Sumar

Plaats
Dorp
Tytsjerksteradiel
Fryslân

sumar_collage.jpg

Sumar, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Sumar, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Sumar..JPG

Daar hebben we Sumar

Daar hebben we Sumar

Sumar. (2).JPG

In het centrum van Sumar

In het centrum van Sumar

Sumar. (3).JPG

Bij de kerk van Sumar

Bij de kerk van Sumar

Sumar.JPG

Molen De Hoop in Sumar

Molen De Hoop in Sumar

Sumar

Terug naar boven

Status

- Sumar is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Tytsjerksteradiel.

- Onder het dorp Sumar valt ook de buurtschap Sumarreheide.

- Voor de postadressen valt ook het Tytsjerkseradielse deel van het grotendeels Smallingerlandse dorp De Tike onder het dorp Sumar.

Terug naar boven

Naam

In het Nederlands
Suameer. Overigens zijn de plaatsnamen in de gemeente Tytsjerksteradiel sinds 1989 offiieel Friestalig.

Oudere vermeldingen
1453 suwamer, van suudmerra, 1453 Suwameer, 1477 Sudermeer, 1579 Sinner, 1664 Sumeer, Suydmeer, 1718 Sumeer, 1786 Zumeer.

Naamsverklaring
"Wordt in één reeks genoemd met nordamer en aestemer. Het betekent 'Zuidermeer'. Ten oosten van Sumar ligt een meer met de naam Suameerdermeer of Zuidermeer."(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Sumar ligt NW van de dorpen De Tike, Nijega, Opeinde en Rottevalle en de kern Drachten, N van het dorp Oudega, NO van de dorpen Earnewâld en Garyp en het Nationale Park De Alde Feanen, ONO van de dorpen Warten, Warstiens en Wergea, O van de dorpen Suwâld en Hempens, OZO van de stad Leeuwarden, ZO van de dorpen Hurdegaryp, Tytsjerk en Ryptsjerk, Z van de dorpen Burgum, Feanwâldsterwâl en Feanwâlden, ZZW van het dorp Noardburgum, ZW van het Burgumer Mar en W van het dorp Eastermar.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Sumar 85 huizen met 457 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 550 huizen met ca. 1.400 inwoners (dit is inclusief het deel van het dorp De Tike dat in de gemeente Tytsjerksteradiel ligt - en daarom ook wel de Sumarder Tike wordt genoemd - met ca. 20 huizen en ca. 50 inwoners).

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
Het dorp ligt ongeveer 2 kilometer ten zuidwesten van het Bergumermeer. In de prehistorie was dat een gebied met rondtrekkende jagers en verzamelaars. Sporen van deze jagers/verzamelaars zijn gevonden nabij de oevers van het Bergumermeer, maar ook dichterbij het dorp zijn vondsten gedaan. Tot en met de 19e eeuw was Sumar een boerendorp. In deze eeuw is ook de heide ten zuiden van het dorp ontgonnen. In die tijd ontstond ook buurtschap Sumarreheide. Aanvankelijk woonde men aldaar in zogeheten "spitketen", later verschenen ook gewone stenen arbeiderswoningen. Bij de ontginning van de heide speelde boer Jelke Sjoerds Hoekstra een grote rol. Naar hem is een zandweg genoemd, ten zuiden van het dorp. Deze zandweg geeft nog een beeld hoe destijds de meeste wegen rondom het dorp er uit zagen. In de 20e eeuw zijn de meeste zandwegen verhard.

Tram en bedrijvigheid
Tussen 1896 en 1948 was Sumar bereikbaar per tram. Het dorp had een eigen station, dat gestaan heeft aan de Dr. Prinsweg. Nadat de tram was verdwenen, heeft het gebouw nog dienst gedaan als dorpshuis en woning. In de jaren tachtig is het gebouw afgebroken. In de 20e eeuw verloor het dorp steeds meer zijn karakter als boerendorp. Met name in het noorden van het dorp, in de nabijheid van de Groningervaart (nu Prinses Margrietkanaal) vestigden zich allerlei industrieën. De zuivelfabriek van het dorp stond op De Harste, een buurschap ten zuidoosten van het dorp.

Bintje
De ontwikkelaar van aardappelrassen Kornelis Lieuwes de Vries is in 1854 geboren in Hurdegaryp. Hij werkt tot zijn 21e op de boerderij en gaat daarna voor onderwijzer studeren. Vanaf 1883 is De Vries hoofdonderwijzer aan de openbare lagere school van Sumar. In 1894 haalt hij de landbouwakte en in 1901 de tuinbouwakte. Naast zijn werk als schoolmeester geeft hij ook landbouwwintercursussen. De Vries was lid van de Friese Maatschappij van Landbouw. In 1898 vraagt de Maatschappij hem een proefveld voor de aardappelteelt in te richten, dat hij 25 jaar heeft beheerd. Hij kweekt in die jaren ongeveer 150 rassen, waarvan alleen het Bintje een succes is geworden. De Vries noemde zijn nieuwe aardappelrassen naar zijn kinderen, leerlingen en oud-leerlingen. Zo is in 1905 het Bintje vernoemd naar de toen 17-jarige Bintje Jansma. Het Bintje is een kruising van het ras 'Munstersen' met 'Fransen'. Het ras kwam in 1910 voor het eerst in de handel. Het Bintje was als onderdeel van de dagelijkse warme maaltijd in Nederland vele decennia een populaire aardappel en werd ook veel verkocht naar andere landen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Sumar heeft 9 rijksmonumenten.

- De Hervormde (PKN) Dorpskerk (Greate Buorren 14) dateert uit 1769. Het is een zaalkerk met driezijdig gesloten koor (oostzijde) en een toren met ingesnoerde spits. De familie Van Altena gaf opdracht tot de bouw van de kerk, ter vervanging van de oudere kerk. De eiken preekstoel en dito klankbord en doophek dateren, volgens de vormen, uit het midden der 17e eeuw, de Korinthische kapitelen van de kolonetten op de hoeken van de kapeel dragen het ingesneden opschrift: “ANN0 Korneles Meines 1796”. Dit duidt vermoedelijk op een herstelling van dit meubelstuk. Het rugstuk is geflankeerd door twee gesneden zeemeerminnen in de vorm gelijkend op die welke we veelvuldig vinden aangebracht aan het rugstuk van de bekende Friese stoeltjesklokken; een versiering die echter in kerken vrij zelden voorkomt. Een slecht bij de preekstoel passende trap ontsiert het geheel. Er zijn zes ramen met gebrandschilderd glas (1771) van Ype Staak. Het orgel dateert uit 1906 en is gebouwd door Bakker & Timmenga. In 2000 is de lokale Samen op Weg-gemeente gevormd (in de aanloop naar de latere PKN), waarbij is besloten dat de Hervormde kerk de gezamenlijke Protestantse kerk van het dorp wordt. De kerk valt tegenwoordig dan ook onder de Protestantse Gemeente Sumar.

- "De rijksmonumentale pastorie van de Hervormde Gemeente in Sumar (Greate Buorren 23) is oorspronkelijk in 1930 als woonhuis ontworpen door architect C. de Boer uit Drachten, bekend van de "Papegaaienbuurt". Het is uitgevoerd in een stijl verwant aan de Amsterdamse School. De pastorie is gelegen aan de hoofdweg van het dorp, de doorgaande weg naar Eastermar, op een kleine kavel. De na-oorlogse uitbreiding aan de achterzijde van de woning valt buiten de bescherming van rijkswege. De woning is omgeven door een tuin die van de straatzijde wordt afgeschermd door een gemetseld muurtje waarop een ijzeren hekwerk is bevestigd. Het pand is van algemeen architectuurhistorisch belang: als voorbeeld van een regionale uitvoering van de stijl van de Amsterdamse School; vanwege de evenwichtige vormgeving in materiaalgebruik en detaillering; als karakteristiek voorbeeld van het oeuvre van de architect in de jaren dertig; vanwege de hoge mate van gaafheid van het exterieur; vanwege de beeldbepalende ligging in het dorp." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

- Korenmolen De Hoop in Sumar (Mounepaed 21) is in 1882 gebouwd als vervanger van een uit 1867 daterende koren- en pelmolen, die in 1881 door brand is verwoest. Onderdelen van de molen zouden afkomstig zijn van een koren- en pelmolen in Kootstertille. De Hoop, die toen was voorzien van zelfzwichting en een pelinrichting had, bleef in gebruik tot 1947, al was hij toen al enigszins in verval. In 1964 is de molen aangekocht door de gemeente, die hem in 1966-1967 grondig heeft laten restaureren. Dit gebeurde opnieuw in 1992-1993. De Hoop is op zaterdag te bezichtigen.

"Iedereen in Sumar kent de molen, goed zichtbaar als je vanaf de Centrale As het dorp inrijdt. Op zaterdag is de molen geopend van 9.00-14.00 uur, dan plegen de molenaars onderhoud en laten ze de wieken draaien om de molen in conditie te houden en tarwe te malen. Want een voortdurend in één stand stilstaande molen gaat ten onder aan weer en wind, en aan houtworm. Maar de houtworm houdt gelukkig niet van trillend hout, dan slaat hij op de vlucht. Om de molen te laten draaien hebben we gediplomeerde molenaars nodig. Momenteel zijn er nog drie molenaars actief om het “gaande werk” (de draaiende onderdelen) te bedienen en is een vierde molenaar bij ons in opleiding. Want De Hoop is ook een opleidingsmolen.

De actief draaiende molenaars zijn afkomstig uit Drachten, Opeinde en Oentsjerk, helaas niet uit Sumar of directe omgeving. Alleen de anno 2019 85-jarige oud-molenaar Rein Beerda woont in het dorp en hij komt trouw iedere zaterdag achter zijn rollator twee uurtjes naar de molen, voor koffie, een praatje en een klusje. En dan is er natuurlijk nog onze anno 2019 84-jarige molenaar Jaap Boender uit Noardburgum, die zich vrijwel nooit met de bediening van de molen bezighoudt maar een groot deel van het onderhoud aan gaande en staande werk voor zijn rekening neemt. De gemiddelde leeftijd van de molenaars is momenteel ca. 74 jaar. Het zou fantastisch zijn als een aantal jongere bewoners (m/v, van 14 tot 70 jaar) uit het dorp en omgeving als vrijwilliger een rol gaan spelen in de molen. Dat kan als leerlingmolenaar, maar ook als mede winkelbeheerder of bestuurder van Stichting Korenmolen De Hoop. Meer informatie over onze vacatures vind je op de pagina Vrijwilligers. Kom binnenkort op een zaterdag eens langs op de molen voor meer informatie, voor een proefles of voor een uitgebreide rondleiding. Wij vertellen graag meer over de mogelijkheden. Zorg samen met ons voor het behoud van het culturele en industriële erfgoed van Sumar: Korenmolen De Hoop, de enige korenmolen van de gemeente Tytsjerksteradiel!"

- Gevelstenen in Sumar.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Oranjevereniging Sumar organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten.

- Sinds 2016 is ook de Bangerstox-klasse onderdeel van Autocross Sumar (2e pinksterdag, in 2021 voor de 49e keer).

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je in dit dorp schaatsen op de ijsbaan van IJsbaanvereniging de Bleense.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Sinds 2014 zijn er plannen voor een pontje van natuurgebied Noardermar (nabij de Burgumer buurtschap Noardermar) over het Prinses Margrietkanaal naar het aan de overkant gelegen Klein Zwitserland (in het uiterste NO van het buitengebied van Sumar) v.v. Anno 2018 zijn de plannen in een vergevorderd stadium. Alleen de exacte locaties zijn nog niet definitief. Als de aanlegplaatsen zijn bepaald, gaat de pont gemaakt worden door de Friese Poort in Leeuwarden. De intentie is om het pontje medio 2020 in gebruik te kunnen nemen.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Sumar, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Op de site Sumar in Beeld vind je honderden oude foto's en ansichten van dit dorp.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Sumar.

- Nieuws: - Nieuws uit Sumar op Facebook. - De maandelijkse dorpskrant De Koekoek is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Kamp.

- Onderwijs en kinderopvang: - Doarpsskoalle It Bynt is een een 'ontmoetingsschool' die ontstaan is uit een fusie van de Master de Vriesskoalle en De Wyngert. De naam van de school wil uitdrukking geven aan de verbintenis tussen openbaar en christelijk onderwijs. Daarnaast voelen zij zich niet alleen verbonden aan elkaar en aan de kinderen en ouders, maar ook met het dorp Sumar. Vanuit hun meerdimensionale identiteit willen zij kinderen goed onderwijs en een goede (persoonlijke) vorming geven. Hierbij maken ze in alle groepen gebruik van de 7 gewoonten van persoonlijk leiderschap.

Het pand van de basisschool biedt ook onderdak aan Peuteropvang 't Boartersplak. Op de peuteropvang ontmoeten peuters elkaar en spelen en leren ze in een veilige en vertrouwde omgeving. Op Peuteropvang 't Boartersplak wordt gewerkt met het VVE-programma Uk & Puk. VVE staat voor Voor- en Vroegschoolse Educatie. De rijke speelleeromgeving is spel- en taaluitlokkend, stimuleert de brede ontwikkeling van kinderen en sluit aan bij de belevingswereld van het kind. Bovendien wordt met behulp van het programma een doorlopende leerlijn naar het basisonderwijs gerealiseerd.

- Zorg: - "In een Thomashuis wonen 8 à 9 volwassenen met een verstandelijke beperking op een zo gewoon mogelijke manier met elkaar samen. Even relaxen in de tuin, samen TV kijken of met elkaar aan tafel de dag doornemen; het lijkt in vele opzichten wel een beetje op het leven in een groot gezin. De inrichting, de sfeer en de manier van met elkaar omgaan maken dat er één gevoel overheerst zodra je binnenstapt: de bewoners zijn hier thuis en hebben het goed met elkaar. Sinds de start in 2003 zijn in heel Nederland meer dan 100 Thomashuizen gerealiseerd. Stuk voor stuk plaatsen waar volop ruimte is voor ieders behoeften en waar respect de boventoon voert. Een Thomashuis is een warm nest waar alles draait om liefde, geborgenheid en aandacht voor elkaar. Niemand is er een nummer, maar een uniek individu met eigen interesses, eigen maniertjes en talenten. In een Thomashuis mag je zijn wie je bent. Thomashuis Sumar is er sinds 2011 en is gevestigd in een mooie boerderij aan de Harstewei. Een unieke plek om te wonen en te leven. Het Thomashuis is gestart met als zorgondernemers Fokje Bonnema en Michiel Anema. Wij hebben 3 kinderen. In mei 2017 is Fokje na 9 maanden ziekte overleden. Samen met het team van medewerkers zet Michiel het Thomashuis voort."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Sumar.

Reacties

(2)

Het bekende aardappelras Bintje is voor het eerst gekweekt in Suameer/Sumar, nagenoeg op de plek waar de fotograaf van de kerk (met de heg om de begraafplaats) stond. (...)

Dank voor uw tip! Ik heb er een alinea over toegevoegd.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen