Baarland

Plaats
Dorp
Borsele
Zuid-Beveland
Zeeland

baarland_plaatsnaambord.jpg

Baarland is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, daarbinnen in de Zak van Zuid-Beveland, gemeente Borsele. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969.

Baarland is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, daarbinnen in de Zak van Zuid-Beveland, gemeente Borsele. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969.

gemeente_baarland_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Baarland anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Baarland anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

baarland_1000_jaar_2014.jpg

In 2014 hebben de inwoners van Baarland een jaar lang het 1.000-jarig bestaan van hun dorp gevierd (© www.baarland.com)

In 2014 hebben de inwoners van Baarland een jaar lang het 1.000-jarig bestaan van hun dorp gevierd (© www.baarland.com)

DK_20110710_1708_Baarland_Zeeland.jpg

De Hervormde Maartenskerk van Baarland dateert uit 1321

De Hervormde Maartenskerk van Baarland dateert uit 1321

DK_20110710_1723_Baarland_Zeeland.jpg

Baarland, dorpsgezicht, 2011

Baarland, dorpsgezicht, 2011

DK_20110710_1710_Baarland_Zeeland.jpg

Toegangshek Hof te Baarland

Toegangshek Hof te Baarland

RIT_20110710_5466_Baarland_Zeeland.jpg

Baarland, detail van woonhuis

Baarland, detail van woonhuis

RIT_20110710_5471_Baarland_Zeeland.jpg

Baarland, muziektent in dorpskern

Baarland, muziektent in dorpskern

DK_20110710_1734_Fundamenten_van_kasteel_Hellenburg.jpg

Infobord over Kasteel Hellenburg, omgeving Baarland

Infobord over Kasteel Hellenburg, omgeving Baarland

Baarland

Terug naar boven

Status

- Baarland is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, daarbinnen in de Zak van Zuid-Beveland, gemeente Borsele. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969.

- Wapen van de voormalige gemeente Baarland.

- Onder het dorp Baarland valt ook de buurtschap Bakendorp.

- ZO van het dorp vind je een officieel blauw 'plaatsnaambord' (kombord) Scheldeoord, maar dat is geen plaats: het is een camping.

Terug naar boven

Naam

In het Zeeuws
Baerland.

Oudere vermeldingen
Baerlandt, 1295 Bae(r)land, 1342 Barland, 1370 Baerlant.

Naamsverklaring
Waarschijnlijk een samenstelling van land (als tegengesteld aan water) en het Middelnederlandse baer 'kaal, vlak, onontgonnen', wat in poldergebieden kan slaan op het niet gedekt zijn door rijswerk van de dijken.(1)

Terug naar boven

Ligging

Baarland ligt Z van Goes, ZZW van 's-Gravenpolder, NO van de Westerscheldetunnel, in het uiterste ZO van de Zak van Beveland.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Baarland 114 huizen met 613 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 105/562 (= huizen/inwoners) en buurtschap Bakendorp 9/51. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 250 huizen met ruim 600 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In de middeleeuwen was er sprake van een eiland ‘de Baarlanden’, verdeeld in de delen Oost en West, waarbij Oost de dorpen Hoedekenskerke, Vinninge en Ostende omvatte, en West de heerlijkheid Baarland. In de heerlijkheid stond een adellijk huis ('hof'), waaraan een oud edel geslacht zijn naam ontleende. "Een der afstammelingen van dit geslacht was Hugo van Baarland, die in 1296, als eenen der handdadigen of medepligtigen aan den moord van Graaf Floris V, zijne euveldaad te Dordrecht op het rad boette."(2)

Oorlog met de Vlamingen
Baarland is zeer oud. Volgens overlevering zou het reeds in 850 bedijkt zijn. In 1295 heeft hier een ware oorlog gewoed. "In het jaar 1295 landde bij dit dorp een troep van ruim 3000 Vlamingen aan, die aanvankelijk door plunderen en blaken, waarbij zij zoo min kerken als huizen verschoonden, hier groote verwoestingen aanrigtten.

Maar Doedyn van Everingen en eenigen uit het geslacht van van Borselen hadden niet zoodra 300 man Zeeuwen op de been gebragt, of zij trokken daarmede, den 12 october van het gezegde jaar, van twee kanten op de Vlamingen aan, en bragten er zelfs zoodanigen schrik onder, dat deze, hals over hoofd, naar hunne schepen vloden. De Zeeuwen zaten hen echter zoo digt op de hielen, dat velen in het water gejaagd werden en verdronken, terwijl anderen of afgemaakt of gevangen genomen werden. Het verlies der Vlamingen zoude bijkans 1300 man beloopen hebben."(3)

Verdwenen kernen Westdorp en Delie
Onder de heerlijkheid vielen naast de dorpen Baarland, Bakendorp en Oudelande, ook nog de kernen Westdorp (dat volgens deze bron ook Het Paradijs werd genoemd) en Delie. In 1295 is de streek 'gebrandschat' door de Vlamingen (zie verder de vorige alinea). De nederzettingen Westdorp en Delie zijn toen niet herbouwd. De inwoners daarvan verhuisden naar Baarland en Bakendorp. Westdorp is nu (volgens de atlassen) alleen nog een veldnaam, W van het dorp, rond de Westdorpseweg, met daaraan een handvol boerderijen. Dit wordt kennelijk niet (meer) als buurtschap beschouwd. Wij hebben daar althans geen indicatie voor kunnen vinden. Ook de naam Delie staat alleen nog als veldnaam in de atlassen, Z van het dorp.

Op de Kuijperkaart van 1865 (zie elders op deze pagina) staan beide nog wél als buurtschap vermeld. Ook (4) vermeldt Westdorp nog als buurtschap. Er zijn in de laatste eeuwen diverse personen bekend met de naam Westdorp die zijn geboren in Baarland e.o. Kennelijk zijn die naar het verdwenen plaatsje genoemd. Westdorp had ooit een brouwerij. Eén van de panden aan de Westdorpseweg zou nog De Oude Brouwerij heten. De hoeven Westdorp en Phoenix op respectievelijk de huisnummers 1 en 5, zijn door de gemeente Borsele als 'cultuurhistorisch waardevol' geclassificeerd.

Rampenfonds-vakantieweek
Ook Baarland heeft geleden onder de Watersnoodramp van 1953. Kennelijk was er een Rampenfonds dat fondsen wierf opdat de mensen er even tussenuit konden, gezien het verslag van de Rampenfonds-vakantieweek in Eelde, waar een aantal Baarlanders destijds is geweest.

- Nadere informatie over de geschiedenis van Baarland. - Nog een pagina over de geschiedenis van het dorp.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Basisschool De Berenburcht (Schansstraat 6) is in 2011 gesloten wegens te weinig leerlingen. In 2012 is het pand verkocht.

- De sinds 1968 in het dorp gevestigde firma Crop Alliance Baarland is een groenteverwerkingsbedrijf, gespecialiseerd in het conserveren op azijn of pekel. Het bedrijf maakt tegenwoordig onderdeel uit van TOP Onions. Het bedrijf is gelegen op bedrijventerrein Oude Dierikpolder, een kleinschalig bedrijventerrein van 12,3 ha aan de Westerschelde. Omwonenden in het dorp en de nabijgelegen dorpen, natuur- en landschapsorganisaties en de exploitant van camping Scheldeoord maken al jaren bezwaar tegen de hinder die het bedrijf veroorzaakt op het gebied van stank, geluid, verkeer en aantasting van de landschappelijke kwaliteit.

De gemeente Borsele heeft daarom - na een eerder onderzoek enkele jaren geleden - in september 2017 wederom onderzoek laten verrichten naar de kosten van verplaatsing van het bedrijf naar 2 alternatieve locaties, te weten in het Sloegebied en in de Koegorspolder bij Terneuzen. Dat blijkt enkele tientallen miljoenen euro's te kosten. Gemeente noch provincie hebben daar de middelen voor. Bovendien heeft de firma kenbaar gemaakt op de huidige locatie in Baarland nog ca. 20 procent te willen groeien. Het huidige provinciale beleid staat een dergelijke beperkte groei toe, mits de ruimtelijke kwaliteit aantoonbaar verbetert. Gezien de omvang van de groei in dit geval (2,5 ha) en de negatieve invloed op de omgeving kan niet worden verwacht dat deze ruimtelijke kwaliteitsverbetering kan worden waargemaakt. Vanuit de omgeving, met name de campingexploitant, bestaan hier ook grote bezwaren tegen. De gemeente gaat daarom onderzoeken in hoeverre een oplossing ter plaatse kan worden gerealiseerd. Daarbij wordt gedacht aan het ontwikkelen van een combinatie van brakke/zoute natuur ten zuiden van het bedrijf, als alternatieve inrichting voor de waterzuivering op het terrein.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Baarland heeft 10 rijksmonumenten.

- Baarland heeft 2 gemeentelijke monumenten.

- De Hervormde (PKN) Sint Maartenskerk (Slotstraat 3) is gebouwd in het midden van de 14e eeuw. Uit deze periode zijn het koor en de toren nog bewaard gebleven. In de 15e eeuw is de kerk uitgebouwd tot een driebeukige hallenkerk met transept. De kerk is na een blikseminslag in 1532, waardoor de kerk en een groot deel van het dorp afbrandde, hersteld. In 1774 werden de zijbeuken gesloopt en ontstond een eenbeukig kerkgebouw. Ook de hoektorentjes werden afgebroken. In de 19e eeuw is een consistorie aangebouwd en in 1955 is de toren gerestaureerd. Tegenwoordig rest een eenbeukige bakstenen kerk met driezijdig gesloten koor en een aangebouwde zware toren met haakse steunberen. De, verder stompe, toren wordt bekroond door een tentdak en ze wordt geflankeerd door een achtzijdige traptoren die in het verlengde van een der steunberen is gebouwd. Boven het ingansportaal van de toren bevinden zich twee flesvormige schandstenen. Het orgel is van ongeveer 1750 en is gebouwd door Jacob François Moreau en zijn zoon Johannes Jacobus Moreau. In 1786 is het in de kerk van Baarland geplaatst. - Site van de Protestantse Gemeente.

- Aansluitend aan de kerk staan oude woonhuizen uit de 17e en 18e eeuw. Om het pleintje met de muziektent staan lindebomen. Aan de andere zijde van het pleintje is een 'vaete'. Dit was vroeger een drinkplaats voor het vee.

- Van het voormalige Slot Baarland, gelegen achter de kerk, zijn alleen de slotgracht, de ommuring en het koetshuis bewaard gebleven. - Fotoreportage van het Slot. De ontstaansgeschiedenis van het kasteel is niet geheel vastgesteld. Waarschijnlijk is het in de 14e eeuw gebouwd voor de familie Van Renesse (die ook het nabijgelegen Kasteel Hellenburg bezat). Het kasteel was de zetel van de gelijknamige heerlijkheid, die vanouds ook heerste over Bakendorp, dat later door de zee werd verzwolgen. In 1832 is het kasteel gesloopt. Het koetshuis is omstreeks 1960 omgebouwd tot woonhuis. Ook het kasteelterrein is toen gerestaureerd. Buiten de omgrachting ligt nog een gereconstrueerde kasteeltuin in vroege renaissancestijl.

In 2005 is het koetshuis met toebehoren gekocht door Mart en Elly Steketee. Ze hebben het koetshuis gerestaureerd en hebben het ook regelmatig voor publiek opengesteld. Op de Landelijke Kastelendag in mei bijvoorbeeld trok de open dag altijd enkele duizenden bezoekers. In 2016 hebben ze het koetshuis te koop gezet, omdat door de gevorderde leeftijd de vele trappetjes steeds bezwaarlijker werden. De vraagprijs was 1,3 miljoen euro. In 2018 is het verkocht. Ze hadden het al eerder kunnen verkopen, maar ze stelden als voorwaarde dat de nieuwe bewoners het kasteel ook openstellen op monumentendagen en op de Landelijke Kastelendag. Slot Baarland is het enige kasteel in Zeeland dat vaak voor publiek wordt opengesteld (de andere vijf kastelen in Zeeland zijn Kasteel Westhove, Slot Haamstede, Slot Moermond, 't Munnikenhof en het Arendsslot). Ook bij editie 2018 kwamen weer duizenden mensen naar het slot. Ze konden het kasteel bewonderen en waren in de tuin getuige van een middeleeuws feest met hofnar, troubadours en ridders. Kinderen konden in een bootje rond het slot varen.

Mart en Elly hebben de verkoop zelf verzorgd. Op hun site vonden wij de volgende beschrijving: "Het prachtige en uitzonderlijk mooi gelegen Slot Baarland ligt midden in het dorp. Het Slot ligt op een terrein van 7.167 m2 met eigen slotgracht. Een eigen oprijlaan, geflankeerd door lindes, leidt naar de prachtige slotgracht met siertuin en koetshuis, die bestaat uit restanten van een voormalig slot, de slotmuren, de slotgracht, een gerestaureerd koetshuis dat tot woonhuis is omgevormd met de sfeer van weleer, en de schitterende tuin in vroegrenaissance stijl buiten de slotgracht. Hoewel het slot in alle rust verscholen ligt in het groen, is de bewoonde wereld dichtbij. Het dorpscentrum ligt aan uw voeten. Ook de plaats Goes is met de auto snel te bereiken.

Het voormalige slot wordt omringd door een gracht. Het slotplein is weer opgetrokken, met op de hoeken lage ronde torentjes. Ter plaatse van het vroegere hoofdgebouw ligt nu een fraaie siertuin. Op het terrein staat nog in stijl gebouwd een dubbele garage. Het slot heeft verder o.a. een riante eetkeuken, een bibliotheek, een royaal souterrain onder het huis, een salon, 3 slaapkamers, 2 badkamers die alle voorzien zijn van meerruitvensters die een fraai uitzicht hebben over de schitterende aangelegde tuin. Aan de zijkant van het slot is een groot vrijhangend terras, boven de slotgracht, waar je kunt genieten van de zon en de fraaie tuin. De tuin rond het slot kent een gevarieerde indeling met gazons, bos en diverse terrassen en de ronde gracht. Het geheel heeft een serene sfeer. Een open, licht terrein in de beslotenheid van de schitterende bomen."

- Net buiten het dorp, aan de weg naar Oudelande, zijn de fundamenten te bezichtigen van Kasteel Hellenburg, dat waarschijnlijk tijdens een stormvloed in 1477 is verwoest. Met de gevonden stenen zijn de fundamenten opgemetseld. Dit geeft een goed beeld van de afmetingen van een middeleeuws kasteel. Er was een woontoren (donjon) en een voorburcht.

- Op de Zeedijk staat een monument ter herinnering aan de gevallen geallieerde militairen bij de bevrijding van Baarland op 26 oktober 1944.

- Het Landingsmonument staat eveneens op de Zeedijk en herinnert aan de eerste landing van geallieerde militairen ter bevrijding van Walcheren en Zuid-Beveland.

- Het stationsgebouw (Industrieweg 1) uit 1926 van station Baarland aan de vroegere tramlijn Goes - Hoedekenskerke is bewaard gebleven. De plaatsnaam staat nog in grote hoofdletters op de gevel. Het pand is tegenwoordig een woonhuis. In 2017 is het pand verkocht aan de huidige eigenaar.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Dorpsvereniging Baarland is in 2000 ontstaan uit de buurtverenigingen 't Groentje en Nieuweweg. Doelstelling is de dorpsbewoners nader met elkaar in contact brengen door het organiseren van verschillende activiteiten door het jaar heen, en daarmee de leefbaarheid in het dorp te ondersteunen.

- De in 1980 opgerichte Toneelgroep Baarland brengt jaarlijks in januari en maart een nieuw stuk op de planken.

- Zomerspektakel (op de vrijdag na Hemelvaart).

- De fam. Van den Akker is in 1996 in Baarland komen wonen. Na de verbouwing van het huis zijn ze aan de 2300 m2 grote, tot dan verwaarloosde tuin begonnen. Ieder jaar is er een gedeelte volledig op de schop gegaan en opnieuw aangeplant. Het is in de loop der jaren een fraai geheel geworden met o.a. een vijver, hagen, buxus en vele soorten vaste planten waaronder hortensia's, hosta's en ca. 40 soorten rozen. In juni is de tuin op zijn mooist omdat dan de rozen uitbundig bloeien. Daarom is de tuin van de fam. Van den Akker (Burg. Vogelaarstraat 9) tijdens de Zeeuwse Tuin 2-Daagse (vrij. en za. begin en eind juni) te bezoeken, en in de hele maand juni is de tuin ook op afspraak geopend voor groepen van min. 10 personen.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Baarland had een station aan de tramlijn Goes - Hoedekenskerke - Goes. Tegenwoordig is dat een station aan de Stoomtrein Goes - Borsele.

- In 2016 spraken de Zeeuwse havenbedrijven, de Provincie en de Zeeuwse Milieufederatie (ZMF) af dat voor iedere nieuwe havenactiviteit compensatie plaatsvindt in de vorm van natuurherstel rond de Westerschelde. In dat kader hebben zij in 2018 'Plan Plevier' opgesteld, waarmee zij natuurherstel beogen in een gebied van 150 hectare tussen het dorp Baarland, camping Scheldeoord en buurtschap Bakendorp in. De intentie van de gemeente Borsele is om de betrokken partijen - camping Scheldeoord, groenteverwerker Crop Alliance en 12 agrariërs - te betrekken bij de verdere voorbereidingen en planvorming.

De agrariërs hebben echter in oktober 2018 laten wegen niets te voelen voor het plan, en hebben dat in het gebied ook kenbaar gemaakt met spandoeken met de tekst "Plan Plevier niet hier". "Wij hebben allemaal goedlopende, toekomstbestendige bedrijven. Er zijn allerlei aanpassingen gedaan, de opvolging staat klaar. Dat geven we niet uit handen", stelt Jacqueline van Wingen namens de agrariërs. Wethouder Kees Weststrate vindt die reactie voorbarig. Hij wil eerst een onderzoek uitvoeren en een landschapsplan laten opstellen, waarin de plannen nader worden uitgewerkt, en dan met de agrariërs om de tafel, want: "Zonder onderzoek is het lastig om iets goed of af te keuren", zo stelt hij. Wordt vervolgd dus... (bron: PZC, 1-10-2018)

- Door stroming en het stormseizoen spoelt er elk jaar zand weg van het strand van Baarland. Door een goede samenwerking tussen recreatiecentrum Scheldeoord, Rijkswaterstaat, het Vlaamse bedrijf Dredging International, de Vlaamse overheid en de gemeente Borsele blijft het strand bestaan. Dredging International baggert namelijk jaarlijks in de vaargeul van de Westerschelde in opdracht van de Vlaamse overheid. In plaats van het gebaggerde zand af te zetten buiten de vaargeul van de Westerschelde, besloten de partijen om in maart 2018 tegen de meerkosten 20.000 m3 zand middels de rainbowtechniek op te spuiten. Het strand kan er nu naar verwachting weer 4 jaar tegen.

- De Sint Jacobspolder ligt Z van Baarland, naast camping Scheldeoord. Vanaf de Zeedijk kijk je uit over het gebied. In 2007 is in de Sint Jacobspolder een nieuw natuurgebied aangelegd. Dit is gebeurd ter compensatie van de natuur die verloren is gegaan door het uitdiepen van de Westerschelde (door de verdieping wordt de stroming groter en brokkelt buitendijkse natuur aan de Westerschelde af). De twee belangrijkste doelen bij de aanleg van dit gebied waren: hoogwatervluchtplaats voor steltlopers en broedgebied voor kustbroedvogels. De aanleg is een groot succes. Het gebied wordt inmiddels volop gebruikt door kustbroedvogels. Vogels als bontbekplevier, standplevier, kokmeeuw en kluut zijn er uitgebreid op zoek naar wormen, kreeftjes en kokkels.

In het voorjaar is het hier een drukte van jewelste met jonge vogels. Jonge kluten verlaten onmiddellijk het nest om zelf voedsel te gaan zoeken. In het natuurgebied zijn insecten en kleine kreeftjes te vinden. Maar de vogels zoeken ook in de slikken van de Westerschelde en moeten daarvoor een weg oversteken. Veel jongen sterven bij de oversteek. Omwonenden wilden hier graag wat aan doen en attendeerden Natuurmonumenten hierop. Samen met Waterschap Zeeuwse Stromen zijn borden ontwikkeld die langs de Zeedijk zijn geplaatst. Zo worden automobilisten erop geattendeerd snelheid te minderen en gaan er hopelijk minder kleine vogels dood. (bron: Natuurmonumenten)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Baarland, met laagsteprijsgarantie!

- ZO van de dorpskern ligt aan de Westerschelde Camping Scheldeoord. Huurders van een huisje op het tegenovergelegen huisjespark kunnen al dan niet tegen betaling ook gebruik maken van faciliteiten van de camping, zoals het zwembad.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Baarland (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Baarland.

- Belangenorganisatie: - "Dorpsraad Baarland houdt zich bezig met het behartigen van en opkomen voor de belangen van het dorp bij de diverse overheidsinstellingen, zeker als het gaat over ruimtelijke ordening en planologische ideeën, is ook een dankbare gesprekspartner van de gemeente Borsele en vormt feitelijk een schakel tussen het gemeentebestuur en alle inwoners van het dorp. Door de dorpsraad worden alleen zaken van algemeen belang behandeld. Particuliere problemen en/of anonieme brieven worden niet in behandeling genomen. Het bestuur bestaat uit enthousiaste vrijwilligers die geheel pro Deo haar werkzaamheden verricht. De dorpsraad komt 5 á 6 keer per jaar bijeen om allerlei zaken te bespreken. De vergaderingen zijn openbaar en voor een ieder toegankelijk. De vergaderingen van de dorpsraad worden altijd gehouden in dorpshuis The Cameronian. Ieder kwartaal verstrekt de dorpsraad allerlei informatie aan de bewoners door middel van een kwartaalbrief, die huis aan huis wordt verspreid."

- Dorpshuis: - Dorpshuis de Cameronian biedt onderdak aan een aantal verenigingen uit het dorp. Ook particulieren kunnen het pand of een deel ervan huren voor hun feest, vergadering e.d. Iedere vrijdagavond is er café, waar jong en ouder elkaar ontmoet en het altijd beregezellig is.

- Jeugd: - Jeugdsoos Village Gang is een vereniging die door het jaar heen diverse activiteiten organiseert voor de jeugd in het dorp en omgeving.

- Sport: - "Lekker actief bezig zijn met een flinke portie gezelligheid. Dat zijn de ingrediënten van Tennisvereniging ‘t Hellewoud. De accommodatie van de vereniging is gelegen aan de Hellenburgstraat tussen Baarland en Oudelande. Activiteiten. Elk jaar in april is er een openingstoernooi en in oktober een afsluitingstoernooi. Toss avonden waar leden random tegen elkaar spelen in zowel dubbel als mix vinden plaats op maandagavond en donderdagavond vanaf 18:15 uur."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Baarland, met foto's van de grafzerken. - Doop-, Trouw- en Begraafakten 1618-1810.

Reacties

(2)

over scheldeoord.
het is niet alleen de camping, maar ook twee huisjesparken tegenover de camping. die kunnen tegen betaling ook gebruik maken van de fasciliteiten van de camping.

Dank voor de aanvulling!, ik heb het toegevoegd.

Reactie toevoegen