Achttienhoven (Westbroek)

Plaats
Buurtschap
De Bilt
Utrecht

Achtienhoven-MSD-20110208-226017.jpg

Achttienhoven is een buurtschap, polder en voormalige heerlijkheid in de provincie Utrecht, gemeente De Bilt. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1811. De buurtschap valt onder het dorp Westbroek.

Achttienhoven is een buurtschap, polder en voormalige heerlijkheid in de provincie Utrecht, gemeente De Bilt. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1811. De buurtschap valt onder het dorp Westbroek.

gemeente_achttienhoven_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Achttienhoven anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl) Het was - evenals de buurgemeenten - een zeer smalle en langgerekte gemeente, die liep van de grens met gem. Hilversum in het N tot de grens met gem. Zuilen in het Z.

Gemeente Achttienhoven anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl) Het was - evenals de buurgemeenten - een zeer smalle en langgerekte gemeente, die liep van de grens met gem. Hilversum in het N tot de grens met gem. Zuilen in het Z.

achttienhoven_ut_collage.jpg

Achttienhoven, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Achttienhoven, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

achttienhoven_utrecht_de_gagel_ansicht_begin_20e_eeuw.jpg

Mooie, oude fotokaart van de toenmalige buurtschap De Gagel onder de gemeente Achttienhoven. De kaart is in 1941 verstuurd. Tegenwoordig wordt de bebouwing aan de Gageldijk beschouwd als de noordrand van de Utrechtse wijk Overvecht.

Mooie, oude fotokaart van de toenmalige buurtschap De Gagel onder de gemeente Achttienhoven. De kaart is in 1941 verstuurd. Tegenwoordig wordt de bebouwing aan de Gageldijk beschouwd als de noordrand van de Utrechtse wijk Overvecht.

Achttienhoven (Westbroek)

Terug naar boven

Status

- Achttienhoven is een buurtschap, polder en voormalige heerlijkheid in de provincie Utrecht, gemeente De Bilt. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1811. In 1812 over naar gemeente Westbroek, waar deze in 1818 weer van is afgesplitst tot een zelfstandige gemeente, en waar deze in 1954 weer in is opgegaan (althans de buurtschap, O van het dorp Westbroek; het Z deel van de gemeente, rond de Gageldijk en Z daarvan, ging naar de gemeente Utrecht). Reeds 3 1/2 jaar later, per 1-7-1957, ging de buurtschap met de gemeente Westbroek over naar de gemeente Maartensdijk, die op haar beurt in 2001 is opgegaan in de gemeente De Bilt.

- Wapen van de voormalige gemeente Achttienhoven.

- De buurtschap Achttienhoven valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Westbroek.

- In de buurtschap staan aan beide uiteinden van de Dokter Welfferweg officieel lijkende, maar qua vormgeving van het gangbare format afwijkende, blauwe plaatsnaamborden. Ons is daarom niet duidelijk of hiermee een eigen bebouwde kom wordt aangeduid of dat Achttienhoven formeel deel uitmaakt van de bebouwde kom van Westbroek. In dat kader is tevens curieus dat je vanuit het W qua bebording wél de bebouwde kom van Westbroek binnenkomt, maar dat je aan de O kant qua bebording nergens de bebouwde kom van dit dorp weer verlaat. Ter hoogte van de Dokter Welfferweg 68 staan wel borden waar, richting het oosten, de 30 km-zone overgaat in een 60 km-zone. Dat lijkt erop te duiden dat men daar de bebouwde kom verlaat, maar dat wordt dus niet expliciet als zodanig aangegeven. Wellicht is hier ooit een kombord ontvreemd?

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1287 Achtienhove, 1318 Achtienhoeven.

Naamsverklaring
Samenstelling van het telwoord achttien en meervoud van hoeve 'stuk land van een bepaalde grootte'. Vergelijk Achttienhoven bij Woerdense Verlaat.(1)

Terug naar boven

Ligging

- De buurtschap Achttienhoven ligt direct O van het dorp Westbroek, rond de Dokter Welfferweg en de Westbroekse Molenweg, W van de A27, ZW van het dorp Maartensdijk, NW van de dorpen Groenekan en Bilthoven, N van de stad Utrecht.

- De gemeente Achttienhoven liep in N-Z richting en was qua grondgebied zeer smal en langgerekt, evenals de W hiervan gelegen buurgemeenten Westbroek, Maarsseveen en Tienhoven. Op de oude plattegrond elders op deze pagina is dat goed te zien. Komvorming heeft in deze gemeente nooit plaatsgevonden.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 omvat de gemeente Achttienhoven 58 huizen met 371 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp* 38/236 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Kooijdijk 3/14, Gageldijk (ook wel de Gagel) 5/36 en Vechtdijk 12/85.
* In de Volkstelling van 1840 betitelt de gemeente deze plaats als dorp. In de praktijk is het echter altijd een buurtschap geweest, gezien de geringe omvang van de bebouwing en het ontbreken van een kerk en kern.

- In 1954 is de gemeente Achttienhoven opgeheven en voor wat de gelijknamige buurtschap betreft opgegaan in de gemeente Westbroek (met 417 personen) en voor wat het zuidelijk deel betreft (de Gageldijk en de Z van de Gageldijk gelegen Polder Rozendaal), opgegaan in de gemeente Utrecht (met 546 personen). De gemeente had op dat moment dus 963 inwoners.

- Tegenwoordig heeft de buurtschap circa 120 huizen met circa 300 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
De historie van de kern Achttienhoven gaat terug tot 1085. In dat jaar schenkt bisschop Koenraad de wilde veengebieden ten noorden van de rivier de Vecht aan het Kapittel van St. Jan. Nadat de eerste bewoners er zich vestigen, ontvangt het kapittel de geestelijke en wereldlijke macht. Hierdoor wordt de buurtschap een Hoge Heerlijkheid van de Proosdij van het Kapittel van St. Jan. De ontginning van het gebied begint aan de Loevenhoutensedijk en de Vechtdijk. Omstreeks 1300 bereiken de ontginners de Kooidijk en rond 1450 de huidige Dokter Welfferweg, waarna men richting het Gooi gaat. De kern van Achttienhoven is geleidelijk naar het noorden opgeschoven. (bron: Historische Vereniging Maartensdijk)

Gemeentehuis
Het gemeentehuis van Achttienhoven bestond uit een gedeelte van de boerderij van de familie Roosendaal. De boerderij is in 1916 tot de grond toe afgebrand, waarbij een gedeelte van het bevolkingsregister van voor 1880 verloren is gegaan. Het pand stond nabij de Hendriksbrug over de Achttienhovensevaart. Er is een (voor die tijd) moderne woning voor in de plaats gekomen. Op kaarten staat pas vanaf 1950 dat de gemeentehuis-functies van deze gemeente zijn ondergebracht in het gemeentehuis van Westbroek. Maar oudere kaarten lopen met de opname van bepaalde vermeldingen soms jaren of zelfs wel decennia achter. De genoemde vermelding vanaf 1950 suggereert immers dat de gemeente na de brand van 1916 een ander gemeentehuis heeft gekregen, maar wij achten het ook niet onwaarschijnlijk dat de gemeente na de brand voor haar gemeentehuisfuncties direct al onderdak heeft gekregen - en dat gedurende de rest van haar bestaan - in het gemeentehuis van Westbroek. Als iemand daar nadere informatie over heeft, houden wij ons aanbevolen.

- Artikelen over de geschiedenis van Achttienhoven en Westbroek in het tijdschrift van Historische Vereniging Maartensdijk.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Gevelstenen in Achttienhoven.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Z van Achttienhoven ligt de Gagelpolder, een staatsnatuurreservaat met zeldzame moerasvegetatie. "De Gagelpolder is een natuurgebied tussen Fort de Gagel in het W en Fort Ruigenhoek in het O en ligt tegen de rondweg van Utrecht Overvecht. Er is een goede parkeerplaats vlakbij het fort. Het grote uitgestrekte gebied bestaat uit kleine waterpartijen, weilanden en bossen(Gagelbos, aangeplant in 1990) waar je rustig tussendoor kunt wandelen. Er zijn diverse wandel- en fietsroutes in uitgezet.

Het Gagelbos grenst aan de wijk Overvecht, direct aan de overkant van de rondweg ten noorden van Utrecht. Je kunt er spelen en sporten, picknicken of barbecueën, een rondje wandelen met de hond of de drukte van de stad ontvluchten. Het nog jonge bos maakt deel uit van de Landinrichting Noorderpark: een 5900 hectare groot gebied voor recreatie en natuurontwikkeling tussen Hilversum en Utrecht. In het Gagelbos is ruimte voor recreatie en in de naastgelegen Gagelpolder vooral voor natuur.

De afgelopen jaren is er veel gebeurd in het Gagelbos. Er zijn wandel- en kanoroutes aangelegd en er is een spannend 'Laarzenpad'. Voor kinderen is er een Speelbos gerealiseerd waar ze eindeloos kunnen stoeien, hutten bouwen, spelen met water of roetsjen aan de kabelbaan. Voor de ouders zijn er picknickbanken om gezellig te zitten. De gemeente Utrecht heeft een fiets- en wandelbrug aangelegd over de drukke provinciale weg tussen Overvecht en het Gagelbos, zodat het gebied beter bereikbaar is geworden. Staatsbosbeheer heeft de parkeerplaatsen verbeterd en heeft speel- en ligweides en voorzieningen gerealiseerd voor mensen die minder mobiel zijn. De werkzaamheden zijn eind 2011 afgerond." (bron en voor nadere informatie zie Staatsbosbeheer)

- "Kom lekker spelen en ravotten in Speelbos Gagelbos van Staatsbosbeheer! Op het speelveld staat een groot klimtoestel waar je eindeloos op kunt klimmen en klauteren. Langs het veld ligt een bos waar je alle materialen vindt om je eigen hut te bouwen. En er ligt een sloot. Wil je die oversteken? Spring over de stapstenen, klim over de touwbruggen, slinger met de kabelbaan of pak het vlot!"

- "Wandelen vanuit de drukke Utrechtse binnenstad naar de landelijke buitengebieden. Dat kan met een van de dertien wandelingen van Utrecht te Voet. De routes variëren in lengte van 4 tot 17 km en zijn in twee richtingen gemarkeerd door middel van gekleurde pijlen. Bijna alle routes eindigen bij een trein- of busstation, zodat je met het openbaar vervoer weer vlot thuis bent." Een van de routes is de wandelroute Gagelpolder (4,6 km).

Reacties

(4)

Geen commentaar, maar wel een vraag: Ik ben op zoek naar het woonadres waar mijn overgrootvader heeft gewoond. Volgens internetgegevens heeft hij gewoond aan de Gagel 83 e/o Gagel 89. Het zou leuk zijn als ik deze gegevens via u kan opsporen. m.v.g. Tini Versteegh, Utrecht

In de loop der jaren is er in de buitengebieden zoals deze vaak hernummerd, omdat er steeds huizen bijkwamen en huisnummers dan soms te zeer niet meer aansloten. Het hoeft dus niet zo te zijn dat de door u genoemde adressen betrekking hebben op de huidige adressen Gageldijk 83 en 89. Achttienhoven valt onder het werkgebied van Historische Vereniging Maartensdijk. De link naar hun site vindt u hierboven aan het eind van de 1e alinea in het hoofdstuk Geschiedenis. Als ik u was zou ik hen hierover mailen (met indicatie van ca. de periode waarop uw adressen betrekking hebben). De lokale historische verenigingen hebben nl. vaak wel geïnventariseerd, t.b.v. mensen die hun stamboom onderzoeken, welke vroegere adressen betrekking hebben op welke huidige adressen, en of de panden in kwestie al dan niet nog bestaan.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Geschiedenis: Bisschop Willibrord van Utrecht overleed in 739. In 1085 kon hij dus niet de wilde veengebieden in 1085 aan het kapittel van Sint Jan hebben geschonken. In 1085 was, volgens de lijst van Utrechtse bisschoppen op Wikipedia, bisschop Koenraad bisschop van Utrecht.

Dank voor uw opmerkzaamheid! Ik heb het aangepast. Vergissen is menselijk, zelfs voor de gerenommeerde Historische Vereniging Maartensdijk, aan welker site ik deze alinea heb ontleend (https://www.historischeverenigingmaartensdijk.nl/historie-van-maartensdi...). Wellicht wilt u het hen ook nog even melden; ik heb daar geen tijd voor omdat ik in mijn eentje de 7.000 plaatspagina's van mijn site moet bijhouden, waar ik mijn handen vol aan heb.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen