De Rijp

Plaats
Dorp
Alkmaar
Kennemerland
Noord-Holland

de_rijp_collage_2.jpg

In De Rijp valt zóveel te zien aan monumentale panden. Voor zo'n niet reuzegroot dorp is 250 rijks- en gemeentelijke monumenten best heel veel. (© Jan Dijkstra, Houten)

In De Rijp valt zóveel te zien aan monumentale panden. Voor zo'n niet reuzegroot dorp is 250 rijks- en gemeentelijke monumenten best heel veel. (© Jan Dijkstra, Houten)

De Rijp (3).JPG

Het raadhuis van De Rijp

Het raadhuis van De Rijp

De Rijp (2).JPG

Wasdag in De Rijp

Wasdag in De Rijp

De Rijp (4).JPG

Groen is troef in De Rijp

Groen is troef in De Rijp

De Rijp (6).JPG

Kom maar over de brug en zie hoe mooi De Rijp is

Kom maar over de brug en zie hoe mooi De Rijp is

De Rijp (7).JPG

Doorkijkje in De Rijp

Doorkijkje in De Rijp

De Rijp (5).JPG

Ze staan mooi te zijn in De Rijp

Ze staan mooi te zijn in De Rijp

NH gemeente De Rijp in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente De Rijp in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente De Rijp in ca. 1870, kaart J. Kuijper

De Rijp

Terug naar boven

Status

- De Rijp is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek Kennemerland, gemeente Alkmaar. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-7-1970. Per 1-8-1970 over naar gemeente Graft-De Rijp, in 2015 over naar gemeente Alkmaar.

- Wapen van de voormalige gemeente De Rijp.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1346 Ripe, 1573 Rijp, 1639 Ryp, 1665 Rijp.

Naamsverklaring
Betekent rijp 'rand, oever'.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp De Rijp ligt O en ZO van het dorp Graft, ZO van de dorpen Noordeinde, Driehuizen en Zuidschermer, Z van het dorp Grootschermer, ZW van de dorpen Schermerhorn, Westbeemster en Noordbeemster, W van het dorp Middenbeemster, NW van de dorpen Neck, Zuidoostbeemster en Wijdewormer en de stad Purmerend, N van het dorp Jisp, NNO van de dorpen Wormer en Wormerveer, NO van de dorpen Oost-Grafdijk, Markenbinnen, Westknollendam en Oostknollendam, ONO van het dorp De Woude en O van het dorp West-Graftdijk.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvatten de gemeente en het dorp De Rijp 325 huizen met 1.967 inwoners. Tegenwoordig omvat het dorp ca. 1.600 huizen met ca. 4.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Tot in de 17e eeuw lag De Rijp op een eiland, Het Schermereiland. Dit eiland lag ingeklemd tussen de toen nog niet drooggemaakte meren, Beemster, Schermer en Starnmeer.

De Rijp is in de 16e en 17e eeuw tot bloei gekomen door de haringvisserij en de walvisvaart. Aan deze welvarende periode herinneren de vele fraaie woningen, pakhuizen en het bekende raadhuis, ontworpen door Jan Adriaanszoon Leeghwater. Haringvisserij en walvisvaart worden in Museum In 't Houten Huis - streekmuseum voor het Schermereiland - uitgebreid belicht aan de hand van oude zeekaarten, journalen, prenten, scheepsonderdelen en modellen van een haringbuis. Een door Rijper walvisvaarders meegebrachte kayak uit Groenland is een topstuk uit de collectie. De arme veengrond dreef hen het water op. Thuis verdienden reders, kooplui, touwslagers, kuipers en andere ambachtslieden hun brood met de scheepvaart.

In 1700 wordt op deze locatie (Tuingracht 13) gesproken over een 'Aalmoeseniershuys': een thuis voor kinderen, behoeftige weduwen en ouden van dagen. In 1733 werd het in de Rietbuurt gevestigde weeshuis opgeheven en de wezen verhuisden naar de Tuingracht. Vanaf dan is er sprake van het 'Gemeene wees- en armenhuis'. Pas in 1965 komt daar verandering in. Door de invoering van de Algemene Bijstandswet verliest het armenhuis zijn functie. Daarna is het door de gemeente kosteloos ter beschikking is gesteld aan het lokale Witte Kruis voor het zuigelingen- en consultatiebureau. De laatste eigenaar was Thuiszorg. Van 1938 tot 1960 is de eerste verdieping door Oudheidkundig Genootschap De Rijp gebruikt voor het onderbrengen van een historische collectie. Het genootschap is de voorloper van het huidige Museum In 't Houten Huis. Het huidige gebouw dateert uit het midden van de 18e eeuw en heeft een houten constructie. De aanbouw met regentenkamer is rond 1800 toegevoegd.

Tot de collectie van Museum In ’t Houten Huis behoort ook een oud vrachtscheepje genaamd Maria-Lijntje. Het schip is in 1930 gebouwd bij scheepswerf De Rijn van W.F. Maas & Zonen te Leiden. Het model wordt getypeerd als Motor-Kagenaar met een zogeheten motorkont. De lengte is 17 meter, de breedte 3 meter. De driecilinder Kromhout motor uit 1938 was een van de twee motoren die het waterpeil van vliegveld Bergen op orde moesten houden. De motor is een bezienswaardigheid op zich zelf. Toen Museum In ’t Houten Huis de Maria-Lijntje kocht, zijn er een aantal aanpassingen voor passagiers aangebracht. Zo is de vloer in het ruim verhoogd om beter naar buiten te kunnen kijken. Er is een bordes en een trap gemaakt om gemakkelijk in het ruim te komen. Tevens is er een huif opgezet, zodat je bij regen droog kunt zitten. Alle zijflappen kunnen omhoog. Tenslotte is er een lift aangebracht, zodat ook rolstoelers mee kunnen. De Maria-Lijntje wordt door vrijwilligers bemand. Zij zorgen voor het varen en onderhoud. Voor groepen zijn diverse vaararrangementen mogelijk.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Dorpsherstel De Rijp is anno 2017 doende met een plan voor kleinschalige woningbouw op de plek van de voormalige Jozefschool in de Kerkstraat.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De Rijp heeft 118 rijksmonumenten.

- De Rijp heeft 133 gemeentelijke monumenten.

- De laatgotische Hervormde (PKN) Grote Kerk van De Rijp (Grote Dam 6) is gebouwd in de periode 1529 tot 1538. Het schip van de kerk was in 1529 gereed. Enkele jaren later is de kerk uitgebreid met een dwarspand en een vijfzijdig gesloten koor. Bij de dorpsbrand van 1654 ging de kerk grotendeels in vlammen op. De kerk is daarna herbouwd. Als laatste onderdeel is in 1661 de westtoren gebouwd. In de toren bevinden zich twee luiklokken, die zijn gegoten door klokkengieter Antoni Wilkes. In de kerk bevinden zich gebrandschilderde ramen die door diverse steden zijn geschonken na de brand en de herbouw van de kerk. Op een van de glazen - geschonken door Haarlem en gemaakt door Pieter Holsteyn - is de verovering van Damiate door de kruisridders afgebeeld. De preekstoel, gemaakt door Hendrick Bruno, dateert, evenals de dooptuin en de banken, uit de tweede helft van de 17e eeuw. Het orgel is in 1854 gemaakt door orgelbouwer C.G.F. Witte.

Naast de kerk staat een beeld van de 17e-eeuwse zeeman Jan Jansz. Weltevree (in Korea Pak Yon genoemd) uit De Rijp, gemaakt door Elly Baltus. Hij werd in Korea gevangen genomen en bracht het tot adviseur van de keizer. Een kopie van dit beeld staat in Seoel (Zuid-Korea).

In vroeger tijden heeft het dorp een carillon gehad, naar een ontwerp van Jan Adriaanszoon Leeghwater. Het carillon werd op gezette tijden bespeeld door een beiaardier. Met de grote dorpsbrand van 1654 is ook het carillon verwoest. De toren van de Grote Kerk is zeer geschikt voor terugkeer van een carillon. Velen zijn het er over eens dat dit een extra charme zou geven aan het toch al prachtige dorp. Op initiatief van Christiaan Winter, beiaardier in dienst van de gemeente Alkmaar, een aantal medestanders en met ondersteuning van de gemeente, is daarom Stichting Carillon De Rijp opgericht. De stichting heeft als doel het voor de realisatie van het carillon benodigde kapitaal te werven. De kosten, inclusief een veiliger toegang, de aanpassing van de luidklokken en de restauratie van het historische torenuurwerk, bedragen € 215.000,-.

Het carillon gaat elk half uur spelen, vanaf de late morgen tot het begin van de avond. Dit gebeurt door middel van een automatisch speelwerk. Het melodietje wordt computergestuurd gebracht, al of niet bij de uur- en halfuurslag en duurt maximaal 20 seconden. Bij bijzondere gelegenheden komt beiaardier Christiaan Winter het carillon bespelen. Ook wekelijks tijdens de markt op donderdag kan het carillon voor vrolijke muziek zorgen. De 43 klokken worden gegoten bij een klokkengieterij in Finsterwolde. Onder de link doet men in tekst en beeld verslag van de vorderingen. Het carillon is medio 2018 gereedgekomen.

- Gevelstenen in De Rijp.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Cultureel Centrum De Groene Zwaan is in de jaren zestig van de 20e eeuw gerealiseerd in de voormalige Lutherse kerk van De Rijp. Vrijwilligers organiseren er evenementen voor alle leeftijden: live muziek, filmhuis, literair café, 30+ disco, platenbeurs, walking dinners en lezingen zijn populair bij een breed publiek en vormen een spannende aanvulling op het standaard aanbod in het dorp en wijde omgeving. Voor de jongeren biedt De Groene Zwaan regelmatig baravonden en spetterende feesten met house, hiphop en DnB. Verder hebben de lokale muziekschool en popmuziekschool in De Groene Zwaan een warm thuis gevonden. Na maanden van restauratiewerkzaamheden is cultureel centrum De Groene Zwaan in januari 2019 feestelijk heropend. Wethouder Christiaan Braak van de gemeente Alkmaar deelde zijn trots met allen die zoveel inspanningen hebben verricht om dit rijksmonument te behouden, te verbeteren en ook nog intensief te gebruiken.

- Avondvierdaagse (eind mei).

- De in 2001 opgerichte Stichting Zomerspelen Graft-De Rijp organiseert tijdens de laatste week van de zomervakantie een week voor de basisschooljeugd met allerlei sport- en spelactiviteiten.

- Het decor van het Midwinterfeest Graft-De Rijp (weekend in december, alleen in de even jaren) is het altijd pittoreske en monumentale centrum van De Rijp, dat voor de gelegenheid prachtig in Kerstsfeer is gebracht en waar je in de smalle straatjes hartversterkertjes, proeverijtjes en spannende en ontroerende tafereeltjes kunt aanschouwen. Het dorpshart heeft door alle aankleding en sfeer het aanzien van een dorp rond 1900. Niet in de laatste plaats door de prachtige nostalgische kleding waarin steeds meer bewoners en bezoekers van het Midwinterfeest zich hullen. Komt dat zien, proeven en beleven!

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- "Hendrik Hoek, een voormalige boer op de Venbuurt in De Rijp, had daar een boerderij genaamd 'de Artis'. Bij zijn overlijden heeft hij het achterliggende eiland aan de gemeente geschonken, met als voorwaarde dat het een groenbestemming moest blijven. Een initiatief uit de Rijper bevolking resulteerde in kinderboerderij De Kleine Artis. Het eiland is sinds 1992 in handen van de gemeente. Stichting Kinderboerderij De Kleine Artis beheert het terrein. Het bestuur en een groep vrijwilligers zorgen ervoor dat het de dieren aan niets ontbreekt en dat het eiland onderhouden wordt. De kinderboerderij wordt onderhouden door een enthousiaste groep vrijwilligers bestaande uit het bestuur en een tiental personen in de voederdienst.

Kinderboerderij De Kleine Artis is inmiddels een niet meer weg te denken kindvriendelijke voorziening in ons dorp De Rijp, waar je veilig kunt spelen, ook voor de allerkleinsten, lekker op het gras, schommelen, wippen, picknicken, zonnetje pakken op een van de bankjes en ondertussen genieten van onze kippen, volierevogels, eekhoorntjes, varkens, geiten, schapen en sinds december 2020 ook twee Alpaca's. De Kleine Artis is gelegen aan de Fluytschip nabij nr. 26-28. We zijn geopend van zonsopgang tot zonsondergang. Vrij entree.

Het onderhoud van de gebouwen en de verzorging van de dieren vraagt natuurlijk een behoorlijke financiële inspanning. Er is gelukkig een trouwe groep donateurs en sponsors, maar om de continuïteit van de kinderboerderij te waarborgen zijn meer donateurs en sponsors nodig. Gelukkig hebben we met steun van de gemeentelijke fusiegelden een prachtig nieuw varkens-/kippenkot kunnen bouwen, echter voor het ophogen van het terrein en de bouw van een nieuw natuurlijker konijnenverblijf is nog veel geld nodig. Alvast bedankt!" - Nieuws van Kinderboerderij De Klene Artis op Facebook.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving De Rijp, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over De Rijp (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Graft, De Rijp e.o. op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad De Rijp.

- Onderwijs: - De basisscholen St. Jozef in De Rijp en Baanbreker in Graft zijn met ingang van schooljaar 2015-2016 gefuseerd tot Basisschool De Balein. Het is een krachtige naam die past in de rijke historie van walvisvaarders uit deze dorpen. "Het logo van De Balein is een abstractie van een vis waarbij je in tweede instantie ziet dat de stip van de ‘i’ het oog vormt. Daardoor ontdek je de vis en zijn baleinen. Het logo vormt een kom waarin je je veilig voelt, de baleinen zorgen voor stevigheid en bescherming. De gebogen lijnen (baleinen) geven ook de dynamiek van een school met kinderen weer, altijd in beweging maar wel vanuit een stevige basis. De staart straalt trots, stevigheid en creativiteit uit. Maar het is ook een rots in de branding. Hier kun je altijd terecht." Aldus de overkoepelende Stichting Flore, waar de school onder valt, op haar site. Basisschool De Balein heeft samen met Basisschool De2master vanaf schooljaar 2015-2016 de nieuwe 'brede school' in het dorp betrokken.

- Sport: - Voetbalvereniging s.v. De Rijp.

- Zorg: - "Wanneer je dagbesteding zoekt kan Zorgboerderij Schermereylandt in De Rijp je hier de ruimte voor geven. Terwijl onze dieren in het reservaat genaamd De Eilandspolder grazen, kun je een nuttige en plezierige dag bij ons doorbrengen. Er is veel afwisseling op boerderij Schermereylandt. Koeien, schapen, paarden, kanoverhuur en veel natuur in een prachtige omgeving. Maar liefst 120 hectare reservaat, waar men zo nu en dan te voet of per boot kan komen. Wij staan open voor vrijwel alle doelgroepen. Je kunt boerin Leyntje helpen met de verzorging van de zwart- en roodbonte kalfjes. Mooi gelegen in het reservaat wachten de koeien totdat het 'melkerstijd' is. Je geniet hier dan ook van een mooi uitzicht in de polder. De waterbak - aangedreven op zonne-energie - is riant voor de koeien, want zij behoeven dan niet geheel op de slootkant te vertrouwen. Men kan assisteren met het verweiden van de dieren. Er zijn ook nog enkele honden aanwezig die driftig meehelpen. De koeien lopen hier 2 keer over de brug naar de boerderij (melkstal). Het is mogelijk om te gaan wandelen door de landerijen en te varen."

- Ondernemen/bedrijfsleven: - De in 1979 opgerichte verengiing Ondernemersbelang Graft-De Rijp behartigt de belangen van ondernemers en vrije beroepsbeoefenaren in de kernen van deze voormalige gemeente. De vereniging organiseert jaarlijks een groot aantal activiteiten. Naast allerlei bijeenkomsten en besprekingen (o.a. met de gemeente) organiseren zij o.a. een beurs, een open dag, een Sinterklaasintocht, een ondernemersuitje en een aantal thema-avonden.

Reactie toevoegen