Status

- Hurwenen is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Bommelerwaard, gemeente Maasdriel. Het was een zelfstandige gemeente t/m 30-6-1955.

- Wapen van de voormalige gemeente Hurwenen.

- Onder het dorp Hurwenen vallen ook delen van de buurtschappen Doorning en Oensel.

Naam

In de volksmond
Hurne, Hurwen.

Oudere vermeldingen
1244 GN: Huerwen, 1286 GN: Horwen, 1320 Harwynen, 1327 Horwinen, 1414 Herwynen.

Naamsverklaring
Gelegen aan de Waal. Misschien een gesubstantiveerd Germaans hurwaz-* 'vuil, modderig', vergelijk het Oudhoogduitse "in die huruuînûn struot", of een samenstelling van hore 'slijk, modder' en winne 'weide'.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Het dorp Hurwenen ligt aan de Z oever van de rivier de Waal en ligt O van de stad Zaltbommel, NW van het dorp Rossum, ZO van het dorp Opijnen, W van het dorp Heesselt en N van de dorpen Velddriel en Kerkdriel.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Hurwenen 70 huizen met 449 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 62/398 (= huizen/inwoners) en de buurtschap Oensel 8/51. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 330 huizen met ca. 830 inwoners.

Geschiedenis

"Voor zover bekend begint de geschiedenis van Oensel rond het begin van onze jaartelling. Hurwenen komt pas rond 1300 in beeld. De geschiedenis van beide nederzettingen doet denken aan de stroming van de Waal: soms rustig kabbelend en dan weer heftig met vernietigende kracht. De contouren van het huidige dorp gaan terug op de tijd van de eerste steenfabriek (ca. 1850).

Migratiedorp
Vanouds is de migratie een van de kenmerken van het dorp. Uit opgravingen in de buurt van Oensel blijkt dat er rond de eerste eeuw landbouw en veeteelt werd bedreven. Waarschijnlijk fokten de boeren hier vooral paarden voor het Romeinse leger. Paarden zouden voor de boeren van Hurwenen altijd een belangrijk exportproduct blijven: voor het boerenwerk, voor de legers en later voor de steenfabrieken. De oorspronkelijke bewoners gingen op in de rest van het Romeinse Rijk. Daarna werd het stil en werd het gebied door stijging van de waterspiegel onbewoonbaar - althans voor mensen. Wild en vis hadden het rijk alleen.

Nadat de Waal definitief ruimte voor zich heeft opgeëist en de aarde is opgewarmd, wordt er weer geboerd. Rond 1300 wordt bij stukjes en beetjes een dijk opgeworpen. Een polderbestuur regelt de waterhuishouding; het dorp, een zogeheten heerlijkheid, krijgt een eigen rechtbank waarin de Heer van Hurwenen koning kraait. Een eeuw later krijgt de gemeenschap een eigen kerkje dat gewijd is aan Sint Bartbara, de heilige van zieken. Het was in de tijd dat Europa door de pest werd geteisterd.

Oorlogen en rampen
Eeuwenlang - vanaf 1350 - staat het dorp bloot aan oorlogen en terrorisme. De genadeklap komt net voor het jaar 1600, als de Hurnse waard het slachtveld wordt van de Spaanse en Staatse troepen van Prins Maurits. Alle woningen worden platgebrand; de bewoners moeten een veilig heenkomen hebben gezocht voor zover zij het er levend van afbrachten. Pas 40 jaar later durven de eerste migranten, gelokt door de vruchtbare grond en lage grondprijzen, zich in het gebied te vestigen. Even later krijgt het dorp zijn school. De macht van de Heren van Rossum is dan verdwenen. Komisch is het verhaal van een van de nazaten, de Heer van Dieden, die bijna 30 jaar een rechtszaak voert om zijn heerschappij terug te krijgen. Hij blijkt een ware oplichter die tijdens een kaartspel met de dronken Tsaar Peter de Grote hem de titel 'Generaal' aftroggelt.

De Franse bezetting dan wel bevrijding in de jaren 1795-1813 zorgt voor gemengde gevoelens. Enerzijds gaat het de boeren met de hoge prijzen voor voedsel en paarden voor de wind. Aangetrokken door deze welvaart, verhuren arme stadsbewoners zich als knecht. Het dorp telt dan zo’n 350 inwoners. Anderzijds laat de Franse Tijd een hoge provinciale rekening achter die nog jaren op de meestal arme belastingbetalers zal drukken. Hurwenen heeft dan inmiddels de status van zelfstandige gemeente gekregen.

Tot 1940 blijft het dorp voor oorlog gespaard. Het leed tijdens de bezetting valt relatief mee. Er is immers voldoende te eten. Natuurlijk is er ongemak. Nadat de Geallieerden Noord-Brabant hebben veroverd, lijden de inwoners onder de gedwongen evacuaties. De enige echte treffer is een verdwaalde V1; deze maakt een eind aan het leven van 9 inwoners. Ook het kerkje wordt vernield.

Het zijn vooral de dijkdoorbraken die de bevolking bedreigen. Naast die van onder meer 1809 is het vooral de watersnoodramp van 1861 die zware schade aanricht. De nood is door de plaatselijke dominee uitvoerig beschreven. Opmerkelijk is de doeltreffende wijze waarop hij de hulpverlening vanuit de pastorie organiseert. In 1995 wordt Hurwenen voor het laatst door het hoge water opgeschrikt. De mensen moeten have en goed verlaten. Loos alarm of niet, de mensen keren ongedeerd terug. Wat overblijft, zijn de verhalen. Daarna is de dijk definitief (?) verzwaard. In 2013 wordt - in het kader van “Ruimte voor de Rivier” - de zeldzaam mooie uiterwaard op de schop genomen (zie daarvoor het hoofdstuk Landschap etc., red.).

Middelen van bestaan
Vanouds is de landbouw het belangrijkste middel van bestaan. Kenmerkend is de gemengde bedrijfsvorm: akkerbouw, veeteelt en (zacht)fruit. Na 1800 wordt de aardappel een gewild product met alle problemen van dien (Aardappelziekte). Een deel van de oogst wordt verwerkt tot alcohol. Veel Hurnse mannen (en vaders) doen zich (meer dan) tegoed aan de jenever, getuige het feit dat het dorp tot in de jaren dertig 8 togen teldt. Daarnaast worden andere gewassen als hop, vlas en tabak geteeld. De boeren maken zich niet erg druk om de stand van hun gewassen. Staring, een bekende landbouwkundige, schrijft dat de velden meer op een bloemenweide lijken dan op productieve akkers. Kom daar nu eens om! Kenmerkend is ook dat de bedrijven betrekkelijk klein waren. Dit heeft zeker invloed gehad op de gemoedelijke omgang tussen de boeren onderling en hun arbeiders. De laatsten hadden hun eigen kostgrondje met een varken en een geit. Hierdoor was de armoede hier minder schrijnend dan in de steden.

Rond 1840 komt er een vaste steenoven. De grond wordt nu goud waard. Op veel percelen is de klei omgezet in baksteen. Gelukkig geldt sinds de Franse Tijd de wet dat er niet dieper dan anderhalve meter mag worden gegraven. Anders was het dorp in een vroegmiddeleeuws moeras veranderd. De steenfabriek trekt veel arbeiders aan. Ze worden zonder veel morren in de gemeenschap opgenomen. In 1991 is de fabriek gesloten. Een gedenksteen herinnert aan een van de fabrikanten, Groenendaal. Vreemd: hij was de meest asociale werkgever die de fabriek heeft gekend. Onder zijn bewind is er drie keer gestaakt. Eén keer kennelijk zo heftig dat de Marechaussee erop los heeft geslagen. De opvolger, van Lookeren Campagne, zou met zijn sociaal beleid zo’n monument eerder hebben verdiend. Overigens had het dorp niet meer bestaan als Zaltbommel de gebroeders Philips hier hun fabriek had gegund. Inmiddels telt Hurwenen nog maar 5 boeren en fruittelers. Daarmee is het een woonplaats van forensen geworden.

Gezond en tolerant dorp
Hurwenen moet een gezond dorp zijn geweest. Het wordt niet alleen gespaard voor de pest maar niet minder voor de veepest die Nederland in de 18e eeuw teistert. Ook de 3 hongersnoden die de Bommelerwaard met de aardappelziekte (1846-1849) treft, maakt weinig slachtoffers. Eveneens opvallend is dat de Spaanse Griep in 1918 aan het dorp voorbijgaat. Voldoende voedsel, veilig drinkwater, schone lucht en de groene ruimte staan kennelijk borg voor voldoende weerstand.

Een ander kenmerk is de tolerantie die Hurwenen vanouds kenmerkt. De verklaring wordt gezocht in de tijd van de Tachtigjarige Oorlog. Nadat de kruitdampen zijn opgetrokken, blijkt de meerderheid Rooms te zijn. Pogingen om de ketters uit te bannen, lopen op niets uit. De inwoners willen in vrede leven. Ook met de instroom van het hervormde steenovensvolk blijft dit zo. Evenmin hebben de protestantse gelovigen veel op met een al te rechtzinnige leer zoals in de rest van de Bommelerwaard. Onder de predikanten zijn een aantal markante persoonlijkheden, zoals een uitvinder van de wankelmotor. Het RK kerkgebouw is in 1975 aan ongelovigen verkocht. Het PKN-kerkje weet daarentegen na een taai gevecht met de kerkvoogdij van Rossum zijn bestaan te rekken.

Via Rossum naar Maasdriel
Eeuwenlang is de verhouding met Rossum gespannen geweest. Dat moet al in de middeleeuwen begonnen zijn. De Heren van Rossum waren kennelijk weinig geliefd. Nadat koning Willem 1 in1820 op beleefd maar dringend verzoek van de notabelen Hurwenen tot een gemeente heeft uitgeroepen, vecht de gemeenteraad ruim 130 jaar voor het behoud van haar zelfstandigheid. In 1955 valt ondanks protest het doek. De rivaliteit wordt nu “uitgevochten” op kerkelijk gebied en op het voetbalveld. In 2002 buigt de gemeenteraad van Rossum voor de opgelegde gemeentelijke herindeling. Hiermee is de autoriteit van Maasdriel een feit. Inmiddels lijkt aan de eeuwenoude rivaliteit met Rossum een einde te zijn gekomen. Toch kan het politieke tij net als de Waal keren. Was het niet de voorvader van Koning Willem Alexander die Hurwenen haar zelfstandigheid gaf?" (bron: Dorpsraad)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij het boek van Dick Hollander: 'Hurwenen in de maalstroom van de geschiedenis van 0 tot 2007' (224 pag., met foto’s, prijs: € 21,50, te bestellen bij boekhandel Kaasjager in Zaltbommel of via 4heuvels@planet.nl).

Bezienswaardigheden

- Hurwenen heeft 3 rijksmonumenten.

- Hurwenen heeft 20 gemeentelijke monumenten.

- De huidige voormalige Hervormde (PKN) kerk (Dorpsstraat 14) is in 1947 gebouwd, nadat de vorige, neoclassicistische kerk uit 1845, met 15e-eeuwse toren, in de Tweede Wereldoorlog (1944) zwaar beschadigd was geraakt. In 1952 is er een orgel aangeschaft dat door de firma Wattel uit Hurwenen is opgebouwd. Willem van Leeuwen heeft in 1956 diverse werkzaamheden aan het orgel uitgevoerd, maar is niet de bouwer. Die blijft voorlopig onbekend. De firma Nijsse & Zonen heeft het orgel in 1980 gerestaureerd en onderhoudt het sindsdien. De kerk heeft tot maart 2011 als zodanig dienst gedaan en behoorde op dat moment tot de PKN-gemeente Rossum - Hurwenen. Tegenwoordig wordt het kerkje beheerd door de inwoners en organiseren zij er allerlei culturele activiteiten. Zie daarvoor verder het hoofdstuk Evenementen en activiteiten.

- In 1854 wordt het nietige RK bedehuis in Hurwenen vervangen door het fraaie Barbarakerkje (Dorpsstraat 11) met pastorie, naar ontwerp van de Tilburgse architect H. van Tulder. Kerk en pastorie waren als twee-onder-eenkap gebouwd. In 1967 is de kerk aan de eredienst onttrokken en herbestemd tot woonhuis, omdat in dat jaar in buurdorp Rossum de nieuwe kerk H.H. Martinus en Barbara in gebruik werd genomen. Achter de thans voormalige pastorie, aan een fietspad en van de weg af slechts te vinden door een klein bordje aan een lantaarnpaal, ligt de RK begraafplaats. Opvallend is het toegangshek. Er wordt niet meer begraven, maar de begraafplaats wordt nog wel onderhouden.

- Molen Vento Vivimus in Hurwenen (Molenstraat 22) is een in 1875 gebouwde beltmolen. De naam is Latijn voor "Wij leven van de wind". Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog raakt de molen ernstig beschadigd. In 1975 begint de restauratie, zij het mondjesmaat. In 1988 start een grootscheepse restauratie en sinds 1991 is de molen weer maalvaardig. De molen is eigendom van de gemeente Maasdriel en is te bezoeken van 1 april tot 1 oktober op zaterdag van 13.00-17.00 uur en op afspraak.

- De rijksmonumentale Villa Ouderzorg (Waaldijk 8) dateert uit 1862. Het is een rechthoekig herenhuis, met rijke decoratie in eclectische trant. Lage onderverdieping, waarboven hoge bel-etage met omlopend schilddak, bekroond met hoekschoorstenen en voorzien van dakkapellen. Gebosseerd gepleisterde onderverdieping, raamhekjes op consoles, geprofileerde vensteromlijstingen met afgeronde hoeken en kuiven van stucwerk. Kroonlijst met consoles en panelen in het fries.

- Gevelstenen in Hurwenen.

Evenementen en activiteiten

- Oranjevereniging Hurwenen organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten.

- De Hervormde (PKN) kerk (Dorpsstraat 14) (waarvoor zie het hoofdstuk Bezienswaardigheden) is in 2011 aan de eredienst onttrokken. De PKN-gemeente Rossum - Hurwenen stond in 2010 voor het grote dilemma: het kerkje openhouden of verkopen. Stichting 't Hurns Kerkje, een collectief van inwoners van het dorp, ijverde voor behoud van het kerkje voor de gemeenschap. Zij wilden niet dat het kerkje verkocht zou worden, maar dat het bewaard zou blijven voor een ieder die gebruik wil maken van deze inspirerende locatie. De PKN-gemeente kon zich daar in vinden, en heeft daarom de exploitatie in handen gegeven van de genoemde stichting. Dat wil zeggen dat zij zodanige inkomsten beoogt te genereren dat de kosten van het onderhoud gedekt kunnen worden en het kerkje dus open kan blijven voor allerlei multiculturele activiteiten. Naast het bestuur is er een grote groep vrijwilligers die de verschillende evenementen mogelijk maakt.

Een keer of acht, negen per jaar zijn er uiteenlopende activiteiten zoals de Planten- en zadenruildag, een proeverijtje van eetbare planten en bloemen, de Woldag en de Kerst-In. "We proberen weg te blijven uit de hoek van de braderieën en de rommelmarkten en steeds met nieuwe dingen te komen. Zo min mogelijk herhaling en activiteiten die aansluiten bij de lokale interesses", aldus de stichting. Voor nadere informatie zie de evenementenagenda van de stichting. Het kerkje is ook te huur voor 'trouwen en rouwen', vergaderingen, concerten en exposities. Informatie daarover vind je op de site van de stichting.

- "Theatergroep De Hurnsche Uylen is al sinds 1964 een begrip in Hurwenen en omstreken. Een kleine, maar bovenal gezellige groep mensen die veel plezier heeft tijdens de repetitieavonden en voorstellingen. Ieder jaar zetten wij een of meer mooie, afwisselende theaterproducties neer waar menigeen nog lang over na zal praten. De voorstelling kan zich op het podium, in de zaal of buiten op locatie afspelen. De spelers komen uit het dorp zelf en ook uit de andere dorpen in de Bommelerwaard. Naast spelers is er ook een bestuur en een ploegje dat zorgt voor de productie en het decor. Heb je altijd al op het toneel willen staan? Of wil je liever achter de coulissen aan het werk als decorbouwer, als grimeur, of als kledingadviseur? Kom dan vrijblijvend de sfeer proeven in het warme nest van de Hurnsche Uylen. Vanaf september tot na de uitvoering eind maart zijn wij iedere donderdagavond vanaf 20.00 uur te vinden in dorpshuis De Kil. Loop gerust eens binnen."

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de splinternieuwe ijsbaan met eveneens spinternieuwe Koep & Zopie van de in 1909 opgerichte IJsclub Hurwenen Vooruit. "Na veel praten, regelen en hard werken is in september 2017 de nieuwe ijsbaan - gelegen aan de Molenstraat tussen nummer 30 en 30a - feestelijk geopend. Tegelijk met de inwijding van onze nieuwe Koek & Zopie zijn vrijwel alle voorzieningen voor schaatsplezier nu aanwezig. Dankzij eigen middelen, sponsoring en zeer veel vrijwilligersuren van eigen leden en derden is dit geheel tot stand gekomen."

Landschap, natuur en recreatie

- Wandelroute Ommetje Hurwenen-Rossum (14 km).

- In het noorden van de Hurwenense Uiterwaard, tussen Hurwenen en de brug van Zaltbommel, is in 2014 en 2015 een bijna 3 km lange meestromende nevengeul van de Waal aangelegd. De geul zorgt voor schoon en gezond water en een beter leefmilieu voor diverse plant- en diersoorten, met name voor stromingminnende vissoorten in de Waal. De afgegraven grond, die vol met zaden zit, is getransplanteerd naar oude maïsakkers aan de oevers van de toekomstige geul. Bijkomend voordeel is dat het waterpeil in de Waal ruim drie centimeter zakt. Verlaging van het waterpeil is echter geen vooropgesteld doel van het ontwerpplan. De kwaliteit van het in het westen gelegen natuurgebied de Kil verbetert onder andere door het riet te verjongen en de waterhuishouding te verbeteren. Van dat laatste profiteert ook het naastgelegen landbouwgebied.

- De Kil van Hurwenen is een natuurreservaat in de uiterwaard van de Waal. Het gebied is ontstaan in 1639, toen een voormalige meander van de Waal, waarvan de loop in het landschap nog duidelijk te herkennen is, door menselijk ingrijpen werd afgesneden van de rivier. Bij hoogwater wordt het gebied nog altijd overstroomd door het water uit de rivier. In de directe omgeving bevinden zich nog een aantal zandputten, een overblijfsel van de kleiwinning ten behoeve van de baksteenindustrie. Het is een vooral in vogelkringen bekend natuurgebied. Vele vogelsoorten maken tijdens de trek van en naar hun overwinteringsgebieden gebruik van het gebied om te foerageren. Met name in de wintermaanden verblijven er grote groepen ganzen en eenden in de Kil. De geul en de zandgaten vormen een waar paradijs voor vogels. Er komen tal van rietvogels voor, zoals de kleine karekiet, sprinkhaanzanger en rietgors. De zwarte stern broedt er. Soms is zelfs de roerdomp te horen of te zien.

Maak eens een wandeling over de winterdijk, vanaf Zaltbommel tot Rossum en ga over de zomerdijk weer terug. Van het voorjaar tot diep in de herfst tref je er mooie bloemen, planten en fraaie landschappen. Doorkruis het gebied, ga er vanaf de dijk bij de Roerdompweg in. Na de weilanden zie je links een toegangspoortje en bezoek je de Blommenwaard. Een uniek natuurgebied. Kom tot rust op de bankjes en geniet van het ijsvogeltje. Vervolg je pad en volg de weg ( links aanhouden), aan het einde rechts, loop door tot de dijk. Hier tref je een paar poelen aan en niet te vergeten iets verder naar links een wrak. Loop terug over de zomerdijk en ga er bij de Gemeenteweg weer af. Ga terug naar waar je begonnen bent of verleng je pad.

"Op de Facebookpagina van de Kil van Hurwenen, ook bekend als de Hurnse Kil, brengen we de natuur van dit wonderlijke gebied onder de aandacht. Er zijn diverse fotografen actief om bij jou in de huiskamer te brengen wat wij hier zien. Iedere fotograaf heeft een eigen specialiteit of voorkeur voor de fotos die hij/zij met je wil delen. Alle foto's zijn gemaakt in dit gebied. Niet alleen de Hurnse Kil maar het gehele gebied tussen de Oude steenfabriek te Rossum (Brasserie De Roskam) tot de dijk in Zaltbommel. Vanaf de uitkijktoren aan de dijk in Zaltbommel kun je mooi over het gebied kijken. Veel foto's worden gemaakt aan de Roerdompweg en het mini natuurgebiedje de Blommenwaard. Aan het eind van de Roerdompweg ligt een echte zwemplas, met strandje! Het is erg jammer dat er rond deze plas geen mooi wandelpad loopt. Vaak ligt er ook zwerfvuil, vooral na zomerse zwoele dagen. De Nevengeul is recent gemaakt en verbonden met de Kil. Op allerlei (nieuwe) kaartjes denken ze verschillend over de benamingen van de plassen en gaten. Wil je meer weten over de nevengeul en de modernisering van het oude gebied, kijk dan even op Zoden Aan de Dijk.

Het nieuwe Eiland aan de overzijde van de Nevengeul is alleen te bereiken via de brug aan de oostkant van het natuurreservaat. Wil je een mooi zicht op de brug van Bommel loop dan helemaal door tot het westelijkste puntje. Je zit dan aan de overkant van de Kil van Hurwenen, de stranden zijn uitgestorven, de dieren en planten hebben er een eigen wereld. Ga niet zwemmen in de Waal of in de Nevengeul, het is er levensgevaarlijk! Als je wilt zien welke krachten de schepen in de Waal uitoefenen op de Nevengeul, ga dan gerust op de brug staan en wacht tot er een schip over de Waal langskomt. De waterverplaatsing is gigantisch; water wordt uit de Geul gezogen of er met grof geweld in geduwd.

Honden aan de lijn. Voor een fotograaf is het niet leuk als de hond tegen hem opspringt; met al snel voor duizenden euro's techniek om zijn hals is een springende hond een nachtmerrie. In de gehele Bommelerwaard is er een strikt verbod in de natuurgebieden van o.a. Staatsbosbeheer voor honden die niet aan de lijn lopen. Het is niet de fotograaf die dit graag wil. Het zijn de dieren die graag op hun nest willen blijven zitten. De reeën die worden doodgebeten. Eieren die uit nesten worden gehaald. Jouw hond doet dat vast niet. De meeste honden doen dat ook niet, die lopen keurig naast het baasje de natuur door. Lopen niet los en zeker niet achter een gans aan. Toch zijn er momenten genoeg dat je de hond even niet in de gaten hebt, en leed kan snel veroorzaakt worden. Niet alleen door de hond maar ook door teken die mee naar huis komen, ziektes van zieke dieren die overgebracht worden en die je meeneemt naar huis. Denk er a.u.b. nog eens goed over na als je overweegt je hond los te laten lopen in een natuurgebied.

Aan de oostkant van de Kil van Hurwenen liggen twee grote kleigaten, voor de voormalige steenfabriek. Hier zit een weelde aan vis en ook de ijsvogel kun je hier zeker aantreffen. Als het water laag staat is een rondje per plas mogeijk. De plassen hebben mini eilandjes en zijn zeer bijzonder en fotogeniek om te aanschouwen. Helaas word dit gebied 's avonds nog wel eens gebruikt om feestjes te vieren en blijft er vaak veel rotzooi achter. Kijk vooral in de zomer goed om je heen; zoveel mooie vlinders zie je maar zelden bij elkaar. Ook tref je in de gebied de Pinksterbloem aan; langs de Nevengeul rond eind april kun je deze mooie bloem in zeeën aanschouwen. Geniet vooral van de rijke natuur, de weelderige bloemen, de vlinders, de vergezichten. Kom 's avonds even terug, aanschouw de ondergaande zon op het water, en geniet van dit uitzonderlijke, bijzondere gebied in de Bommelerwaard."

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Hurwenen, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Hurwenen (online te bestellen).

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Hurwenen van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisaties: - "In 2012 is er in overleg met de Vereniging Kleine Kernen (VVK) Gelderland met een delegatie van de inwoners een sterkte/zwakte analyse gemaakt van de leefbaarheid in het dorp. Een van de aanbevelingen van het VVK was de oprichting van een dorpsbelangen organisatie (dbo). Dat is in analogie met de andere kernen in Maasdriel de Dorpsraad geworden. Dorpsraad Hurwenen wil een brug slaan tussen alle bestaande en nieuwe initiatieven om de leefbaarheid van het dorp te bevorderen en waar nodig zelf initiatieven te entameren."

- "Stichting Gezond en Fris Hurwenen en Rossum (zie ook de Twitterpagina) is opgericht door en voor bewoners en sympathisanten van deze mooie dorpen in de Bommelerwaard. De stichting houdt zich bezig met de bescherming en het verbeteren van de leefbaarheid en de gezondheid van de bewoners in en om de genoemde dorpen. In deze dorpen is hevige ongerustheid ontstaan over de ontwikkeling van een megageitenstal van 7.000 naar 13.410 geiten in 2019 (terwijl hij in een ouder, ongedateerd bericht nog "op termijn wilde groeien van 3.500 naar 5.000 geiten"). Zie ook de reportage van Zembla over deze affaire d.d. 9-5-2019 en de reportage van Zembla d.d. 29-10-2019. Dit leidt onvermijdelijk tot een groot aantal longaandoeningen. De stichting maakt zich sterk om de komst van deze geiten tegen te houden. Andere belangrijke speerpunten: ontwikkeling van industrie- en kantoorparken; ontsluitingsroutes; stralingsproblematiek elektriciteits-en telefoonmasten; milieuvervuiling en aantasting natuurgebieden."

"Geitenboer Van der Schans heeft op dubieuze wijze een vergunning gekregen om zijn veefabriek uit te breiden tot meer dan 7.000 geiten. De vergunning druist in tegen de wettelijke geitenstop van Provincie Gelderland, nadat het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) aantoonde dat omwonenden in een straal van twee kilometer van een geitenboerderij verhoogd risico hebben op het krijgen van een longontsteking. De toegekende vergunning aan Van der Schans is dubieus. De geitenboer heeft een stroom aan verzoeken tot uitbreiding ingediend bij gemeente Maasdriel. Zo werd eerder zijn aanvraag voor de bouw van een megastal voor 5.100 geiten nog afgewezen. De huidige vergunning is er echter doorheen geglipt. Doordat de gemeente Maasdriel in 2012 deze aanvraag niet officieel heeft afgewezen, mag de geitenboer anno 2018 zijn bedrijf uitbreiden. Het welzijn van duizenden inwoners in de gemeente Maasdriel én het dierenwelzijn is in gevaar. Maar de vergunning kan nog ingetrokken worden. Burgers en politici moeten daarvoor in actie komen!" Aldus de Facebookpagina Geitenstop Hurwenen Rossum.

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Kil in Hurwenen wordt sinds 2016 geheel door vrijwilligers gerund. Het dorpshuis biedt gastvrij onderdak aan het lokale verenigingsleven. "Dorpshuis de Kil biedt uitstekende faciliteiten voor particulieren, verenigingen, muziek- en toneelgezelschappen en bedrijven. Of het nu gaat om een familiefeest, bruiloft, clubavond, repetitie, uitvoering, cursus, diner, jubileum of personeelsfeest: het kan allemaal. De Kil is gemakkelijk bereikbaar en in ons sfeervolle interieur kunnen de zalen worden samengevoegd en tot diverse groottes worden ingericht. De zalen zijn flexibel in te delen en daardoor multifunctioneel te gebruiken."

- Muziek: - "Kamerkoor VOX is een ambitieus ensemble dat zich ten doel stelt op kwalitatief hoog niveau meerstemmige koorwerken ten gehore te brengen die een brug slaan naar de toehoorders. Professionaliteit, muzikaliteit en passie voor koormuziek verbinden de professionele en geschoolde amateurzangers van VOX tot een enthousiast, hecht en gewaardeerd ensemble. VOX geeft concerten in eigen beheer en, op uitnodiging, bij bijzondere gelegenheden. Wij verzorgen ook concerten op maat. Sinds de oprichting in 2015 staat het koor onder leiding van dirigent Ad Broeksteeg." Het koor verzorgt optredens in de streek Bommelerwaard en omgeving. Ze repeteren doorgaans in Hurwenen.

- "Het begon in 1999 als een groep van 7 vrienden in Zaltbommel die met ritme-instrumenten sambamuziek wilden maken. Twintig jaar later is De Bommelero's een bekende sambaband met zo'n van 20 enthousiaste muzikanten die met hun trommels, bells en shakers warme en meeslepende Cubaanse ritmes spelen, en in het hele land en zelfs in het buitenland wordt uitgenodigd. Kan je feestje wel wat muziek gebruiken? We spelen bij elke gelegenheid, binnen of buiten, met of zonder podium, van straatfeest tot bedrijfsfeest. Liever zelf kennismaken met trommels, bells en shakers? Laat ons een workshop op locatie verzorgen en sluit die af met een spetterend eigen optreden. Altijd al gedacht: dat zou ik ook wel willen? Kom dan eens langs op de repetitieavond van de sambaband; je kunt meteen meespelen. Ervaring is niet nodig, met wat ritmegevoel kom je een heel eind. We repeteren op dinsdag van 20.00-22.00 uur in Dorpshuis De Kil, Dorpstraat 5 in Hurwenen."

- "Koorschool Senta (wat letterlijk “hoort u mij” betekent) is in 2006 van start gegaan als initiatief van zangpedagoge en dirigente Sylvia van der Vinne. De leden komen uit de hele Bommelerwaard en wijde omgeving. Inmiddels is Senta uitgegroeid tot een groep van ca. 30 enthousiaste zangeressen in de leeftijd van 7 tot 18 jaar met al enkele spraakmakende uitvoeringen op hun naam. Ook jongens zijn welkom bij Senta; sinds 2013 richt Senta zich op meiden en jongens. Senta heeft zich tot doel gesteld het ontwikkelen van de (vocale) muzikaliteit van kinderen vanaf ca. 7 jaar. Het streven is om de jeugd op te leiden tot goed gekwalificeerde koorzangers. Dat wil zeggen dat er naast uitgebreide zangtechnische aanwijzingen ook aandacht is voor theorie: met name het “van blad zingen” is hierbij erg belangrijk. Uiteraard staat het plezier in musiceren voorop.

Alle geïnteresseerde kinderen mogen 3 keer mee komen doen met een les van Senta. Bij aanmelding volgt een stemtest. In principe starten onze leerlingen in het Startkoor. Daar wordt de basis gelegd op gebied van zangtechniek, theorie en van blad zingen. Zodra de leerlingen ver genoeg zijn stromen ze door naar het Kinderkoor (t/m 12 jaar) of het Jeugdkoor (vanaf de brugklas). Senta schuwt de uitdaging niet en bekwaamt zich in het zingen van muziek in allerlei stijlen, van alle tijden, op zo hoog mogelijk niveau. Wij willen onze leerlingen kennis laten maken met a-cappellazingen, eenstemmig en meerstemmig zingen, zingen met pianobegeleiding en met orkestbegeleiding, grote koorwerken in samenwerking met andere koren. We zijn er trots op dat we kennelijk in onze missie slagen om onze zangeressen de liefde voor zingen bij te brengen. Diverse zangeressen die inmiddels de Bommelerwaard hebben verlaten om te gaan studeren keren regelmatig terug op het nest van Senta om op te treden. Zij vormen samen met enkele zangeressen van het jeugdkoor het Senta Ensemble." Het Startkoor en Kinderkoor repeteren in Hurwenen, het Jeugdkoor repeteert in Rossum.

- Sport: - Voetbalvereniging HRC’14 (Hurwenen Rossum Combinatie) is in 2014 opgericht door fusie van de clubs van deze buurdorpen. De jeugd van beide verenigingen speelde al jarenlang samen hun wedstrijden. In 2014 zijn ook de senioren samengevoegd. Door de fusie telt HRC’14 nu 8 seniorenteams, 10 jeugdteams en een G-team. Alle thuiswedstrijden worden gespeeld op het HRC'14 complex in eerstgenoemd dorp. - Facebookpagina HRC'14 Dames 1. - Facebookpagina HRC'14 Dames 2.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de RK begraafplaats van Hurwenen, met foto's van de grafzerken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)