Status

Daarlerveen is een dorp in de provincie Overijssel, in de streek Twente, gemeente Hellendoorn.

Naam

In het dialect
Doarseveld.

Oudere vermeldingen
1851-1855 (gebied) Daarler Veen.

Naamsverklaring
"Betekent veen 'veengebied' behorend bij of ontgonnen vanuit Daarle."(1)

Ligging

Daarlerveen ligt NO van Daarle, NO van Hellendoorn, Z van Vroomshoop, NW van Vriezenveen.

Statistische gegevens

Daarlerveen heeft ca. 500 huizen met ca. 1.200 inwoners.

Geschiedenis

In den beginne
"Tijdens het afgraven van de venen zijn meerdere vondsten gedaan, waaruit blijkt dat er in de voorafgaande eeuwen menselijke activiteiten hebben plaatsgevonden; onder andere twee stenen bijlen aan het begin van de veenbrug naar Sibculo en een veel jongere doodlopende knuppelbrug, waarschijnlijk ten behoeve van boekweitteeld of graven van ijzererts, met daarbij een bronzen mes en armband (offergaven?). Eveneens is gezien de vondst van een boomstamkano in het beekdal, de Daarlerbeek reeds ver voor het begin van de jaartelling bevaren.

De geschiedenis van het dorp Daarlerveen begint met de aanleg van het Kanaal Zwolle - Almelo in de jaren 1852-1856. Het was de bedoeling om het kanaal tussen Daarle en Hoge Hexel door te laten lopen richting Vriezenveen, maar dit stuitte op weerstand van de inwoners van Daarle, die hun grondgebied niet doorsneden wensten te zien. Vandaar dat men ervoor koos om door het dal van de Daarlerbeek te gaan, dan waren die bezwaren opgelost. Dit hield wel in dat men door de venen van Daarle ging, maar omdat die op enkele boekweitakkers na ongecultiveerd waren, vanwege de moerassigheid, was dat minder bezwaarlijk. In de kerkeraadsnotulen van de hervormde gemeente Daarle staat reeds in 1856 vermeld dat “er zich eenige vreemdelingen hebben geset in de Veenen van Daerle”.

Vervening
Het veengebied wat Daarle toebehoorde is sterk ingeperkt vanwege de laatste verplaatsing van Vriezenveen midden 17e eeuw, waardoor de inwoners hun grondgebied naar het noorden wilden uitbreiden. Dit met de hulp van de Heer van Almelo, die eveneens meende rechten te kunnen claimen en de Vriezenveners door middel van advocaten ondersteunde. Gelukkig werd met de komst van Napoleon eind 18e eeuw de macht van de adel aan banden gelegd en behielden de inwoners van Daarle een gedeelte van de venen. Het afgestane grondgebied met de namen Twistveen en Nieuwe Westervenen herinneren hier nog aan. Zo konden de inwoners van Daarle hun door het kanaal doorsneden veengrond verkopen aan de verveners, die niet alleen uit de buurt, maar eveneens uit het Drents/Gronings veengebied en Friesland kwamen. Voor afwatering en vervoer werden meerdere wijken en boksloten aangelegd. De wijken stonden alle haaks op het kanaal en eindigden bij de gemeentegrens, uitgezonderd de Vriezenveensewijk.

Boksloten, wijken, kalkovens en scheepswerf
In 1863 waren er al tien boksloten, die niet in open verbinding stonden met de wijken en enkel dienden voor vervoer van turf. Spoedig kwamen er nevenactiviteiten die voortvloeiden uit de vervening, zoals enkele kalkovens aan de Kalkwijk en Nonkeswijk en een scheepswerf aan de Webbinkswijk. De namen van de overige wijken waren Meesterwijk, Boeswijk, Lijsterwijk, Kooywijk en Reinderswijk. In 1906 werd de spoorlijn Almelo - Mariënberg aangelegd, met een stopplaats bij het Daarleseveld. Deze halte kreeg eerst de benaming Boldijk, in 1907 gewijzigd in Daarle, tot 1958, toen de naam in Daarlerveen werd veranderd. Het dorp kreeg zijn officiële naam omstreeks 1910, voorheen was het een onderdeel van Daarle, eveneens op kerkelijk gebied.

Kerkelijk
Omdat de kerkgang naar Daarle volgens de inwoners nogal problemen opleverde vanwege de afstand en begaanbaarheid van de Boldijk, werd Daarleseveld of Daarlerveen in 1011 bij Vroomshoop gevoegd. De gereformeerden scheidden zich in 1936 af van Vroomshoop en kregen een eigen kerk. Dit was voor de hervormden aanleiding om als deelgemeente van Vroomshoop een eigen kapel te stichten. In 1944 vond er een kerkscheuring plaats, waarbij de vrijgemaakt gereformeerden de kerk behielden en de twaalf overgebleven gezinnen een eigen stek moesten zoeken. Die kregen ze in 1950 door de bouw van het Witte kerkje, tot in 1998 het aantal leden dusdanig was geslonken dat men aansluiting vond bij de hervormden. Deze hadden in 1969 de oude kapel vervangen door een nieuwe kerk en waren in 1991 zelfstandig geworden. Na de samenvoeging werd de naam van de hervormde gemeente veranderd in Protestantse Gemeente De Schoof." (bron: Historische Kring Hellendoorn-Nijverdal)

Tweede Wereldoorlog
"Daarlerveen kreeg op 30 november 1944 bezoek van de Scherheits Dienst (S.D.). De hooiberg van boer Nijland, op de grens van het dorp en buurdorp Daarle, werd door de S.D. uit elkaar getrokken en daar werd ruim 46 miljoen gulden aangetroffen. Dat was de buit van de grootste overval ooit gepleegd op een bank, namelijk de overval op de Nederlandsche Bank aan de Wierdensestraat in Almelo. Het geld van de door verzetslieden gepleegde overval was bestemd voor het levensonderhoud van ondergedoken spoorweglieden. De Duitsers arresteerden zoon Gerhard Nijland, die gedwongen werd de plek aan te wijzen waar het geld was verstopt. Tezamen met degenen die met de overval te maken hadden, werd Gerhard Nijland naar het Huis van Bewaring in Almelo overgebracht. Via Amersfoort werd het betreffende zestal tenslotte op 1 februari 1945 op transport gesteld naar Duitsland. Alleen caféhouder en verzetsman Frielink uit Almelo zou terugkeren. Gerhard Nijland stierf op 24-jarige leeftijd in 1945 in Kamp Neuengamme.

Gozem Gritter werd na het verraad, samen met zijn vader Evert Gritter en Jan Bolks, opgepakt op zijn thuisadres en vervoerd naar Arnhem. Vader Gritter en Jan Bolks keerden terug in Daarlerveen, zonder Gozem Gritter. Hij werd later overgeplaatst naar Amersfoort, maar weigerde voor de Duisters te werken. Gozem Gritter wilde niet naar zijn dorp terugkeren uit angst dat er uit represailleoverwegingen wat met de anderen zou gebeuren. In januari 1945 is de 21-jarige Gozem Gritter in Kamp Neuengamme in Duitsland gestorven. Een straat in het dorp herinnert aan deze gevallene.

Wichter Wuite kwam om het leven toen er een felle beschieting plaatsvond op schepen in het Overijsselse Kanaal. De Canadese bevrijders naderden op 5 april 1945 Daarlerveen vanuit Vroomshoop samen met verzetsmensen, die bij het 'strijdende gedeelte' van verzetsgroep Vroomshoop behoorden. De nog maar 27-jarige verzetsman Gerrit Jan Kerkdijk was door deze verzetsgroep gevraagd om daar bij de bevrijding te helpen. Op de vroege morgen van donderdag 5 april fietste Kerkdijk over de toenmalige Schollenbrug naar de Vriezenveenseweg in Vroomshoop met in zijn fietstas een stengun. Bij Café Radstaak wilde Kerkdijk via de waterleiding naar de verzetsgroep, maar daar is hij nooit aangekomen. Gerrit Jan Kerkdijk kreeg vuurcontact met de Duitsers en werd op slag gedood. De G.J. Kerkdijkweg herinnert aan deze gevallen Daarlerveense verzetsman.

De bevrijding van Daarlerveen op 6 april 1945 ging gepaard met bulderende kanonschoten van de Manitoba Dragoons, die een boerderij in brand schoten. De namen van Gozem Gritter, Gerrit Jan Kerkdkijk en Gerhard Nijland en die van Wicher Wuite staan onder elkaar op een gedenksteen, die zich samen met een stenen zuil met daarop een elektrische klok in de tuin van de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt bij de brug bevindt. Een plaatselijk comité wist dit monument al kort na de oorlog te realiseren. De gevallenen van de oorlog 1940-1945 hebben zo een plaats gekregen in het hart van het dorp." (bron: 4 Mei Comité Vroomshoop)

"Op 15 augustus 2021 is door burgemeester Anneke Raven en vertegenwoordigers van Plaatselijk Belang en de Raad van Kerken het vernieuwde straatnaambord van de Gerrit Jan Kerkdijkstraat in Daarlerveen onthuld. Met diep respect voor de aanwezige familieleden zijn we trots dat in ons dorp het eerste bord is onthuld. Opdat we niet vergeten! De komende tijd worden alle 15 straatnaamborden van de straten die naar omgekomen verzetsstrijders uit de gemeente Hellendoorn zijn vernoemd vervangen door exemplaren die niet alleen hun naam, maar ook hun verzetsdaden levend houden. Het gaat om de straten die zijn vernoemd naar Geerhard Bosch, Hans ten Brug, Herman Kampman, Jacob Kapteyn en Evert Lancker in Hellendoorn, naar Hendrik Limbeek, Gerrit-Jan Piksen, Albert Tijhuis, Bote van der Wal, Henk Hartholt en Tiemen de Jonge in Nijverdal en naar Gozem Gritter, Gerrit Jan Kerkdijk, Gerhard Nijland en Wicher Wuite in Daarlerveen." (bron: Plaatselijk Belang)

Ruimtelijke en functionele structuur
"Daarlerveen ligt aan het Overijssels Kanaal in het noordoostelijke gedeelte van de gemeente Hellendoorn, direct aansluitend aan de kern Vroomshoop, die is gelegen binnen de gemeente Twenterand. Het dorp is in feite een uitloper van het noordelijk aansluitende dorpsgebied van Vroomshoop. Het dorp is ontstaan als een veenkoloniale nederzetting in een lintbebouwingsstructuur langs het kanaal. Loodrecht daarop is een lint ontstaan aan de Nieuwstraat en op een minder intensieve manier aan de Kalkwijk en de Nonkeswijk. De historische wordingsgeschiedenis is duidelijk zichtbaar in de strakke, grootschalige verkavelingsstructuur, die wordt beheerst door de rechte lijnvormige elementen van het kanaal, de spoorlijn (die parallel langs het kanaal is aangelegd) en de belangrijkste wegen. De topografische kaarten van circa 1900 geven een duidelijk beeld van de cultuurhistorische ontwikkeling van het dorp.

Door de verdichting van de lintbebouwing is geleidelijk de dorpskern ontstaan. Na 1950 heeft zich een zekere kernvorming voorgedaan in het gebied tussen het kanaal en de spoorlijn, eerst ten noorden van de Spoorstraat, later aan de zuidzijde. De bebouwing bestaat hoofdzakelijk uit vrijstaande woningen, twee-onder-eenkapwoningen en rijtjeswoningen. In het noordelijke gedeelte is sprake van tamelijk gesloten bebouwing; de strak opgezette structuur sluit aan op het veenkoloniale karakter. In het zuidelijke deel ligt, afgezien van een complex bejaardenwoningen, de nadruk op meer open bebouwing; bij deze recente uitbreiding is gekozen voor een opzet die afwijkend is van de veenkoloniale sfeer." (bron: Bestemmingsplan Daarlerveen-Zuid)

Recente ontwikkelingen

Woningbouw
"In de structuurvisie "Ruimte voor de mensen van morgen" vormt de natuur de drager voor ruimtelijke ontwikkelingen. Het spanningsveld dat daarbij optreedt, is dat de zogeheten "kroonjuwelen" (landschap en cultuurhistorie) enerzijds het wervende woonmilieu en recreatieve potenties bepalen en anderzijds beperkingen stellen aan de verdere ontwikkeling op het gebied van wonen, werken en mobiliteit. Door te kiezen voor kwalitatieve groei (beheerst en duurzaam) wordt getracht dit dilemma te ondervangen. De gemeente gaat daarbij uit van organische ontwikkeling die voortbouwt op het bestaande, de reeds aanwezige infrastructuur optimaal benut en eventuele tekortkomingen corrigeert.

Voor de kleinere kernen staat de leefbaarheid onder druk. Deze leefbaarheid heeft te maken met de sociale infrastructuur, veiligheid, voorzieningen en werkgelegenheid, maar ook met woningbouwmogelijkheden. De gemeente streeft ernaar door woningbouw zowel kwalitatief als kwantitatief te kunnen voorzien in de opvang van de woningbehoefte van eigen inwoners en de sociaal-economisch gebondenen. De locaties voor toekomstige woningbouw worden zo gekozen dat deze de grootst mogelijke ruimtelijke en functionele meerwaarde opleveren. Bij het ontwikkelen van nieuwe woongebieden legt de gemeente een sterke nadruk op duurzaam bouwen. Uitgangspunt is dat het milieu zoveel mogelijk wordt gespaard en het energieverbruik wordt beperkt. Het integreren van watersystemen in woon- en werkgebieden is daarvan een onderdeel. In Daarlerveen kunnen kansen worden benut tussen de spoorlijn en het kanaal, in zuidelijke richting, waarbij rekening moet worden gehouden met de aanwezige milieucirkels.

Actieprogramma Wonen. In het Actieprogramma Wonen (februari 2006) is het woningbouwprogramma voor het plangebied uitgewerkt. In het actieprogramma wordt genoemd welke aantallen woningen er kunnen worden gebouwd. Deze aantallen zijn mede gebaseerd op de resultaten van een in november 2006 door Plaatselijk Belang Daarlerveen uitgevoerd aanvullend onderzoek onder 375 inwoners. Uit deze aanvullende enquete is gebleken dat er naast de behoefte die hierboven is geschetst, ook een nadrukkelijke behoefte is aan woningen in de middendure prijsklasse (twee-onder-een-kapwoningen). Behalve de in het actieprogramma opgenomen aantallen woningen, kunnen zogeheten zorgwoningen en starterswoningen worden gebouwd.

In het onderhavig plangebied kunnen middels de wijzigingsbevoegdheden binnen het vigerende bestemmingsplan, maximaal 35 woningen worden gerealiseerd. Het uiteindelijke verkavelingsplan kent 34 woningen. In de eerste fase tot 2020 zullen 24 woningen worden gebouwd, waarvan 1 vervangende woning voor G. Nijlandstraat 18/19 (op het oorspronkelijk perceel G. Nijlandstraat komt een vrijstaande terug). De 24 woningen worden gebouwd in een gedifferentieerd aanbod van 5 vrijstaande-, 11 starters- en 8 twee-onder-een-kap-woningen. Van de 24 woningen zullen de eerste 14 tot 2015 worden gerealiseerd en de laatste 10 in de periode 2015-2020." (bron en voor nadere informatie zie Bestemmingsplan Daarlerveen-Zuid)

DOP
"Waarom een Ontwikkelings Plan voor Daarlerveen? Een Ontwikkelings Plan is nodig om een dorp leefbaar te houden, zodat men er kan wonen, werken, maar ook de vrije tijd op een goede manier kan invullen. Binnen het bestuur van Plaatselijk Belang zijn de afgelopen jaren regelmatig discussies gevoerd over de mogelijkheden om de leefbaarheid van het dorp te bevorderen. Het idee voor de ontwikkeling van een dorpsplan leefde al langer bij het bestuur. Het bestuur heeft zich laten informeren over de ontwikkelingsmogelijkheden en de gemeente Hellendoorn stelde zich positief op met betrekking tot een dorpsplan. In de Algemene ledenvergadering van 2003 is ingestemd met het bestuursvoorstel een dorpsplan op te stellen.

De belangrijkste onderdelen in het plan zouden moeten zijn: - welke wensen leven er bij de inwoners; - hoe houden wij het dorp leefbaar. Om het plan binnen een redelijke termijn te kunnen ontwikkelen en een zo breed mogelijk draagvlak te creëren heeft Plaatselijk Belang een werkgroep ingesteld. Deze werkgroep is voortvarend gestart. Door brainstormavonden en themagroepen zijn de wensen en ideeën van de inwoners geïnventariseerd. Daarbij zijn onder meer ook de kinderen van de basisschool betrokken. Het nu voorliggende Daarlerveens Ontwikkelings Plan (DOP) 'De Brug naar de Toekomst' is voor het bestuur van Plaatselijk Belang een document om de komende jaren mee aan de slag te gaan. Rest ons u te bedanken voor de medewerking aan het DOP. Voor een leefbaar Daarlerveen!" Aldus de Inleiding van het Daarlerveens Ontwikkelings Plan 'De Brug naar de Toekomst'.

Bezienswaardigheden

Gemeentelijke monumenten
- Daarlerveen heeft 8 gemeentelijke monumenten. Het betreft allemaal identieke grenspalen met de plaatsnaam erop, zoals die ook elders langs de grens van de gemeente Hellendoorn zijn geplaatst.

Evenementen en activiteiten

Algemeen
- Oranjecommissie Daarlerveen organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten.

Voetvolleybaltoernooi
Jaarlijks is er op de 1e zaterdag van juni bij VV Daarlerveen een Voetvolleybaltoernooi.

VBW
De Vakantie Bijbel Week in Daarlerveen wordt elk jaar in de laatste week van de zomervakantie gehouden en is bedoeld voor alle kinderen van de basisschool.

Trek hem d'r in
"Sinds 2018 is er in Daarlerveen een geheel nieuw evenement, genaamd: 'Trek hem d’r in' (weekend eind augustus en/of begin september). Het is een touwtrektoernooi waarbij 2 teams naast elkaar aan de rand van het kanaal tegen elkaar gaan touwtrekken. Beide teams staan aan de kant van Trefpunt aan het kanaal. Aan de andere kant van het kanaal staat een katrol waar het touw omheen geleid wordt. De teams strijden dus naast elkaar. De deelnemers worden ingedeeld in pools. Dit wordt onafhankelijk ingedeeld. Bij een groot aantal deelnemers worden er twee situaties gemaakt waardoor er meer teams aan het evenement kunnen deelnemen. Wanneer het evenement vol zit, zullen de deelnemers die zich als eerste ingeschreven hebben voorrang krijgen op de andere teams die zich later inschrijven.

Prijzen: 1e plaats: Ballonvaart voor 6 personen. 2e plaats: BBQ pakket voor 6 personen. 3e plaats: Rondleiding in bierbrouwerij Grolsch voor 6 personen (dat waren althans de prijzen bij editie 2018, wellicht dat die prijzen jaarlijks anders zijn, red.). Tijdens het evenement zijn er douches en kleedkamers voor de deelnemers beschikbaar. Het betreft een evenement, er kan eten en drinken gekocht worden. Zelf meegebrachte consumpties zijn niet toegestaan. Na afloop wordt er op het terrein nog een spetterend afsluiting feest gehouden. Er draait een DJ vanaf het kanaal, er speelt een band op het kanaal en een band in een trailer. Mis het eindfeestje dus niet. Start van het eindfeest: 20.30 uur."

Eten en drinken

- "Eet Mee organiseert 10x per jaar op de 1e woensdag van de maand (m.u.v. maart en november 2e woensdag) diner, buffet voor iedereen die zich opgeeft om samen gezellig te eten. Voor volwassenen vragen we € 7,50 en voor kinderen tot 12 jr. € 2,50."

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Daarlerveen (online te bestellen).

Links

- Nieuws: - Nieuws uit het dorp van Plaatselijk Belang op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Plaatselijk Belang Daarlerveen.

- Kulturhus: - "Kulturhus ’t Trefpunt is sinds 2015 het bruisende dorpshart van Daarlerveen. De locatie omvat o.a. een gasterij, bibliotheek, kiosk, sportzaal en haven. Daarnaast zijn er vele vergaderruimtes en biedt het gebouw onderdak aan verschillende verenigingen, van de toneelvereniging tot aan de volleybal. 't Trefpunt is een gezellige eet- en drinkgelegenheid, waar gastvrijheid hoog in het vaandel staat. U kunt bij ons lunchen, dineren, feesten of gewoon gezellig een “drankje komen doen”. In de zomertijd biedt het sfeervolle terras aan de haven u de mogelijkheid om buiten te eten of te drinken. Wij willen u graag laten genieten van gastronomisch vakmanschap met een glimlach, door u te ontvangen in een ongedwongen, doch professionele ambiance. Wij beschikken over enkele zalen, zeer geschikt voor het houden van privédiners, recepties en bruiloften. Ook kunnen wij u voorzien van catering op locatie. Dit met bijvoorbeeld barbecues en buffetten. Wilt u gebruik maken van deze mogelijkheid? Spreek ons dan even aan en we nemen de tijd voor u om al uw wensen door te spreken. Wij wensen u een prettige tijd in 't Trefpunt."

- Onderwijs en kinderopvang: - De belangrijkste waarden van Basisschool De Veenbrug in Daarlerveen zijn respect, veiligheid en zelfstandigheid. Leerlingen worden gestimuleerd om zo goed mogelijk te presteren. Niet alleen bij taal, lezen en rekenen, maar ook bij de andere vakgebieden. Met PBSV (Positive Behaviour Support Veenbrug) geven ze een duidelijke en positieve structuur aan de dag. Ze hebben heldere afspraken over hoe ze met elkaar om willen gaan, zodat iedereen zich ten volle kan ontwikkelen. Een veenbrug is van oudsher een veilig pad door het veen. Dat is wat zij hun leerlingen willen bieden: een veilige weg naar de toekomst!

- De in 2013 door Saskia Kivits en Ingeborg Bouwhuis gestarte Kinderopvang Iep staat in een gezellige en speelse wijk in Daarlerveen. "Er zijn veel leuke activiteiten te doen en er is veel te zien. Het is erg leuk om verschillende dieren te bekijken op de boerderij, een uitje te maken in de trein en een bezoekje te brengen aan de bieb, en naar de grote boten te kijken die langs varen. Wij vinden het belangrijk om elke dag lekker naar buiten te gaan ook al is het maar even rennen omdat het erg koud is of het een beetje regent. Zodra wij de kans krijgen om lekker met de kinderen op stap te gaan nemen wij hier zeker de gelegenheid voor.

Als er wat gehaald moet worden bij de bakker of de winkel nemen we natuurlijk een aantal kinderen mee, om de kinderen hiervan te laten leren en natuurlijk voor de gezelligheid. We pakken de fiets of we gaan met de auto en halen zo de spulletjes op. Er zijn kinderen die gehaald moeten worden van de peuterspeelzaal dus ook dan mogen er een aantal kinderen mee om naar school te lopen. Daarbij is het ook een stukje ontwikkeling dat de kinderen doormaken: zelf je jas aan doen, luisteren naar wat de pedagogisch medewerkster zegt, leren wanneer je mag oversteken maar ook herkenning van de kinderen die komen spelen."

- Volkslied:
Waar het veen gegraven is, turf tot as verbrand,
Waar het bonkveen met het zand nu is kostbaar land.
Waar het sappig veldgewas, kost'lijk groeit en bloeit.
Dat is nu Daarlerveen, dorpje dat steeds boeit. Bis

Waar 't kanaal is uitgediept, en ook is verbreed,
Nu compleet een waterweg, schepen bij de vleet.
Waar men schepen heeft gebouwd, vroeger ook van hout.
Dat is nu Daarlerveen, waar elkeen van houdt. Bis

Waar de nieuwe asfaltweg, 't is een pracht gezicht.
Dorp met hoge lichtmasten, feestelijk verlicht.
Waar de klok bij de ophaalbrug, fier staat en briljant.
Dat is ons Daarlerveen, steeds ons dierbaar pand. Bis

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Daarlerveen is opgericht in 1948. - Nieuws van Dames1 op Facebook.

- Volleybalvereniging Daarlerveen traint in Sporthal Het Trefpunt. Er zijn drie competitieteams en trainingsgroepen die op verschillende avonden actief zijn. "Volleybal is een mooie en fanatieke sport en nieuwe leden zijn altijd welkom. Je kunt altijd vrijblijvend een kijkje komen nemen op de trainingen of misschien een keer komen mee trainen om te zien of het wat voor je is. De eerste vier trainingen zijn gratis."

- Gymvereniging DAMAS.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)