Terug naar boven

Status

- Sittard is een stad in de provincie Limburg, in de regio Westelijke Mijnstreek, gemeente Sittard-Geleen. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2000. Het is de hoofdplaats van de huidige gemeente.

- De gemeente Sittard is per 1-10-1942 vergroot met de gemeente Broeksittard en in 1982 met de gemeenten Limbricht en Munstergeleen.

- Voor de postadressen valt ook het dorp Broeksittard onder de stad Sittard. Verder valt ook een klein deel van de buurtschap Rosengarten onder de stad.

- Wapen van de voormalige gemeente Sittard.

Terug naar boven

Naam

In het Limburgs
Volgens Veldeke: Zittert. Blijkens de plaatsnaamborden heeft de gemeente voor de spelling Zitterd gekozen.

Oudere vermeldingen
1147 Sitter, 1157 en 1186 apud Siter, ca. 1135-1180 de Sithert, 1180 Zittart, 1215 Sittere, 1230 Sittert, 1335 Zyttert, 1360 Sittren, 1401 Sittart, 16e eeuw Sittard.

Naamsverklaring
Sîter ontstaan uit het Oudhoogduitse sîte betekent ‘bergflank’ (1), of ‘hoogte’ (nabij water). (3341)

Terug naar boven

Ligging

De stad Sittard ligt NO van en grenst aan de stad Geleen. De stad grenst verder in het O aan de Duitse plaatsen Millen (de ruïne van het Huis Millen, W hiervan, ligt wel binnen het stadsgebied), Tüddern en Wehr en het dorp Broeksittard, in het ZO aan de plaats Hillensberg in Duitsland, in het Z aan de buurtschap Windraak en het dorp Munstergeleen, in het W aan de dorpen Einighausen en Limbricht en in het N aan het dorp Nieuwstadt. De stad ligt verder NW van de steden Brunssum en Heerlen en het 'dorp in de stad' Hoensbroek, NO van het dorp Stein en Z van het dorp Susteren.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 heeft de gemeente Sittard 652 huizen met 4.061 inwoners, verdeeld in de gelijknamige stad 400/2.450 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Leijenbroek 60/395, Ophoven 70/486, Stadbroek 32/155 en Overhoven 90/575.

- In 2001 is de gemeente opgeheven en opgegaan in de gemeente Sittard-Geleen met 3.120 hectare, 21.134 huizen en 49.483 inwoners.

- Tegenwoordig heeft de stad ca. 16.000 huizen met ca. 37.500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Rond 5000 voor Christus gingen mensen wonen in het benedendal van de Geleenbeek. De grond was vruchtbaar genoeg om de overstap te maken van rondtrekken met wat vee, naar een vaste woonplek. Deze boerengemeenschappen werden de ‘Bandkeramiekers’ genoemd, naar de banden waarmee ze hun aardewerk versierden. Rond 900 zal Sittard vermoedelijk al een dorp zijn geweest. Rond die tijd wordt ook de schenking van het Graetbos (de latere Graetheide) door de Karolingische koning Swentibold gedateerd. In het jaar 1243 kreeg de nederzetting stadsrechten, geschonken door hertog Walram. In de late Middeleeuwen moet het een bloeiend stadje zijn geweest, onder andere blijkend uit een rond 1560 gebouwd imposant renaissancistisch stadhuis. Dit werd overigens in 1677, met een groot deel van de stad, in de as gelegd door de Fransen van koning Lodewijk XIV.

Sittard is Limburgs en Valkenburgs geweest, maar heeft vooral een fors stuk ‘Duitse’ geschiedenis. Vanaf 1400 is het eigendom van de hertog van Gulik (Jülich) en dat duurt tot 1794. Vanaf 1798 tot 1814 is het onderdeel van het Franse imperium, als onderdeel van het Departement van de Roer, met Aken als hoofdstad. In 1814 komen de kozakken de Sittardenaren bevrijden en in 1815 wordt de stad als laatste stad onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden. Toch duurde het nog lang voor de inwoners zich echt Nederlander voelden, want in 1830 was het een van de eerste steden waar de Belgische onafhankelijkheid werd uitgeroepen en in 1848 ijverden vele inwoners voor hernieuwde aansluiting bij Duitsland. In 1918, als de Belgen Nederlands Limburg weer opeisen, zijn de Sittardenaren inmiddels volledig vernederlandst, al is en blijft de tongval een Duits dialect.

Onderwijscentrum
In 1299 werd in Sittard een kapittel met 12 kanunniken gevestigd (in 2019 is een boek verschenen over de geschiedenis van dit St. Petruskapittel). De voor het koorgebed van de kanunniken bestemde mooie koorbanken in de Grote of St. Petruskerk dateren van rond het jaar 1400 en zijn daarmee de oudste van het land. Aan het kapittel was ook een kapittelschool verbonden. Het 17e eeuwse gebouw bestaat nog (Kerkplein). Ook later is de stad altijd onderwijsstad gebleven, met onder andere middelbaar onderwijs door jezuïeten en franciscanen, en hoger onderwijs door dominicanen en ursulinen. Ook nu telt de stad nog duizenden MBO- en HBO-studenten, onder meer aan de Fontys-hogeschool in een futuristisch gebouw aan de Mgr. Claessensstraat. Het middelbaar onderwijs is eveneens sterk ontwikkeld en heeft als kern de gemeenschap van scholen ‘Trevianum’, die jaarlijks bij de beste scholen van Nederland hoort.

Centrum van spiritualiteit
Sittard is vanouds een centrum van spiritualiteit geweest. Naast de vestiging van het kapittel telde de stad in haar geschiedenis ook vele kloosters. Vooral op het einde van de 19e eeuw en in het begin van de 20e eeuw kwamen er vele kloosters bij door de vervolgingen in Frankrijk en vooral Duitsland. De stad telt dan ook nog altijd enkele ‘moederhuizen’. De centrumfunctie komt ook tot uiting door de nog steeds bloeiende processies, met name die naar de St. Rosakapel eind augustus en naar O. L. Vrouwe van het H. Hart, maar ook door het feit dat maar liefst drie Sittardse religieuzen op de nominatie staan zalig verklaard te worden (deken Tijssen, zuster Maria Teresa Tauscher, pater Andreas Prévot).

Vesting
De combinatie van landbouw, veeteelt en handel zorgde ervoor dat Sittard al vroeg een belangrijke marktplaats werd. Dit had ook met de ligging te maken. Wegen liepen van oost naar west (tegenwoordig Duitsland en België) en later, na de Napoleontische tijd, werd rond 1840 ook de noord-zuid route (Venlo-Maastricht) versterkt. Deze strategische ligging heeft de stad geholpen bij haar verdere ontwikkeling. Handel zorgt voor rijkdom die beschermd moet worden, zeker in woelige tijden zonder een centraal landsbestuur. De stad had veel vestingwerken die goed onderhouden werden. Ondanks deze inspanningen werd de stad steeds opnieuw veroverd, verwoest en geplunderd. Blijkbaar was er heel wat te halen! Na elke ramp werd alles zo veel mogelijk opnieuw opgebouwd. De veerkracht van de oude stad bij tegenslag is een goede leerschool geweest voor latere tijden. (3341) (© van het hoofdstuk Geschiedenis: stadsarchivaris Peer Boselie)

Archeologie
- Archeologen hebben in 2003 achter de Stadsschouwburg aan de Rijksweg-Zuid in Sittard een historische urinekuil gevonden. Het is voor de eerste keer dat een leerlooierskuil in Nederland bij opgravingen is blootgelegd. De leerlooierskuil, ook Schlitzgrube genoemd, stamt uit het bandkeramische tijdperk. De kuilen werden rond 5000 voor Christus gevuld met urine. In de spitse kuilen werden vervolgens huiden gehangen, zodat het leer soepel bleef. De archeologen gaan er vanuit dat met het blootleggen van de leerlooierskuil de oostgrens van een oude nederzetting is gevonden (er zijn resten aangetroffen van ca. 60 woningen). De urinekuilen werden namelijk vanwege de stankoverlast altijd buiten de nederzetting gegraven.

- Archeologen hebben in juli 2010 in een bouwput in Sittard naar eigen zeggen spectaculaire vondsten gedaan uit het stenen en ijzeren tijdperk en de Romeinse tijd. De vondst geeft onder meer tot nog toe onbekend zicht op wat de eerste landbouwers van Nederland 7000 jaar geleden verbouwden en in welk landschap zij leefden. In enkele voormalige beekgeulen van de huidige Geleenbeek aan de Odasingel vonden de onderzoekers grote hoeveelheden afval uit de Romeinse tijd (vanaf Christus tot de vierde eeuw), de ijzertijd (300 voor Christus tot de Romeinse bezetting) en het stenen tijdperk (5000 voor Christus). Dat afval geeft inzicht in hoe de mensen toen leefden. Omdat dit afval altijd onder de grondwaterspiegel heeft gelegen, zijn organische voorwerpen als bot en plantenresten goed bewaard. Dat is nationaal en internationaal zeer zeldzaam en in het geval van het stenen tijdperk zelfs uniek, aldus de archeologen. Het vroegere stroomgebied van wat nu de Geleenbeek heet, leverde niet alleen drinkwater, vis en snel transport, maar diende ook als riool en stortplaats van de naburige nederzettingen.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Sittard, kun je terecht bij de volgende instanties:

- Sinds september 2018 is er het nieuwe Erfgoedcentrum De Domijnen, met daarin de museale functie* (voorheen Stedelijk Museum Het Domein) en de archieffunctie. Ook de studiezaal van het Archief is in het Erfgoedcentrum aan de Kapittelstraat gevestigd. Een ander deel van het Erfgoedcentrum is voorbehouden aan wisseltentoonstellingen, altijd vanuit historisch perspectief. Openingstijden: Studiezaal Archief: dinsdag t/m vrijdag van 11:00-17:00 uur. Erfgoedcentrum en tentoonstelling: dinsdag t/m zondag van 11:00-17:00 uur. * In de permanente expositie maak je kennis met de rijke historie van de huidige gemeente. 24 unieke topstukken - allemaal afkomstig uit deze regio - vertellen samen het verhaal van de gemeente. Een verhaal van voorspoed en tegenslag, van oorlog en vrede, van leven en dood, van autochtonen en nieuwkomers, en van geloof en bijgeloof. Laat je meenemen, vanaf de steentijd tot het heden, in dit prachtige verhaal.

De afdeling Hedendaagse Kunst is voornamelijk gericht op de internationale avant-garde die een brug slaat tussen de antropologische en kunsthistorische benadering in mondiaal perspectief. Vooral jonge helden en hun oudere artistieke voorbeelden staan hier centraal. Nieuwsgierigheid, eigenzinnigheid en creativiteit zijn belangrijke kenmerken. Nieuwsgierigheid naar ontwikkelingen in de hedendaagse kunst en naar de manier waarop kunstenaars zich steeds opnieuw uitspreken over de wereld van vandaag, ieder in zijn/haar eigen onnavolgbare beeldtaal. Maar ook naar de economische, politieke en culturele context van die artistieke ontwikkelingen, in internationaal perspectief en naar de betekenis daarvan op lokaal niveau. Zo wordt steeds opnieuw een spannende ontmoeting tussen de stad en de wereld tot stand gebracht. Deze afdeling heeft een eigen plek in het multifunctionele complex Ligne.

- "Vereniging Sittards Verleden is er voor iedereen die belangstelling heeft voor het verleden van stad en streek. Waar houden wij ons zoal mee bezig?: de uitgave van het tijdschrift Sittards Verleden met korte, educatieve en interessante artikelen over de geschiedenis van de stad, omlijst met foto’s van vroeger en nu; het geven van lezingen over allerlei facetten van dat verleden; het organiseren van interessante excursies in en buiten de regio; betrokkenheid bij het periodieke monumentenoverleg met de gemeente; het doen van onderzoeken samen met het stadsarchief; het kritisch volgen van stedelijke bouwplannen in het historisch zo waardevolle gebied; permanent onderzoek over het vroegere Sittard op verschillende terreinen; daarbij beperken wij ons niet tot de binnenstad, maar hebben wij ook oog voor de wijken; samenwerking en afstemming met instellingen, verenigd in de Federatie Historie Sittard-Geleen-Born, alsmede met archief en historisch museum van Erfgoedcentrum De Domijnen.

Wij hebben meerdere werkgroepen van vrijwilligers/leden, die zich bezighouden met zaken als: bouwhistorie, mondelinge historie, schriftelijke bronnen, kruisen en kapellen en geheime tuinen. Wij streven ernaar de resultaten van hun onderzoeken wereldkundig te maken door het geven van lezingen, publicaties en het verlenen van medewerking aan projecten, die verband houden met de historie van de stad. Actueel is momenteel het onderzoek dat onze vereniging verricht naar het woonverleden van de Sittardse binnenstad. We proberen een ‘dossier’ van elk pand te maken. Naast bouwkundige informatie willen we daarin ook opnemen historische gegevens over eigenaren, hun bezittingen, gewoonten en gebruiken. Hiervoor worden ook gegevens gebruikt die we kregen door het interviewen van (meestal) oudere Sittardenaren. Het geheel wordt aangevuld met foto’s, tekeningen en andere daarbij behorende zaken. Eén ding is in ieder geval zeker: de zoektocht naar de pandenhistorie is ongewoon spannend, af en toe verrassend en bepaald niet alledaags. Daarnaast hebben wij dus belangstelling voor diverse wijken, de persoonlijke historie van de bewoners en hun woonomgeving. Om het contact met de bewoners te versterken, houden wij door het jaar heen divers wijkgerichte bijeenkomsten. Ook werken we mee aan tentoonstellingen of manifestaties waarin een bepaalde buurt of wijk centraal staat."

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "Zitterd Revisited is een totaalvisie van architect Jo Coenen voor een integrale en duurzame vernieuwing van het stadscentrum. Uitgangspunt van alle vernieuwing is het respecteren en versterken van het historisch karakter van de binnenstad. Want dáár ligt de kracht van Sittard. En daarmee ook de basis voor alle verdere vernieuwing. De visie gaat onder meer uit van herstel van de oorspronkelijke elementen van de historische binnenstad waar mogelijk, zoals grachten, wallen en schootsvelden. Als het project in 2025 klaar is, moet de stad weer een regionaal ontmoetingscentrum zijn met een bovenregionale winkelfunctie.

Dat alles gaat natuurlijk niet van vandaag op morgen. Binnenstedelijke gebiedsontwikkelingen zijn meerjarige processen. Het gaat om hele grote ingrepen. Die doe je niet in vijf of tien jaar, daar gaan meerdere decennia overheen. Er spelen voortdurend ontwikkelingen die van invloed zijn op het project. Daarom blijven we studeren op de invulling van Zitterd Revisited. Of zoals supervisor Jo Coenen zei: "Ondanks dat het allemaal lang duurt, wordt het er niet slechter op. Snel gescoord is vaak geen garantie voor kwaliteit. Zeker niet bij het ontwikkelen van een stad. Wij maken dankbaar gebruik van de tijd om onderzoek te doen. Naar alles wat langs komt. Want in Zitterd Revisited moet het beste van Sittards burgerdom landen.""

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De stad Sittard heeft 170 rijksmonumenten (waarbij het Nederlandse deel van de Millenermolen en de daarbij gelegen ruïne van Huis of Kasteel Millen met toebehoren t/m 2005 onder het dorp Nieuwstadt vielen, en in 2006 middels grenscorrectie - de grens is toen langs de N297 getrokken - onder de stad zijn komen te vallen).

- Sittard heeft 123 gemeentelijke monumenten.

- De Basiliek O.L. Vrouw van het H. Hart (Oude Markt 3) is de eerste kerk in ons land die de titel ‘basiliek’ heeft gekregen. Tegenover de basiliek, maar er onverbrekelijk mee verbonden, staat het Mariapark. Dit is een in neogotische stijl gebouwde bedevaartskruisgang. Deze is in 1891 gebouwd om de grote stroom bedevaartgangers naar de basiliek op te vangen.

- De voorgevel van de Sint Michielskerk of Paterskerk (1668, Oude Markt) is in Zuid-Nederlandse barokstijl. Het stenen leeuwtje bij de ingang is een herinnering aan een gebeurtenis uit 1938. Tijdens de hoogmis ontsnapten uit een circus op de Markt twee leeuwen. Eén ervan liep rustig de overvolle kerk binnen en ging lekker op het altaar liggen.

- De Grote Kerk of Sint Petruskerk, gelegen in het hart van het stadscentrum, is vooral bekend door haar 80 meter hoge toren, waarin zich een klokkenspel bevindt van 50 klokken. De geschiedenis van de kerk gaat in ieder geval terug tot rond 1000. Ter hoogte van het huidige St. Jozefkoor stond een uit maaskeien opgetrokken zaalkerkje, de kern van het dorpje Sittard dat zich ontwikkelde bij een motteburcht. In de loop der tijd is de kerk vergroot. In 1299 werd een kapittel aan de kerk verbonden. In 1857 restaureerde architect Pierre Cuypers de afgebrande kerk. De Petruskerk is een kruisbasiliek en een typisch voorbeeld van Maaslandse gotiek. De koorbanken (ca. 1400) zijn de oudste van het land.

- De Hervormde kerk (Gruizenstraat) is de voormalige protestantse schuilkerk. Dat is bijzonder omdat het bij schuilkerken meestal om katholieken, doopsgezinden of remonstranten gaat, die in de tijd van de Republiek in het geheim bijeen moesten komen. De reden van de protestantse schuilkerk was als volgt: De landsheer van Sittard was (ook) hertog van Gulik. Aan de landsheer lag het ook welke religie er in een bepaald gebied geoorloofd was. Pas in 1672 kwam er een ‘Religionsvergeleich’ tussen hertog Philip Willem van Gulik en Berg en keurvorst Frederik Willem van Brandenburg. Hierbii werd vastgesteld dat in Urmond en Sittard vrije uitoefening van de protestantse eredienst mogelijk werd. In de praktijk gebeurde dit natuurlijk al eerder. De kerk is in de 17e eeuw als brouwerij gebouwd om te verbergen dat er godsdienstoefeningen werden gehouden. Vandaar dat de kerk de naam Bierkerk kreeg. Boven de ingang staan 2 jaartallen door elkaar: 1637, het jaar van de bouw en 1680, het jaar van herstel na de grote stadsbrand. (3343)

- St. Rosakapel, in de parochie van St. Petrus en St. Michaël (op de kruising van de Kollenberg met de Kapellerweg). Gebouwd in 1675. Toegewijd aan de eerste Zuid-Amerikaanse vrouwelijke heilige; Sint Rosa. Op haar voorspraak hield een besmettelijke ziekte op, die in de jaren 1668 en 1669 woedde. Als dank beloofde het stadsbestuur een kapel te bouwen en er jaarlijks een dankprocessie naar toe te houden. Ter gelegenheid van de zaligverklaring van Rosa van Lima in 1668 kwamen bedevaarten naar Sittard op gang, ter verering van de nieuwe stadspatrones. Haar heiligverklaring volgde spoedig: in 1671. Zij fungeerde en fungeert in de stad en een deel van overig Limburg nog steeds als beschermheilige tegen besmettelijke ziekten, jicht, roos en astma. De jaarlijkse Sint Rosaprocessie naar de Kollenberg, op de laatste zondag in augustus, vormt nog steeds een belangrijk eerbetoon.

- Mariakapellen in Sittard.

- Het Kapittelhuis op Kapittelstraat 4 (er zijn verschillende kapittelhuizen in de stad) is een voormalige woning van een van de kapittelheren van de collegiale kerk van St. Petrus Stoel van Antiochië. Het kapittel, dat heeft bestaan van 1299 tot 1802, bestond uit maximaal twaalf kanunniken. Na enige tijd gezamelijk in een klooster of munster te hebben gewoond, bouwden de kapittelheren in hun immuniteit hun eigen kapittelhuizen. Dit huis is opgetrokken uit baksteen en stamt uit de tweede helft van de 17e eeuw (vermoedelijk van na de stadsbrand van 1677). Dit woonhuis is wellicht het mooiste onder de kleine monumenten die Sittard nog bezit. Het pand is in 1977 door de Stichting Jacob Kritzraedt gerestaureerd. (3153)

- Het Kritzraedthuis (Rosmolenstraat 2) is in 1620 door een rentmeester gebouwd in Maaslandse renaissancestijl. Het huis is genoemd naar en daarmee een eerbetoon aan priester Jacob Kritzraedt, die rond 1640 als eerste de geschiedenis van deze regio heeft beschreven.

- Het vakwerk-woonhuis aan de Markt 20 is gebouwd omstreeks 1535. Het gebouw is voorzien van overgebouwde bovenverdiepingen en bezit fraai bewerkte hoekschoren en hoekuitkragingen. In 1972 is dit eerste gerestaureerde pand van de Stichting Jacob Kritzraedt op feestelijke wijze in huur overgedragen aan bierbrouwerij Heineken. Uit historische overwegingen is het pand, dat landelijk gezien van bijzondere betekenis is, een aanwinst voor de stad. Het geniet dan ook terecht veel belangstelling. We mogen gerust stellen dat door de restauratie het aanzicht van de Markt in belangrijke mate is verbeterd. Het typerende van een marktplein, met zijn kenmerkende bedrijvigheid, vertier en sfeer, alle graadmeters voor de leefbaarheid van een binnenstad, heeft mede hierdoor ongetwijfeld aan karakter en betekenis gewonnen. (3153)

De vakwerkwoningen aan de Gruizenstraat 7 en 9 hebben een overgebouwde verdieping en een overstekend dak. Een van de deurdorpels vermeldt ‘Anno Domi 1593, waaruit kan worden afgeleid dat deze woningen de stadsbrand van 1677 hebben kunnen weerstaan. De panden zijn in 1978/1979 door de Stichting Jacob Kritzraedt gerestaureerd. Thans zijn de panden in bezit van de Kerkvoogdij van de Hervormde Gemeente Sittard. (3153)

- Het pand Den Tempel aan de Gruizenstraat 27 is een voormalige stadshoeve (in de betekenis van boerderij binnen de stadswallen gelegen) annex mouterij-bierbrouwerij. Aan de zijde van de Rosmolenstraat bevindt zich het ankerjaartal 1652. Deze ‘boerderij binnen de wallen’ is gebouwd van baksteen om een binnenplaats en voorzien van een krulgevel. De aanwezigheid van een inrijpoort aan de voorzijde is altijd een aanwijzing dat het gebouw als woonhuis en tevens als bedrijfsruimte bedoeld was. De inrijpoort verleent dan toegang tot de omsloten binnenplaats van de boerderij waaromheen het woonhuis, de stallen en bergplaatsen gegroepeerd zijn. Het pand is in 1975-1977 door de Stichting Jacob Kritzraedt gerestaureerd. Thans is in het pand een café-restaurant gevestigd. (3153)

- Restanten van de oude vestingstad Sittard:
De eeuwenoude aarden wal omvat nog steeds meer dan driekwart van de binnenstad, met een nog ouder bastion, fort Sanderbout. Fort Sanderbout (dicht bij de Markt) kan van binnen alleen bezocht worden onder leiding van een gids. Het fort maakte in vroeger tijden (15e en 16e eeuw) onderdeel uit van de vestingmuren van de stad. Het had tot doel de stad te beschermen en met name aanvallen op de vestingmuren af te slaan. Het fort is in 1937 en 1985 gerestaureerd.
De Agnetenwal is eind 16e eeuw tegen de oude stadsmuur opgebouwd, omdat een aarden wal beter dan een stenen muur bestand was tegen de ijzeren kogels.

- In 1964 zijn de destijds onbewoonbaar verklaarde 17e eeuwse woningen Ophoven nr. 3 en 5 door de Stichting Jacob Kritzraedt aangekocht, om te voorkomen dat deze huisjes, die reeds in ernstig verval verkeerden, verloren zouden gaan. Zowel de huizen zelf - het zijn prachtige voorbeelden van Maaslands vakwerk - als de ligging bij de ingang van Ophoven aan de binnenstadzijde, vormen met de omgeving een rustiek geheel dat het waard is behouden te blijven. Sinds 1977 is dankzij de inspanningen van de stichting het gehele hofje met de nrs. 3 t/m 13 als monument erkend. De fraai gerestaureerde panden vinden gretig aftrek bij de huurders. Het geformeerde hofje, aan de straatzijde gesloten door een aangepast ijzeren hek, vormt zeker een verfraaiing van het overigens kwetsbare stadsbeeld ter plaatse. (3153)

- Vlak voor de aftakking van de Molenbeek lag op de Geleenbeek de Ophovenermolen. Het feit dat deze molen een leen vormde van de mankamer (leenhof) van kasteel Born duidt op een hoge ouderdom, die mogelijk teruggaat tot de tijd van Walram de Rosse van Valkenburg, heer van Sittard en Born (1301), of de heren van Born zelf, die rond 1290 hun macht zagen wegkwijnen. Watermolens konden voor diverse doeleinden gebruikt worden: voor het malen van graan, het persen van olie, het bewerken van textiel of huiden of voor het zagen en slijpen. De Ophovenermolen wordt in 1481 graan- en oliemolen genoemd. Ook aan het begin van de 18e eeuw is dit nog zo en vindt men de toevoeging dat het geen volmolen meer is. Expliciet wordt telkens vermeld dat de Ophovenermolen geen banmolen was, zoals de graanmolen in de binnenstad. Na het overlijden van het laatste molenaarsechtpaar ging de molen, die al jaren niet meer in gebruik was, in 1973 in eigendom over naar Stichting Jacob Kritzraedt. Restauratie volgde in 1976, maar door wateroverlast ten gevolge van een onweersbui in 1983 werden het waterrad en het gangwerk zwaar beschadigd. Na 15 jaar stilstand kan door de restauratie van 1998 het waterrad weer als vanouds draaien. In het molenhuis is een restaurant gevestigd. (3153)

- De beroemde cartograaf Mercator, afkomstig van het acht kilometer oostelijker gelegen Gangelt (Duitsland), heeft in de 16e eeuw persoonlijk de plek voor de Stadbroekermolen (watermolen) uitgezocht. De molen is in de jaren negentig geheel gerestaureerd en heeft 16e-20e eeuwse bouwelementen.

- Hoeve Lahrhof (Lahrstraat, wijk Lahrhof) werd reeds vermeld begin 15e eeuw. Typisch Limburgse bakstenen carréboerderij, al eeuwen witgeschilderd. De hoeve is lange tijd bewoond geweest door landadel. Het huidige gebouw vertoont bouwsporen uit de 16e t/m de 20e eeuw. Vroeger was zij omsloten door een gracht, enkele resten zijn daarvan nog zichtbaar. Het westelijk deel dateert uit 1760, het oostelijk deel is ouder, maar is enkele keren verbouwd. Tot de hoeve behoorden in 1526 tuin, weiden en akkerland ter grootte van 54 bunder. 17e eeuwse smidse met zeer waardevol eveneens 17e eeuws houten wegkruis (het originele corpus bevindt zich in museum Het Domein). De Lahrhof was een leengoed. In de 17e eeuw werd de hoeve gesplitst om pas in 1986 weer verenigd te worden. Thans is de hoeve eigendom van de 'Weldadige Stichting de Limpens'. Tegenover de hoeve ligt een in ere herstelde hoogstamboomgaard.

- In 2003 heeft Jos Brink het beeld (op ongeveer ware grootte) van de in Sittard geboren Toon Hermans onthuld. Het beeld van de Haagse kunstenaar Loek Bos staat bij de Stadsschouwburg.

- Hervormde begraafplaats.

- Britse oorlogsbegraafplaats.

- Gevelstenen in Sittard.

- De Bernadettekerk uit ca. 1950 is sinds november 2010 gesloten voor erediensten. De kerk wordt omgetoverd tot een urnenhof. Het is volgens de Sittardse deken Wilbert van Rens de eerste kerk in Nederland die een herbestemming krijgt als onderkomen voor urnen.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- De Sint Joep Jaarmarkt (19 maart, sinds 1803) is de grootste Jaarmarkt van Nederland met o.a. nog de echte ouderwetse standwerkers.

- Carnaval. - 't Kanon van 't Balkon is de jaarlijkse artiestenparade op Carnavalszaterdag, die de Zittesje Vastelaovend inluidt. - Een van de oudste carnavalsverenigingen in Limburg, de in 1881 opgerichte CV De Marotte, organiseert ieder jaar een drukbezochte Vasteloavond in Sittard. Hoogtepunt is de optocht op zondag waar de inwoners verkleed naar gaan kijken.

- Kennedymars op paaszaterdag. 80 km lopen. Wedstrijdklasse en recreatieklasse.

- Parkfestival (Koningsdag).

- Op een zondag in mei (in 2020 voor de 11e kee) is er vanuit Sittard jaarlijks de toertocht voor wielrenners “Rit naar de Gladiolen”. Het betreft een mooie rit door Zuid-Limburg en een unieke kans om bekende en minder bekende wegen en paden in de streek te ontdekken. De afstanden waar je uit kunt kiezen zijn 65, 105 en 130 km. Na de eerste lus van 65 km kom je terug bij het Fortuna Stadion, waar een pauze kan worden ingelast en sportdrank en voeding klaarstaat.

- Voorjaarskermis (rond een weekend begin juni) op de Markt.

- Sacramentsprocessie (op een zondag in juni).

- Musada Multicultureel Festival (op een zondag in juli) op de Markt.

- Zomerbraderie (op een donderdag in augustus) in het centrum van Sittard.

- Sint Rosa Festival (rond een weekend eind augustus). Nostalgisch festival op de Markt en elders in het centrum van Sittard. Tegelijkertijd is er een Nostalgische Kermis.

- De Sint Rosaprocessie naar de Kollenberg wordt gehouden op de laatste zondag in augustus. Zie verder bij Bezienswaardigheden > Kapellen.

- Sittard Klassiek (zondag begin september) is een toertocht voor klassieke auto's.

- Kermis Broeksittard (op een zondag in september).

- In de meeste plaatsen duurt een Oktoberfest 'maar' een avond, hier duurt Oktoberfeest Sittard een hele wéék! (half oktober, in 2020 voor de 16e keer). "In de afgelopen jaren is het Oktoberfeest van een plaatselijk evenement (met één circustent en een kermis) uitgegroeid tot het grootste najaarsfeest van het Zuiden. Ons Oktoberfeest is zelfs opgenomen in de wereldwijde Top 10 van Oktoberfeesten! Vier gigantische feestpaviljoens, twee originele Almhütten, een mega kermis, parades, nevenactiviteiten voor jong en ouder zorgen voor een geweldig evenement waar de gehele gemeenschap bij betrokken is. De Sittardse burgerij hult zich massaal in Dirndl en Lederhosen en ondernemers kleden hun winkel aan in oktoberstijl.

Hoe is Oktoberfeest Sittard ontstaan? In 2004 adviseerden de kermisbonden de gemeente om de voorjaarskermis bij wijze van tweejarige proef te verplaatsen naar de herfstvakantie. De voorjaarskermis vond namelijk té kort na de Gelaender Kirmes plaats, waardoor de bezoekersaantallen achterbleven. Ook in de regio was er een overkill aan evenementen in de periode van juni t/m september, terwijl oktober nog genoeg ruimte bood voor evenementen en activiteiten in de gemeente. Omdat in de herfstvakantie weinig in deze regio georganiseerd werd en de ondernemers de kermis wilden koppelen aan een koopzondag, is het verzoek van de kermisbonden gehonoreerd. Om een gevarieerd aanbod te kunnen bieden en de bezoekersaantallen te laten stijgen, is de Oktoberkermis uitgebreid naar twee pleinen: de Markt en de Schootsvelden. Naar idee van gemeentelijk evenementenorganisator S. Schurgers werd er een groot randprogramma in Duitse stijl aan gekoppeld als concept dat onderscheidend was in land en regio en aansloot bij het karakter van Sittard. Het evenement bleek meer dan succesvol. Ieder jaar werd het Oktoberfeest stukje bij beetje uitgebreid en tot op heden heeft elke editie een of meerdere nieuwe elementen er bij gekregen die door de bezoekers van het Oktoberfeest worden omarmd."

- Wèntjerdruim is een winterse droomwereld in de historische binnenstad van Sittard, met vele evenementen en activiteiten, van half december tot begin januari.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Middels de pagina onder deze link kun je een stadswandeling maken door het centrum van Sittard, waarbij een 60-tal objecten in tekst en beeld wordt toegelicht. Je kunt ze natuurlijk ook gewoon thuis achter je pc lezen.

- "De steden van de gemeente Sittard-Geleen worden door veel mensen vooral geassocieerd met industrie. Groen wordt alleen verbonden met de ‘buitendorpen’. Insiders weten echter dat in Geleen veel straten en wijken (juist ook de straten waar voorheen mijnwerkers woonden!) een erg groene uitstraling hebben, en opvallend weinig mensen weten dat Sittard van oudsher heel veel, en voor velen onbekende groene oases heeft, midden in de stad. Oases met boeiende verhalen! De Werkgroep Geheime Tuinen, een van de werkgroepen van Vereniging Sittards Verleden, doet onderzoek naar deze tuinen en andere groenstructuren. De werkgroep wil je graag meenemen achter de coulissen en je laten zien hoeveel groen er in de stad is en hoe verrassend divers dit stadsgroen is. De werkgroep presenteert de tuinen door de geschiedenis van het groen te combineren met de verhalen er omheen. Verhalen van dichters, zangers en bokkenrijders, van lief en van leed. Hierdoor ontstaat een ‘groen verhaal van de stad’. Dit verhaal wordt vervolgens verteld middels rondleidingen, in gedrukte en digitale vorm en gevisualiseerd in o.a. objecten met ‘meerwaarde’.

Iedere 1e zaterdag van de maand is er een rondleiding door de Geheime Tuinen. Vertrek om 11.30 uur in de Jardin d’Isabelle (via steegje naast de Michielskerk aan de Markt bereikbaar). Duur ca. anderhalf tot twee uur. Bij de VVV-vestiging en de boekhandels in de stad is voor het luttele bedrag van € 3,-- “De Geheime Tuinen van Sittard, onverwachte groene oases en hun verhaal” te koop. Dit zeer handzame en fraai geïllustreerde boekje is bedoeld voor mensen die op eigen gelegenheid en op het moment dat hen het beste uitkomt de “Geheime Tuinen" willen bezoeken. Maar het is ook heel geschikt om thuis (na) te lezen over de geschiedenis of de verhalen die bij de tuinen horen. En... je kunt het aan familie, vrienden en kennissen geven om laten zien hoeveel moois Sittard eigenlijk te bieden heeft! Ook is er een box met verhalen speciaal gericht op kinderen verschenen, geschreven en geïllustreerd door lid van de werkgroep Conny Bijdevier. Te koop bij de VVV en de boekhandels in de stad, voor de prijs van 5 euro. Een aanrader!"

- Zorgboerderij en Kinderboerderij Ophovenerhof is een klein gemengd bedrijf waar mensen met een verstandelijke handicap werken. De imposante carréboerderij is gebouwd in 1406 en gerestaureerd in 1991. Op de kinderboerderij kunnen kinderen tussen de ezels, schapen, geiten, kippen en hangbuikzwijntjes lopen. Voor de allerkleinsten zijn er cavia's en konijntjes. Rondom de boerderij ligt een hoogstamboomgaard. In april en mei is het een prachtig gezicht om deze boomgaard in volle bloei te bewonderen. Diverse soorten fruit zoals appels, peren, kersen en pruimen worden hier in de zomer geoogst. De imkerij is te bezichtigen. In het bakhuis wordt ambachtelijk gebakken. De oven wordt opgestookt met sjanssen. Dit zijn takkenbossen die worden gebundeld en voor later gebruik worden opgeslagen. De producten variëren van diverse soorten brood tot broodjes, linzenvlaai, knapkoek, speculaas en andere seizoensgebonden bakproducten. Al deze producten en nog veel meer lokale en streekproducten zijn verkrijgbaar in de Boerderijwinkel. Ophovenerhof op Facebook.

- De Schwienswei is een natuurgebied aan de rand van Sittard, aan de Duitse grens bij Tüddern. Ingangen aan de Tudderenderweg en de Sportcentrumlaan. De Rode Beek en de Geleenbeek lopen door het gebied en er is een grote, natuurlijk aangelegde visvijver. Door het natuurlijk karakter en beheer is er een grote verscheidenheid aan planten en dieren te vinden.

- Zwembad De Nieuwe Hateboer.

- Stadspark Sittard is gelegen op loopafstand van het centrum. Mooi park waar je kunt wandelen en vissen. Er is ook een eendenvijver met een prachtige fontein.

- Pitboel Theater is gelegen in het Limbrichterveld. Het biedt onderdak aan allerlei talent en talentontwikkeling.

- De naam Kollenberg (ook wel Kolleberg) betekent letterlijk: de berg van de toverkol, omdat "kolle" toverheks is. De Kollenberg is een 'kapelberg'. In 1675 is de Sint Rosakapel op haar hoogste punt gebouwd ter ere van de Stadspatronesse van Sittard, Rosa van Lima. Jaarlijks trekt op de laatste zondag van augustus nog altijd de Sint Rosaprocessie naar deze kapel. De kapel was ten tijde van de bokkenrijders een verzamelplaats waar de bandieten samenkwamen. Verder staan er 7 wegkapelletjes, de 'voetvallen', die het lijden van Jezus uitbeelden, en een monument voor een Amerikaanse piloot die in 1944 op de Kollenberg is neergestort.

De Kollenberg is verder bekend vanwege het daar plaatsvindende carnavalsritueel Maske Begrave, alsmede vanwege van het jaarlijkse krombroodrapen. Het natuurschoon op de Kollenberg staat al jaren onder druk van de oprukkende bebouwing. De in 1995 opgerichte Stichting Behoud Kollenberg zet zich in voor behoud van het natuurschoon. Enkele successen van de stichting zijn de teelt van speltgraan en het Memoriebos. Ook is op de Kollenberg de eerste film Flodder opgenomen. De dure woningen die in de wijk staan waren een relevant decor. De latere films en de tv-serie zijn elders opgenomen. Op de Facebookpagina 'Vrienden Schwienswei en Kollenberg' vind je in tekst en beeld actuele informatie over deze twee natuur- en recreatiegebieden.

- Waterschap Limburg, de gemeente Sittard-Geleen, de Provincie Limburg en Natuurmonumenten werken nauw samen aan de herinrichting van het Geleenbeekdal tussen de Middenweg in het Z en de Schwienswei in het N van Sittard. De herinrichtingwerkzaamheden starten naar verwachting in het laatste kwartaal van 2018. Onderdeel van de werkzaamheden voor de eerste fase van het project, van de Middenweg tot aan de Agricolastraat, zijn onder meer de herinrichting van 1,5 kilometer Geleenbeek om wateroverlast en droogteschade te voorkomen, restauratie van een deel van het rijksmonumentale Stadspark, hoogwaterbescherming bij de Ophovener Molen en het herstel van de molenvijver en de aanleg van 2 vispassages en 5 km wandel- en fietspaden met 5 bruggen in een natuurgebied van 6 ha.

Binnen de gemeente zijn de deeltrajecten Sint Jansgeleen-Biesenhof, Beekstraat-Lintjesweg in Munstergeleen en het traject Lintjesweg-Middenweg al uitgevoerd. Het doel van dit deel van het herinrichtingproject is om een voor mens en dier aantrekkelijk landschap te realiseren waarin de Geleenbeek haar natuurlijke loop terugkrijgt. Zo wordt de waterkwaliteit verbeterd en tegelijkertijd de bergingscapaciteit van het beekdal vergroot, zodat er minder kans is op wateroverlast én droogteschade in het centrum van Sittard. (bron: Waterschap Limburg, 2-3-2018)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Sittard, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Sittard (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Lokale links: - Sittard linkspagina.

- Wijk- en buurtsites en -verenigingen: - Wijk Sanderbout. - Buurtcomité de Kolleberg organiseert en initieert een 2-jaarlijks Buurtfeest en neemt jaarlijks met een groep en een praalwagen deel aan de carnavalsoptocht.

- Wijkcentra: - Eind 2016 is in de wijk Sanderbout het nieuwe MFC Ónger de 2 tores gereedgekomen. Wethouder Leon Geilen zei bij de feestelijke opening onder meer: "Het rijke verenigingsleven is nu ook voor de toekomst verzekerd van onderdak in een fantastisch multifunctioneel centrum. Een echte aanwinst voor de wijk.” Wethouder Noël Lebens vulde aan: “Met de herbestemming van de Gemmakerk blijft een markant en beeldbepalend gebouw gelukkig voor Sanderbout behouden.” De naam ‘Ónger de 2 tores’ kwam als winnaar uit de bus bij de naamwedstrijd voor het MFC en is bedacht door dhr. en mevr. Oldewurtel. Tussen 2011 en 2016 is in het kader van de herstructurering van MijnZuid intensief ingezet op verbetering van wonen, cohesie en voorzieningen in Sanderbout. Door de woningbouwplannen moest de oude gemeenschapsvoorziening verdwijnen. Daarom is gekozen om de voormalige Gemmakerk te herbestemmen tot MFC.

- Muziek: - "Ons zal de vriendschap steeds verbinden, de kunst in ons vereerders vinden". Deze lijfspreuk van Philharmonie Sittard, lokaal ook bekend als "de Phil", prijkt langs de balustrade in het Philgebouw vlak bij de Markt. Vriendschap, gebaseerd op zo goed mogelijk samen musiceren, is de kracht van de vereniging. Bij de oprichting in 1887 was het doel "aan de Sittardse bevolking enige aangename winteravonden te verschaffen". Men begon met 12 muzikanten. Tegenwoordig telt de harmonie ruim 80 muzikanten. Daarnaast maken 25 muzikanten deel uit van het slagwerkensemble, dat tevens de rol van drumband vervult. En dan zijn er ook nog ca. 20 kinderen in de vooropleiding en 50 jeugdige muzikanten in het leerlingenorkest en de jeugdharmonie. De Phil is met 200 leden een van de grootste muziekverenigingen in de regio. De natuurlijke aanwas van nieuwe muzikanten in het harmonieorkest bestaat voornamelijk uit doorstroom vanuit de jeugdorkesten.

- Muziekcorps St. Barbara is opgericht in 1952. Deze Sanderboutse vereniging bestaat uit een fanfarekorps en een drumband. De repetities worden gehouden in het MFC (de voormalige Gemmakerk) te Sanderbout.

- "Synoidos is een gemengd koor met ca. 60 leden, dat het publiek wil raken met onze liederen. Ons motto is dan ook: Synoidos, koor dat je raakt. Ons repertoire varieert van gedragen ballades tot vlotte ritmische muziek, van klassiek tot pop. Maar alle liederen hebben één ding gemeen: het zijn méér dan leuke liedjes. In onze optredens zoeken we dan ook zorgvuldig en thematisch repertoire bij elkaar."

- Sport: - Sportvereniging Hellas-Glana heeft verschillende afdelingen waaronder wedstrijdzwemmen, waterpolo, synchroonzwemmen en triathlon.

- HC Scoop is in 1999 ontstaan uit een fusie van hockeyclub Geleen met hockeyclub Sittard, en heeft bijna 800 leden. Sinds 2002 beschikt de club over een schitterende locatie met 3 kunstgrasvelden aan de Eggerweg 6 (naast het Fortuna stadion). Iedereen van 5 jaar en ouder kan lid worden van de hockeyclub.

- Zorg: - "Zorgboerderij Ophovenerhof biedt dagbesteding aan mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Binnen de dagbesteding op de zorgboerderij bieden wij een ruim aanbod van activiteiten. Samen met de deelnemer wordt er een passend activiteitenprogramma samengesteld. Hierbij wordt gekeken naar de persoonlijke interesses en mogelijkheden. Binnen de zorgboerderij bieden we onder andere de volgende activiteiten aan: dierenverzorging; tuin; groenbeheer/-onderhoud; huishouden; winkel; bakken; productverwerking (confituur, soepen, stampotten, zoetzure producten etc.); muziek; houtbewerking. De dagbesteding wordt georganiseerd op de Ophovenerhof in Sittard en Streekboerderij Daniken in de gelijknamige buurtschap bij Geleen. Daarnaast is er op de Ophovenerhof een Woonvorm gerealiseerd, waar ca. 10 mensen wonen. Stichting Ophovenerhof is WTZI- en AWBZ-erkend, en is voor de dagbesteding op de Ophovenerhof in het bezit van het kwaliteitskeurmerk van Landbouw en Zorg. Daarnaast zijn we aangesloten bij de afdeling Zorgboeren van de LLTB en Stichting Kinderboerderijen Nederland. Als zorgverlener werken we samen met diverse andere zorginstellingen. Als kleine organisatie zijn we in staat kort bij de mensen te werken, op maat, snel, concreet en in een zeer prettige sfeer."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Sittard Hervormd, - idem Kerkepad en - idem Vrangendael.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)