanaf 5 jaar valt er bij ons veel te beleven en hoe ouder je bent, des te groter en uitdagender het avontuur! Het leren van elkaar en met elkaar staat centraal. Wij werken veel in groepjes, gaan uit van de kennis en kunde van elk kind en werken ook veel buiten. Het spelaanbod is zeer gevarieerd: groepsspelen, tochten lopen, sporten van elke denkbare soort, kampvuur... er is elke week weer iets anders. Soms bieden wij gedurende een aantal weken een gerichte activiteit aan, zoals koken, natuur, theater of wat wij ook maar bedenken.

Een aantal keren per jaar hebben wij een activiteit voor de hele groep. Het groepsweekend (eerste weekend van de krokusvakantie) en de scoutingkermis (laatste zaterdag voor de zomervakantie) zijn belangrijke momenten. Hoogtepunt van elk scoutingjaar is het zomerkamp. Een week lang gaan wij dan kamperen en op basis van een thema zijn er heel veel activiteiten maar 's avonds bij een kampvuur zitten is toch het mooiste in het leven van een scout. Nieuwe leden zijn van harte welkom. Je kunt altijd eens komen kijken in ons Scoutinggebouw in het Tolhuispark in Dokkum, maar kom dan vooral op de vrijdagavond of de zaterdag, want dan is dit de plek waar onze 250 leden plezier hebben in de activiteiten die horen bij het scoutingspel."

- Muziek: - Folkmetal band Baldrs Draumar.

- Sport: - "Voetbalvereniging Be Quick in Dokkum is opgericht in 1937. Van de jaren zestig tot 1984 is er op het Harddraverspark gespeeld. Sinds 1984 is Be Quick gevestigd aan het Tolhuispark. Hier heeft de vereniging een zeer fraai onderkomen met een eigen clubhuis, twee kunstgrasvelden met lichtmasten (combinatie wedstrijd en training), twee wedstrijdvelden met natuurgras, een statribune rondom het hoofdveld en een zittribune. Begin jaren negentig komt er een damesteam bij Be Quick, dat meteen drie keer achter elkaar kampioen wordt. Er ontstaat een grote damesafdeling, met meerdere dames- en meisjesteams. Be Quick heeft ongeveer 700 leden. Dit wordt vooral gerealiseerd door middel van een grote jeugdafdeling die veel aandacht krijgt. De club behoort daarmee tot een van de grotere verenigingen in Fryslân.

Op 16 mei 2020 hees voorzitter Kees Theissen een Regenboogvlag in top op de club. Dit deed hij samen met oud-Dokkumer Sipke Jan Bousema (die ook ijvert voor een Regenboogvlag op het Provinciehuis) en Marije Procee, speelster van de Vrouwen 1. “Het bijzondere is dat toen we als bestuur de oproep onder ogen kregen dat het bij ons helemaal geen issue bleek te zijn. Iedereen is welkom op onze club, daar staan we voor. Maar toen we merkten hoe belangrijk het is voor de LHBTI+-gemeenschap dat een Regenboogvlag zichtbaar wappert, als steun in de rug, was de keus snel gemaakt. Be Quick Dokkum wil zo laten zien - letterlijk in woord én daad - dat bij onze club iedereen welkom is, ongeacht zijn of haar kleur, geloof, culturele achtergrond of geaardheid. Voetbal is een sport voor en van ons allemaal en wij willen dat iedereen zich veilig, vertrouwd en welkom voelt op onze club. Discriminatie of racisme komt er bij ons niet in. Een helder signaal dat wij hierbij nogmaals met kracht uit willen dragen. Ook hopen we dat andere verenigingen in de provincie dit initiatief zullen omarmen", aldus Thijssen.

Ook op het gemeentehuis werd als blijk van ondersteuning de Regenboogvlag fier in top gehesen. Vanuit de gemeente werd snel en met instemming gereageerd op de Be Quick-oproep of de vlag ook op het gemeentehuis van Noardeast-Fryslân de lucht in kon. Vanuit Leeuwarden gaf COC Friesland-voorzitter Sabine Frieszo eveneens haar grote blijdschap door: “Een opsteker van jewelste, prachtig!” Het hele Tolhuispark was getooid in regenboogkleuren: Scoutingvereniging de Granaet, Zwembad Tolhuispark en Zwem- en Poloclub de Granaet hesen de vlag of lieten op virtuele wijze blijken de actie van harte te steunen. Ook de Sportstudio en VV Kollum waren solidair en hesen op hun eigen locatie de Regenboogvlag, net als VV Dokkum."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Dokkum, - idem Lindenhof en - idem Zuiderbolwerk.

Reactie toevoegen