Status

- De Lethe is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerwolde. T/m 31-8-1968 gemeente Bellingwolde. Per 1-9-1968 over naar gemeente Bellingwedde, in 2018 over naar gemeente Westerwolde.

- Buurtschap De Lethe valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Bellingwolde.

- Buurtschap De Lethe ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Naam

In het Gronings
Laite of Laaide.

Spelling
Als wij bij een plaatsnaam verschillende spellingen waarnemen, houden wij doorgaans de spelling op de - officiële - plaatsnaamborden aan, als kennelijke officiële of voorkeursspelling. Op de plaatsnaamborden stond tot 17-9-2015 de spelling Lethe. In alle andere bronnen die wij waarnemen, zoals richtingwijzers in de omgeving, borden van Staatsbosbeheer (zie de foto's), en diverse artikelen in de media, wordt echter de spelling De Lethe gehanteerd. Wij hadden daarom de stellige indruk dat dit de meest gebruikelijke spelling is, en dat de spelling op de plaatsnaamborden daarom als 'drukfout' beschouwd moest worden. Daarom houden wij ook op deze pagina de spelling met lidwoord aan.

Op 17-9-2015 komt de aap uit de mouw, en blijkt ook de lokale heemkundekring te vinden dat buurtschap De Lethe zo gespeld moet worden. Zij plaatst dienovereenkomstige plaatsnaamborden, als laatste in het buurtschapsbordenproject. Eind goed al goed... (zie de laatste afbeelding)

Oudere vermeldingen
Leta, 1692 de Liete, 1757 de Leete, 1781 de Lyete, 1828 de Leete, 1840 Leete, 1846 Lete, Lethe, de Leyte of de Leite.

Naamsverklaring
Deze naam hangt samen met lêde 'gegraven of vergraven waterloop'. De plaatselijke uitspraak Laaide past hierbij, maar de eenduidige spelling met t is vreemd. De h is later ingevoegd. In zijn huidige vorm gelijkend op Lethe, in de Griekse mythologie de rivier der vergetelheid in de Hades.(1)

Ligging

Buurtschap De Lethe ligt O van Bellingwolde, rond de Oude Laan en grenst in het N en O aan Duitsland, in het W aan het B.L. Tijdenskanaal. De Lethebrug over dat kanaal is de verbinding van de buurtschap met het dorp Bellingwolde. De grens met Duitsland wordt gevormd door het Pruus Daipke, zoals de inwoners het noemen. In Duitsland noemen ze het de Brualer Schloot.

Statistische gegevens

In 1840 omvat buurtschap De Lethe 38 huizen met 194 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 30 huizen met ca 75 inwoners.

Geschiedenis

Smokkelaarsoord
Gezien de ligging aan de grens met Duitsland, was deze buurtschap vroeger een berucht smokkelaarsoord voor met name sterke drank, koffie en tabak. Men ging ook nogal eens met elkaar op de vuist, waarbij ook messen en wapens niet werden geschuwd. Zie verder verhalen uit rond 1900 m.b.t. smokkelaarsoord De Lethe en artikel II over dit smokkelaarsoord. Eind 19e eeuw was de buurtschap ook bekend vanwege een kluizenaar die hier in een hol in de grond leefde.

Boek
In 1967 heeft Wiert Kruise een boek geschreven over de geschiedenis van De Lethe. Het was een 'getypt exemplaar', dus kennelijk niet formeel gedrukt maar wellicht gekopieerd of gestencild. De in deze buurtschap geboren - en tegenwoordig op een steenworp afstand er tegenover aan de Zuiderstraat in Bellingwolde wonende - Geert van der Laan krijgt het boek in 2004 te pakken en wil het voor een breed publiek beschikbaar maken. Daarom heeft hij het helemaal overgetikt op de computer - en er zelf nog een aantal wetenswaardigheden aan toegevoegd - en daardoor is dit boek via de link nu ook online te lezen. "Het geheel leest als een spannend boek. Aangezien dit document beslist voor het nagelacht bewaard moet blijven hebben we het op onze website gezet", aldus Werkgroep Streekhistorie Bellingwedde. Alleen jammer dat de vele foto's die Geert erbij had geplaatst, inmiddels zijn weggevallen.

"Toen ik het geschreven had, kwam bij mij de gedachte op om eens met de camera door de buurtschap te trekken om er wat foto’s te gaan maken. Deze er tussen geplakt, en het enthousiasme was er om her en der te vragen wie er nog wat materiaal, foto’s en dergelijke in zijn of haar bezit had. Verder zette ik een advertentie in het Groninger Dagblad, onder de rubriek 'Ik Zoek'. Deze advertentie heeft al mijn verwachtingen overtroffen. Ik kreeg werkelijk uit het hele land, Bellingwolde, Groningen, Borger, zelfs uit Amsterdam reacties. Mensen met prachtige verhalen uit De Lethe, of die nog foto’s, films, dia’s, het Laite Laid, en zelfs een cassettebandje hadden met opnames van een Lethe bewoner. Om niemand te kort te doen wil ik u hiervoor allen danken, zij die mij dit ter beschikking hebben gesteld. Het zou nooit geworden zijn zoals het nu is zonder jullie medewerking. Geert van der Laan, Bellingwolde, 17 maart 2005."

Bezienswaardigheden

- In 1797 zijn hier twee verdedigingswerken aangelegd: een redoute (een kleine veldschans) en iets noordelijker een redanvormige flèche (een open veldwerk met uitspringende hoeken). Beide schansen waren door middel van een dijk verbonden (de Soldatendijk). In de praktijk zijn deze werken voornamelijk gebruikt bij de bestrijding van smokkelarij in de grensstreek met Duitsland. Als in 1870 bij Koninklijk Besluit de vestingen in Nederland worden opgeheven, verliezen ook deze verdedigingswerken hun oorspronkelijke functie. In het kader van een ruilverkavelingsproject zijn in 1984/1985 de oude verdedigingswerken weer zichtbaar gemaakt in het landschap.

Landschap, natuur en recreatie

- Rondwandeling De Lethe / Bellingwolde (8 km).

- Op de site van IVN afd. Westerwolde-Oldambt vind je informatie over de rijke flora en fauna in De Lethe.

- "De afgelopen jaren werkten wij - Waterschap Hunze en Aa's - met succes aan een aaneengesloten natte verbinding van de Dollard tot aan het Bargerveen. Waar het nog aan ontbrak was een ecologische verbindingszone tussen Nederland en Duitsland. Daar komt nu verandering in. Bij De Lethe maken we een aaneengesloten lint van watergebonden gebieden tussen Westerwolde en de Duitse Eems. Hierdoor kunnen beschermde diersoorten, zoals de otter, zich veilig verplaatsen tussen Nederland en Duitsland.

Vergroten biodiversiteit. Wij werken aan dit project mee door een natuurvriendelijke oever aan te leggen in het B.L. Tijdenskanaal. We plaatsten ongeveer 400 meter damwand met daarachter droge stapstenen. Met in- en uittredeplekken helpen we de dieren in en uit het water te komen. Eerder hebben we in dit kanaal al een langer stuk natuurvriendelijke oever ingericht. Daarmee komt het totaal nu op zo’n 1.200 meter. Ook aan de Duitse zijde - in de Brualersloot - leggen ze natuurvriendelijke oevers en stapstenen aan. Dit gebeurt met name voor de vis en ecologie op de oever, maar dus ook voor dieren als de otter. Met deze maatregelen vergroten we de biodiversiteit tussen de Eems en Westerwolde. Een fysieke verbinding tussen de watersystemen van Nederland en Duitsland wordt hier niet gemaakt. Dit blijft gescheiden.

Vergroten belevingswaarde. Zowel de natte natuur als het waterleven binnen De Lethe verbetert. Door de aanleg van poelen en flauwe oevers ontstaan er betere omstandigheden voor flora en fauna. Maar naast deze ecologische verbinding komt er ook een grensoverschrijdende recreatieve verbinding. Er komt een wandelpad met informatieborden. In het Duits én Nederlands. Zo kunnen bewoners en wandelaars het gebied echt beleven.

Internationale samenwerking door INTERREG. Door de samenwerking tussen Nederland en Duitsland vindt er kennisuitwisseling en kennisontwikkeling plaats. Dit kan als voorbeeld dienen voor andere Europese grensregio’s. Dat is een reden voor het programma INTERREG V A Deutschland-Nederland om dit mooie project bij De Lethe te ondersteunen. Het wordt gefinancierd door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), het Niedersächsisches Ministerium für Bundes- und Europaangelegenheiten und Regionale Entwicklung en door de provincie Groningen. Dit project is een samenwerking tussen Prolander, Waterschap Hunze en Aa’s, Staatsbosbeheer, de gemeente Westerwolde en met name het Unterhaltungsverband Nr. 104 Ems IV en gebeurt in opdracht van de provincie Groningen." (bron: Waterschap Hunze en Aa's, december 2020)

Beeld

- In Dam Op in De Lethe (RTV Noord, april 2014) interviewt Wiebe Klijnstra inwoonster Marie Beeuwen, die o.a. vertelt over haar moestuin, Cees Beers, die een toren heeft gebouwd voor kauwtjes (maar misschien komt er wel een uil in broeden die de kauwtjes geen plek gunt), en voormalig arts, tegenwoordig natuurliefhebber en landschapsfotograaf Bert Veeman. Hij beklimt met Wiebe de redoute, een van de twee verdedigingswerken uit de Franse tijd in deze buurtschap. Verder bewandelt Wiebe een bijzonder smokkelpad en ontmoet iemand die een bibliotheek heeft met 50.000 boeken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)