Tegelen

Plaats
Dorp
Venlo
Noord-Limburg
Limburg

tegelen_plaatsnaambord_kopie.jpg

Tegelen is een dorp in de provincie Limburg, in de regio Noord-Limburg, gemeente Venlo. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2000.

Tegelen is een dorp in de provincie Limburg, in de regio Noord-Limburg, gemeente Venlo. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2000.

gemeente_tegelen_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Tegelen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Tegelen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Tegelen

Terug naar boven

Status

- Tegelen is een dorp in de provincie Limburg, in de regio Noord-Limburg, gemeente Venlo. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2000.

- Wapen van de voormalige gemeente Tegelen.

- Onder het dorp Tegelen vallen ook de buurtschappen Egypte en Leemhorst (grotendeels).

Terug naar boven

Naam

In het Limburgs
Tegele.

Oudere vermeldingen
Ca. 1100 Tieglon, Tegelon, waarschijnlijk 1195 de Tigele, 1202 Tygle, 1203 Tiegele, 1268 Tigelen, 1294-1295 apud Tigelen.

Naamsverklaring
Datief meervoud van tegel, ontstaan uit het Latijnse tegula 'tegel', voor een plaats waar tegels werden gebakken. De naam is van Romeinse oorsprong.(1)

Terug naar boven

Ligging

Tegelen ligt direct Z van Venlo en grenst in het W aan de Maas en in het O aan Duitsland. De nieuwe A73 loopt N en O om en deels door het dorp.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Tegelen 265 huizen met 1.293 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 151/740 (huizen/inwoners) en de buurtschappen Kruis 32/153, Steyl 51/251, Leemhorst 18/86 en Overtegelen 13/63. Tegenwoordig heeft het dorp (excl. Steyl) ca. 6.000 huizen met ruim 15.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
Volgens het standaardwerk van pastoor Driessen over de geschiedenis van Tegelen stamt de plaatsnaam uit de Romeinse tijd. De naam is waarschijnlijk een verbastering van het oude woord tegula, wat dakpan betekent. In vroeger tijden lag op de plaats van het dorp namelijk een kamp, waarbinnen zich verscheidene pannen- en plavuizenfabrieken bevonden. Ook was er een Romeinse grafplaats in de nabijheid. Het huidige dorp groeide in de loop der eeuwen uit van een kamp tot een klein dorp, een ontwikkeling die werd gestimuleerd door de aanleg van steenbakkerijen op Tegels grondgebied. Het is met materiaal uit deze steenbakkerijen dat het oorspronkelijke Venlo grotendeels is gebouwd. (bron: gemeentearchief Venlo)

Kerkelijk
Omstreeks 720 ontstond met de bouw van de parochiekerk de parochie Tegelen. In 988 kwam de verkleinde parochie (verscheidene dochterkerken waren inmiddels zelfstandig geworden) onder het bisdom Luik. De parochie bleef deel uitmaken van het dekenaat Wassenberg, waar het van oudsher toe behoorde. Het dekenaat Wassenberg vormde weer een onderdeel van het aartsdiaconaat Kempenland. Toen in 1559 door de Spanjaarden in de Nederlanden nieuwe bisdommen werden opgericht wilde men Tegelen indelen bij het eerste bisdom Roermond. Maar omdat het dorp niet onder Spaans gezag viel, bleef de parochie tot het bisdom Luik behoren.

Aan het begin van de 19e eeuw kwam de parochie door toedoen van de Fransen onder het nieuw opgerichte bisdom Aken te vallen. Dit eerste bisdom Aken werd in 1821 door Paus Pius VII opgeheven, waarna de parochie onder administratuur van Luik kwam. Dit duurde tot 1833, toen de parochie bij het nieuw opgerichte dekenaat Venlo werd gevoegd. Nadat de Nederlandse regering in 1839 de onafhankelijkheid van België had erkend, werd Tegelen, en de rest van Limburg, door een apostolisch administrator bestuurd: men wilde namelijk niet dat het nu Belgische bisdom Luik geestelijke macht op Nederlands grondgebied zou uitoefenen. In 1853 werd het dekenaat Venlo ingedeeld bij het zojuist opgerichte tweede bisdom Roermond.

In de tijd van het 'Rijke Roomse Leven', tussen ongeveer 1860 en 1960, groeide de Tegelse bevolking flink en op den duur kon de Sint-Martinuskerk niet meer alle parochianen tegelijk onderdak bieden. Er werden daarom diverse nieuwe parochies met bijbehorende kerken opgericht. In 1931 werd op de Heide de parochie van het Heilig Hart van Jezus opgericht, in 1933 gevolgd door de parochie Heilige Rochus te Steyl, waardoor de Sint-Martinusparochie kleiner werd. In de jaren 1949-1950 ontstond de parochie van Sint Joseph, wat weer een verkleining van de Sint-Martinusparochie inhield. In 1956 werd Tegelen een zelfstandig dekenaat, waartoe ook de parochies van Belfeld, Beesel en Reuver gingen behoren.

Vanaf de jaren zestig ontkerstende Nederland in snel tempo. Steeds minder katholieken bezochten de kerk. Vele gelovigen lieten het voorheen vrijwel wekelijkse kerkbezoek afzakken tot een sporadisch bezoek op Kerstmis en Pasen of bij een begrafenis, doop of huwelijk. Anderen lieten het kerkbezoek voortaan zelfs helemaal achterwege. De in de 20e eeuw opgerichte kerken en parochies werden uiteindelijk weer opgeheven: de Sint-Josephkerk is in 2009 gesloten en ook de Heilig Hartkerk en de Sint-Rochuskerk van Steyl zijn in 2011 aan de eredienst onttrokken. Tegenwoordig is er in heel Tegelen en Belfeld nog maar één pastoor, die als hoofdkerk de Sint-Martinuskerk bedient.

Op de Heide
Op de Heide is een wijk met ruim 4.000 inwoners. Ook de buurtschap Egypte valt onder deze wijk. Op de Heide omvat bijna de helft van het grondgebied van de vroegere gemeente Tegelen. Het bestaat uit twee gedeelten: een tamelijk smalle strook 'onder op de heide', gelegen tussen het hoogterras en de oude dorpskern, en 'boven op de heide' op het hoogterras. Sinds 2019 krijgen bewoners die verhuizen naar de wijk Op de Heide een warm welkom. Een bewonersinitiatief zet zich in om nieuwelingen zich snel thuis te laten voelen. Nieuwe bewoners worden wegwijs gemaakt in de wijk. 'Daar hoort een gesprekje bij en een welkomstpakket waarmee ondernemers in de wijk het welkom extra ondersteunen', aldus de initiatiefnemers. De achterliggende gedachte is dat mensen die de weg weten in een wijk zich sneller op hun plek voelen. Daarom krijgen ze informatie over wat er wordt georganiseerd, waar je voor bepaalde zaken terecht kunt en welke voorzieningen en verenigingen er zijn.

Heemkunde
Voor nadere informatie over de geschiedenis van deze voormalige gemeente kun je terecht bij de in 1978 opgerichte Heemkundige Kring Tegelen. "De vereniging timmert aan de weg van bekendheid door middel van een website, publicaties en het mede-organiseren van culturele evenementen. De Heem heeft ten doel: de kennis van en de belangstelling voor het eigen heem (= het grondgebied van de voormalige gemeente) te bevorderen en te streven naar behoud, herstel en bescherming van de waardevolle cultuurelementen die eigen zijn aan het heem. De vereniging beoogt dit doel te bereiken door: onderzoek van bronnen en literatuur in openbare en particuliere archieven, bibliotheken en verzamelingen; het behouden van het dialect en het verzamelen van gedichten en verhalen en het bevorderen van het Tegels dialect in woord en taal; het verrichten van of het meewerken aan oudheidkundig bodemonderzoek onder deskundige leiding;

het verwerven, inrichten, beheren en exploiteren van een ruimte voor het realiseren van taken, die voortvloeien uit de doelstelling; het verzamelen van streekeigen voorwerpen en vastleggen van gebruiken van geschiedkundige waarde; het houden van tentoonstellingen, lezingen, cursussen en excursies; het publiceren van bevindingen der leden en het op schrift stellen van een heemkundig verslag per jaar en het mogelijk uitgeven hiervan; het vastleggen van opmerkelijke zaken. Het kopen van heemkundige literatuur en het beheer hiervan via een uitleenbibliotheek; streven naar het behoud van de natuurlijke omgeving, gebouwen, kunst en landschappen in het werkgebied; de vorming van werkgroepen en commissies ter behartiging van bovengenoemde taken; samenwerking met instellingen, stichtingen en verenigingen die dezelfde doelstelling nastreven."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Tegelen heeft 82 rijksmonumenten.

- Volgens de overlevering is de eerste kerk in Tegelen rond 720 gesticht door de heilige Plechelmus van Sint Odiliënberg. Dit eerste kerkje was waarschijnlijk een klein rechthoekig houten gebouw. Deze eerste Sint-Martinuskerk was een zogeheten ecclesia integra oftewel 'gehele kerk' (ook wel genoemd ecclesia matrix: 'moederkerk'). Dit betekent dat het een parochiekerk was met 'volledige rechten', dat wil zeggen het recht om de mis op te dragen en de eucharistie te vieren, mensen te dopen en te begraven en ook om nieuwe kerken te stichten. Volgens de registers van het dekenaat Wassenberg waren de kerken van Venlo (ca. 760), Kaldenkirchen (ca. 1250) en de veel later gestichte kerk van Belfeld ecclesiae mediae (dochterkerken opgericht met steun van de 'moederkerk') van de parochie Tegelen.

De tweede Sint-Martinuskerk was een stenen zaalkerkje in romaanse stijl van 14 meter lang, 7 meter breed en is rond 1150 gebouwd. In 1430 verrees de derde Sint-Martinuskerk, in laatgotische stijl, die tot ver in de 19e eeuw zou blijven staan. Ze was 30 meter lang, 16 meter breed en had een gewelfhoogte van 12 meter. In 1774 kreeg de kerk een nieuwe sacristie en in 1798 een oksaal voor het in dat jaar aangekochte kerkorgel. In 1874 is de kerk door Pierre Cuypers ingrijpend gerestaureerd. De kerk werd vergroot met een koor en de zijbeuken werden verlengd tot gelijke lengte. Door het aangebouwde koor was de kerk nu 35 meter lang. De kerk kreeg ook een nieuwe sacristie met sierlijk achthoekig traptorentje. In 1894 werd het kerkgebouw opnieuw gerestaureerd en kreeg de toren een hoge torenspits met 2 galerijen en 16 dakkapellen. Vier jaar later, op 31 augustus 1898 bij de inhuldiging van koningin Wilhelmina, brandden de toren en het dak van de kerk af door in de toren afgestoken vuurwerk. De halfgesmolten kerkklokken vielen door het oksaal en het torenkruis kwam op het kerkhof terecht.

Na de brand schonk koningin Wilhelmina 10.000 gulden voor de wederopbouw. Tegen de resten van de middeleeuwse toren bouwde Caspar Franssen in 1899-1900 de huidige RK Sint-Martinuskerk (Kerkstraat 1). Het heeft een lengte van 50 meter, een dwarsschip van 30 meter en de hoogte van het gewelf van het middenschip is 18 meter. Het nieuw kerkgebouw werd een kruisbasiliek, in tegenstelling tot de vorige kerken, die allen als zaalkerk werden gebouwd. Het middenschip heeft 7 traveeën met in de koorsluiting een stergewelf en in de andere traveeën kruisribgewelven. Het gewelf wordt gedragen door de muren, steunberen, zuilen en onder de kruising 4 bakstenen pilaren in schoon metselwerk. De toren kreeg een achthoekige torenspits, wederom met 16 dakkapellen, maar nu met een enkele galerij. Op het dak van de kerk werd op de kruising een vieringtorentje geplaatst. In 1912 is het laatste van de 63 gebrandschilderde ramen geplaatst.

- Mariakapellen in Tegelen.

- De Hulsforthof, ook wel Hulsterhof genoemd (Ariënsstraat 84, in het NO van Tegelen, nabij de A73) is een omgrachte hoeve met binnenplaats. Het rijksmonument heeft een unieke schoonheid en is van cultuurhistorische waarde. Een meerwaarde was de beleving van het ensemble via zichtlijnen op afstand vanuit de open ruimte rondom de hoeve. Inmiddels is het het pand echter ingebouwd door nieuwbouw; aan de W kant staat de nieuwe brandweerkazerne (2010), en aan de andere kant heeft een projectontwikkelaar een kantoorgebouw van 45 meter hoog gerealiseerd (2011). Diverse personen en de Heemkundige Kring, Wijkraad De Noordkern en Heemschut hebben hier bezwaar tegen gemaakt, maar dat heeft niet mogen baten.

- Keramiekcentrum Tiendschuur Tegelen is onderdeel van het 17e-eeuwse Holtmühlecomplex. Het is een van de weinige Nederlandse kasteelcomplexen die als geheel bewaard zijn gebleven: kasteel met remise, de Tiendschuur, de twee zeer fraaie kasteelpoorten, de tuinen, vijvers en landerijen. De oudste vermeldingen van het kasteel stammen uit de 14e eeuw. In 1394 krijgt Otto van Holtmeulen het kasteel in leen. Aan hem heeft het landgoed zijn huidige naam te danken. Het kasteel is thans in gebruik als hotel. De Tiendschuur dankt zijn naam aan het feit dat de pachters van de landerijen die bij het kasteel hoorden ééntiende van hun oogst aan de kasteelheer moesten afstaan. Het pottenbakkersmuseum herbergt een collectie keramische producten van eigen bodem; deze hebben het karakter van de Tegelse leefgemeenschap van 1700 tot nu mede bepaald. De collectie omvat gebruiks- en sieraardewerk. Voorts zijn diverse decoratietechnieken zoals engobe en scraffito, alsmede de typisch Tegelse vierkleuren oplegtechniek te bewonderen. Hoe deze voorwerpen tot stand kwamen is te zien in een nagebouwde pottenbakkerswerkplaats.

De Tiendschuur toont in haar museum zowel historisch als hedendaags keramisch werk. De historische collectie biedt een boeiende blik op de Tegelse kleiwaren-nijverheid door de eeuwen heen. Vanaf de Romeinen, die hier als eersten hun Tegula (platte dakpan) produceerden, tot en met het laatste fijn-keramische werk uit het atelier van de fabriek Russel-Tiglia (40er t/m 60e jaren). Ook zie je de ontwikkeling van de grof-keramische industrie en het beroemde Tegelse export product: het Tegels zwartgoed (zwart geglazuurd, handgemaakt servies, omstreeks 1830). Je maakt kennis met de typische Tegelse drie-kleuren techniek, waarbij gele, witte en donkerbruine klei werd aangebracht op rode klei, door middel van applicatie, penseel of ringeloor.

- "De restauratie van de Wienerberger Schoorsteen, het markante en monumentale herkenningsteken van de dakpannenfabriek in Tegelen, is in maart 2021 gestart. Medio juni 2021 moeten de herstelwerkzaamheden aan onder andere het voeg- en metselwerk, de spanbanden en de klimijzers zijn afgerond. Eigenaar BOEi en de gemeente Venlo hopen dan ook voldoende geld bij elkaar verzameld te hebben om van de schoorsteen een prachtig lichtkunstwerk te kunnen maken. De schoorsteen uit 1942, met 70 meter de hoogste gemetselde schoorsteen in de regio, staat op het terrein van Wienerberger. Dat bedrijf droeg de schoorsteen tezamen met een ‘bruidsschat’ in 2020 over aan non-profitorganisatie BOEi, die dankzij andere financiële bijdragen van de Provincie Limburg, gemeente Venlo, BankGiro Loterij en Stichting Vrienden van BOEi met de restauratie kan beginnen.

BOEi, gemeente Venlo en verschillende inwoners en bedrijven zetten zich nu in om van de schoorsteen een markant lichtkunstwerk te maken. Ondernemend Venlo en enkele lokale cultuurminnende bedrijven en organisaties hebben al bijgedragen; er moet in totaal €100.000,- worden opgehaald om het kunstwerk van Yvonne Rooding en Suzanne Berkers te realiseren. Bedrijven en particulieren die minimaal €250,- doneren zien hun naam boven in de schoorsteen verenigd. Iedere donateur wordt bedankt in een publicatie en middels een uitnodiging voor de onthulling. Arno Boon, directeur BOEi: “In Nederland stonden ooit 10.000 schoorstenen, daar zijn er nu nog maar zo’n 600 van over. Belangrijk om te koesteren, zeker voor een dorp als Tegelen waar al 2000 jaar klei wordt gebakken en dat zelfs zijn naam ontleent aan de Romeinse benaming voor dakpannen: Tegulae. Als symbolen van vooruitgang zijn schoorstenen nu vervangen door zonnepanelen, die op het terrein van Wienerberger overigens ook veelvuldig aanwezig zijn.”

Sjors Peeters, wethouder Erfgoed gemeente Venlo: “Zo’n twee eeuwen geleden ontwikkelde de regio Venlo zich als een van de eerste geïndustrialiseerde regio’s van Nederland: de schoorsteen staat symbool voor de bedrijvigheid en maakindustrie die zich hier sindsdien heeft gevestigd. Als straks het lichtkunstwerk ook gerealiseerd kan worden, wordt de pijp van Wienerberger hét herkenningspunt aan de zuidzijde van de stad. En als het aan ons ligt komt er op termijn bij de schoorsteen van Canoy-Herfkens aan de zuiderbrug een vervolg. We willen immers van ons erfgoed erfgoud maken.” (bron: BOEi, maart 2021)

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- In 2017 hoorde het dorp en buurdorp Steyl 200 jaar bij Nederland. Stichting Tegelen.nl heeft dat jubileum aangegrepen om evenementen te initiëren en faciliteren op het terrein van kunst, cultuur, educatie, muziek, dans, sport en spel. Hierbij staat 2017 niet op zichzelf; het is uitdrukkelijk de bedoeling dat de activiteiten leiden tot blijvende verbindingen binnen de Tegelse en Steylerse gemeenschap en daarbuiten.

- Facebookpagina Gruuets op Tegelen houdt je op de hoogte van wat er binnenkort in het dorp te doen is.

- Carnaval. - "Tradisiej sjteit beej de vastelaovend veurop, maar taeves prebeert de vereiniging in te sjpeule op nieje ôntwikkelinge, det ouch bliek oét ’t greuijend aantal jeugleeje. De vastelaovend is d’r vur jôngk en aad en vuël aktiviteite zien dao den ouch op aafgesjtump. Vastelaovesgezelsjap VG D'n Oeles Tegelen telt ôngeviër 150 aktieve leeje en daonaeve nag ein groët aantal meijwerkers en vreejwilligers, die d’r aan meijwerke um ’t sjoëne volksfiës in gôjje bane te leije. Det, wie gezag, de jeug heejbeej ein belangriéke plaats innimp, getuuge de jôngere-aafdeiling Oeles Toekôms, ‘t Oeles Jeugtrio, de dreej dansgroepe die ôs vereiniging telt en ‘t sjoëlebezeuk. Maar ouch de aajere waere neet vergaete. Vastelaovesgezelsjap D’n Oeles organizeert jaorliks eine fiësaovend vur gehendikepte en aajere en verzörg bezeukt of werruk meij aan zittinge in de Niej Munk of de Bongerd.

Op muzikaal gebied haet de vereiniging in 2001 ôngersjteuning gekreege van Oeleskepèl 'Tegels Blood'. ‘t Prinsebal is met zien jaorlijks wisselend thema en sjoëne buun - door eige leeje en vreejwilligers gebouwd – oétgegreuijd toet ein gebeure det d’n echte vastelaovesveerder besjlis neet meug misse. De Oeleskrant is ein visitekaertje en ’t hoëgtepunt van de vastelaovend is de sjoénen optoch door de Tegelse sjtraote met prachtige groepe en wages en ôngeviér 2000 toet 2500 deilnimmers. Vastelaovesgezelsjap D'n Oeles is ein bleuijende, gezônge vereiniging, die same met de Sociëteit Oeles Prinse (SOP) en de Vereinigide Oeles Adjedante (VOA) en eur zustervereiniginge De Boereraod oppe Hei (voor de wijk Op de Heide, red.), De Kaetelaers op Sjteyl en De Beerpiép ônger de vlag van 't STV - Samewerkende Tegelse Vastelaovesvereiniginge, de Tegelse vastelaovend kleur guëf."

- Comité Kinderfeesten Tegelen organiseert jaarlijks de in de lokale volkscultuur gewortelde kinderfeesten Palmhöltje, Sintermerte en intocht Sinterklaas.

- "De Passiespelen (1x in de 5 jaar, in 2021 voor de 21e keer) zouden hun unieke status nooit bereikt hebben als niet steeds weer zoveel vrijwilligers hun tijd en energie er aan zouden besteden. Bij iedere editie van de Passiespelen zijn ongeveer 400 medewerkenden op en achter het toneel in touw. Het grootste deel van de deelnemers is afkomstig uit Tegelen en uit de regio, maar er zijn ook enkele spelers zelfs vanuit Zuid-Limburg en Noord-Brabant. De acteurs en actrices doen generatie op generatie aan deze Passiespelen mee. Juist dit enthousiasme voor de Passiespelen vormt de hechte basis, waarop dit evenement gegrondvest is. Zij hebben het fundament gelegd voor een unieke traditie, die in 2014 is opgenomen op de nationale erfgoedlijst."

- Tegelse Sjtraotfieëste (weekend eind juli).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Winkelcentrum Tegelen biedt een mooie combinatie van ambachtelijke speciaalzaken en landelijk bekende kwaliteitsketens. Ruim 80 winkeliers heten je iedere dag opnieuw welkom met de bekende Tegelse gastvrijheid en gezelligheid. Het winkelcentrum is aangenaam compact zodat alles wandelend kan worden ontdekt en tegelijkertijd groot genoeg om te genieten van de diversiteit, verrassende winkeltjes, gezellige terrassen, gastvrije restaurantjes en een volle activiteitenagenda die gericht is op jong en ouder. Het levendige karakter van het winkelcentrum wordt mede bepaald door de grote weekmarkt op zaterdag van 10.00-16.00 uur op het Wilhelminaplein, de koopzondagen (13.00-17.00 uur) en de goedbezochte koopavonden (op donderdag, tot 20.00 uur). En je kunt hier ook nog gratis parkeren.

- Openluchttheater De Doolhof is ontstaan in een laat-19e-eeuwse bidtuin. Centraal in het park ligt de speelruimte met een terrasachtige structuur, niveauverschillen en talrijke verbindingen via trappen, poorten en paden. Samen met de centrale tempel geflankeerd door twee paleizen is het geheel ruim 70 jaar geleden ontworpen als vast decor voor de Passiespelen Tegelen. Deze spelen, thans om de vijf jaar opgevoerd, trekken nog telkens nog altijd tienduizenden bezoekers. Inmiddels vinden er ook andere culturele evenementen plaats, zoals sinds 1984 het jaarlijkse Bluesrock Festival in september. De gemeente Venlo heeft opdracht gegeven tot een studie naar de mogelijkheden om het theaterpark meer een open karakter te geven door bijvoorbeeld wandelpaden aan te leggen. Ook wil men het park meer overzichtelijk maken door het groen te fatsoeneren. Zo creëert men een meer multifunctioneel park. Het park moet in de eerste plaats echter de theaterfunctie behouden. - Website Openluchttheater De Doolhof.

- De Wilderbeek ten noorden van Tegelen is in 2012 verplaatst en opnieuw ingericht. Op de locatie waar de Wilderbeek ontsprong ligt nu het nieuwe knooppunt A73/74. De Wilderbeek is daardoor over een lengte van circa 2 kilometer verlegd. Er ligt nu een natuurlijke, kronkelende beek met poelen, plas-dras zones en eco-duikers. De eco-duikers zijn van grote betekenis voor de kleine zoogdieren. Op aanliggende percelen is natuur gecompenseerd, alhoewel zich dat nog spontaan moet ontwikkelen.

- IVN afdeling 'De Steilrand' heeft als werkgebied de gemeente Beesel en de voormalige gemeenten Belfeld en Tegelen.

- Het Jammerdal, of Jammerdaalse Heide, zoals de officiële naam luidt, is ten oosten van Tegelen gelegen op de overgang van hoog- en middenterras. Het vormt een belangrijke schakel in de ecologische verbinding tussen de Maascorridor en bosgebied Holtmühle. De voormalige klei- en zandgroeve is inmiddels omgevormd tot een natuurgebied met droog eikenbos en vochtig elzenbroekbos met diverse poelen, een gevarieeerd biotoop met gevarieerde bewoners dus. De naam is altijd al aanleiding geweest voor fantasievolle speculaties en veronderstellingen. Het verhaal gaat dat Ambiorix, koning der Eburonen, in 54 v.Chr. een zware veldslag won van Caesar. Het leger van Caesar werd 'ergens' in een moerassig dal in een hinderlaag gelokt en afgeslacht, waarbij de gewonde soldaten aan hun lot werden overgelaten. Hun gejammer was dagenlang tot in de verre omtrek te horen. De afstand tot de Rijn en de beschrijving van de locatie zouden op dit gebied van toepassing kunnen zijn, en zo ontstond het typoniem Jammerdal, een naam ontleend aan een historische gebeurtenis.

Geografisch vormt het Jammerdal met de Bovenste en Onderste Molen en buurtschap Egypte één geheel. Circa 39 ha staan onder beheer van Stichting het Limburgs Landschap. De Onderste Molen, als gebouw, bestaat nog steeds. De molen maakte van de 15e tot eind 19e eeuw gebruik van het grote verval van de Molenbeek, maar door intensieve kleiwinning ontstond een 'lek' in de beekbeddding en zakte het water weg in de bodem voordat het de molen kon bereiken. De huidige Wilderbeek ontspringt echter nog steeds op deze overgang van hoog- naar middenterras. In het Jammerdal komen veel bijzondere planten- en diersoorten voor. Daarover kun je alles lezen in het artikel over het Jammerdal door IVN afdeling De Steilrand.

- In 1939 opent Speeltuin Klein Zwitserland haar poorten. Inmiddels is het huidige Speelpark Klein Zwitserland uitgegroeid tot een begrip in binnen- en buitenland en is het een van de belangrijkste toeristische voorzieningen in Noord-Limburg. In de afgelopen bijna 80 jaar hebben ruim 6 miljoen mensen het speelpark bezocht. Maar hoe is dit eigenlijk zo gekomen? In de tweede helft van de 19e eeuw zijn de ijzer- en de keramische industrie booming business in het dorp en de bevolking groeit explosief. In oktober 1929 zakt in New York de beurs echter "door het ijs" en dat leidt in hoog tempo tot een diepe, wereldwijde recessie. In Tegelen vallen in 1930 massaontslagen in de ijzerindustrie en de steen- en dakpanfabrieken volgen twee jaar later. Tegelsen die in Duitsland werken worden zonder meer terug naar huis gestuurd. Wie steun ontvangt, komt in de 'werkverschaffing': dat betekent meewerken aan grote publieke werken met een algemeen maatschappelijk belang tegen voor de opdrachtgever betrekkelijk geringe arbeidskosten. De werklozen verdienen er net iets meer mee dan in de steun.

Zo worden in de regio in de Peel gronden ontgonnen, bossen aangelegd, wegen en sloten verbeterd. In Tegelen helpen werklozen onder meer met de aanleg van een duiker in de Molenbeek, het nivelleren van een industrieterreintje bij de watertoren en de aanleg van de voetbalvelden voor sportclub Irene. Halverwege de jaren dertig ontstaan de eerste plannen voor de aanleg op de Oelesheide van Klein Zwitserland. Sedert tientallen jaren hebben hier baksteen- en pannenfabrieken grote hoeveelheden klei uit de bodem gehaald. Maar de kostelijke grondstof raakt op, de exploitatie wordt te duur en de groeve valt terug aan de gemeente. Door de kleiafgraving is een sterk geaccidenteerd terrein ontstaan met water, grote hoogteverschillen, lange hellingen en zandvlakten, zodat het zich uitstekend leent voor een flink wandel- en speelpark. De minister betaalt het graafwerk middels de hiervóór toegelichte 'werkverschaffing'. De speeltoestellen worden gemaakt door vrijwilligers.

Waar andere attracties nogal eens de show willen stelen met high tech, wil Klein Zwitserland in Tegelen uitblinken in 'high green': actief bezig zijn in de natuur, lekker spelen in het groen. Het heuvelachtige terrein is immers een volwaardig natuurgebied van 22 hectare, met hellingen, dalen, kronkelpaadjes, struikgewas, bos en kleinwild, waar de speeltoestellen niet mechanisch worden aangedreven. Wippen, schommelen, draaien, klimmen, balanceren... het vergt allemaal eigen inspanning van kinderen of ouders. Een deel van de speeltoestellen ademt nog de sfeer van het begin, van 1939, zij het dat ze volledig voldoen aan eigentijdse veiligheidseisen. Andere speeltoestellen zijn vervangen door modern speeltuig. Zo moest de oude glijbaan, waarop kinderen op een oude deurmat naar beneden gleden, plaats maken voor een veilige, roestvrijstalen glijbaanbuis van 36 meter, gelijk maar de langste in zijn soort van Europa. De grote schommel is vervangen door de Tarzanswing over een kunstmatig dal en heeft de hoogste overspanning van Nederland.

In 2000 is het Natuurspeelbos geopend, waarin 150 meter afgedankte en grondig schoongemaakte rioolbuizen een dassenburcht vormen. Ook loopt er een Zintuigpad doorheen met toestellen en bouwsels die de zintuigen prikkelen. In 2004 opent Adventure Midgetgolf, volledig aangekleed in de stijl van het Amerikaanse Wilde Westen, terwijl in 2008 Castella Tegula, een Romeins speelkasteel, in gebruik wordt genomen. Naast Speelpark Klein Zwitserland ligt sinds enkele jaren Fun Forest, een klimpark waarin kinderen en volwassenen via touwladders, tokkelbanen, hangbruggen en kabels van boom tot boom gaan. Het parcours kent verschillende graden van moeilijkheid en loopt gedeeltelijk over Klein Zwitserland. (dit alles is een kleine samenvatting van de pagina Geschiedenis Speelpark Klein Zwitserland, waar je nog veel uitvoeriger over de ups en downs in de loop der jaren kunt lezen) Door een grote storm in januari 2018 zijn veel bomen op Klein Zwitserland omgewaaid. Een ander deel blijkt 'instabiel' door rotte wortels. In 2018 is gewerkt aan herstel.

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's, ansichtkaarten e.d. van Tegelen op Facebook.

Terug naar boven

Links

- Gemeenschapshuizen e.d.: - De volgende stichtingen en verenigingen oefenen hun activiteiten uit in Huis van de wijk De Glazenap in de wijk Op de Heide: Taalgroep Op de Heide (vrijwilligers geven Nederlandse les aan buitenlandse vrouwen); Biljartvereniging 't Heibloempje; Biljartvereniging de Spechten; Biljartvereniging Steyl; Biljartvereniging De Glazenap; Biljartvereniging de Krietjes; GBV Dök d’r Naeve; Schildersclub Pluspalet; Schaakvereniging Zwart-Wit; Stichting Seniorweb Tegelen (geeft computercursussen aan senioren); Eetpunt Glazenap (organiseert maandelijks een warme maaltijd, voor iedereen toegankelijk, tegen een laag tarief); Stichting Noemidia (richt zich middels cultuur en dialoog op het bevorderen van integratie, emancipatie en participatie van de Marokkanen, zowel mannen als vrouwen);

Ontspanningsvereniging Allochtone Gemeenschap (bevorderen ontmoeting door activiteiten voor allochtone mannen); Tegelse Schaak Vereniging (een sportieve en gezellige vereniging waar zowel intern als extern wordt gespeeld door de senioren. Daarnaast is er een zeer actieve jeugdafdeling); Kanjers van De Glazenap (bevorderen ontmoeting door spelenderwijs te leren schaken voor kinderen van de basisschool); Handwerkclub “ut Kaertje” (maakt handgemaakte kaarten voor elke gelegenheid); Damesclub de Handige Handjes (bevorderen ontmoeting door te handwerken); Gymnastiek voor mannen (streven naar sterke soepele spieren en gewrichten); Stichting Kindervakantiewerk Tegelen; Toepclub 2-Blink; Rikclub De Glazenap.

- Ook Cultureel Centrum De Haandert in Tegelen biedt onderdak aan een flinke reeks lokale verenigingen.

- Muziek: - "Koninklijke Harmonie Sint Cecilia Tegelen is opgericht in 1853. Begin jaren tachtig begon de vereniging, in samenwerking met de Tegelse Muziekschool, met een jeugdopleiding voor kinderen vanaf 8 jaar. Kenmerkend aan deze opleiding was de lage drempel in muzikaal opzicht maar ook financieel, dit met het doel om kinderen uit alle lagen van de Tegelse gemeenschap kansen te bieden om kennis te maken met de harmoniemuziek maar ook met het verenigingsleven. Tot op de dag van vandaag is deze formule succesvol gebleken; Koninklijke Harmonie Sint Cecilia heeft naast een harmonie-orkest, met relatief veel jonge mensen, een bloeiende jeugdharmonie.

Het harmonieorkest en de jeugdharmonie komen wekelijks bij elkaar voor een repetitie. Ondanks verplichtingen van de leden door het werk in een 24-uurs economie, studie en niet te vergeten gezins- en familieverplichtingen zijn deze bijeenkomsten goed bezocht. Dit komt de verenigingsband en onderlinge vriendschap zeer te goede. Bij diverse traditionele gebeurtenissen in de gemeenschap van Tegelen zoals Palmhöltjesoptocht, een aubade op Koningsdag, de intocht van Sint Maarten en Sint Nicolaas geeft de vereniging acte de presence. Ook luistert de harmonie ieder jaar de 1e H.Communieviering in de St. Martinuskerk op. Het muzikale hoogtepunt van Koninklijke Harmonie Sint Cecilia is het jaarlijkse Kerstconcert op Tweede Kerstdag. Naast solisten uit eigen orkest treden ook zangers of zangeressen of muzikanten van buiten de vereniging voor het voetlicht. Tevens wordt ieder jaar een zangkoor uit de provincie Limburg gevraagd medewerking te verlenen aan dit voor vele muziekliefhebbers aantrekkelijke concert.

Ook de jeugdharmonie, bestaande uit leerling-muzikanten en gevorderden, laat geregeld van zich horen. Op interne vieringen van de vereniging maar ook in het voorprogramma van concerten van Koninklijke Harmonie Sint Cecilia musiceert dit jeugdige orkest. Met deze opstap verwerven jeugdigen de vaardigheid in muziek maken. Tevens worden door het van jongs af aan spelen in een orkest sociale vaardigheden aangeleerd. Het werven van veelal jonge mensen om ze te scholen tot volwaardige muzikant, het samen muziek maken in orkestverband en daarnaast te werken aan een hechte verenigingsband ziet Koninklijke Harmonie Sint Caecilia Tegelen als haar belangrijkste taken. De repetities van het Groot Orkest zijn op woensdagavond van 19.30-21.30 uur in 't Zaelke. Als je interesse hebt of gewoon nieuwsgierig bent, ben je altijd welkom om een repetitie bij te wonen."

- "Harmonie Sempre Avanti bestaat uit een harmonie orkest, jeugdorkest, startersorkest en een slagwerkgroep. De vereniging telt 120 leden in de leeftijd van ca. 6 tot 92 jaar. Het harmonieorkest en jeugdorkest geven regelmatig concerten in en buiten Tegelen. Daarnaast levert het harmonieorkest een muzikale bijdrage tijdens de diverse lokale culturele activiteiten zoals de intocht van Sinterklaas, het Sint Maartensfeest en de Vastelaovend. Naast het muziek maken vinden er jaarlijks verenigingsactiviteiten plaats voor jong en ouder zoals een zomerbarbecue, het Caeciliafeest, een jeugdkamp en een familiedag. Nieuwsgierig? Kom dan gerust een keer kijken en luisteren tijdens onze repetitie op woensdagavond."

- "Kinderen zijn vaak op zoek naar een leuke hobby. Maar ze weten nog niet of ze liever een musicalster worden, toneel spelen, een instrument bespelen of toch liever zingen of dansen. Nu is er Music4All. Speciaal voor jonge kinderen brengt Music4All meerdere disciplines bij elkaar. Hierdoor kunnen ze van alles proeven en hoeven ze nu nog niet te kiezen. Zo ervaren ze zelf wat ze leuk vinden om te doen. Daarna weten ze beter een keuze te maken uit de instrumentale-, zang- of danslessen bij Kunstencentrum Venlo. Of misschien musicallessen bij Stichting Musical Stella Duce. Ook zouden ze deel kunnen nemen aan een jeugdopleiding van een van de harmonieën. Of ze kunnen gaan deelnemen aan de slagwerk- en trommellessen bij Slagwerkgroep DrumbeatZ. Om het nog leuker te maken zijn de lessen van Music4All groepslessen. Zo leren kinderen veel van én met elkaar. Er is veel variatie in de lessen. Er zijn twee cursussen voor twee verschillende leeftijdscategorieën. De lessen worden gegeven in De Haandert in Tegelen."

- Zorg: - In 2011 kwamen de eerste cliënten van verpleeghuizen Martinushof en D’n Erkenkamp in Tegelen in de nieuwe wijk De Nieuwe Munt wonen en samen met hen ook niet-cliënten. Het is een wijk voor jong en oud en de appartementen - voor mensen met én zonder zorg - liggen door elkaar. Naast de zorgappartementen wonen er mensen in groepswoningen, op de revalidatieafdeling, in Zorgcentrum St. Julia en bij Dichterbij, en is er het pand Cavalier voor kortdurend verblijf. Ook is er dagelijkse dagbesteding en dagbehandeling voor mensen van buiten De Nieuwe Munt. In totaal bestaat de wijk uit meer dan 300 bewoners en vele medewerkers van De Zorggroep.

- "In Het Annahuis in Tegelen zijn bewoners met dementie verzekerd van 24/7 gespecialiseerde dementiezorg in een kleinschalige setting. Hier wordt persoonlijke en betaalbare zorg samengebracht. Er wordt dagelijks vers gekookt en bewoners kunnen deelnemen aan meerdere activiteiten. Alles mag, niets moet. Anders dan in een regulier verzorgingshuis wordt op onze woonzorglocatie alles gedaan om de stap naar begeleid wonen zo klein mogelijk te maken. Het huis is knus ingericht en eigen meubels mogen worden meegenomen. Het mooiste is; wonen in Het Annahuis is betaalbaar voor iedereen!

Herinneringen en activiteiten. Het gebouw van Het Annahuis in Tegelen is een voormalige lagere school, waar veel bezoekers en bewoners nog herinneringen aan hebben. Naast het huis staat een groot insectenhotel en een muziekmozaïek. In de tuin staan borden met authentieke streekliedjes en er lopen dieren rond zoals konijnen en eekhoorntjes. In Het Annahuis worden veel gezellige activiteiten georganiseerd zoals een ritje door de regio op de duofiets, op zaterdag naar de markt, een boottocht over de Maas en een bezoek aan een dierentuin."

- "Zorghuis Tegelen ondersteunt mensen in het behouden en verbeteren van hun welzijn en gezondheid daar waar zij wonen. Kleinschalig wonen met de beste zorg. We zijn trots dat wij ook de mogelijkheid hebben en bieden om echtparen bij ons te laten wonen. Het behouden van de eigen regie en het open karakter (geen gesloten deuren) van onze locaties is voor veel mensen reden om bij ons te komen wonen, zeker als er sprake is van (beginnende) dementie. Bij veel zorgaanbieders komt men met deze indicatie al snel in een gesloten setting te wonen. Bewoners kunnen bij ons tot het einde van hun leven blijven wonen, tenzij zij zelf tussentijds willen verhuizen en mits de zorgvraag valt binnen onze in- en exclusiecriteria."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Tegelen.

Reacties

(4)

Beste,

Ik wil graag een wijziging doorgeven over een stukje wat u schrijft over het plaatsje Tegelen.
Bij de bezienswaardigheden schrijft u over de Hulsterhof, en over een projectontwikkelaar die een kantoorpand wilt bouwen, dit pand is inmiddels gebouwd naast het Hulsterhof.

Ik dacht ik geef het even door om de informatie up to date te houden.

Met vriendelijke groet,

Sabine

Dank voor uw actualisering! Ik heb het verwerkt. Bij alle 6.500 plaatsen ligt nu een stevige inhoudelijke basis, waar ik in totaal 10 jaar aan heb gewerkt. Mijn hoop en doel is vanaf nu dat lokale ingewijden met aanvullingen, actualiseringen en/of correcties de laatste puntjes op de i helpen zetten, dus dank hiervoor!

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Bij zorg is geen vermelding over de 10 jaar geleden gebouwde nieuwe wijk genaamd De Nieuwe Munt met zorgappartementen en een afdeling dementie. Ook zorginstelling Julia, pal naast deze wijk, wordt niet genoemd.

Dank voor uw aanvulling! Ik heb er een alinea over toegevoegd.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen