Harenkarspel

Voormalige gemeente
Schagen
Kop van Noord-Holland West-Friesland
Noord-Holland

gemeente_harenkarspel_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Harenkarspel anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Harenkarspel anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

harenkarspel_schagen_zijpe_fusie_kaart_kopie.jpg

Kaart van de in 2013 tot de gemeente Schagen gefuseerde gemeenten Harenkarspel, Schagen en Zijpe (= het donkergrijze deel op de kaart)

Kaart van de in 2013 tot de gemeente Schagen gefuseerde gemeenten Harenkarspel, Schagen en Zijpe (= het donkergrijze deel op de kaart)

Harenkarspel

Terug naar boven

Status

- Harenkarspel is een voormalige gemeente in de provincie Noord-Holland. Bestuurlijk viel zij onder de regio Kop van Noord-Holland, geografisch valt het grondgebied vanouds - en nog altijd - onder de regio West-Friesland.

- De gemeente Harenkarspel is in 1990 vergroot met de gemeenten Sint Maarten en Warmenhuizen.

- De gemeente Harenkarspel is in 2013 opgeheven en samen met de gemeenten Zijpe en Schagen opgegaan in de nieuwe gemeente Schagen.

- De gemeente Harenkarspel omvatte de dorpen Dirkshorn, Eenigenburg, Krabbendam, Sint Maarten, Stroet, Tuitjenhorn, Valkkoog, Waarland en Warmenhuizen, en de buurtschappen De Vennik (deels; tot 1990), Dijkstaal, Groenveld, Grootven, Kalverdijk, Kerkbuurt, 't Rijpje, Schagerwaard, Schoorldam (deels), Slootgaard, Woudmeer, Zijbelhuizen en Zijpersluis (deels).

- Wapen van de voormalige gemeente Harenkarspel.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1280 Heringhcarspel, 1500 Heringkerspel, 1580 Harinckcarspel, 1625 Haringhcarspel, 1700 Herencarspel, 1850 Haringcarspel.

Naamsverklaring
Haren
is een verbastering van Hering. Dit betekent "vrij gebied" in Oudnederlands. Rond 1295 werd er een terp opgeworpen tussen Dirkshorn, Tuitjenhorn en Kalverdijk. Daarop kwam later een kerkje te staan met enige bebouwing. Het land was in eigendom van de Abdij van Egmond. Deze abdij gaf het gedeeltelijk in 1289 weer inleen aan de Heren van Egmond. De Heren bepaalden dat dit gebied een vrije plaats was om zich te vestigen. Een "Hering" dus. Deze woonplaats Heringcarspel (met diverse spellingsvarianten door de eeuwen heen) gaf later de naam aan de gemeente. Veel later (in de 20e eeuw) werd de buurtschap omgedoopt in Kerkbuurt. Toen bleef alleen de gemeentenaam nog als herinnering aan dit vrije gebied over. De Hervormde kerk van Kerkbuurt is in 1923 afgebroken. De Kerkbuurt ligt tegenwoordig in het NO van de dorpskern van Tuitjenhorn.

Karspel is een verbastering van Kerspel, ook carspel of carspil genoemd. Kerspel is de oorspronkelijke Oudnederlandse benaming voor kerkgemeente, parochie. Deze benaming werd vanaf de 16e eeuw ook gebruikt voor de aanduiding van wat men later de "burgerlijke gemeente" zou gaan noemen. Na 1600 ging deze laatste betekenis in de Republiek der Verenigde Nederlanden overheersen. Er zijn nu nog verscheidene dorpen en steden in Nederland met het woord "karspel" in de naam.

De paats- en latere gemeentenaam is dus ontstaan door een samenvoeging van een vrij gebied om te wonen (hering) met een kerkelijke, later burgerlijke gemeente (kerspel). "Hering" moet je in dit geval niet verwarren met het Oudnederlandse woord "Heringc" = haring. Deze vis werd hier tot de sluiting van de Westfriese Omringdijk in 1320 wel gevangen. Die vergissing heeft men in vroeger jaren wel gemaakt. In het oude gemeentewapen van de oorspronkelijke gemeente waren 3 haringen opgenomen. Nu siert nog één haring het huidige gemeentewapen. (bron: toenmalige gemeente Harenkarspel)

Terug naar boven

Statistische gegevens

De gemeente Harenkarspel had in 2012 ca. 6.500 huizen met ca. 16.000 inwoners op een oppervlakte van 54 km2, dus dat is gemiddeld ca. 300 inwoners per km2.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze voormalige gemeente, kun je terecht bij de volgende instanties en literatuur:

- Historische Vereniging Harenkarspel is opgericht in 1992, bestudeert sindsdien de rijke historie van deze sinds 2013 voormalige gemeente en verstrekt daar informatie over, onder meer via haar tijdschrift 'Zicht op Haringcarspel'. Het tijdschrift verschijnt 2x per jaar en bevat interessante artikelen en foto's over de geschiedenis van de diverse dorpen in de voormalige gemeente en van markante gebieden, gebouwen en boerderijen. De laatste jaren krijgt ook de mondelinge historie grote aandacht, door middel van interviews met mensen uit de oudere generatie, waarmee het dagelijks bestaan uit de vorige eeuw tot leven komt. Anno 2020 zijn er al bijna 60 nummers verschenen, die via de site van Regionaal Archief Alkmaar deels ook online zijn te lezen.

- Op het terrein van het in 2007 in Tuitjenhorn gerealiseerde dierenpark Van Blanckendaell Park bevindt zich ook Museum Historisch Harenkarspel, met onder meer een prachtige collectie oude landbouwwerktuigen, ooit verzameld door inwoner en tuinder Ben Buter, die zijn collectie aan de historische vereniging heeft geschonken. Piet Blankendaal (een vriend van Ben) heeft in het door de Van Blanckendaellstichting opgerichte dierenpark speciaal voor deze verzameling een museum laten bouwen, dat door de historische vereniging wordt beheerd.. Behalve landbouwwerktuigen horen ook een complete washoek met wastobbe en dergelijke tot de vaste collectie, een bedstede, kleding, een smidse, schoolspullen, keukengerei, timmermansgereedschap, een compleet ingerichte huiskamer en nog veel meer. Door schenkingen van derden wordt de collectie bovendien bijna wekelijks uitgebreid.

In iedere hoek van het museum staat een computer met talloze fotobestanden van alle dorpen uit de voormalige gemeente Harenkarspel, die door de bezoeker zelf te bedienen is. Je klikt gewoon een dorp aan en alle foto’s die voorhanden zijn komen op het scherm tevoorschijn. Voor kinderen is er een leuke speurtocht uitgezet, die gratis bij de suppoosten te verkrijgen is. Openingstijden: vrijdag en zaterdag van 13.00-17.00 uur en zondag van 12.00-17.00 uur. Tijdens schoolvakanties iedere dag van 13.00-17.00 uur en zondag van 12:00 uur tot 17:00 uur. Om het museum te kunnen bezoeken heb je een toegangskaart voor het dierenpark nodig, waarmee je uiteraard gelijk ook het park zelf kunt bezoeken.

Enkele reviews van bezoekers van Museum Historisch Harenkarspel: "Wat een mooi museum. Prachtig opgesteld, en met veel van de gereedschappen heb ik zelf nog gewerkt of er mee zien werken." "Dit museum heeft voor ouderen veel herkenbare voorwerpen. En voor jongeren geeft het een leerzaam overzicht van het verleden." "Prachtige verzameling. Je krijgt hier een heel goed beeld van hoe men vroeger leefde." "Een genoegen om hier rond te kijken, ook voor de 4e keer." "Wat een mooie herinneringen komen hier boven. Ook leerzaam voor de jeugd; onze kleinzoon is onder de indruk!" "Geweldig museum. Ben al 6 keer geweest. Voelt als thuis. Wat was alles vroeger toch veel mooier!" "Prachtig om deze oude spullen te zien. Veel van de tentoongestelde artikelen hadden wij vroeger thuis ook. Ook leuk om al dat speelgoed te zien. Helemaal tof."

- In januari 2021 is een bijzondere spaaractie van start gegaan bij Albert Heijn Warmenhuizen. Inwoners van het dorp hebben het verzamelalbum 'Dorpen achter de duinen - Warmenhuizen en omliggende dorpen in historische beelden en teksten' thuisgestuurd gekregen, waarin stickers kunnen worden geplakt over historische feiten van de dorpen in de omgeving. Historische Vereniging Harenkarspel heeft ruim een jaar gewerkt aan de realisering van het boek. Het album is een idee van de eigenaresse van de lokale Albert Heijn, Yvonne van Duin. Consumenten krijgen bij iedere 10 euro aan boodschappen een sticker om in het boek te plakken. Als men het album compleet heeft, bevat het 216 stickers. Dus dat is voor de gemiddelde consument zeg een jaar boodschappen doen. Natuurlijk krijgt men daarbij ook stickers die men al eerder heeft gekregen, maar daar worden lokaal vaak ruilacties voor opgezet, bijvoorbeeld via Facebook. En dat heeft men hier dus ook gedaan.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Structuurvisie voormalige gemeente Harenkarspel (2009).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het gemeentehuis van de gemeente Harenkarspel stond aanvankelijk in Dirkshorn, de laatste decennia van het bestaan van de gemeente stond het gemeentehuis in Tuitjenhorn. Voor een beschrijving van dit pand en de herbestemming die het heeft gekregen, zie aldaar.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Harenkarspel, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Harenkarspel (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Verenigingen: - Rotary Harenkarspel.

Reacties

(2)

Ik wil stickers van Harenkarspel bestellen. Het boek 'Dorpen achter de duinen' heb ik wel. Daar kan je de stickers plakken.

Zo werkt dat helaas niet. Ik heb even rondgezocht op het internet en ontdekt dat dit album onlangs pas, in januari 2021, door AH Warmenhuizen is uitgegeven en aan de inwoners is verstrekt. Bij iedere 10 euro aan boodschappen krijgt men een sticker. Dus de gemiddelde consument is daar wel tegen een jaartje zoet mee. De stickers zijn op andere manieren dus niet te verkrijgen. Natuurlijk krijgen mensen dan stickers dubbel. Daarvoor worden dan vaak ruilacties opgezet. Dat heeft men hier ook gedaan. Ik heb er nu een alinea aan gewijd aan het eind van het hoofdstuk Geschiedenis. Zie ook de links aldaar.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen