Stedum

Plaats
Dorp
Eemsdelta
Groningen

stedum_plaatsnaambord_kopie.jpg

Stedum is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Eemsdelta. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989. In 1990 over naar gemeente Loppersum, in 2021 over naar gemeente Eemsdelta.

Stedum is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Eemsdelta. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989. In 1990 over naar gemeente Loppersum, in 2021 over naar gemeente Eemsdelta.

gemeente_stedum_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Stedum anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Stedum anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

stedum_hervormde_kerk_gewelfschilderingen.jpg

De Bartholomeuskerk in Stedum wordt als het hoogtepunt van de romanogotische bouwkunst in Groningen beschouwd. Ook het rijke interieur is zeer bijzonder, o.a. wegens de 15e-eeuwse gewelfschilderingen. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

De Bartholomeuskerk in Stedum wordt als het hoogtepunt van de romanogotische bouwkunst in Groningen beschouwd. Ook het rijke interieur is zeer bijzonder, o.a. wegens de 15e-eeuwse gewelfschilderingen. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

stedum_peertil.jpg

Het rijksmonumentale bruggetje Peertil, vroeger Paardentil geheten, ligt bij de splitsing van Stedumermaar en Westerwijtwerdermaar, Z van Stedum, en was destijds bedoeld voor de paarden van de trekvaart. (© https://groninganus.wordpress.com/?s=peertil)

Het rijksmonumentale bruggetje Peertil, vroeger Paardentil geheten, ligt bij de splitsing van Stedumermaar en Westerwijtwerdermaar, Z van Stedum, en was destijds bedoeld voor de paarden van de trekvaart. (© https://groninganus.wordpress.com/?s=peertil)

stedum_plaatsnaambordje_onjuist_gem._juist.jpg

'Plaatsnaambord' bij Stedum. Wij dachten dat we inmiddels compleet waren met de plaatsnamen, blijken we er toch nog een te missen... ;-) Vermoedelijk is dit boerderij Juist aan de Delleweg. (© https://groninganus.wordpress.com/2016/10/29/fivelgoer-toertje

'Plaatsnaambord' bij Stedum. Wij dachten dat we inmiddels compleet waren met de plaatsnamen, blijken we er toch nog een te missen... ;-) Vermoedelijk is dit boerderij Juist aan de Delleweg. (© https://groninganus.wordpress.com/2016/10/29/fivelgoer-toertje

Stedum

Terug naar boven

Status

- Stedum is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Eemsdelta. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989. In 1990 over naar gemeente Loppersum, in 2021 over naar gemeente Eemsdelta.

- Wapen van de voormalige gemeente Stedum. Er is ook een Steemer vlag, in 2016 ontworpen door historicus Redmer Alma.

- Sinds 2016 heeft het dorp een dorpsvlag. De vlag is ontworpen door historicus Redmer Alma uit Warffum. Bij het ontwerp van de vlag is gekozen voor een verbinding van heden en verleden. Het dorp was, samen met Garsthuizen en Westeremden, tot 1795 een heerlijkheid. De heren van Stedum waren lange tijd leden van het geslacht Clant, dat op de borg Nittersum woonde. De borg is er niet meer, maar de lange oprijlaan bepaalt nog altijd het beeld van het dorp. Al die elementen zijn in de vlag terug te vinden: de ridder is het wapen van de heerlijkheid; geel en groen zijn de kleuren van het wapen van het geslacht Clant. De smalle streep verwijst niet alleen naar datzelfde wapen, maar verbeeldt ook de groene Nittersumlaan, temidden van het felle geel van koolzaadvelden. Zo is de schoonheid van het Groninger landschap verenigd met de rijke geschiedenis van het dorp.

- Onder het dorp Stedum valt ook de buurtschappen Crangeweer en Lutjewijtwerd en een deel van buurtschap De Har.

Terug naar boven

Naam

In het Gronings
Steem.

Oudere vermeldingen
10e-11e eeuw Stedion, 11e eeuw Stedon, 1245 kopie Stedem, 1257 kopie Stedum, 1475 Steum.

Naamsverklaring
Betekent 'nederzetting bij de (boeren)plaats'.(1)

Terug naar boven

Ligging

Stedum ligt ZW van Loppersum.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Stedum 234 huizen met 1.600 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 77/537 (= huizen/inwoners) met de buurtschappen Krangeweer 12/75, Lutjewijtwerd 9/60, De Weer 7/47, en De Vennen 7/44, dorp Westeremden 56/394 met de buurtschappen Vierburen 5/33, De Har 4/23 en Klein Voorwerk 3/21, en dorp Garsthuizen 42/288 met de buurtschappen Dijkum 8/50 en Groot Voorwerk 4/28. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 400 huizen met tegen de 1.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De borg Nittersum
"Nittersum wordt wel een der mooiste borgen van Groningen genoemd. Het is echter opmerkelijk, dat er door historici zo weinig aandacht aan is geschonken. In het bekende boek 'De Ommelander Borgen' van mr. J.A. Feith wordt slechts een enkele bladzijde aan Nittersum gewijd. Volgens Feith zou de juiste plaats van de borg moeilijk meer aan te wijzen zijn, maar dat is niet juist. Behalve het huis en de bomen was in 1930 alles van de oude burchtstee nog aanwezig. Zelfs nog een van de bijgebouwen. En verder de binnen- en buitengrachten, de grote vijver en de singels.

Op deze burchtstee hebben drie borgen gestaan, mogelijk zelfs vier:
- de borg van Eppo Nittersum, die in 1579 verwoest is en misschien wel al een voorganger had;
- de borg van Eilco Clant, gebouwd na 1594 en in 1669 weer afgebroken;
- de borg van Johan Clant, gebouwd tussen 1669 en 1671 en afgebroken in 1818.

Heren van Stedum kwamen al heel vroeg voor, maar we weten niet of die ook op Nittersum hebben gewoond. In brieven en mededelingen uit de 13e en 14e eeuw komen de volgende namen voor:
- Eppo Eelwarduszoon van de Were (De Weer onder Stedum);
- Ailvart Ripperda (ook Ripperta gespeld);
- Eppo Boelesmona.

Van Eppo Eelwarduszoon is bekend, dat hij op De Weer woonde, de twee anderen kúnnen bewoners van de burcht Nittersum geweest zijn, maar er zijn meer borgen in Stedum geweest, dus is dat niet zeker. Volgens overlevering zou er op de wierde van Lutjewijtwerd een kapel of borg hebben gestaan. Ook zijn er borgen geweest aan de Drieborgenlaan en in De Weer.

In 1396 komt opeens de naam van Eppo van Nittersum naar voren, als medeondertekenaar van een stuk, waarin bepalingen tot bewaring van orde en vrede. Deze Eppo heeft in 1398 een belangrijke rol gespeeld in de strijd tussen de Schieringers en Vetkoopers. Verschillende geschiedschrijvers, die over deze strijd schreven, noemden nadrukkelijk de naam van Eppo van Nittersum. Wij kunnen dus met zekerheid aannemen, dat de borg Nittersum in 1398 bestond. Het valt moeilijk te zeggen of het huis daarna nog lang heeft bestaan. Wel weten wij, dat Eppo drie jaar later, in 1401, bezig is land te kopen naast het borgterrein. Van de borg zelf venemen wij daarna geruime tijd niets meer.

Hoe deze borg er uit heeft gezien is niet bekend. Het zal een goed stenen huis geweest zijn, omringd door een gracht. De oude burcht werd in 1579 door het Spaanse garnizoen van Groningen verwoest. Bewoner in die dagen was Egbert Clant, een aanhanger der hervorming, die omwille van het geloof naar Oost-Friesland moest vluchten. Hij stierf in ballingschap. Waarschijnlijk is de borg vóór 1594 weer opgebouwd. Eilco, een zoon van Egbert, zal het huis zo spoedig mogelijk hebben herbouwd. Deze borg blijft staan tot 1669. In dat jaar laat de toenmalige eigenaar, Johan Clant, de borg slopen en vervangen door het deftige herenhuis, dat wij van afbeeldingen kennen. In 1669 kocht Johan Clant de Dijkumborg te Garsthuizen. Waarschijnlijk liet hij Dijkum afbreken om de stenen voor zijn nieuwe Nittersum te gebruiken. Het nieuwe Nittersum was geheel door water omringd, net als Menkema. Het was een huis van twee verdiepingen met daaronder de kelders en keukens.

Het geslacht Clant is belangrijk geweest voor Nittersum en ook voor het dorp Stedum. Na Clant kwam het geslacht van Lintelo op Nittersum en daarna de fam. Gerlacius. Mr. Johan Herman a Guaera Gierla Gerlacius, raadsheer in de raad van Brabant kocht in 1762 de burcht Nittersum met grote tuinen, bosrijke wandeldreven en een hertenkamp van de Erven van Lintelo. Hij overlijdt in 1774. Erfgenaam was zijn zoon Tjaart Adriaan, gehuwd met Tateke Helena Henderica Cockinga. Over het algemeen kunnen wij zeggen dat de bewoners van Nittersum een zegen voor het dorp zijn geweest, dit in tegenstelling tot veel andere Ommelander borgheren, die voor hun omgeving een ware plaag zijn geweest." (bron: de - inmiddels niet meer bestaande - website van Wijndelt van Dam, Groningen)

Synagoge
De lokale Joodse Gemeente werd gevormd door joden uit het dorp plus de dorpen Loppersum, Middelstum en Ten Boer. De oudste vermelding van een joodse inwoner in dit gebied dateert uit 1620. Gedurende de 17e en 18e eeuw tellen de genoemde dorpen slechts een paar joodse families. Zij handelen voornamelijk in vee, vlees en trekken rond als marskramer. Tot 1821 is het een zelfstandige Joodse Gemeente. In dat jaar wordt zij bij Appingedam gevoegd en verkrijgt de status van 'bijkerk'. In 1877 verkrijgt de gemeente weer haar zelfstandigheid onder de naam van Nederlands Israëlitische Gemeente Stedum / Loppersum. In 1813 en in 1856 is in de archieven sprake van een 'huissynagoge' in dit dorp. Vanaf de jaren negentig van de 19e eeuw dient een gebouw aan de Bedumerweg als synagoge. Na de oorlog is de joodse gemeente opgeheven en in 1948 bij die van Groningen gevoegd. Het synagogegebouw wordt in 1952 verkocht en krijgt een herbestemming als garage. Later is het pand gesloopt. De gevelsteen, die na de restauratie van 1925 was aangebracht, is bevestigd aan de toren van de Hervormde kerk.

Heemkunde
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze voormalige gemeente, kun je terecht bij Stichting Historie Stedum (SHS). "De stichting heeft tot doel om het verleden van de voormalige gemeente levend te houden door beeld- en filmmateriaal, voorwerpen en documenten te verzamelen en beschikbaar te stellen voor de gemeenschap. We organiseren enkele keren per jaar een bijeenkomst voor belangstellenden. Het stichtingsbestuur bestaat uit betrokken (oud) Stedumers. Samen weten wij heel veel van onze voormalige gemeente in vroeger tijden, houden wij verhalen levend en zijn wij geinteresseerd in zowel verhalen als foto’s.

Wij gaan graag langs bij mensen die oud materiaal willen laten zien of een anekdote willen delen. Oud beeldmateriaal dat aan ons wordt uitgeleend wordt met zorg gescand en in de beeldbank geplaatst, zodat iedereen de beelden kan bekijken. Ook beschikken wij over objecten. De meeste hiervan zijn geschonken of te leen gesteld. Enkele van deze objecten worden op het internet tentoongesteld. Op open dagen vertellen wij graag over het materiaal dat de stichting in de afgelopen jaren heeft verzameld." - Overzicht van nog verkrijgbare publicaties e.d. m.b.t. Stedum.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- De parkeerplaats voor vrachtwagens bij het haventje van Stedum is in 2018 verplaatst naar het station. De locatie aldaar biedt plek aan 3 vrachtwagens. Het parkeren van vrachtwagens in het centrum zorgde voor overlast en onveilige situaties. Met de verplaatsing is ook een wens van het dorp in vervulling gegaan. De inwoners willen het plein namelijk graag herbestemmen tot een dorpsplein waar ze activiteiten kunnen organiseren.

- "Onze donateurs hebben een brief van het bestuur gehad en de meeste mensen zullen het al wel gehoord hebben: Christelijke Muziekvereniging CMV Jehova Nissi uit Stedum zal binnenkort ophouden te bestaan. Veel mensen zullen dit jammer vinden, anderen halen hun schouders erover op, maar er zijn ook Stedumers die ronduit geschokt zijn. Voor hen komt het nieuws als een donderslag bij heldere hemel. Hoe kan dat nou? Het is toch een goed orkest en jullie zijn er toch altijd bij? Ja, het fanfareorkest heeft zich 98 jaar laten horen in het dorp. En met veel plezier. Maar de laatste jaren waren er wel degelijk ook wolken aan de hemel. Geld was het probleem niet. Onze geweldige donateurs, de leden en de jaarlijkse verkoopacties brachten voldoende op en dankzij subsidies en een goed beheer konden we het financieel behoorlijk redden.

Ons probleem was mensen. Goede muzikanten, waar we er allengs meer van kwijtraakten dan erbij kregen. Bij de concerten hadden we dan ook steeds meer ‘helpers’ nodig om de gaten op te vullen. Helpers ‘strikken’ is overigens een vak apart, want bijna alle fanfare- en harmonieorkesten in de regio kampen met tekort aan muzikanten en vissen dus allemaal in dezelfde vijver. Toen na de zomervakantie bleek dat het orkest nog meer leden ging verliezen, is op een speciaal bijeengeroepen ledenvergadering besloten dat het zo echt niet meer verder kan. Er werd ook wel een traantje gelaten; immers zo’n mooie oude vereniging met zo’n bijzondere traditie, waar families generaties lang lid van waren of nog steeds zijn, zoals de families Slager en Tromp. Maar er was ook berusting: “t het mooi west””en “t is nait aans”. Nu kan het natuurlijk niet zo zijn dat The Final Countdown en Het Dorp, waar we in juli ons openluchtconcertje mee besloten, de laatste fanfaretonen zijn die in Stedum klinken. Nee, er komt nog een afscheidsconcert. Op zaterdag 2 december. Dan weet u dat alvast. In de volgende editie van De Stedumer hoort u meer. Voor het eerst is dit stukje namens Jehova Nissi een beetje droevig van aard. Niet leuk, “mor t is nait aans.” " Aldus Fenneke Colstee in dorpskrant De Stedumer, oktober 2017.

- Zoals bekend heeft een deel van de provincie Groningen overlast van aardbevingen die periodiek optreden als gevolg van de aardgaswinning door de NAM. Veel panden hebben schade, die door speciale commissies geïnventariseerd en hersteld wordt. Een van die panden is het huis van het echtpaar Hommo en Sieta Smit uit Stedum, dat in 2015 is hersteld.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Stedum heeft 16 rijksmonumenten, zijnde 4 archeologische monumenten, het woonhuis op Bedumerweg 1, de dwarshuisboerderij op nr. 39, boerderij De Heemen op nr. 41, boerderij Delfheem op Delleweg 2, boerderij Occo Reintiesheert op nr. 9, de Bartholomeuskerk op Hoofdstraat 1, boerderij Jensemaheert op nr. 47, de woning met schuur op Lellensterweg 2, boerderij Niehof op Lopsterweg 2, boerderij Vledderbosch op nr. 20, de Hervormde pastorie met garage op Kampweg 2, en de Peertil bij Bedumerweg 1.

- De Hervormde (PKN) Bartholomeuskerk (Hoofdstraat 1) wordt als het hoogtepunt van de romanogotische bouwkunst in Groningen beschouwd. Ook het onderste gedeelte van de zadeldaktoren is in de 13e eeuw gebouwd. Toren en kerk zijn rond 1300 met elkaar verbonden. De kerk maakt tegenwoordig deel uit van de Hervormde Gemeente Stedum - Lellens - Wittewierum - Ten Post.

In het interieur vallen de gewelfschilderingen uit de 15e eeuw op. Het houtwerk van de orgelgalerij is een ontwerp van de Groninger stadsbouwmeester Allert Meijer (1680). Het houtsnijwerk is van Jan de Rijk. Het duo Meijer / De Rijk heeft voor veel Groninger kerken het kerkmeubilair ontworpen en gemaakt. - Foto's van toren en interieur van de Bartholomeuskerk, door Harry Perton, die verder stelt "dat de kerk van Stedum, met die van Midwolde, Pieterburen en Zandeweer, tot de mooiste dorpskerken van Groningerland behoort. Niet toevallig waren dit ook alle vier kerken van gemeenten waar jonkers het in de 17e en 18e eeuw helemaal alleen voor het zeggen hadden. Ze maakten hun kerken volledig dienstbaar aan hun representatie." - Nog meer foto's van het interieur van de Bartholomeuskerk.

Beroemd is ook de graftombe van de fam. Clant in de kerk van Stedum, op last van Johan Clant in 1672 vervaardigd door de bekende beeldhouwer Romboudt Verhulst, ook de maker van het praalgraf in de kerk te Midwolde. Boven op de tombe ligt de beroemde Adriaan Clant, uit marmer gehouwen. Aan het hoofdeinde vinden we aan weerskanten onder meer een engelenfiguur en tegen de muur een groot aantal familiewapens van wit marmer, gegroepeerd rondom een donkere ovale steen, waarop met gouden letters het volgende opschrift staat (uit het Latijn vertaald):

"Ter eeuwige gedachtenis aan de beroemde nakomeling, vermaard door een lange reeks van zeer edele voorvaderen, Adriaan Clant van Stedum, Heer van Nittersum, vanwege zijn uitnemende bekwaamheden meermalen benoemd onder de grootmachtige afgevaardigden der provincie waarin hij geboren was, en om zijn grote verdiensten, gedurende 9 jaar, namens die provincie tot meerder heil van de staat, tot de hoge vergadering der Algemene Staten van de Verenigde Nederlanden afgevaardigd; ter bewerking van de eeuwigdurende vrede tussen de Spanjaarden en de Verenigde Nederlanden naar Munster in Westfalen gezonden; wiens dierbaar stoffelijk overschot nadat hij 66 jaar geleefd had, in deze tombe eerbiedig is bijgezet door diens zoon

Johan Clant, heer van Nittersum, Stedum, Ringenum (een borg bij Uitwierde, red.), Uitwierda, toparch van Loppersum, Eestrum, Tenbuir enz., afgevaardigde naar de Vergadering der Staten-Generaal van de Verenigde Nederlanden, en juist op deze plaats, waar rust temidden van een lange reeks van voorvaderen de as van zijn edele grootvader

Eilco Clant van Stedum, heer van Nittersum, tijdens zijn leven de invloedrijkste onder de afgevaardigden der Verenigde Nederlanden en de beroemdste onder de Gedeputeerden van deze provincie. Aan zijn overgrootvader, die geacht mag worden van een even schitterende afkomst te zijn, nl.

Egbert Clant van Stedum, heer van Nittersum, een man van gezag onder de voornaamste Ommelanders, die eenmaal in hun naam de luisterrijke Unie van Utrecht getekend heeft, heeft de woeste Bellona deze rustplaats benijd, welke hij, die dit gedenkteken voor zijn edele vader heeft opgericht in het jaar van Christus 1672, hoopt, dat voor hem en zijn late nageslacht tot op de jongste dag mag bewaard blijven."

- "De pastorie met aangebouwde garage op Kampweg 2 in Stedum is in 1933 ontworpen door architect P. Rozema uit Appingedam, in een aan de Delftse School verwante stijl. De pastorie vormt een aanvulling op de Hervormde kerk en toren. De pastorie is gebouwd op de plek van een oude weem. In het interieur zijn schilderingen op glas aanwezig, waarop onder meer afgebeeld Johan Clant en landelijke taferelen, waarschijnlijk afkomstig van de weem. Johan Clant woonde op de borg Nittersum en was unicus-collator van de kerk (liet grafkelder in koor en grafmonument voor vader bouwen). Zijn vader Adriaan vertegenwoordigde de Ommelanden tijdens het sluiten van de Vrede van Munster. In de loop der tijd zijn de luiken en de schoorsteenkappen verdwenen.

De pastorie is gelegen naast de kerk op een groot omgracht terrein, omgeven door leilinden, op de wierde in het centrum van Stedum. De tuin is in onderhoud bij Stichting Landschapsbeheer Groningen. Het pand wordt ontsloten door een oprijlaan omgeven door leilinden, waarvoor een niet-origineel hek, gelegen rechts aan de voorzijde van het terrein. De in de loop der tijd gewijzigde betonnen brug met centraal een beweegbaar ijzeren hek gelegen aan de rechterzijde van het terrein verleent toegang tot de kerk. De pastorie met aangebouwde garage is van algemeen belang vanwege architectuur- en cultuurhistorische waarde: als voorbeeld van een pastorie in een aan de Delftse School verwante stijl uit 1933 in de provincie Groningen; vanwege de typerende vormgeving en detaillering; vanwege de vrij hoge mate van gaafheid van zowel exterieur als delen van het interieur; vanwege de beeldbepalende ligging op de wierde in het centrum van het dorp; vanwege de ruimtelijk-visuele en functionele relatie met de naastgelegen kerk." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Sinds 2018 woont Pieter 't Hart met zijn gezin in de voormalige pastorie. 't Hart en zijn vrouw willen zoveel mogelijk van de pastorie in oude staat herstellen. Het enorme dak van de pastorie behoefde de meeste aandacht: dat was aan een flinke opknapbeurt toe. Dankzij een subsidie is dat in 2020 gelukt. "Het is een groot gebouw en het is dus een aanzienlijke oppervlakte aan dak. De subsidie maakte voor ons het verschil tussen het oplappen van het dak en het volledig renoveren. Nu is het hele dak er af geweest. Er zit isolatie onder en we hebben prachtige waterdichte lagen eronder", aldus 't Hart, die stelt dat het dak dankzij deze kwaliteitsimpuls wel weer honderd jaar mee kan.

- De Gereformeerde (PKN) kerk (Bedumerweg 32) uit 1876 heeft ca. 250 zitplaatsen, excl. de galerij, die ook nog plaats biedt aan 50 personen, maar niet meer in gebruik is. De kerk valt onder de Protestantse Gemeente Garmerwolde - Thesinge - Stedum - Ten Post.

- Het voormalige gemeentehuis (Stationsweg 10) dateert uit 1926 en is, in expressionistische stijl, ontworpen door architect Jan Benninga. Het is een fors pand met hoektoren boven de ingangspartij. Het gemeentehuis is, in verband met de gemeentelijke herindeling van 1990, t/m 1989 in functie geweest. Sindsdien is het pand in gebruik als kantoor. - Hier vind je er twee foto's van. - Nog een foto van het voormalige gemeentehuis. In 1922 wordt Benninga aangesteld als directeur Gemeentewerken van de gemeenten Loppersum, Stedum, 't Zandt en Nieuwolda. In die functie ontwierp hij de gemeentehuizen van Loppersum (1925), Stedum (1926) en Nieuwolda (1929). Daarnaast ontwierp Benninga het gemeentehuis van Eenrum (1930). Rond 1930 richtte hij bovendien met Tamme van Hoorn architectenbureau Benninga en Van Hoorn op. Samen ontwierpen ze onder meer boerderij Nieuw Voorwerk in Westeremden, tegenwoordig een rijksmonument.

- Het Groninger Landschap heeft in 2017 3 rijksmonumentale boerderijen gekocht van de NAM. D.w.z. ze zijn voor een symbolisch bedrag gekocht en Groninger Landschap heeft een 'bruidsschat' van 3 miljoen euro mee gekregen, wat zij begroot heeft als kosten voor het onderhoud voor de komende 30 jaar. De eigenaren wilden namelijk door de NAM worden uitgekocht in verband met de aardbevingsschade. Het gaat om de boerderijen Melkema in Huizinge, Occo Reintiesheert in Stedum (Delleweg 9) en De Haver uit 1894 in Onderdendam. De panden krijgen weer een woonfunctie. Verder wil de erfgoedbeheerder de monumenten ook bij tijd en wijle op kleinschalige wijze openstellen voor publiek. Denk daarbij een een expositie of rommelmarkt. Groninger Landschap is eind 2018 gestart met de restauraties en verbouwingen.

- De Paardentil (van het balkbrugtype), oorspronkelijk Stedumernieuwtil en tegenwoordig Peertil genaamd, gelegen Z van Stedum, over de Westerwijtwerdermaar, direct W van de splitsing met de Stedumermaar, is oorspronkelijk gebouwd vóór 1754 als beweegbare brug voor trekpaarden. Door de aanleg van deze brug kon het trekpaard van de ene zijde naar de andere zijde overgezet worden, waardoor trekvaart in dit gebied mogelijk werd gemaakt. In 1886 is de brug vervangen door een vaste loopbrug. De trekpaden zijn inmiddels verdwenen. In 1996 is de brug gerestaureerd. In het landhoofd aan de zuidzijde bevindt zich een steen met de inscriptie `1666-1996 Peertil wat bleev'm is'.

Door de hoge ligging is de Peertil een dominerend ruimtelijk element in het omringende landschap. Tegenwoordig heeft de brug haar oorspronkelijke functie verloren en wordt zij gebruikt door fietsers en wandelaars, als binnendoorroute tussen Stedum en Sint Annen / Thesinge. Het bruggetje is een rijksmonument, en van algemeen belang vanwege architectuur- en cultuurhistorische waarde: als voorbeeld van een paardentil uit het vierde kwart van de 19e eeuw typerend voor het Groninger zeekleigebied; vanwege de redelijk hoge mate van gaafheid; vanwege de grote zeldzaamheidswaarde van het type brug; vanwege de toepassing van een type landhoofd kenmerkend voor de provincie Groningen; vanwege de bijzondere en beeldbepalende ligging in het omringende landschap; als herinnering aan de trekscheepvaart die in de provincie Groningen heeft plaatsgevonden.

- "Stichting Historie Stedum (SHS) heeft in december 2020 9 informatiepanelen geplaatst bij historische objecten in het dorp. Op de borden staan foto’s en historische gegevens van het object en indien verdwenen in de nabijheid van de plek waar het object heeft gestaan. De objecten die er niet meer staan hebben in het verleden een belangrijke functie gehad in het dorp en de bestaande objecten zijn een rijksmonument of hebben een beeldbepalende status en grote historische waarde. Het plaatsen van de borden was al langer een wens van SHS. De laatste tijd kwam de vraag van verschillende organisaties om informatie steeds vaker naar voren. Er zijn al enkele routes die door het dorp lopen. Tevens is er een aantal wandelroutes in ontwikkeling die het dorp ook in de route willen opnemen, zoals het Hannekemaaierspad. De borden zijn hier een mooie aanvulling op. Ze voorzien van een QR-code. Deze zijn te scannen met een smartphone. De code verwijst naar de website van SHS, waar nog meer afbeeldingen van de vermelde objecten zijn te vinden.

De objecten zijn: 1. Borg Nittersum (verdwenen) (Weemweg). 2. Bartholomeüskerk (Hoofdstraat). 3. Synagoge (verdwenen) (Bedumerweg). 4. Gereformeerde kerk (Bedumerweg). 5. Vlasschuur (D. Triezenbergstraat). 6. Koren- en pelmolen Zilvermeeuw (verdwenen) (Lellensterweg). 7. Boerderij Niehoff, vroeger bewoond door Sien Jensema (Lopsterweg). 8. Vlasfabriek (Lopsterweg). 9. Stationsgebouw (verdwenen) (Stationsstraat).

Met dit initiatief wil Stichting Historie Stedum (SHS) bezoekers op een toegankelijke manier met het dorp laten kennismaken. Veel dank zijn wij verschuldigd aan het Loket Leefbaarheid van de provincie Groningen; zij hebben het project gefinancierd. Tevens is de totstandkoming van de informatieborden ook mede mogelijk gemaakt door een aantal vrijwilligers en bedrijven. De foto’s komen uit de beeldbank van SHS. De teksten zijn gemaakt en bewerkt door Klaas Pilon en Ineke van Zanten (Op Niehof). Het ontwerp en de opmaak van de borden zijn gemaakt door Carola Kruidhof. Noorderlicht Reclame te Uithuizermeeden heeft de geprinte borden geleverd en Hovécon uit Delfzijl heeft de frames van RVS vervaardigd. De borden zijn geplaatst door Bernard Ausema en leden van het bestuur van SHS." (bron: SHS, december 2020)

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- "Toneelvereniging ONA (Ontspanning Na Arbeid) uit Stedum brengt ieder jaar in mei een nieuw stuk op de planken 'ien onze aigen toal'."

- Bij de Avondvierdaagse (eind mei / begin juni) kun je kiezen uit de afstanden 5 en 10 km.

- Feestweek Stedum (eind mei/begin juni, in 2020 voor de 25e keer) vindt 1x in de 2 jaar plaats, en wel in de even jaren. De eerstvolgende keer is dus in 2020. "Stichting Op Goud Geluk verwacht net als voorgaande jaren met z’n allen weer een leuke, gezellige en spetterende feestweek te hebben! Ook dit jaar staat de tent klaar nabij het sportveld en is het ruim een week lang groot feest in ons mooie dorp. We hebben weer een gevarieerd programma samengesteld, waar we trots op zijn. Uiteraard kun je weer genieten van vertrouwde onderdelen, zoals Stedum got talent, de kindermiddag en de seniorendag. Ook het bruin café staat weer op het programma. Nieuw zijn de pubquiz op de woensdag en fiets(puzzel)tocht op zondag. Ook deze feestweek komen er weer diverse leuke en goede artiesten en bands naar ons dorp. Hopelijk zullen we daar met z’n allen nog lang over napraten. Het belooft weer een geweldige week te worden met voor elk wat wils." Aldus de aankondiging van editie 2018.

- De Dikke Banden Race (op een vrijdag in juni, voor kinderen van 6 t/m 12 jaar) wordt georganiseerd door Wielervereniging Oet Steem. De vereniging beoogt zo bij de jeugd belangstelling te kweken voor de wielersport.

- De Autocross in Stedum (op een zaterdag in augustus) is er kennelijk niet jaarlijks. In 2016 is het evenement wel geweest, maar in 2015 "is het een keer overgeslagen" (dus kennelijk was het er in 2014 ook). Maar áls ze het doen, doen ze het wel goed. In een verslag van de Autocross 2016 lezen wij namelijk: "Het publiek genoot van prachtige en spectaculaire duels, met koprollen, hoog opspattend water als er weer een auto in de sloot naast de baan vloog, en auto’s die op twee wielen door de bocht probeerden te komen. Volgens velen was het weer een ouderwetse cross, waar weer veel te genieten viel." Voor een indruk van hoe het eraan toeging, zie de videoreportage Autocross editie 2016. Betreffende latere jaren kunnen wij er niets van vinden, dus kennelijk is het van 2017 t/m 2019 niet meer geweest.

- Speelweek Stedum (augustus) voor de basisschooljeugd. Tijdens Speelweek 2019 hebben ze een mooie lipdub gemaakt.

- Stemer WielrenTocht (laatste zondag van september, in 2019 voor de 11e keer).

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kan er worden geschaatst op de ijsbaan van het dorp. Begin december 2016 kon hier als eerste officiële schaatsbaan in de provincie worden geschaatst.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Rondwandeling Groene Wissel 220: Stedum (16 km) voert je vanaf het NS-station door het dorp en zijn buitengebied, en door het dorpje Lellens. Na het dorpsbos maak je een prachtige wandeling langs vele vaarten en sloten dwars door het weidse Groninger akker- en weidelandschap. De wandeling gaat voornamelijk over rustige fietspaden en stille boerenbetonplatenwegjes, verder een enkele lange landweg en een lange maar ook rustige asfaltweg. Onderweg loop je o.a. in een paar minuten tijd door het piepkleine, schilderachtige en karakteristieke dorpje Lellens, waar je kunt genieten van het prachtige kerkje en de paadjes daar omheen.

- Het Stedumerbos, Steemer Bos of Dorpsbos Stedum is een ruilverkvalingsbos met een ven. Het ligt ten zuidwesten van het dorp langs het Steemer Maar. Het bosje is eigendom van Staatsbosbeheer en is rond 1995 aangelegd. Landschapsbeheer Groningen en Staatsbosbeheer hebben in 2012 samen met inwoners een beheer- en inrichtingsplan gemaakt voor het Stedumerbos. In het plan wordt naast natuurwaarden ook rekening gehouden met recreatieve voorzieningen. Zo zijn banken geplaatst en wandelpaden verbeterd. Inwoners werken al sinds 2002 op de jaarlijkse Natuurwerkdag in november en een aantal andere dagen aan hun bos. Hierdoor blijft het bos gevarieerd en aantrekkelijk voor mensen, dieren en planten. Voor een indruk van wat de vrijwilligers er allemaal aan doen om het bos zo te krijgen en te houden, plaatsen wij hier het verslag van Natuurwerkdag 2016:

"Het Stedumerbos is een klein maar divers en vooral mooi bos. De verscheidenheid en wandelstructuur is zo aangelegd dat je als wandelaar maximaal kunt genieten. Het Stedumerbos is er voor en door de dorpsbewoners. Het onderhoud gebeurt namelijk door vrijwilligers. Elk jaar op de 1e zaterdag van november organiseren we een natuurwerkdag. Zo ook in 2016. Tegen 9 uur verzamelden de vrijwilligers zich bij de Moarstee. Gezamenlijk zijn we het bos ingegaan waar we de taken verdeeld hebben. Een paar vrijwilligers zijn begonnen met het snoeien van takken. Dit was nodig omdat de trekkers, die de sloten schoonmaken en het wandelpad maaien, er last van kregen. Een andere vrijwilliger begon met het Reinderspad. Dit pad is vorig jaar opnieuw aangelegd, maar dreigt nu alweer overgroeid te raken. Met een hooihark (rijf) trok ze het overwoekerende gras naar achteren, zodat de originele breedte weer tevoorschijn kwam. Ook zijn er een paar vrijwilligers bezig gegaan met de vogelhuisjes in het bos. Deze proberen we regelmatig schoon te maken, zodat de vogels in het voorjaar een fris opgeruimd huis aantreffen.

Tegen 10 uur kwamen de Struners (scoutingvereniging Stedum) de vrijwilligers versterken. Een paar kinderen hielpen mee bij het tevoorschijn toveren van het Reinderspad, een paar kinderen hielpen mee met snoeien en takken slepen en een groepje ging zelfstandig snoeien. Hierbij hebben ze ook een paar (geselecteerde) bomen omgezaagd en de stammen klaar gemaakt voor transport. Dit hout is naar de opslag van de scouting gegaan en dient als brandhout voor de pinkster- en zomerkampen in de toekomst. Op de ter plekke gefabriceerde houtbokjes werden de stammen op mooie lengtes afgezaagd. Ondertijd werd er koffie geserveerd bij de picknickplaats midden in het bos. Dat ging er in als koek. De koek zelf trouwens ook. Dit zijn de belangrijke momenten. Er wordt bijgepraat, kennis gemaakt met nieuwe bewoners en genoten van het mooie Stedumerbos.

Inmiddels waren er ook een paar vrijwilligers bezig met de houtsnippers bij de Moarstee. Hiermee werd een pad aangelegd naar het bos. Van Staatsbosbeheer (eigenaar van het bos) kwamen een paar mensen ook nog even kijken. Ze waren nieuwsgierig wat er in ons mooie Stedumerbos aan onderhoud gepleegd werd. We hebben samen een rondje gelopen en de werkzaamheden, maar ook de mooie plekjes bekeken. Ze waren onder de indruk van de bedrijvigheid van de vrijwilligers. Dik tevreden en bijgepraat gingen ze weer huiswaarts. Rond 12.30 uur was het mooi geweest. Het werk was klaar en in de Moarstee was de soep warm. De randen gesnoeid, de huisjes schoon en het pad weer hersteld. Ondanks dat er niet veel vrijwilligers waren, is er wel erg veel werk verzet. De groencommissie dankt namens het dorp Stedum, de Struners en de vrijwilligers voor het verzette werk. Als wandelaar kun je dankzij hun inzet blijven genieten van het bos. Goed om aan te denken als je de volgende keer weer een rondje bos doet. Doe je volgend jaar ook mee?"

- In 2011 hebben inwoners van Stedum Dorpstuin De Heemen aangelegd, gelegen achter de Zorgbuurderij (Bedumerweg 43). De tuin is geschikt voor jong en ouder en er is plek voor groenten, fruit en bloemen. De 'deelHeemers' eten van de tuin en wat over is wordt aan de weg voor verkoop aangeboden. Soms gaan kinderen naar het dorp om groenten en bloemen te verkopen. Doel van de Dorpstuin is het creëren van een open en gezellige tuin, waar je kunt genieten en je kunt laten verrassen door de wonderen van de natuur. Een tuin die openstaat voor mensen die in sociaal verband en als onderdeel van het geheel op een natuurlijke manier willen tuinieren en oogsten. "De tuin is een brandpunt van sociale samenhang en bewustwording op het gebied van voedsel. Wij laten zien dat er meer is dan de supermarkt: dat je zelf en in samenwerking kunt zaaien, telen, oogsten en opeten. En dat daar veel gezelligheid, creativiteit en onderlinge betrokkenheid uit ontstaat", aldus Dirk van Empe.

- Als fietser of wandelaar kun je binnendoor van Stedum naar Sint Annen en Thesinge, langs de Stedumermaar, en aan het eind daarvan via de bij Bezienswaardigheden beschreven Peertil.

Terug naar boven

Eten en drinken

- In september 2021 is Tim Bouwes begonnen met de verkoop van patat en snacks op de haven in Stedum. De jonge Stedumer ondernemer heeft de wagen van Jan de Patatman overgenomen. Hier vind je de nieuwe menukaart met nieuw telefoonnummer van 'Jan de Patatman 2.0'. De oude kaart en telefoonnummer zijn niet meer geldig. Zaterdags is Tim te vinden in ’t Zandt.

Terug naar boven

Beeld

- De Dorpsfilm van Stedum uit ca. 1968 (36 min.), gemaakt door J.W.L. Adolfs, geeft een beeld van de winkels, de school en de inwoners van dit dorp anno eind jaren zestig. De film eindigt met een optocht van de verenigingen in het dorp.

- "Stichting Historie Stedum werkt sinds 2012 gestaag aan het ontsluiten van beeldmateriaal via haar Beeldbank om dit voor de volgende generaties veilig te stellen. Foto's, dia's en ansichten die bij ons worden aangeleverd, worden gedigitaliseerd, gecatalogiseerd en uiteindelijk beschikbaar gesteld via deze beeldbank. Het zijn er nu al mee dan 9.000! Heb je foto's, dia's of ander materiaal waarvan je denkt dat die interessant voor de stichting kunnen zijn, neem dan s.v.p. contact met ons op. Je kunt je aanvullingen en correcties aan ons doorgeven door middel van het reactieformulier bij elke foto. De kaart op de site van de Beeldbank geeft de locaties weer van de foto's die wij op dit moment hebben voorzien van GPS-informatie. Aan de uitbreiding hiervan wordt voortdurend gewerkt."

- Filmpjes over Stedum op YouTube.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Stedum (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Stedum.

- Nieuws: - Nieuws uit Stedum op Facebook. - De maandelijkse dorpskrant De Stedumer is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers). Sinds augustus 2019 is de online versie in kleur.

- Belangenorganisatie: - Dorpsbelangen Stedum zet zich in voor behoud en waar mogelijk verbetering van de leefbaarheid in het dorp.

- Dorpshuis: - "Na de privatisering van de Stedumer tennisclub en de IJsvereniging, moest er ook nog "iets" met het oude gebouwtje bij de banen. Omdat tegelijkertijd Scoutingclub de Struners op straat kwam te staan, is de kans aangegrepen om daar iets nieuws neer te zetten. Daarvoor is Stichting Moarstee in het leven geroepen. In 2012 is de Schuttersvereniging van het dorp ook aangehaakt. Stichting Moarstee wil een prettig onderdak geven aan verschillende activiteiten in Stedum, op een mooie plek aan de Steemer Maar. De Moarstee staat zeker ook open voor andere, dorpse activiteiten."

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisscholen OBS De Bongerd en CBS De Crangeborg in Stedum werkten sinds schooljaar 2015-2016 samen als samenwerkingsschool. Sinds schooljaar 2016-2017 zijn zij gefuseerd tot een nieuwe openbare basisschool, met de naam De Klaver. Eva Smit, in schooljaar 2015-2016 leerling in groep 7 van De Crangeborg, was de inzender van de winnende naam. Zij motiveerde haar keus voor deze naam als volgt: “De Klaver is een teken van geluk. Ik hoopt dat de school heel veel geluk brengt aan alle kinderen die op deze school komen en gaan. Op alle 4 de blaadjes moet een kleur komen, omdat alle kinderen anders zijn en daarom allemaal welkom zijn. De verschillende kleuren staan dan voor samenwerking, diversiteit, vreugde en liefde."

In 2018 is een nieuw schoolgebouw gerealiseerd, een zogeheten Kindcentrum, voor basisschool en kiinderopvang, aan de Hilmaarweg. De kinderen en leraren hebben hierdoor nu een warme, huiselijke school met ongeëvenaard uitzicht op de landerijen. Kindcentrum Stedum is aardbevingsbestendig, all-electric en flexibel. "Een school ontwerpen, dat doe je niet alleen. Ouders, leraren, kinderen, allemaal hebben ze een mening over hoe hún school eruit moet zien. Het Kindcentrum moest nauw contact met de natuur en een warme en huiselijke sfeer krijgen. Met het stedenbouwkundig plan met als thema boerenerf heeft KAW Achitecten de gebruikers goed aangevoeld. Het boerenerf en de wens naar huiselijkheid is vertaald in een gebouw met de traditionele kapvorm van een huis, wat gezelligheid en warmte brengt. De kleuren voor het interieur kozen we met het personeel.

Buiten is misschien wel net zo belangrijk als binnen voor de nieuwe school. Want de Stedumers zijn echte buitenmensen en vinden het belangrijk dat hun kinderen veel buiten spelen en leren. De school staat dicht bij de natuur en nodigt uit tot beweging. Dat zie je terug in het transparante gebouw en de veranda’s waar kleuters buitenonderwijs krijgen. En wat we er zelf van hebben geleerd? Architecte Beatrice Montesano is trots op de extreem lichte staalconstructie: 'Door het ontwerpproces te beginnen met een constructief ontwerp dat bijna geen windverbanden nodig heeft voor de kracht, hebben we veel gewonnen. We beperken de kosten, en krijgen meer aardbevingsbestendigheid en flexibiliteit.'" (bron: KAW Architecten)

- Muziek: - Een bijzondere club in Stedum, zeker voor zo'n klein dorp, is folkband Niceville. In 2009 begonnen als trio, is het inmiddels een 7-koppige band. Met traditionele, maar ook met unieke instrumenten spelen zij zowel covers als eigen werk. "We spelen Amerikaanse en Canadese Rootsmusic uit zowel de jaren zeventig als van nu. We treden af en toe op voor een bij voorkeur luisterend publiek. Er mág gedanst worden..." Ze treden regelmatig op in de regio, en zijn ook te boeken ter opluistering van een evenement. - Op de zorgboerderij, hieronder vermeld onder het kopje Zorg, worden ook muzieklessen gegeven door De Rijdende Popschool uit Garmerwolde.

- Sport: - "De in 1935 opgerichte voetbalvereniging v.v. Stedum is een vereniging die een centrale plaats in het dorp vervult. Waar men graag komt en waar op een sportieve manier de voetbalsport wordt bedreven. In kader van de continuïteit voetbalt de Stemer-jeugd samen met de jeugd uit Ten Post en omgeving bij de Samenwerkende JeugdOpleiding Stedum, Ten Post en Omgeving (SJO STEO). Een goed initiatief dat er voor moet zorgen dat jeugdleden in de regio kunnen blijven voetballen en ook doorstromen naar de senioren."

- "Survivalvereniging Stedum is een jonge sportclub die zich richt op survivalrun-training en wedstrijden. Ook kun je hier terecht voor outdoor-fitness en bootcamp-training. In 2012 zijn ze gestart als bootcampclub. Sinds 2015 is het een officiële vereniging, met sinds 2016 een prachtige eigen survivalrunbaan, aangelegd naast de ijsbaan, waarop de leden van de vereniging uitgebreid kunnen oefenen op allerlei hindernissen die zij tegen kunnen komen tijdens survivalruns. Want een survivalrun is voor de meeste mensen niet zomaar te volbrengen. Het vereist de beheersing van veel verschillende technieken, zoals touwklimmen met swingover, de apenhang, de catcrawl en andere klimtechnieken. Het is een sport waarbij iedereen zijn grenzen kan verleggen, qua uithoudingsvermogen, coördinatie, kracht, en mentale weerbaarheid. Je leert doorzetten. Niet onbelangerijk is echter ook de training van de lachspieren. Want door het plezier bij het oefenen wordt een teamgeest gekweekt waardoor iedereen elkaar ook graag helpt die grenzen te verleggen."

- Stichting Sportdorp Stedum heeft tot doel om het sporten in het dorp in de breedste zin van het woord te bevorderen en te stimuleren. De stichting wordt gevormd door de volgende verenigingen: Volleybalvereniging Internos, de voetbalvereniging, de IJsvereniging, Scouting De Struners en Tennisvereniging De Bosbaan. De stichting beschikt, mede dankzij een subsidie van het Huis van de Sport Groningen, over een fonds om bestaande, nieuwe en vernieuwende sportinitiatieven te ondersteunen. Sinds de oprichting van de stichting zijn diverse initiatieven gefaciliteerd, (mede) gefinancierd en georganiseerd. Voorbeelden hiervan zijn o.a. de organisatie van de looptraining ter voorbereiding diverse edities van de Stemer Omloop, de organisatie van Blacklight Volleybal, een bijdrage aan Blij dat ik Glij, de organisatie van het bijzonder succesvolle Streetdance, en financiële bijdragen aan het schaatsen in Kardinge, het familiezwemmen in de Beemden en de oprichting van Wielervereniging Oet Steem.

- "Wielervereniging Oet Steem is is opgericht in 2012 en is aangesloten bij de NTFU. Het doel van de wielervereniging is om het (race)fietsen in Stedum en omgeving te bevorderen/stimuleren. Dit gebeurt o.a. door het deelnemen aan (georganiseerde) fietstochten, het gezamenlijk trainen en het organiseren van de Stemer WielrenTocht (laatste zondag van september). Naast het sportieve aspect staat de gezelligheid ook hoog in het vaandel van de vereniging. In principe wordt er jaarlijks vanaf 1 januari op de zondagen in groepsverband getraind. Vanaf medio eind maart/begin april wordt er ook 1x per week in de avond getraind. Naast de trainingen wordt in groepsverband (met wisselende samenstellingen) deelgenomen aan (regionale) toertochten. Mocht het je leuk lijken om eens mee te fietsen dan wel lid te worden van Wielervereniging Oet Steem dan kun je contact opnemen met het bestuur."

- Zorg en welzijn: - Zorgbuurderij de Heemen in Stedum (Bedumerweg 43) is een rijksmonumentale boerderij uit 1826, waar men zorg besteedt aan mens, dier en natuur, op een melkveebedrijf met 75 melkoeien en 62 hectare land. Er is een dierenweide met kleinvee. Ook is er een dorpstuin met groente, fruit en bloemen die door Stedumers wordt gerund. Ze bieden dagbesteding vanuit de voormalige arbeiderswoning die hiervoor sfeervol is verbouwd. Men biedt tevens naschoolse zorg voor kinderen van 6 tot 12 jaar met een PGB- of ZIN- indicatie.

- "De in 2014 opgerichte Stichting Zorgzaam Stedum is een initiatief van Stedumers voor alle Stedumers die hulp nodig hebben in hun leefsituatie, of die ondersteuning kunnen gebruiken bij het invullen van hun sociale leven. Iedereen, jong en oud(er), die hulpbehoevend is en in dit dorp woont, kan gebruik maken van de hulp van de stichting. De hulp is gratis (behoudens evt. kosten voor vervoer en materiaalkosten). Het gaat om hulp die niet via de reguliere zorg verstrekt wordt, zoals: Vervoer en begeleiding naar artsen en ziekenhuizen; Medicijnen halen; Boodschappen doen; Bibliotheekboeken ruilen; Kleine klusjes in huis en tuin; Licht huishoudelijk werk (in afwachting van gezins- of bejaardenhulp); Eten koken; Ondersteuning mantelzorg; Samen met een vrijwilliger koffie drinken, wandelen, lezen, etc. De stichting heeft ook verschillende hulpmiddelen die je kunt lenen."

- Bedrijfsleven: - Een bijzondere loot aan de stam van ondernemende Stedummers, die zelfs voorkomt op de Rode Lijst van Uitstervende Beroepen* - en waar het hart van de Plaatsengids.nl-redactie als eveneens kleine uitgever sneller van gaat kloppen - zijn het Boekbindatelier, de Boekwerkplaats en de kleine uitgeverij van Wim Gremmen. Gremmen maakt in zijn Boekbindatelier al sinds 1989 op ambachtelijke manier moderne producten van hoge kwaliteit. Handboekbinder is een van de oudste grafische beroepen, ouder nog dan drukker. Want ook toen er alleen nog maar handgeschreven boeken waren, werden die al ingebonden. Weliswaar zijn de toegepaste materialen in de loop der tijd sterk veranderd en verbeterd, maar de werkwijze van het boekbinden is in essentie ongewijzigd gebleven.
* Dit verzinnen wij ter plekke. Geen idee of zo'n lijst echt bestaat, maar áls hij zou bestaan, zou dit beroep er op staan (via Google vinden wij alleen een satirisch artikel van De Speld, die het 'vak' van dictator op nr. 1 plaatst op de Rode Lijst van Bedreigde Beroepen). Het is metaforisch bedoeld, in relatie tot de wél bestaande Rode Lijsten van Bedreigde Planten en Dieren, en de in 2012 door Plaatsengids.nl in het leven geroepen Rode Lijst van Bedreigde Plaatsen in Nederland.

Met zijn Boekwerkplaats biedt Wim Gremmen je de mogelijkheid ook zélf kennis te maken met het eeuwenoude, maar springlevende ambacht van boekbinden. Hij ontvangt je graag in zijn uitstekend ingerichte boekbindlokaal, waar je de beschikking hebt over alle noodzakelijke gereedschap en apparatuur. Als derde loot aan zijn stam heeft Gremmen nog de kleine uitgeverij Stichting Gremlem, die het handgebonden boek promoot. De stichting doet dit door het uitgeven van handgebonden boeken, het organiseren van tentoonstellingen, lezingen en projecten met name voor kinderen.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Stedum. - Overzicht van lidmaten 1666-1811. - Doop-, Trouw- en Begraafregisters van dit dorp 1630-1811.

Reacties

(4)

Soms kom ik bij het lezen in je mooie site (de "Van den Hoven" is de nieuwe "van der Aa") een vraag waarop ik je antwoord kan geven, zoals nu: Stationsweg 10 is het adres van het voormalige gemeentehuis van Benninga uit 1926.

Dank Lex voor je compliment en voor je aanvulling! Ik heb het verwerkt. Helaas is er inhoudelijk niet veel over te vinden, want het is een fraai pand, waar best wat over te vertellen moet zijn. Wat ik erover heb gevonden, heb ik vermeld, en heb de pagina gelijk nog 'iets' verder uitgewerkt en dode links hersteld.
Gegroet, Frank

Beste.
Bij de beschrijving van bewoners van de borg Nittersum staat als zoon van de 1e Gerlacius Tjaart Antoni. Dit moet Tjaart Adriaan zijn.
Mvg.
L. Tuinstra, Stedum

Dank voor uw correctie! Ik heb het aangepast.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen