Halsteren

Plaats
Dorp
Bergen op Zoom
West-Brabant Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

halsteren_plaatsnaambord_kopie.jpg

Halsteren is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Bergen op Zoom. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996.

Halsteren is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Bergen op Zoom. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996.

gemeente_halsteren_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Halsteren anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Halsteren anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Halsteren cafetaria Vogelenzang voorheen station [640x480].jpg

Halsteren, Cafetaria Vogelenzang (op de T-splitsing Tholenseweg/Dorpsstraat) was oorspronkelijk het gelijknamige station aan de stoomtramlijnen die hier vroeger liepen

Halsteren, Cafetaria Vogelenzang (op de T-splitsing Tholenseweg/Dorpsstraat) was oorspronkelijk het gelijknamige station aan de stoomtramlijnen die hier vroeger liepen

Halsteren hoeve t Lindeke nabij rotonde Vogelenzang is na brand in 1998 en 1999 herbouwd [640x480].jpg

Halsteren, Hoeve 't Lindeke, vlak naast Cafetaria Vogelenzang, is na brand in 1998 en 1999 herbouwd

Halsteren, Hoeve 't Lindeke, vlak naast Cafetaria Vogelenzang, is na brand in 1998 en 1999 herbouwd

Halsteren villa landgoed De Beek [640x480].jpg

Halsteren, villa op Landgoed De Beek

Halsteren, villa op Landgoed De Beek

halsteren_sint_martinuskerk_640x480.jpg

Halsteren, Hervormde Sint Martinuskerk

Halsteren, Hervormde Sint Martinuskerk

halsteren_voormalig_raadhuis_1633_640x480.jpg

Halsteren, voormalig raadhuis uit 1633

Halsteren, voormalig raadhuis uit 1633

halsteren_fort_de_roovere_iii_640x480.jpg

Halsteren, zicht op een deel van het 18 ha grote complex van Fort De Roovere

Halsteren, zicht op een deel van het 18 ha grote complex van Fort De Roovere

halsteren_h_quirinuskerk_dorpsstraat_640x480.jpg

Halsteren, RK H. Quirinuskerk

Halsteren, RK H. Quirinuskerk

halsteren_h_quirinuskerk_dorpsstraat_hoofdingang_640x480.jpg

Halsteren, H. Quirinuskerk, hoofdingang

Halsteren, H. Quirinuskerk, hoofdingang

Nieuwe Molen Halsteren Sint Antoniusmolen [640x480].jpg

De markante Sint Antoniusmolen staat aan de zuidrand van het dorp Halsteren (voorheen buurtschap Nieuwe Molen).

De markante Sint Antoniusmolen staat aan de zuidrand van het dorp Halsteren (voorheen buurtschap Nieuwe Molen).

Halsteren

Terug naar boven

Status

- Halsteren is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Bergen op Zoom. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996.

- De gemeente Halsteren is in 1810 vergroot met de voormalige heerlijkheid Noordgeest. Dit gebied, Z van het dorp, is in 1962, samen met de Theodoruspolder, naar de gemeente Bergen op Zoom overgegaan, om die gemeente ruimte te bieden voor woningbouw. Tegelijkertijd verkreeg de gemeente als compensatie het gehele complex van de psychiatrische inrichting Vrederust, dat al voor de helft tot die gemeente behoorde. Per saldo stond de gemeente circa 2.000 inwoners af en kreeg ze er ruim 1.000 bij.

- De slogan van de gemeente was ‘Hoog niveau op de rand van Brabant’.

- De gemeente Halsteren omvatte naast de gelijknamige hoofdplaats verder het dorp Lepelstraat plus een aantal buurtschappen. De Lepelstraatse buurtschappen staan bij Lepelstraat vermeld, de Halsterense buurtschappen staan hieronder.

- Onder het dorp vallen ook de buurtschappen Slikkenburg, Spinolaberg, Vetterik en Vrederust. De vroegere buurtschappen Nieuwe Molen en Oude Molen* zijn in de loop der jaren in respectievelijk de zuidrand en de noordrand van de dorpskern opgegaan en daarmee niet meer als buurtschap te beschouwen.
* De Halterse Molen, zoals de plaatsnaam in oudere varianten werd genoemd, is eind 19e eeuw afgebroken. Ruim vóór die tijd was hij al omgedoopt tot Oude Molen, nadat rond 1800 ten zuiden van Halsteren de nieuwe Sint Anthoniemolen was gebouwd, waar omheen de buurtschap Nieuwe Molen zich ontwikkelde.

- Wapen van de voormalige gemeente Halsteren.

Terug naar boven

Naam

In het dialect
Altere.

Oudere vermeldingen
1272 Halst(ert), 1274 Haltre, 1290 Halsteren, 1356 Halfteren.

Naamsverklaring
Samenstelling van hal, ontstaan uit halha* 'bocht of uitloper van het hoogland' en het Middelnederlandse stert 'staart', hier 'lange, smalle landstrook'. Het dorp ligt op een westwaarts uitspringende zandtong.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Altere. De inwoners worden, vooral tijdens carnaval, Spinolen genoemd. Onder de link kun je de achtergronden daarvan lezen.

Terug naar boven

Ligging

Halsteren ligt N van Bergen op Zoom, aan de Eendragt.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Halsteren 367 huizen met 2.220 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 89/538 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Noordgeest 50/268, Lepelstraat en Leemkladde samen 122/727, Oud-Glimispolder 6/45, Auvergnepolder 27/188, Oud-Beijemoerspolder 8/52 en Oude Molen 65/402. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 5.000 huizen met ca. 12.500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
Halsteren heeft zijn ontstaan waarschijnlijk te danken aan de ontginning van turfvelden. Reeds in de 13e eeuw wordt de nederzetting vermeld als een haventje aan de Schelde. Ook was er toen al een eenvoudig kerkje. Dat werd echter afgebroken omdat het te klein was en in 1457 verrees er een nieuwe kerk. Toen werd ook de oude toren verhoogd, om de hoogte van kerk en toren meer met elkaar in overeenstemming te brengen*.
* Zie verder bij Bezienswaardigheden.

Erasmus
De beroemde Rotterdamse geleerde en humanist Desiderius Erasmus (1469-1536) verbleef in 1494 in Halsteren en schreef er zijn eerste boek, Liber Antibarbarorum of ‘Antibarbari’.

Lage landen en schansen
Het dorp zelf ligt hoog en droog op de zandgronden. Ten oosten ligt echter het Halsters Laag, drassige grond. De lage landen, zoals het genoemd werd, waren zeer moeilijk, soms geheel niet doorgaanbaar, zelfs niet in de zomer. Vandaar dat dit moeras onderdeel uitmaakte van de verdedigingswerken, vooral toen men via sluizen in staat was het gebied te allen tijde geheel onder water te zetten. ‘Het Land om Halsteren is voor de Strooperijen en Brandschattingen des Vijands beveiligd’, zo laat een 18e-eeuwse beschrijving weten, en wel door de stad Steenbergen, het Verdronken Land en de Liniën, met name de schansen Pinsen en De Roovere. In 1628 was met de aanleg van deze twee schansen begonnen. Men kan ze nu nog in het landschap herkennen, hoewel zij hun oorspronkelijke vorm grotendeels hebben verloren.

Bedrijvigheid
In de 19e eeuw werd er veel op paling gevist in het Langewater. Naast de landbouw was er sprake van twee bierbrouwerijen en twee korenmolens.

Dorpje Polder of Polre
In de Auvergnepolder (W van Halsteren) lag ooit het dorpje Polder of Polre. Het omvatte naast de kerk nog 47 huizen. Het was ooit in bezit van Zeeuwse adel en een concurrent van Tholen. In 1570 is het door een stormvloed verdwenen. De restanten van het dorp liggen onder een kleilaag van vermoedelijk een meter dik.

Stoomtrams
Halsteren had een station, een tramwegknooppunt, aan de stoomtramlijn Bergen op Zoom - Steenbergen - Roosendaal van 1899-1934 en aan de stoomtramlijn Bergen op Zoom - Tholens Veer van 1882-1934. Het stationsgebouw bestaat nog steeds en is thans in gebruik als cafetaria Vogelenzang (zie foto). Begin 20e eeuw werd het station in de spoorboekjes ook Vogelgezang genoemd.

Brug naar Tholen
De brug die Halsteren met het Zeeuwse Tholen verbindt, is gebouwd in de jaren zeventig. Hans Rooseboom legt in (895) uit hoe deze tot stand is gekomen: “Een mooi verhaal is het ontstaan van de brug. De Thoolse brug is er een in een familie van zes, en die zijn allemaal door de Belgen betaald. Kijk maar eens vanaf de Thoolse brug naar het noorden. Dan zie je met een beetje moeite nóg zo’n stevige witte brug, ook al tussen Brabant (Nieuw-Vossemeer) en Tholen (Oud-Vossemeer), en daarachter rijst een derde loot van de familie op uit het wijde land, deze keer tussen Brabant en Sint Philipsland. Allemaal op korte afstand. Eén brug was hier zat geweest.

Waar komt die bruggenovervloed vandaan? Dat zit als volgt – en het werpt een bedenkelijk licht op de Nederlandse mentaliteit. In de jaren zeventig stemde Nederland eindelijk toe in de Schelde-Rijnverbinding die de Belgen (Antwerpen) al jaren begeerden. Nederland ging akkoord met het Schelde-Rijnkanaal, maar niet zonder slag of stoot. Nederland dwong de Belgen zes nieuwe bruggen af, ter vervanging van de oude, na verbreding van het vaarwater onbruikbaar geworden bruggen. Tandenknarsend moesten de Vlamingen daarop ingaan. Bij Bath liggen zelfs drie bruggen, waarvan één van niets naar nergens. Het is niet voor niets dat de Belgen de pest hebben aan de Hollanders.”

Heemkunde
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van (de kernen van de voormalige gemeente) Halsteren, kun je terecht bij Heemkundekring Halchterth. "De heemkundekring geeft sinds 1987 jaarlijks een Jaarboek uit. De meeste jaarboeken zijn nog verkrijgbaar. De heemkundekring heeft diverse werkgroepen. De werkgroep Onderhoud en Inrichting verzorgt het onderhoud van ons eigen heemhuis, de Hof van Ram. Zij begeleiden de bouwtechnische inrichting van diverse afdelingen in het heemhuis en zorgen voor het onderhoud van het gebouw. Een van de werkzaamheden was het plaatsen van de gevelsteen van Fort Roovere op de gevel van het heemhuis, dit hebben ze met veel enthousiasme en vakmanschap gedaan. Heemhuis de Hof van Ram is gevestigd op De Beeklaan 29a. Het is iedere zaterdagmorgen van 10.00-12.00 uur geopend. Je bent van harte welkom om de collectie te komen bekijken en/of je vragen te stellen over de historie van onze dorpen. Entree en koffie zijn gratis!

De werkgroep Collectie inventariseert de schenkingen die binnenkomen, conserveren deze en zorgen ervoor dat ze een goede plek krijgen in ons heemhuis. De groep is elke woensdag van 13:00-16:00 uur actief in het heemhuis. Je bent welkom om er eens te komen kijken. De werkgroep Archeologie verzamelt archeologisch materiaal uit onze omgeving en voert daarvoor regelmatig opgravingen uit, in samenwerking met de gemeentelijke archeoloog. De resten uit het verleden die gevonden worden, worden door de leden van de werkgroep zelf gereconstrueerd, gerestaureerd en geïnventariseerd. Zo heeft men in de loop der tijden een omvangrijke collectie aan gebruiksvoorwerpen en aardewerk weten te conserveren. Je bent op de maandagavonden van harte welkom om een kijkje te komen nemen bij de werkgroep, haar werkzaamheden en haar collectie.

De werkgroep Fotografie beschikt over enorm veel fotomateriaal van Halsteren en Lepelstraat. De werkgroep beoogt door middel van fotografie de natuur, cultuur van en de veranderingen in de omgeving vast te leggen. Alles van historische waarde wordt op deze manier verzameld, gedetermineerd en geïnventariseerd. Met dit fotomateriaal worden tentoonstellingen opgezet en lezingen georganiseerd. De Werkgroep Dialect stelt zich ten doel alles vast te leggen wat typerend is voor het taalgebruik uit de directe leefomgeving; woorden, klanken, zinsbouw etc. Af en toe organiseren ze ook een West-Brabants Dialectcafé, waar mensen voordrachten houden in het dialect. Je bent welkom om hieraan deel te nemen, als deelnemer of als bezoeker.

De werkgroep Archief en Bibliotheek heeft haar onderkomen op de eerste etage van het Heemhuis. Elke woensdagmiddag zijn we van 13:30-15:30 uur geopend voor belangstellenden. De stukken over Halsteren en Lepelstraat, geschonken door inwoners, willen we graag voor en binnen onze gemeenschap behouden en voor iedereen toegankelijk maken. In de loop der jaren is er een aardige collectie archiefstukken opgebouwd. Daarnaast is er een bibliotheek met boeken uit de dorpen en omgeving die voor leden te leen zijn. Rond het Heemhuis ligt een grote tuin. De werkgroep Tuin richt deze in met oude soorten Nederlandse planten om ervoor te zorgen dat de tuin een visitekaartje van de Kring wordt. Elke woensdag wordt er in de tuin gewerkt. Extra vrijwilligers om hierbij mee te helpen zijn van harte welkom.

De werkgroep Spinnen komt elke 1e en 3e woensdagmorgen van de maand bij elkaar. De ene morgen spinnen ze en de andere morgen breien ze met hun zelfgesponnen wol. Bij het spinnen worden vezels in elkaar gedraaid waardoor ze onderling niet meer kunnen verschuiven en een draad vormen. Het om elkaar heen draaien heet twisten. Om een nog sterkere draad te krijgen, kunnen twee of meer draden nogmaals om elkaar heen gedraaid worden. Dit heet twijnen. Onze Kantklosgroep Markant heeft tot doel het aanleren, onderhouden en vernieuwen van de verschillende kantklostechnieken van zowel traditionele als hedendaagse kantsoorten."

- Verhalen over de geschiedenis van Halsteren op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In 2012 heeft Dorpsraad Halsteren een Dorpsvisie vervaardigd.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Halsteren heeft 23 rijksmonumenten.

- De RK Sint-Quirinuskerk (Dorpsstraat 51) is ingewijd in 1913. De katholieken bezaten reeds de historische Sint-Martinuskerk, die ondertussen al naar Quirinus van Siscia was gewijd. De oude kerk was te klein geworden, daarom werd er een nieuwe kerk gebouwd, ontworpen door de gerenommerde architect Jos Cuypers. Het betreft een neoromaanse driebeukige kruiskerk met een kort schip, waarvan het transept mansardedaken heeft. De vieringtoren heeft een tentdak. Het interieur is rijk gedecoreerd, en de blokvormige rondbogen zijn opvallend.

Het interieur heeft een inventaris die deels uit de oude Sint-Martinuskerk van Halsteren - die in 1913 door de katholieken is verlaten - afkomstig is. Toen in 1920 de kerkschatten teruggevonden werden die in 1648 in veiligheid waren gebracht, konden ook een aantal voorwerpen daarvan aan het interieur worden toegevoegd. Dit betreft onder andere een koperen doopvont uit 1549, die aan de kerk is geschonken als zoenoffer voor het begaan van een moord. Het meer dan twee meter hoge doopvont wordt gesierd door een Sint-Maartensgroep. Ook zijn enkele teruggevonden laatgotische kandelaars in de nieuwe kerk geplaatst. Uit de oude Sint-Martinuskerk zijn onder meer de renaissance orgeltribune uit 1643, vervaardigd door Jan Colijnsz. de Nole en een 18e-eeuws altaartje afkomstig. De Sint-Quirinuskerk is tegenwoordig een van de vier kerken van de Sint Christoffelparochie. De andere drie parochiekernen zijn Tholen, Lepelstraat en Oud Vossemeer.

- St. Quirinuskapel bij de splitsing Halsterseweg / Thoolseweg. Met Quirinus wordt de maarschalk Quirinus bedoeld. In 1983 heeft J. Sinke, destijds wethouder van de toenmalige gemeente, het initiatief genomen een nieuwe kapel met bron op te richten, waartoe Stichting St. Quirinuskapel in het leven werd geroepen. Voorzitter werd de pastoor van de parochie en vice-voorzitter de dominee van de Hervormde gemeente Halsteren / Nieuw-Vossemeer. Met deze samenwerking werd verwezen naar de tijd van de ene christelijke kerk voor de reformatie, toen de Quirinuskapellen in het Land van Bergen op Zoom werden gebouwd. Architect Alph. van Woerkom ontwierp de kapel, een 'open gebouwtje in romaanse stijl met een puntdak, tegen de achterwand een afbeelding van Quirinus, en het putje'. Op 30 november 1985 is de kapel door de pastoor en de dominee ingewijd. Zij kan getypeerd worden als een klein monument ter herinnering aan de vroegere devotiekapel. Het wandkeramiek, voorstellende St. Quirinus, is gemaakt door Jac van der Smissen. (bron: Meertens-instituut)

- De Martinuskerk in Halsteren, nu NH kerk, is in 1914 aangekocht door het rijk en daardoor van sloop gered. Hierdoor bleef een markant dorpsbeeld bewaard: de kerk met toren oprijzend achter het raadhuisje van 1633. Het driezijdig gesloten koor en de sacristie zijn blijkens een gedenksteen in 1457 opgetrokken op 14e eeuws muurwerk van grote kloostermoppen, schip en zijbeuken zijn in het derde kwart van de 15e eeuw gebouwd, waarna pas tussen 1495 en 1502 de dwarsarmen werden toegevoegd. Hiervoor werden de oostelijke lichtbeukramen van het middenschip gedicht. De toren is nog 14e eeuws maar werd na de herbouw van het schip met een klokkenverdieping verhoogd. Aanvankelijk lag het in de bedoeling meer naar het westen een nieuwe toren te bouwen, want pilaren en scheibogen van de zuidbeuk zijn langs de toren doorgetrokken.

Op de waterlijst van het basement van koor en schip komen hier en daar fragmenten van opschriften (van oude zerken?) voor. Het inwendige heeft nog steeds de fraaie natuurstenen pilaren met koolbladkapitelen en geprofileerde scheibogen. De overdekking van het kerkruim is na een brand rond 1635 hersteld, het schip heeft een vlak plafond met muurstijlen, korbelen, moer- en kinderbalkjes, de zijbeuken en dwarsarmen hebben open kappen, het koor behield het stucgewelf met houten ornamenten dat in 1809, toen de kerk weer in katholieke handen overging, aangebracht werd. De torenruimte heeft een spitstongewelf. Het meubilair is na de restauratie met veel liefde en geduld bij elkaar gebracht. (31)

- De Sint Antoniusmolen in Halsteren, vroeger ook bekend als Sancto Antonio (Halsterseweg 57, in de vroegere buurtschap Nieuwe Molen) is een beltmolen met als functie korenmolen. De molen dateert uit 1817 en is in 2012 gerestaureerd. In de molen wordt nog altijd meel en bloem gemalen op de molenstenen. De molenaar maakt daar diverse kant en klare bakproducten van voor de thuisbakker. Corneel Droogers is beroepsmolenaar op de Sint Antoniusmolen. Hij is klein begonnen, maar het is zo gegroeid dat hij er nu een volledige baan aan heeft. Droogers huurt de molen van een stichting, die zorgt voor het onderhoud. Droogers doet alles zelf: van het malen tot verpakken tot wegbrengen van de bestellingen. Vroeger ging het gemalen koren vooral naar bakkers, maar die kopen hun grondstoffen nu vooral in via groothandels. De thuisbakkers blijken een geslaagde doelgroep. Er is een vaste klantenkring van mensen uit de hele omgeving. De molenwinkel is geopend wo/vr/zo 13.00-17.00 uur, za 10.00-17.00 uur. - Nieuws van de Sint Antoniusmolen op Facebook.

Eigenaar Piet Withagen wilde anno 2020 een stuk grond achter de molen plus drie bijgebouwen op het voorterrein (molenaarswoning, schuur met stal en loods) verkopen aan Erwin Goudriaan, die Zorghuys Steenbergen runt. Goudriaan wil ook in Halsteren een Zorghuys realiseren, een wooncomplex met 24-uurszorg voor 15 palliatieve en dementerende ouderen. De bijgebouwen zouden dan gesloopt worden ten behoeve van een parking. Withagen vindt dat prima; hij vindt de panden sloopwaardig en vindt restauratie in dit geval "geld over de balk gooien", omdat "je niks met de panden kunt". Ook Stichting Vrienden van de Antoniusmolen en de Dorpsraad staan achter de plannen van Goudriaan en daarmee achter de sloopplannen m.b.t. de bijgebouwen.

Vereniging De West-Brabantse Molens vond echter dat het geheel een gemeentelijk monument moets worden (de molen zelf is al een rijksmonument). Volgens de vereniging "horen ouderdom of bouwkundige staat van de panden de status niet te bepalen: "Het gaat erom dat dit unieke ensemble de ontwikkeling weergeeft van het hele complex en hoe molenaarsfamilie Moerland daar geleefd heeft. Juist die ontwikkeling scoort de meeste punten in het normeringsrapport." In april 2020 besluit de gemeente de status van gemeentelijk monument niet toe te kennen. "Door de vele aanpassingen in de loop der jaren zijn maar enkele architectuurhistorische waarden van het huis bewaard gebleven. De achterste schuur is als geheel niet waardevol. Dat het ensemble van waarde is, weegt niet op tegen de afwezigheid van andere criteria. Het Zorghuysplan voldoet aan alle eisen, de nieuwbouw en inrichting herinneren aan de historie", lichtte een woordvoerder van de gemeente toe.

Vereniging De West-Brabantse Molens overwoog in beroep te gaan. De Dorpsraad vond dat niet zinvol en vreest verder verval als de status van gemeentelijk monument wel zou worden toegekend: "Want als eigenaar mag je een gemeentelijk monument niet slopen, maar je kunt ook niet gedwongen worden om erin te investeren. En de molen komt alleen maar mooier uit als die oude panden weg zijn. Veel beter dan met deze bouwval", aldus secretaris Peter Tange. Voorzitter van Vereniging De West-Brabantse Molens Ton Meesters heeft in mei 2020 bezwaar aangetekend tegen het besluit van het college van Bergen op Zoom om het complex niet tot monument te verklaren. Volgens Meesters is er niet gekeken naar hoe zeldzaam het Halsterse molenerf is: "Bij de meeste molens in West-Brabant zijn de bijgebouwen en erven al verloren gegaan, zoals bij De Vos in Heense Molen, De Assumburg in Nieuw-Vossemeer en Johanna in Huijbergen. Die zijn ontheemd, staan los van hun omgeving." De erven in Nispen en Oudemolen zijn nog gaaf: "Maar dat zijn slapende molens. De Antoniusmolen in Halsteren draait nog en de historische ontwikkeling is terug te zien op het erf."

Verder stuurde Meesters het college een rapport van de - onafhankelijke - bouwhistoricus Dick Zweers, die onder meer schrijft: "De zeldzaamheidswaarde van het Halsterse molenerf oogt minder spectaculair, maar is zeker zo groot als die van het Markiezenhof." Meesters vreest bovendien dat het Zorghuys het einde wordt voor de molenaar: "Een draaiende molen geeft geluidshinder en slagschaduw. Dat kan leiden tot klachten van bewoners of personeel. In Gouda kwam door zo’n conflict een molen stil te staan." Slot: eigenaar Piet Withagen heeft de bijgebouwen in januari 2021 gesloopt. Juridisch gezien stond Withagen in zijn recht. Hij heeft op 30 december 2020 een sloopmelding ingediend en die is door Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant per 18 januari 2021 geaccepteerd. Langer uitstel was volgens Withagen geen optie meer: "Anders zijn we over twee jaar nog aan het procederen omdat er een kakkerlak, een vleermuis of een wortel zit. We moeten in dit land naar de toekomst kijken." Erfgoedvereniging Heemschut, die zich inzet voor behoud van monumentale objecten, was 'verbijsterd' en stelde onder meer: "Met de sloop is een van de meest kenmerkende ensembles in het Brabantse molenland verloren gaan. Op nog maar weinig plaatsen in de provincie was zo duidelijk te zien dat het maalbedrijf van een molen ook werd omringd door bijbehorende gebouwen. Volgens experts, en ook volgens Heemschut, was het complex daarmee meer dan monumentwaardig."

- Het voormalige raadhuis met trapgevel uit 1633 blijft in gebruik voor representatieve doeleinden (onder meer trouwen). Het raadhuis werd gebouwd voor het nieuwe centrale bestuur dat in 1626 tot stand was gekomen. Daarvóór waren er vele heerlijkheden en waterschappen, elk met een eigen huisvesting, al was dat soms niet meer dan een kamer in een boerderij. Het raadhuisje werd vele malen uitgebreid, zonder dat dit de oorspronkelijke opzet schaadde. En zelfs een brand in 1944 werd door het raadhuis overleefd.

- Monumentje als protest tegen de herindeling van 1997, waarbij de gemeente Halsteren werd opgeslokt door de gemeente Bergen op Zoom. Het betreft een bakker die op een oven staat. Op de oven staat de volgende inscriptie: "O gij Bergen op Zoom / die eens Alters vlees en brood / binnen uw veste hebt geweerd. / Het kan verkeren. / Waarom wordt nu gans Altere / door u zo fel begeerd? / Altere, 1 januari 1997. W.J.

- De Julianaboom en de Bernhardboom aan het Burgemeester Mastboomplein zijn geplant in 1937, ter gelegenheid van het huwelijk van prinses Juliana en prins Bernhard. De bordjes met hun initialen zijn in de Tweede Wereldoorlog op last van de Duitse bezetters verwijderd. In 1999 zijn nieuwe paaltjes met initialen onthuld. De originele zijn nooit teruggevonden.

- In 1955 komt landgoed De Beek, met bijbehorende rijksmonumentale villa en koetshuis uit ca. 1890 (op resp. De Beeklaan 25 en 25a) in het bezit van de gemeente Halsteren. Hierdoor kan zij de wijk De Beek en sportpark De Beek realiseren. In 2018 zijn Monique en Steven Bronwasser in Huize De Beek gaan wonen, nadat ze het in 2014 hebben gekocht en het vervolgens 4 jaar veel tijd en geld hebben geïnvesteerd in de restauratie "van bouwval naar paleis", aldus het hierna gelinkte artikel in BN/De Stem.

Er zit tientallen manjaren werk in. Het was alleen al veel werk om het pand eerst maar eens wind- en waterdicht te maken. Ze zijn er niet alleen zo lang aan bezig geweest vanwege de matige staat, maar ook omdat ze het zodanig goed wilden doen dat het pand er de eerstkomende 100 jaar weer tegen kan. Zoals vaak bij restauraties liepen ook Monique en Steven tegen verrassingen aan. Zo bleken alle wanden wit te zijn geschilderd, maar bleken daaronder schitterende tekeningen te zitten. Die zijn minutieus hersteld door meesterschilder Jens Koolhaas. (bron en voor nadere informatie zie: BN/De Stem, 7-9-2017)

- De 6 houten huizen in de Zweedsestraat, in de ZW hoek van Halsteren, zijn na de Watersnoodramp van 1953 door Zweden aan het dorp geschonken, zoals ook in veel andere dorpen in Zeeland en aangrenzend Brabant en Zuid-Holland is gebeurd. Vaak zijn de straten als dank naar het gevende land in kwestie genoemd. Zo ook hier. Woningcorporatie Stadlander wil anno 2018 4 van de 6 Zweedse huizen slopen en er 6 levensloopbestendige woningen voor terugbouwen. De 4 huizen hebben achterstallig onderhoud, de andere 2 verkeren nog wel in goede staat.

In navolging van de Dorpsraad en de heemkundekring hebben ook vier gemeenteraadsfracties (CDA, D66, SP en PvdA) hun zorgen geuit over de voorgenomen sloop van de vier Zweedse huizen. Ze vragen B en W contact te zoeken met de woningcorporatie en zich in te zetten voor het behoud van alle 6 de huizen. De genoemde instanties stellen dat de panden een grote emotionele en cultuurhistorische waarde hebben, o.a. gezien de herinneringen die veel Halsternaren nog aan de Watersnoodramp hebben, en verzoeken ze daarom de status van gemeentelijk monument toe te kennen. "Gezien de grote belangstelling voor de recente herdenkingsbijeenkomst in Lepelstraat en de videosessie bij de heemkundekring, wordt het belang van het levend houden van deze historie door velen onderschreven", stellen de fracties. "Bovendien vormt de Zweedsestraat een intiem stukje Halsteren. Het straatje is een prachtig onderdeel van de historische wandelroute die de heemkundekring aan het ontwerpen is."

- In 1981 is het glaskunstwerk 'Halsteren, een dorp in beweging' onthuld in dorpshuis De Wittenhorst. Het kunstwerk is gemaakt door de lokale kunstenaar Nelly Pommee, in opdracht van de toenmalige gemeente. Het is een drieluik van 6m lang en 2m hoog. Het thema is de verhoging in het landschap die van Antwerpen tot aan Steenbergen liep, en die tegenwoordig bekend is als de Brabantse Wal.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Stichting Alterse Carnaval. - BC De Waterstraot. - CV 't Vagevuur.

- De Oranjevereniging zet zich jaarlijks in om van Koningsdag een volksfeest te maken. Tevens verzorgen ze jaarlijks de dodenherdenking, zodat ook die plechtigheid de waardigheid krijgt die het verdient. De Oranjevereniging is een van de oudste verenigingen van Halsteren en is in de loop der jaren al heel wat keren bijna gestopt. Maar sinds een grondige herstart in 1994 is het uitgegroeid tot een zeer stabiele, gezellige en succesvolle organisatie.

- In een weekend in mei organiseert wandelsportvereniging Olympus de Olympustocht. Je kunt kiezen uit afstanden van 5 tot 40 kilometer.

- Kermis (half juli, gedurende vier dagen).

- Molenfeesten (weekend eind augustus).

- Braderie (half september).

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Het beginpunt van de 9,3 kilometer lange MTB-route Halsteren is aan de Langstraat. De route gaat eerst langs de Grote Melanen, een voormalig ven, dat intensief wordt gebruikt voor de karpervisserij. De route ligt grotendeels apart van bestaande wandelpaden. Op Fort de Roovere kruisen wandelaars en mountainbikers elkaar voor een deel wel. Vanaf dit voormalig verdedigingswerk gaat de route over de Schansbaan en het viaduct over de A4. Vervolgens langs de manege aan de Verlengde Zandstraat richting Moerstraatsebaan. Vanaf hier is een verbindingslus naar de Bergse Heide Route (Bergen op Zoom), een route voor de meer ervaren mountainbiker. De route heeft moerassige ondergronden en abrupte hoogteverschillen. Dit omdat de route is aangebracht op de aarden fortificatie en het inundatiegebied (overstromingsgebied) van de West-Brabantse Waterlinie en rond het ven de Grote Melanen. Vooral tijdens de wintermaanden is deze route voor velen een fysieke uitdaging.

- "Zwembad de Melanen is een verwarmd buitenzwembad in Halsteren waar iedereen lekker kan genieten. Er zijn 6 banen van 25 meter lang waar ongestoord banen kan worden gezwommen. Voor de hoge en lage duikplank hebben we een apart springbassin van 4 meter diep. Recreatiebad. Naast het wedstrijdbad hebben we een groot recreatiebad. Deze begint ondiep op 40 cm en loopt langzaam af naar 140 cm. Dit bad is ideaal voor kinderen die nog aan het oefenen zijn met zwemmen of voor zwemmers die liever af en toe met de voeten op de bodem willen staan. De kinderen hebben een eigen eiland met 2 glijbanen. Kleuterbad. Voor de peuters en kleuters hebben we een apart kleuterbad. De ligging is rustig op een eigen deel van de zonneweide. Al vroeg in de ochtend heeft u hier volop zon. Indien gewenst zijn er schaduwplekken. Zonneweide. Uniek aan zwembad de Melanen is de ligging midden in de bossen. Op de zonneweide is volop ruimte om heerlijk te zonnebaden of juist lekker sportief te zijn. Wij verhuren comfortabele ligbedden.

Faciliteiten. Onze kleedkamers, (kleine) kluisjes voor waardevolle spullen, warme douches, toiletten, mindervaliden toilet/douche, horeca, horecaterras binnen, koffietafel, pingpongtafel en TV hoek, bevinden zich binnen in ons hoofdgebouw. Voor uw en onze veiligheid beschikken we binnen ons hoofdgebouw over camerabewaking. Parkeren. Voor zowel fietsers als auto’s zijn er voldoende parkeerplaats binnen binnen 1 minuut loopafstand van het zwembad. Om de overlast voor de bewoners te beperken verzoeken wij u de auto te parkeren op het daarvoor bestemde parkeerterrein bij MonkeyTown. - Kijk hier voor de openingstijden en tarieven."

- Sinds oktober 2020 heeft Kringloopcentrum Goed voor Goed, die reeds enkele vestigingen heeft op Goeree-Overflakkee, ook een vestiging in Halsteren.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Halsteren, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Halsteren door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook de links naar deel 2 t/m 5.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Halsteren (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Belangenorganisatie: - "Dorpsraad Halsteren is opgericht om de belangen van de Halsterse gemeenschap te behartigen, in de ruimste zin van het woord. De Dorpsraad is een zelfstandige stichting en vergadert in principe iedere 1e donderdag van de maand om 19.45 uur in ontmoetingscentrum de Wittenhorst, Lindenlaantje 1a. De data vind je in het vergaderschema op de site. Vanaf 20.00 uur is de vergadering openbaar en is iedereen dus van harte welkom om mee te denken en mee te praten over de belangen van ons dorp. Ook u als inwoner kunt punten ter bespreking inbrengen. In dat geval kunt u het best van te voren via het contactformulier op de site het punt met motivering inbrengen. Vervolgens zal de Dorpsraad berichten of het ingebrachte punt al of niet op de agenda is geplaatst. De verslagen van de ledenvergadering worden na goedkeuring gepubliceerd op de website."

Per 1 januari 1997 is de gemeente Halsteren opgeheven en toegevoegd aan Bergen op Zoom. Het verzet tegen die herindeling was groot. De Dorpsraad is er het directe gevolg van. Er was ook een Halsterse werkgroep die zich verzette tegen de herindeling. Er was zelfs een heus protestlied en een poging om aansluiting te vinden bij de meer dorpse gemeente Steenbergen. Beide doelen - het voorkomen van de herindeling of anders aansluiten bij Steenbergen - bleken 'vechten tegen de bierkaai'. Gelukkig is het dorpse karakter wel behouden gebleven.

Voorzitter Piet Soffers noemt het winkelhart in Halsteren een van de successen van de Dorpsraad. "We hebben ons eigen winkelcentrum weten te behouden, met twee supermarkten en diverse speciaalzaken. Vrij parkeren ook, dat is iets waar we ons hard voor blijven maken. Mensen van het eiland Tholen en uit Bergen op Zoom komen hier winkelen. Het plein in het plan Vogelenzang is schitterend geworden." Natuurlijk heeft de Dorpsraad dat niet in zijn eentje voor elkaar gekregen. Soffers is de eerste om dat te erkennen. "We trekken samen op met de winkeliersvereniging en andere partijen. Er wordt naar ons geluisterd." Soffers wijst ook op het behoud van sporthal de Kannebuis, ontmoetingscentrum de Wittenhorst en zwembad de Melanen. Dat uitgerekend de Melanen straks misschien in de verkoop gaat, is voor Soffers onverteerbaar: "Mede door onze bemoeienissen is het bad uit de rode cijfers gekomen en opgebloeid, zodat er nu weer zwarte cijfers geschreven kunnen worden." Mogelijk worden dadelijk ook het Hof van Ram, het oude raadhuis en het dodenhuisje op de oude begraafplaats door de gemeente van de hand gedaan. De Dorpsraad gaat er volgens Soffers vierkant voor liggen: "We moeten oppassen dat onze Halsterse rijkdommen door een stad in financiële problemen verkocht gaan worden."

Wat er níet is in Halsteren: voldoende starterswoningen. En eigenlijk ook geen betaalbare appartementen voor senioren, zoals hij zelf aan den lijve heeft ondervonden. Soffers verkocht zijn eigen woning in 2020 vlotjes, maar heeft een appartement gekocht in Bergen op Zoom omdat dat in het dorp niet te vinden was. De Dorpsraad lijkt zich anno 2021 op een tweesprong te bevinden: gewaardeerde oudgedienden als Jan van Treijen en Peter Hogerheijde zijn gestopt, terwijl een zestal (jongere) aspirant-leden graag wil meedoen. Soffers is blij met het verse bloed en een mogelijke cultuuromslag: "Verandering, meer tegengas vanuit meedenkende leden, fundamentele discussies, dat is voor de Dorpsraad alleen maar goed." (bron en voor nadere informatie zie het interview met Piet Stoffers in de PZC, 28-12-2020)

- Dorpshuis: - "In ontmoetingscentrum de Wittenhorst in Halsteren kunnen mensen en groepen mensen van de vroege ochtend tot de late avond in een ontspannen sfeer elkaar ontmoeten, hun favoriete cursus volgen, recreëren, vergaderen, deelnemen aan algemene activiteiten zoals biljarten, bingo en kaarten en een drankje nuttigen. Hoewel het sociale aspect de boventoon voert, kunt u bij ons ook terecht voor het huren van een van de beschikbare zalen. De beheerder kan u nader informeren."

- Educatie: - "Creatief Centrum Halsteren is een stichting die voor iedereen toegankelijk is, zonder dat er gekeken wordt naar hetgeen u kunt, wie u bent of welke levensovertuiging of achtergrond u hebt. Ons cursusaanbod biedt voor elk wat wils. Van klein tot groot en van jong tot oud kunt u bij ons terecht. Wij proberen ieder jaar weer om betaalbare, leerzame, inspirerende en gezellige cursussen aan te bieden met natuurlijk de juiste docenten. Wij vragen u met klem vroeg in te schrijven, want... vol is vol. Bovendien kunnen wij dan beter plannen en worden teleurstellingen voorkomen. Wij willen nog eens benadrukken dat u zich ieder jaar opnieuw dient in te schrijven. Wij hopen dat u het aankomende cursusjaar weer even enthousiast zult zijn en misschien willen uw vrienden en kennissen dan ook wel mee. Mocht u na het lezen van onze website nog vragen hebben – ook als u ideeën hebt voor andere cursussen, dan kunt u deze altijd even mailen naar creatiefcentrumhalsteren@gmail.com. Wij wensen u een gezellige en leerzame cursus toe!"

- Jeugd en jongeren: - Samarbete is het clubgebouw van Scouting Jeanne d'Arc.

- KPJ Halsteren organiseert door het jaar heen allerlei evenementen en activiteiten voor jongeren.

- Muziek: - Harmonie Cecilia Eensgezindheid is in 1881 ontstaan uit fusie van fanfare Sint Cecilia en het koor Eensgezindheid. De harmonie, de drumband en het opleidingsorkest staan nog altijd midden in de Halsterse samenleving. De drie onderdelen geven samen of afzonderlijk van elkaar concerten en zorgen voor muzikale ondersteuning bij tal van evenementen in de gemeente Bergen op Zoom en in Halsteren in het bijzonder.

- Sport: - Voetbalvereniging RKSV Halsteren is opgericht in 1926.

- Kruisboogvereniging Excelsior is in 1921 opgericht in Café Excelsior aan de Buurtweg door uitbater Jan van Elzakker en zijn zes zonen. Het is daarmee de oudste sportvereniging van Halsteren. In 1969 moest het café plaatsmaken voor woningbouw en verhuisde de vereniging naar Café Molenzicht aan de Halsterseweg. In 2014 werd Café Molenzicht gesloten en vond Excelsior een nieuw onderkomen bij Café Tivoli. De club telt ca. 14 leden, in leeftijd variërend van ca. 21 tot 90 jaar. Sinds enkele jaren beschikt de vereniging achter Café Tivoli over zes zelf aangelegde moderne schietbanen waar op woensdag, zaterdag en zondag wordt geschoten. In de wintermaanden wordt er geschoten in de grote zaal van Tivoli. De club probeert op allerlei manieren aan nieuwe leden te komen. Het houdt clinics voor scholieren en tijdens Bergen op Zicht op 8 september presenteert Excelsior zich onder de arcade van Het Markiezenhof. De vereniging beschikt zelf over 6 kruisbogen waar belangstellenden mee mogen schieten. Potentiële nieuwe leden mogen drie maanden gratis komen oefenen om daarna te besluiten wel of geen lid te worden.

- Wandelsportvereniging Olympus.

- Atletiekclub Olympia.

- Senioren: - KBO Halsteren organiseert regelmatig bijeenkomsten met uiteenlopende activiteiten en excursies voor de senioren in het dorp.

- Duurzaamheid: - Energieleverancier Innogy had plannen om de 8 windturbines aan de Bandijk in de Auvergnepolder W van Halsteren te vervangen door 4 windturbines van 230 meter hoog. Omwonenden vonden dat wel érg kolossaal en spraken al gekscherend van de Eiffeltorens. Dergelijke hoge windturbines bleken ook de radarbeelden van Vliegbasis Woensdrecht te zullen verstoren. Daarom zijn de plannen bijgesteld: het worden nu 3 windturbines, met een hoogte van 180 meter. De planning is dat deze vervanging eind 2020 plaatsvindt.

Reacties

(4)

Hallo Frank,
De heemkundekring heeft sinds 2004 een onderkomen gevonden in de Hof van Ram, De Beeklaan 29a in Halsteren. Bij het raadhuis staat nog vermeld dat we daar gevestigd zouden zijn.
Met vriendelijke groet,
Heleen van der Zande, secretaris Heemkundekring Halchterth

Dank voor de tip Heleen. Ik heb het aangepast.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

In 1981 is het glaskunstwerk "Halsteren, een dorp in beweging" onthuld in dorpshuis De Wittenhorst. Ik heb dat gemaakt in opdracht van de toenmalige gemeente Halsteren. Het is een drieluik van 6m lang en 2m hoog. Het thema was de verhoging in het landschap die van Antwerpen tot aan Steenbergen liep. Nu bekend als de Brabantse Wal. Met vriendelijke groet, Nelly Pommee

Dank voor de tip! Dat kunstwerk verdient zeker een vermelding. Ik heb het toegevoegd.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen