Klein-Garnwerd

Plaats
Buurtschap
Het Hogeland
Groningen

klein-garnwerd_plaatsnaambord.jpg

Volgens ónze logica zouden een plaatsnaam en een gelijknamige straatnaam identiek gespeld moeten zijn. Kennelijk denkt niet iedereen daar zo over; zo wordt de plaatsnaam Klein-Garnwerd mét koppelteken gespeld en de straatnaam Klein Garnwerd zónder...

Volgens ónze logica zouden een plaatsnaam en een gelijknamige straatnaam identiek gespeld moeten zijn. Kennelijk denkt niet iedereen daar zo over; zo wordt de plaatsnaam Klein-Garnwerd mét koppelteken gespeld en de straatnaam Klein Garnwerd zónder...

klein-garnwerd_straatnaambord_klein_garnwerd.jpg

Hier het straatnaambordje Klein Garnwerd in de buurtschap Klein-Garnwerd. Wellicht zou er met Tipp-Ex nog een koppelteken tussen Klein en Garnwerd gemaakt kunnen worden, dan is het helemaal af... (© Google)

Hier het straatnaambordje Klein Garnwerd in de buurtschap Klein-Garnwerd. Wellicht zou er met Tipp-Ex nog een koppelteken tussen Klein en Garnwerd gemaakt kunnen worden, dan is het helemaal af... (© Google)

klein-garnwerd_boerderij.jpg

Zeer landelijk en - anno mei 2018 - kleurrijk Klein-Garnwerd. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com)

Zeer landelijk en - anno mei 2018 - kleurrijk Klein-Garnwerd. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com)

Klein-Garnwerd

Terug naar boven

Status

- Klein-Garnwerd is een buurtschap in de provincie Groningen, gemeente Het Hogeland. T/m 2018 gemeente Winsum.

- De buurtschap Klein-Garnwerd valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Winsum.

- De buurtschap Klein-Garnwerd ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Terug naar boven

Naam

In het Gronings
Klain Garnwerd.

Spelling
Op de plaatsnaamborden staat de naam met koppelteken (zie de afbeelding elders op deze pagina). Dat heeft taalkundig gezien ook de voorkeur (zie 6.E onder de link). De gelijknamige straatnaam is op het straatnaambordje - zo te zien staat er namelijk maar één bordje, zijnde aan de kant van Garnwerd - echter gespeld zonder koppelteken. Dat is ook het geval in het postcode'boek' en in de gemeentelijke basisregistratie BAG. Volgens ónze logica zou het logisch zijn om een plaatsnaam én een gelijknamige straatnaam op één manier te spellen, dus beide óf met óf zonder koppelteken... Op onze pagina houden wij de plaatsnaambordspelling maar aan. Op Google Maps staat overigens een spelfoutje in de plaatsnaam; daar staat Kleine Garnwerd... Het lijkt wel weer een spelletje 'Wie van de Drie', zoals wij dat altijd satirisch noemen, als wij plaatsnamen op drie verschillende manieren gespeld zien worden. "Wil de echte plaatsnaam nu opstaan?" Tja, goed spellen is tegenwoordig voor velen een ehh uitdaging, ook en zelfs bij plaatsnamen...

Naamsverklaring
Zoals de naam al suggereert, was Klein-Garnwerd oorspronkelijk een buurtschap van het nabijgelegen dorp Garnwerd. Echter door het rechttrekken van het Reitdiep in ca. 1638 zijn zij van elkaar gescheiden geraakt, waardoor de buurtschap aan de Hoogelandse kant van het Reitdiep kwam te liggen en daarom (zij het pas sinds 1811, in de Franse Tijd) bij Winsum is gaan horen. De oude rivierbedding, het huidige Oude Diepje (op oudere kaarten Oude Reitdiep geheten), is nog duidelijk herkenbaar in het landschap aanwezig.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Klein-Garnwerd ligt rond het Z gedeelte van de gelijknamige weg, ZW van het dorp Winsum en NO van het dorp Garnwerd, en grenst in het W aan het Reitdiep.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Klein-Garnwerd 16 huizen met 85 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap nog slechts een handvol panden, met ca. 15 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Duisterwinkel
NW van de buurtschap lag vroeger de buurtschap Duisterwinkel. Volgens de gemeentearchivaris is deze plaatsnaam bij de gemeentelijke herindeling van 1990 geschrapt en deel geworden van de buurtschap Klein-Garnwerd. Tegenwoordig staan er ook geen panden meer in dat gebied. Duisterwinkel wordt echter om ehhh duistere redenen nog wel genoemd als buurtschap op de site van de gemeente Het Hogeland. Op een kaart uit 1905 wordt het niet genoemd. De naam komt wél voor op de kaart van Ludolph Tjarda van Starkenborgh (ca. 1690), op de kaart van Theodorus Beckeringh (1781) en in de Aardrijkskundige woordenboeken van o.a. Van der Aa() en Pott() en in de Groninger Encyclopedie van K. ter Laan (1954).

De naam zou duiden op een voor schepen gevaarlijke bocht (winkel) in de Hunze, thans Reitdiep. In die bocht zouden veel bomen hebben gestaan rond een drietal boerderijen, wat de bocht een donker karakter gaf. Het verhaal gaat, dat voor de kanalisatie van de Hunze tot Reitdiep, hier dikwijls trekschuiten werden beroofd. Het was een duistere hoek (vergelijk het Duitse Winkel) in de Hunze. Verder doet de ronde dat een bepaald persoon zich in 1811, toen iedereen een achternaam moest kiezen, Duisterwinkel zou zijn gaan noemen. En dat die persoon woonde in deze buurtschap Duisterwinkel bij Klein-Garnwerd. Genealoog Jaap Duisterwinkel die zijn voorgeslacht heeft uitgezocht, komt echter tot de conclusie dat die persoon uit de gemeente Grijpskerk stamt.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Boerderij Klein-Garnwerd (op huisnr. 9, vanaf de weg niet te zien, gelegen aan het eind van een lange, doodlopende oprijlaan), die anno 2017 al 20 jaar in bezit was van natuurbeheerder Het Groninger Landschap, is in genoemd jaar gerenoveerd. Het woonhuisgedeelte van de boerderij is aangepast aan de huidige wooneisen. Daarnaast zijn in de schuur twee kleine vakantiewoningen gerealiseerd. Het boerenerf is ook in ere hersteld. Onderdeel hiervan was het aanleggen van een boomgaard. Architect Kouwen uit Tolbert was verantwoordelijk voor het herstelplan en het ontwerp van de twee vakantie-eenheden. Aannemer Blokzijl heeft het renovatieplan uitgevoerd. Landschapsbeheer Groningen heeft het plan gemaakt voor herstel van het boerenerf. De boerderij is geen rijksmonument, maar grenst aan weidevogelgebieden. Een ondernemer uit de buurt huurt en exploiteert de boerderij.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Door Klein-Garnwerd loopt het bekende Pieterpad.

- In oktober 2018 is een verhard fietspad aangelegd langs de weg Klein-Garnwerd. Dorpsbelangen heeft hier jaren voor geijverd. Liever hadden ze een fietspad gezien vanaf deze weg langs het Oude Diepje over de dijk. Dat had voor wandelaars en fietsers een mooier uitzicht op het naderende dorp opgeleverd. Ook de gemeente vond dat een goed plan. Maar onderzoek heeft uitgewezen dat in dat geval de weidevogels te veel verstoord zouden worden. Daarom heeft de provincie dat plan niet goedgekeurd. Het nieuwe fietspad langs de dijk was de route waar vroeger het Pieterpad liep. Dat was door de weilanden van een boer. Die wilde op een gegeven moment geen wandelaars meer over zijn terrein. De Pieterpadroute is toen ter plekke over de drukke weg getrokken. Dus van dit nieuwe fietspad zal ook door wandelaars dankbaar gebruik worden gemaakt. Dopsbelangen pleit ook voor een verhard fietspad tussen de buurtschap en de N361, waar fietsers nog de rijbaan moeten delen met auto's e.a. gemotoriseerd verkeer. Dat zou het nog veiliger maken voor o.a. schoolgaande en sportende kinderen. De gemeente hoopt dat te kunnen realiseren als onderdeel van de plannen voor het nieuwe sportpark Winsum-West.

- Bij archeologisch onderzoek in 2019 in opdracht van Waterschap Noorderzijlvest zijn in de oever van het Oude Diepje O van buurtschap Klein-Garnwerd oude beenderen van kalveren gevonden. Het onderzoek maakt deel uit van werkzaamheden voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers langs het diepje en is uitgevoerd door MUG Ingenieursbureau. Het gaat bij de kalveren om drie complete skeletten. Op de botten van de dieren zijn snijsporen aangetroffen. Het lijkt erop dat ze geslacht zijn en vervolgens op de oever achtergelaten. Nader onderzoek moet uitwijzen of dat klopt en hoe oud de beenderen zijn. De skeletten lagen in de buitenbocht van de oude meander van het diepje. Onderzoek van de oever aan de binnenbocht volgt nog.

Het Oude Diepje ligt tussen het Reitdiep en Winsum en maakte tot 1629 deel uit van het Reitdiep. Daarna is deze meander door het graven van het Garnwerder Rak van het Reitdiep afgesneden. Dat bespaarde de scheepvaart veel tijd. De meanders van het Oude Diepje werden open gehouden voor de afwatering. Door het uitblijven van grootschalige ruilverkaveling is de oude loop nog goed zichtbaar en bleven de omgeving en oevers redelijk intact. Dat was aanleiding om een archeologisch onderzoek te doen voorafgaand aan werkzaamheden.

Langs het Oude Diepje heeft Waterschap Noorderzijlvest in 2019 namelijk 1,5 kilometer natuurvriendelijke oever aangelegd. De oever is verflauwd aangelegd waardoor meer ruimte ontstaat voor water en biodiversiteit in de vorm van waterplanten, vissen en waterinsecten. Het waterschap legt natuurvriendelijke oevers aan om de waterkwaliteit op orde te brengen en te voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water. Stichting het Groninger Landschap heeft de gronden langs het Oude Diepje in eigendom en heeft voor de aanleg van de natuurvriendelijke oever een strook beschikbaar gesteld aan het waterschap. Dankzij de samenwerking ontstaat een mooie koppeling van natuurdoelen. (bron: Waterschap Noorderzijlvest, 16-8-2019)

Terug naar boven

Trivia

- In principe wordt het gebied W van het Reitdiep tot het Westerkwartier gerekend, en het gebied O daarvan tot het Hoogeland. Zoals bij Naam vermeld, is Klein-Garnwerd door een rechttrekking van het Reitdiep ter plekke, verhuisd van het Westerkwartier naar het Hoogeland. Toch is men er altijd Westerkwartiers blijven spreken.

- Nog een bijzonderheid is dat het Westerkwartiers door de Hoogelandsters Overdaaips wordt genoemd, letterlijk: over het (Reit)diep. Maar dat omgekeerd het Hoogelands door de Westerkwartierders ook Overdaaips wordt genoemd. Dat is net zo waar: voor beide is de andere kant van het Reitdiep immers de overkant...

Reacties

(4)

Deze boerderij is niet nr. 3, daar wonen wij. Dit is nr. 10 of zo.

Dank voor uw reactie. Ik neem aan dat de afbeelding op deze pagina https://www.groningerlandschap.nl/nieuws/klein-garnwerd-wordt-gerenoveerd/ de boerderij in kwestie betreft. Dat is zo te zien op Google StreetView niet nr. 10, maar ook elders aan deze weg kan ik deze boerderij niet ontdekken. Wellicht wilt u nog eens kijken welk huisnummer het betreft?
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Het betreft Klein Garnwerd nr 9.
Hartelijke groet,
Mirjam Aalfs
Het Groninger Landschap

Dank voor uw reactie! Ah, dat is hem dus. Logisch dat ik dat met Google StreetView niet kon vinden, omdat ie een heel eind van de weg af ligt. Ik heb het aangepast.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen