Grijpskerk

Plaats
Dorp
Westerkwartier
Westerkwartier
Groningen

Grijpskerk..JPG

Grijpskerk is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989. In 1990 over naar gemeente Zuidhorn, in 2019 over naar gemeente Westerkwartier.

Grijpskerk is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989. In 1990 over naar gemeente Zuidhorn, in 2019 over naar gemeente Westerkwartier.

gemeente_grijpskerk_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper.jpg

Gemeente Grijpskerk anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Grijpskerk anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

grijpskerk_collage.jpg

Grijpskerk, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Grijpskerk, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Grijpskerk. (2).JPG

In Grijpskerk, dichtbij Molen De Kievit

In Grijpskerk, dichtbij Molen De Kievit

Grijpskerk. (3).JPG

De Hervormde kerk in Grijpskerk

De Hervormde kerk in Grijpskerk

Grijpskerk

Terug naar boven

Status

- Grijpskerk is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989. In 1990 over naar gemeente Zuidhorn, in 2019 over naar gemeente Westerkwartier.

- Onder het dorp Grijpskerk vallen ook de buurtschappen Gaarkeuken (grotendeels), Vierhuizen en Westerhorn.

- Wapen van de voormalige gemeente Grijpskerk.

Terug naar boven

Naam

In het Gronings
Gruupskerk.

Oudere vermeldingen
1500 Ruygwerdt alias Grijpskerke, 1506 Grypskercke alias Ruegewerdt, 1558 kopie toe Grijpskerke, 1561 Engewerdt alias Grijpskerke, 1579 Grijpskerck, 1584 to Grijp-kercke, 1781 Grijpskerk.

Naamsverklaring
Genoemd naar de kerk 'bedehuis' die rond 1500 is gebouwd als dochterkerk van Sebaldeburen, door Nicolaas Grijp. Mogelijk was dit dezelfde persoon als de uit Groningen afkomstige Claus Grijp, priester van de A-kerk. Het Middelnederlandse grijp betekent 'griffioen'. Dit fabeldier staat als windvaan op de kerk, herinnerend aan het geslacht Grijp, dat dit dier in zijn wapen voerde. In 1476 wordt Johan Grijp vermeld met betrekking tot het dijkrecht van de Ruigewaard.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Grijpskerk grenst in het W aan de dorpen Visvliet en Pieterzijl, in het O aan de dorpen Kommerzijl en Niezijl en nog net aan buitengebieden van de dorpen Noordhorn en Zuidhorn, in het Z aan de dorpen Oldekerk en Sebaldeburen en in het ZW aan het dorp Lutjegast, en ligt ONO van het dorp Buitenpost, O van het dorp Burum, OZO van het dorp Kollum, Z van het dorp Zoutkamp, ZW van het dorp Leens, NNW van de dorpen Niekerk en Leek, NNO van de dorpen Grootegast en Marum en NO van het dorp Surhuisterveen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Grijpskerk 428 huizen met 2.775 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 100/611 (= huizen/inwoners), de dorpen Visvliet 77/485, Pieterzijl 57/342 en Niezijl 82/493 en de buurtschappen Gaarkeuken 9/57, Westerhorn 18/153, Waarden 61/490, Kommerzijl 16/95 en Juursemakluft 8/49. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.100 huizen met ca. 2.800 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Borg
Tussen Grijpskerk en Munnekezijl heeft de borg Aikema gestaan, ook wel borg Aykema of Aykemaborg. Op deze borg woonde de familie Clant van Aikema. Helaas is de borg in 1768 op afbraak geveild voor 1.000 euro, zodat er niets van is overgebleven. Het geboomte is apart geveild. Dat bracht nog meer op dan het huis, dat vermoedelijk, na een aantal jaren onbewoond te zijn geweest, in vervallen staat verkeerde. Ondanks alle verkavelingen is de locatie van de borgstee door het slotenpatroon nog in het landschap te herkennen. Kadasterkaarten uit de vorige eeuw gaven aan dat het perceel nog een lichte glooiing kende, maar gezien de huidige functie van landbouwgrond heeft het bewerken van de grond deze glooiing over de jaren mogelijk verminderd. - Nog een pagina over de Aykemaborg.

- De in 1991 opgerichte Stichting Kluften en Waarden zet zich in voor het behoud van het culturele erfgoed in en om Grijpskerk. Daartoe worden monumenten, beeldbepalende panden en waardevolle landschapselementen bestudeerd, beschreven en zonodig aangekocht en beheerd. Daarnaast wordt een archief beheerd met boeken, objecten en foto- en filmmateriaal.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- N van de dorpskern ligt de locatie gasopslag Grijpskerk van de NAM. De minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK) heeft in september 2020 opdracht gegeven om te onderzoeken of het mogelijk is om laagcalorisch op te slaan in deze gasopslaglocatie. Tot heden wordt hier hoogcalorisch gas opgeslagen. In een brief aan de Tweede Kamer over het gaswinningsniveau in Groningen 2020-2021 geeft de minister aan dat onderzocht wordt of deze gasopslaglocatie kan bijdragen aan een snellere sluiting van het Groningenveld.

- De woningbouw in Grijpskerk komt van de grond met de ontwikkeling van locatie Meindertsma. In juni 2019 is de overeenkomst getekend tussen de gemeente en ontwikkelaar Kroonsfeld voor de ontwikkeling van deze locatie. Wethouder Ruimtelijke Ordening, Geertje Dijkstra-Jacobi: “Met dit plan gaat een langgekoesterde wens van de inwoners en van de gemeente in vervulling." En Dorpsbelangen reageerde naar aanleiding van de ondertekening van de overeenkomst: "In het dorp leeft al jaren de wens van nieuwbouw. Nu gaat die wens in vervulling en dat is goed voor het dorp. Het is goed voor de verenigingen, de scholen, de middenstand. Het zorgt voor leven in de brouwerij en het zorgt ervoor dat jonge Grijpskerkers in hun eigen dorp kunnen blijven wonen."

De locatie ligt aan de oostzijde van het dorp, tussen de Groningerstraatweg, de rondweg en plan Oost. Ontwikkelaar Kroonsfeld heeft hier een terrein gekocht ter grootte van circa 1,7 ha. In overleg met de gemeente is hiervoor een plan ontworpen. Het plan bestaat uit de bouw van 25 woningen van het type 2-onder-1 kap en vrijstaande woningen. De ontwikkelaar maakt het gebied bouw- en woonrijp. Na oplevering draagt de ontwikkelaar het openbare gebied over aan de gemeente. (bron: gemeente Westerkwartier, juni 2019)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Grijpskerk heeft 20 rijksmonumenten, waarvan er 7 betrekking hebben op de panden van de vroegere Zuivelfabriek De Kievit.

- Men vermoedt dat rond 1500, toen het dorp ongeveer moet zijn ontstaan, Nicolaas Grijp een kapel liet bouwen op zijn borgterrein. Iets later, rond 1507, wordt op kaarten de naam Grijpscapelle vervangen door Grijpskerk, wat wijst op de stichting van een kerk. In 1582 wordt dit kerkje tijdens de Tachtigjarige Oorlog echter alweer verwoest door stropende oorlogsbenden. In 1605 wordt de kerk op dezelfde plek weer opgebouwd door de kluften de Waarden, Westerdijk en Juursema. Dat is de huidige Hervormde (PKN) kerk (Kerkplein 11). In 1612 wordt de toren geplaatst. In 1856 wordt het gebouw gerenoveerd, gepleisterd en verlengd naar het oosten. De kerk krijgt aan de oostzijde een neogotische sluitgevel en een tweede ingang. In 1872 is de torenspits in dermate slechte staat dat zij een gevaar vormt voor de omgeving en daarom wordt verwijderd. In 1832 wordt het huidige tweeklaviers kerkorgel gebouwd door orgelbouwers Luitjen Jacob van Dam en Jacob van Dam. In 1868 is het verbouwd door Petrus van Oeckelen.

In 2000 is er een nieuwe torenspits op het gebouw geplaatst - met op de top een goudkleurige afbeelding van de griffioen, het beeldmerk van de stichter van de kerk, Nicolaas Grijp.- waarbij men als voorbeeld de spits heeft genomen die tot 1871 op het gebouw stond. Het kerkhof was oorspronkelijk omgracht, maar toen in 1842 de grindweg van Groningen naar Leeuwarden door het dorp werd aangelegd, moest deze worden gedempt omdat er anders te weinig ruimte was voor het verkeer. Op het kerkhof ligt een klein aantal grafzerken, waaronder die van de eerste burgemeester van Grijpskerk; Klaas Jans de Waard. De inwoners betaalden eeuwenlang niet mee aan het onderhoud van kerk en predikant en moesten hun doden daarom begraven bij de kerk van Sebaldeburen, de moederkerk van het dorp. In de Franse tijd is een overeenkomst gesloten waardoor dit sindsdien wel mogelijk werd. De huidige begraafplaats ligt in het oostelijk deel van het dorp.

De kerk is in 2019 door de PKN-gemeente Grijpskerk voor het symbolische bedrag van 1 euro overgedragen aan Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK). SOGK zet zich in voor het behoud van kenmerkende en karakteristieke kerken in de provincie Groningen. SOGK heeft al meer dan 90 kerken in de provincie onder haar hoede. Kerktorens, in dit geval de dakruiter, zijn vanwege de scheiding van kerk en staat vaak eigendom van de burgerlijke gemeente, vanwege de burgerlijke functie om de tijd te kunnen aflezen en omdat de gemeenten de kerktorens vroeger nodig hadden om de slangen voor de brandweer te drogen te kunnen hangen. Daarom was daar in dit geval een aparte overdracht voor nodig. Dat heeft plaatsgevonden in augustus 2020. Het gaat om de kerktoren, de klokken en de bijbehorende installatie. Het originele klokkenspel van ruim twee eeuwen oud verdween halverwege de Tweede Wereldoorlog. In 1949 is een nieuw klokkenspel gerealiseerd. De lokale Protestantse Gemeente zal het kerkgebouw de komende jaren 15-20 maal per jaar blijven gebruiken voor kerkdiensten. Daarnaast zal het gebouw naar verwachting gebruikt worden voor rouw- en trouwdiensten en voor overige activiteiten. - Informatieve pagina's over deze kerk, door SOGK.

- Korenmolen De Kievit.

- Westerhornermolen.

- Aan de Bosscherweg, NW van de dorpskern, staat een transformatorhuisje, in de stijl van de Amsterdamse School. Op het eerste gezicht lijkt het een niet heel bijzonder object. Maar het blijkt een oorlogsmonument te zijn. Toen in 1998 duidelijk werd dat energiemaatschappij EDON het transformatorhuisje wilde slopen, werd een comité gevormd om dit te voorkomen en er een oorlogsmonument van te maken. Ontwerper Gert Sennema kreeg opdracht om het gebouwtje tot monument om te vormen. Het monument is op 4 mei 2000 onthuld. Het herinnert, o.a. blijkens het opschrift op de deur, aan het feit dat een elektriciën hier tijdens de Tweede Wereldoorlog de bevolkingsadministratie van de gemeente Grijpskerk heeft verstopt voor de Duitse bezetter.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Activiteitenagenda Grijpskerk.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- "Zwembad de Griffioen is al meer dan 50 jaar een begrip in Grijpskerk en wijde omgeving. Ons openluchtbad heeft twee baden, een ondiep bad voor de jongste jeugd en een diep bassin met een springkuil, een springplank en een grote glijbaan. Daarnaast nog een grote speelweide met speeltoestellen, een voetbalveldje en een springkussen. Het zwembad verzorgt ook zwemlessen. Kiezen voor zwemles in zwembad de Griffioen is kiezen voor: zwemmen in een 25 meter bad; goedkoop: het behalen van een zwemdiploma is vrijwel nergens goedkoper; een enthousiast en betrokken team van zwemonderwijzers; zwemles vanaf 4 jaar - vaste lesgevers - kleine lesgroepen; ouders/verzorgers krijgen maandelijks een update over de vorderingen van de kinderen; Nationaal zwemdiploma, zwem-ABC uitgegeven door de Nationale Raad Zwemveiligheid; elk seizoen organiseren we twee keer diplomazwemmen; kinderen vanaf 5 jaar kunnen deelnemen aan de TURBO groep: het diploma A halen in één zwemseizoen!

Ons zwembad vervult een belangrijke rol in het sportieve en sociale leven in Grijpskerk en de omliggende dorpen. Veel vrijwilligers zorgen er samen met het personeel voor dat het bad kan blijven draaien. Financieel wordt het echter steeds moeilijker om de touwtjes aan elkaar te knopen. Een zwembad van 50 jaar oud vergt nu eenmaal veel onderhoud. Daarom vragen wij mensen die het voortbestaan van ons zwembad belangrijk vinden om ons te steunen als donateur."

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Grijpskerk, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Mooie dronevideo die je meeneemt door Grijpskerk anno zomer 2020 (10 min.), door Anthony Hogeveen.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Grijpskerk (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Grijpskerk.

- Onderwijs: - Basisschool De Triangel. - Basisschool De Borgstee.

- Muziek: - Muziekvereniging Ons Ideaal is opgericht in 1899. De fanfare heeft ca. 25 muzikanten en komt uit in de 5e divisie. "Wij studeren met elkaar in een ontspannende sfeer vlotte en mooie muziek in. Ook organiseren wij naast muziek veel leuke evenementen. Nieuwe leden zijn van harte welkom. Kom gerust eens kijken tijdens onze repetities op de dinsdagavond (20.30-21.45 uur) in het Culturele centrum. Veel van onze muzikanten zijn opgeleid door de docenten van de Coöperatie Kunstbedrijven Westerkwartier. Vakbekwame docenten geven les op verschillende instrumenten. Wat dacht je van bijvoorbeeld een trompet, bugel, hoorn, trombone, saxofoon of slagwerk? We hebben dus een hele leuke hobby voor je in de aanbieding. Samen spelen in een orkest is leuk en leerzaam. Als je het examen elementair of A hebt afgelegd, kun je meespelen in het orkest."

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Grijpskerk.

- In het vroege voorjaar leggen kieviten hun eieren in de weilanden. Voor Groningers en Friezen is het opzoeken van die eieren een geliefde bezigheid. Tijdens dat zoeken moet herhaaldelijk over een sloot worden gesprongen. Bij smalle sloten lukt dat gemakkelijk, bij bredere sloten komt er een polsstok aan te pas. Uit dat slootjespringen zijn wedstrijdjes ontstaan. Er wordt gebruik gemaakt van houten polsstokken, die aanvankelijk doorgaans een lengte hebben van 4 meter. In het begin wordt over sloten gesprongen, maar later tracht men met langere polsstokken brede vaarten te overbruggen. Zo ontstaat een nieuwe sport: fierljeppen. Rond 1930 lijkt de manier van springen al veel op het tegenwoordige fierljeppen. In Fryslân ontstaan diverse fierljepverenigingen. In Groningen is er maar één. De fierljepaccommodatie van de enige Fierljepvereniging van de provincie Groningen heeft de naam Grijpskerk Arena gekregen.

Bij de eerste officiële wedstrijden wordt vaak niet verder gesprongen dan een meter of 10. Natuurlijk heeft de sport zich sindsdien erg ontwikkeld. In 2006 heeft de sport een grote stap gezet met de introductie van polsstokken van Carbon (voorheen aluminium). Het fierljeppen is een interessante kijksport. In de zomermaanden komen dan ook talrijke belangstellenden de verrichtingen van de wedstrijd-fierljeppers in Grijpskerk volgen. Anderen komen hierheen om op een zomerdag zelf de sport te beoefenen. Voor deze recreatiespringers is de gesprongen afstand minder belangrijk. Daar telt vooral het droog bereiken van de overkant, zoals dat vroeger bij het slootjespringen het geval was.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Grijpskerk.

Reacties

(2)

Zo snel mogelijk huis tussen Marum en Grijpskerk / Munnekezijl.

Wat bedoelt u te zeggen? Dat u een huis zoekt in deze omgeving? En moet dat dan een koophuis of een huurhuis zijn? Prijsindicatie? Moet het een appartement zijn of een eengezinswoning of maakt dat niet uit? Hoeveel kamers? Kortom als u iets preciezer aangeeft wat voor iets u zoekt, kunnen mensen preciezer reageren. Als er dan iemand reageert, laat ik het u weten.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen