Status

- De Veldmaat is een voormalig dorp, tegenwoordig een wijk en 'wijkdorp'* in de provincie Overijssel, in de streek Twente, gemeente Haaksbergen.

* Het dorp De Veldmaat is sinds de jaren vijftig van de 20e eeuw geleidelijk opgegaan in de oprukkende bebouwing van Haaksbergen en vormt thans formeel een wijk van dat dorp. De inwoners vinden het nog wel meer een dorp dan een wijk, het dorpsgevoel leeft er nog, en de wijk heeft ook nog wel een dorps karakter, is ter plekke ook nog wel als 'vanouds dorp' herkenbaar. Dus voor beide valt iets te zeggen... Het zit er eigenlijk tussenin; het is geen echt dorp meer maar het is ook niet 'zomaar' een wijk, in die zin dat de kern niet als zodanig gebouwd is. Voor deze tussen wal en schip-categorie hebben wij tevens de - informele - kwalificatie 'wijkdorp' bedacht. In de meeste gevallen waar dorpen door een naastgelegen grotere kern zijn opgeslokt, betreft dat een stad, daarom hebben wij daarvoor de categorie 'dorp in de stad' in het leven geroepen. Maar als de 'grote broer' die het dorp heeft opgeslokt zelf ook een dorp is, past het daar dus net niet in. Vandaar de extra categorie 'wijkdorp'. Voor nadere toelichting zie onderaan de pagina onder de link.

- Bij de ingang van De Veldmaat staan mooie welkom-borden met de slogan "De Veldmoate neugt oe".

Naam

In het Nedersaksisch / Twents
De Vêldmoate.

Naamsverklaring
De naam betekent 'een begrensd stuk hooi- of weiland zonder sloot'. De oorspronkelijke Veldmaat, ingesloten tussen de Grintenbosweg, Oude Boekelosedijk, Hazenweg en Kolenbranderweg, werd als veld totaal omsloten door de heidegebieden van het Stepelerveld en Haaksbergerveld.

Ligging

De Veldmaat ligt in het NO van Haaksbergen en omvat tevens een deel aangrenzend buitengebied. Het grondgebied van deze kern wordt begrensd door de Hengelosestraat (met uitzondering van bedrijventerreinen Stepelo en De Greune), de Wiedenbroeksingel, de Buurserstraat en in het buitengebied door de Knoefweg, Bommelaspad en een klein stukje Stendermolenweg. Vanaf daar loopt de wijk- en gemeentegrens met Enschede en Hengelo door het buitengebied terug naar de Hengelosestraat. Zie ook de kaart met de wijkindeling van de gemeente Haaksbergen.

Statistische gegevens

De Veldmaat heeft ca. 1.600 huizen met ca. 4.100 inwoners.

Geschiedenis

De Veldmaat is ontstaan als een kleine nederzetting in het Haaksbergerveld. De gronden behoren aanvankelijk tot de marke van Eppenzolder, Holthuizen en Stepelo in het noordwesten en de marke van Haaksbergen en Honesch in het zuidoosten, waarbij de grens ongeveer loopt langs de huidige Oude Boekeloseweg. Halverwege de 19e eeuw worden de markegronden verdeeld. In 1841 wordt daartoe de marke Haaksbergen en Honesch gescheiden, waarbij de gronden rondom De Veldmaat van die marke tot het Haaksbergse deel gaan behoren. Uiteindelijk worden de markegronden van Haaksbergen in 1846 verdeeld. Tien jaar later volgen de gezamenlijke gronden van de marke Eppenzolder, Holthuizen en Stepelo. Bij deze verdeling verkrijgt de Haaksbergse textielfabrikant Jordaan grote stukken grond nabij De Veldmaat.

In de Eerste Wereldoorlog worden de heidevelden rond de Veldmaat ontgonnen. Deze is in Twente halverwege de 19e eeuw begonnen na de uitvinding van de kunstmest. Daarvóór worden schapen gehouden voor hun mest, die men laat grazen op de heidevelden. De ‘woeste grond’ kan men echter beter gebruiken voor de landbouw en daarom begint men deze daarvoor geschikt te maken. In de Eerste Wereldoorlog maakt men hierin een grote slag. Door de politieke situatie in Europa en de Nederlandse neutraliteit daarin kunnen veel textielproducten niet geëxporteerd worden naar het buitenland. Vele fabrieksarbeiders raken daardoor werkloos en in het kader van de werkverschaffing worden onder meer delen van het Stepelerveld en Haaksbergerveld ontgonnen.

Begin jaren dertig worden de huidige Geukerdijk en Veldmaterstraat verhard en begint er zich nabij de kruising van deze wegen, rond de kort daarvoor gebouwde school, een kleine kern te vormen. In 1934 krijgt deze kern een eigen (RK) kerk, gewijd aan de H. Bonifatius. Daarmee wordt buurtschap De Veldmaat officieel een dorp. Tot de jaren vijftig breidt het dorp zich uit als lintdorp langs de Geukerdijk, met name in de richting van Haaksbergen.

Midden jaren zestig is de bevolkingsgroei van grote buur Haaksbergen op z’n top. Om deze groei te faciliteren besluit de gemeente Haaksbergen om tussen Haaksbergen en De Veldmaat de buurt De Pas aan te leggen. Daarnaast wordt in De Veldmaat zelf, dat tot die tijd niet meer is dan lintbebouwing aan de Geukerdijk en Veldmaterstraat, aan schaalvergroting gedaan. Daarmee wordt het dorp een ‘wijkdorp’ van Haaksbergen, zoals de inwoners het zelf noemen. In de decennia die volgen wordt de wijk langzamerhand vergroot. In de jaren zeventig en tachtig wordt tussen de Wiedenbroeksingel, Veldmaterstraat en Hengelosestraat de buurt De Els aangelegd. In de jaren negentig wordt dit ten noorden van De Els uitgebreid met de Bomenbuurt. (© Andreas Bartelink)

Recente ontwikkelingen

- Het in 2011 verschenen Dorpsplan De Veldmaat schetst de voor het 'wijkdorp' wenselijke ontwikkelingen voor de komende jaren.

- De gemeente Haaksbergen is voornemens om ten noorden van De Veldmaat, aan de beide zijden van de Veldzichtweg, woningen te bouwen. Aanvankelijk waren voor dit plan 170 woningen gepland, maar de huidige demografische ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat men momenteel 70 woningen gepland heeft met een mogelijke uitbreiding van nog eens 30 woningen.

- In juni 2010 heeft de Raad van State uitspraak gedaan over het bestemmingsplan ‘Noordsingel 3’. Daardoor is de weg vrij voor het aanleggen van het ontbrekende deel van de Noordsingel tussen de Kolenbranderweg en de Enschedesestraat. In het najaar van 2010 is men gestart met het eerste deel tussen de Kolenbranderweg en de Geukerdijk, dat in april 2011 geopend is. Later zal de aansluiting op de Enschedesestraat gerealiseerd worden.

- De N18 is de afgelopen jaren van Varsseveld tot Groenlo heringericht. Van Groenlo tot Enschede is er een nieuwe rijksweg N18 gerealiseerd. De weg moet zorgen voor een verkeersveilige verbinding tussen de Achterhoek en Twente en loopt o.a. door het buitengebied van De Veldmaat.

Bezienswaardigheden

- Buurtschap De Veldmaat wordt een dorp door de bouw van de RK kerk H. Bonifatius en Gezellen (Veldmaterstraat 61) in 1934, met bijbehorende pastorie en poortgebouw. Het complex van gebouwen is in Delftse School-stijl ontworpen door architect J.H. Sluymer uit Enschede. De toren met het dwars geplaatste zadeldak is geïnspireerd op de torens van oude Friese kerken. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat bouwpastoor Jetze Brandsma uit Fryslân afkomstig was.

- De oorspronkelijke Mariakapel Onze Lieve Vrouw van Vrede is in 1954 gebouwd op iniatief van de toenmalige kapelaan Jo Spekschate, die in 1953 de parochie van De Veldmaat komt versterken. In de jaren zeventig moet de kapel verdwijnen voor nieuwbouwwijk De Els. Een sloopvergunning was niet nodig en ook monumentenzorg was in die kennelijk nog niet zo in zwang. In 2009 is de kapel door vrijwilligers van de parochie herbouwd, met materiële steun van gemeente, wijkraad, instanties en particulieren. - Stichting Kerkelijk Erfgoed De Veldmaat (op deze site vind je ook een pagina over de kapel) zet zich in voor behoud van de kapel, de kerk en ander kerkelijk erfgoed in de wijk.

- In de jaren zeventig heeft de kapelaan ook gezorgd voor een Mariakapelletje bij de toenmalige zandafgraving die er was richting Boekelo, waar de verkennerij met name in de zomermaanden actief was. Later, toen de zandafgraving niet meer werd gebruikt, heeft de eigenaar het kapelletje afgebroken en het Mariabeeld bewaard. Nadat deze boer overleed kwam de weduwe het beeldje tegen en gaf het aan de kerk. In 1999 is het in een nieuw gebouwd kapelletje achter de kerk geplaatst.

- Jordaanshoeve (Oude Boekeloseweg 115).

Jaarlijkse evenementen

- De Veldmaat Bruist (feestweekend eind juni).

Natuur en recreatie

- Het in 2013 gerealiseerde 8 km lange Ommetje Veldmaat slaat twee vliegen in één klap. Niet alleen biedt de route een weg langs mooie plekken in het buitengebied, ook de toegankelijkheid van De Veldmaat is erbij gebaat. Dankzij de realisatie van een voetpad langs de Geukerdijk als onderdeel van dit Ommetje, kunnen ouderen in de wijk nu makkelijker en veiliger een wandeling maken richting het Grintenbos. Bijzonder aan de route is dat deze over de terreinen van 5 particulieren loopt, die eraan hebben meegewerkt om een deel van hun grond te laten gebruiken voor het wandelpad. Op deze erven is extra beplanting gerealiseerd. Ook is langs de route 'natte' en 'droge' natuur aangelegd. De route is bewegwijzerd. Er is ook een routekaart met informatie over bijzondere plekken langs de route, verkrijgbaar bij Haaksbergen Promotie / VVV Haaksbergen. Via de link is deze ook online te bekijken. Ook is het ommetje te vinden in de gratis app 'Wandelen in Overijssel' (iPhone en Android). (bron: Tubantia, 20-1-2013)

- Op de rand van de gemeentegrens, grenzend aan De Veldmaat, ligt het Grintenbos. Dit is een natuureducatief bos dat veel wordt gebruikt als park voor de wijk.

- De Steenhaar (onderdeel van het Buurserzand).

- Het spoor van de Museum Buurt Spoorweg Haaksbergen loopt door De Veldmaat. In de zomer rijdt deze trein via het buitengebied naar Boekelo.

- Stepelerveld.

Beeld

- RKK reportage over 80 jaar kerkdorp De Veldmaat. - Toelichting op documentaire 80 jaar De Veldmaat.

Links

- Algemeen: - Site van en over De Veldmaat. - Beschrijving van de wijk op de site van de gemeente Haaksbergen.

- Nieuws: - Actualiteiten uit De Veldmaat door de Wijkraad, op Twitter.

- Onderwijs: - "De Sint Bonifatiusschool is gebouwd in 1963. Het mooie in 2005-2007 geheel gerenoveerde gebouw ligt aan de noordkant van Haaksbergenin in de wijk De Veldmaat, een begrip in Haaksbergen. Met een ervaren, bevlogen en enthousiast team van collega’s,willen we uw kinderen optimale mogelijkheden bieden om hun talenten te ontdekken en te ontwikkelen. Dit doen we door onze talenten als collega’s te ontplooien en ook zelf steeds te leren en reflecteren op ons werk. Leidraad hierbij is ons opgestelde schoolplan (2015 –2019). Dit plan ligt ter inzage in school. Je bent van harte welkom om eens langs te komen op school, je vragen te stellen bij een van de collega’s of bij onze actieve oudervereniging langs te gaan. Wij beogen als team dat we voor je kind(eren) een mooie school kunnen bieden die ze zich later met plezier zullen herinneren."

- Jeugd: - In 1946 ontstaan uit een klein clubje, is Scouting De Klomp uitgegroeid tot een club van ca. 130 leden met een kader van ca. 40 leid(st)ers. Van het beginhonk op de zolder van de voormalige Bonifatiusschool in De Veldmaat verhuizen ze in 1969 naar de voormalige boerderij van de fam. Ten Voorde aan de Veldmaterstraat. De bijnaam van deze familie was "de Klomp" en hun boerderij droeg ook die naam. Die boerderij was ook een tussenfase, want in 1978 wordt die afgebroken. Sindsdien is de scouting gehuisvest in een groot, modern clubhuis aan de Geukerdijk. De naam "De Klomp" hebben ze echter meegenomen. Voor jongens en meisjes van jong tot ouder zijn hier mogelijkheden om het spel van Scouting te spelen.

- Sport: - "Voetbalvereniging s.v. Bon Boys is opgericht in 1934, nagenoeg gelijktijdig met de stichting van de parochie HH Bonifatius en Gezellen in de destijds nog niet aan Haaksbergen vastgegroeide wijk De Veldmaat. De eerste naam was dan ook RKSV Bonifatius Boys. Medio jaren negentig is de voorvoeging ‘RK’ definitief losgelaten en werd de vereniging officieel ‘algemeen’. Bon Boys, zoals de afkorting al gauw luidde, zwierf in de eerste veertig jaar van haar bestaan regelmatig door de wijk. Er werd gevoetbald op verschillende locaties, veelal onder primitieve omstandigheden. Vanaf 1970 ontstond dankzij een gemeentelijke inspanning het sportcomplex De Greune, waarvan Bon Boys de eerste hoofdgebruiker werd. Tegenwoordig deelt de voetbalvereniging het complex met handbalvereniging Stormvogels en Tennisvereniging Veldmaat (TVV)."

- Handbalvereniging Stormvogels.

- Tennis-, squash-, fitnesscentrum en Tennisvereniging Park Grintebos.

- BMX Club DVO Haaksbergen (fietscross).