Status

- Partij is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Gulpen-Wittem. T/m 1998 gemeente Wittem.

- Het dorp wordt, hoewel het beduidend groter is dan buurdorpje Wittem en geografisch gezien eigenlijk een apart dorp is, samen met Wittem vaak als 1 kern Partij-Wittem betiteld. Dat komt vermoedelijk vooral omdat het dorp (net als de buurdorpen Wahlwiller en Nijswiller) in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam heeft gekregen in het postcodeboek. Voor de postadressen ligt het dorp daarom 'in' Wittem. Het dorp heeft wel een eigen 'bebouwde kom' en heeft daarom ook eigen blauwe plaatsnaamborden (komborden).

- Onder het dorp Partij valt ook de buurtschap Sinselbeek.

Naam

In het Limburgs
Partei.

Oudere vermeldingen
Partheij, 1364 an dae torteyde, 1390-1391 "le pont à le torteye sur la rivière de Goele", 1466 de Tyrtei, 1589 opter Tey, 1595-1596 op Terty, 1603 Parthy, 1665 Partey, 1668 de Tortey, 1803-1820 Partey, 1928 Party.

Naamsverklaring
Deze naam is ontstaan uit het Romaanse Tortata*, dat is ontstaan uit het Latijnse tortus, ‘bocht, kromming’. De geleidelijke ontwikkeling tot Partij is mooi aan de oude vormen af te lezen.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Het dorp Partij ligt ZO van het dorp Wittem, Z van rijksweg N278 Maastricht-Vaals, rond de kruising met de weg Wittem-Mechelen, aan de Sinselbeek. Het dorp ligt verder OZO van het dorp Gulpen, ZO van het dorp Wijlre, ZW van het dorp Eys, W van de dorpen Wahlwiller en Nijswiller en NNW van het dorp Mechelen.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Partij 16 huizen met 76 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 400 huizen met ca. 800 inwoners.

Geschiedenis

Op de homepage van het dorpshuis (zie het hoofdstuk Links) vind je een uitvoerige beschrijving in tekst en beeld van de geschiedenis van de dorpen Partij en Wittem.

Recente ontwikkelingen

- Dorpsontwikkelingsplan (DOP) Partij-Wittem (2017).

- De basisschool in Partij is in 2011 gesloten, omdat het aantal leerlingen kennelijk te klein was geworden. De leerlingen gingen sindsdien naar school in Wahlwiller/Nijswiller, waar de basisschool formeel mee gefuseerd is. Met ingang van schooljaar 2016-2017 is de gezamenlijke basisschool van Wahlwiller en Nijswiller, De Driesprong (die gevestigd was op Oude Baan 36, precies tussen de beide dorpen in), gefuseerd met de basisschool van Mechelen. In Mechelen is een nieuwe school gebouwd.

- Bestemmingsplan Partij-Wittem (2011).

Bezienswaardigheden

- Partij heeft 3 rijksmonumenten, zijnde hoeve 't Wienhoes op Oude Heirbaan 4-6, het 18e-eeuwse woonhuis het Kokkelmanshuis (baksteen/vakwerk) op nr. 11, en de hoeve op Partijerweg 8 (18e-eeuwse haakvormige hoeve met vakwerkwoonhuis, met geschoord dakoverstek, en bakstenen schuur uit 1869. Losse 18e-eeuwse vakwerkschuur aan de weg).

- Hoeve 't Wienhoes (Oude Heirbaan 4-6) is een monumentale bakstenen hoeve met binnenplaats (hof). De linkervleugel met oorspronkelijk woonhuis dateert uit 1729. De rechtervleugel is eind 18e eeuw door Ferdinand Von Plettenberg gebouwd als pleisterplaats in Partij voor de postkoets. Het Wienhoes was de plaats waar de paarden van de postkoets werden verwisseld (de paardenstal is grotendeels nog intact). Kort na de aanleg van de Rijksweg Maastricht-Vaals in 1825, werd aan deze weg een nieuw poststation (De Posterij) gebouwd ter vervanging van de vorige. De functie van het Wienhoes kwam door de nieuwe weg te vervallen. Als poststation heeft De Posterij niet lang gefunctioneerd: na de komst van de trein (1856 de lijn Maastricht-Aken; de eerste internationale spoorlijn in Nederland) verdween al snel de postkoets en daarmee verviel het laatste poststation in deze omgeving.

Daarnaast heeft de carréhoeve in de loop van de tijd verschillende functies gehad: een herberg naast een tol waar de Heren van Wittem weg- en slaggeld hadden, een plaats waar recht werd gesproken (het cachot ligt nog direct links bij de entree van de hof), zetel van de burgemeester van Wittem, Panhuis: er werd bier gebrouwen om in de herberg uit te schenken, en uiteraard heeft het Wienhoes ook dienst gedaan als boerderij. De naam heeft ‘t Wienes te danken aan zijn functie als wijnopslagplaats voor de Heren van Wittem. Het wapen in de poort is het wapen van de toenmalige familie Von Plettenberg en daarmee het wapen van het graafschap Wittem.

- Redemptoristinnenklooster Mariëndaal in Partij (Partijerweg 6) (foto) is een bakstenen U-vormig zustersklooster, gebouwd in 1848 en ingewijd in 1850. De redemptoristinnen dragen een opvallend rood habijt, dat refereert aan de liefde tot God. Hieroverheen wordt een blauwe sluier gedragen. Het is een zogeheten slotklooster, dat door de aanwezige zusters niet wordt verlaten. Er is dan ook sprake van een volledig ommuurd complex, dat tevens de tuin omvat, die onder andere enkele grafkapellen en een Lourdesgrot bezit. Het klooster heeft een neogotische kapel, voorzien van een dakruiter. Vroeger werd het deel van de zusters door tralies afgescheiden van de rest van de kapel. Rond 1961-1964 is de kapel gerenoveerd, waarbij de tralies zijn vervangen door een glazen scheidingswand.

Evenementen en activiteiten

- "De Huiskamer is een plek om dorpsgenoten en buren te ontmoeten. Elke donderdagmiddag vanaf 13.30 uur kan iedereen uit Partij-Wittem terecht in de Remise voor een lekkere kop koffie of thee, een spelletje, een praatje en gezelligheid. Daarnaast worden er diverse activiteiten georganiseerd."

- "De Parteyer Daag (Partijer Dag/PD) kan een nieuwe jaarlijkse dag worden met activiteiten die volledig in het teken staan van verbinding en leefbaarheid in Partij. De eerste PD was op zondag 13 oktober 2019. Niet massaal bezocht, maar getuige de vele complimenten van de aanwezigen wel zodanig geslaagd dat het best een traditie zou mogen worden. En dat willen we best proberen. Bestaande en nieuwe bewoners (van jong tot oud) en afgevaardigden van bedrijven, verenigingen, clubs, maatschappelijke organisaties en werkgroepen kunnen via de nieuwe werkgroep PD zelf invulling geven aan de Parteyer Daag. Je bepaalt samen de datum en welke activiteiten er plaatsvinden. Het bestuur van het Kernoverleg biedt daarbij ondersteuning en geeft op de dag zelf informatie over haar eigen activiteiten en haar werkgroepen. Heb jij (of je bedrijf, vereniging etc.) ideeën voor de invulling van de PD of wil je lid worden van de werkgroep PD, geef dat dan geheel vrijblijvend per e-mail even door aan info@partijwittem.nl. Je kunt dat het hele jaar doen, maar bij voorkeur uiterlijk in het laatste kwartaal van het jaar voorafgaande waarop de eerstvolgende PD plaatsvindt."

- Carnaval. - Carnavalsvereniging De Ülle is opgericht in 1962 en heeft dus in 2017 het 55-jarig bestaan gevierd (in de carnavalswereld viert men jubilea in eenheden van 11 jaar, vandaar in dit geval 5x11). "Wij mogen stellen dat wij bijzonder trots zijn op hetgeen wat 'De Ülle' in ons relatief kleine dorp teweeg brengen. Dit werd mede mogelijk gemaakt door onze toenmalige hoofdsponsor Piet Vrehen en de plaatselijke donaties. Overigens past de mooie naam van onze carnavalvereniging De Ülle perfect bij ons. De naam is gekoppeld aan de spreekwoordelijke wijsheid van het beest en aan de herinneringen die menigeen uit het dorp heeft aan het iets verderop gelegen Üllebuschke." Sinds 2013 is er ook in Partij met carnaval jaarlijks een Lempkesoptocht.

- Koningsdag.

- Kermis Partij (weekend in juni), met o.a. Kermislunch, halen en plaatsen van de Kermisden (in 2021 voor de 10e keer), en diverse live artiesten en DJ's.

Landschap, natuur en recreatie

- "Op initiatief van de bewoners van Van Cosselaerstraat 25 in Partij heeft Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen (IKL) in september 2020 bij de parkeerstrook bij de boomgaard een insectenhotel geplaatst. Kom gerust eens een kijkje nemen. Vooral alleenlevende bijen gebruiken zo’n hotel. In maart/april zie je deze bijen actief. Ze zijn dan alleen bezig met het aanleggen van een voedselvoorraadje voor hun nageslacht. Ze hebben een korte angel en steken zelden. Fijn dat ze al doende zorgen voor de bestuiving, zodat wij weer lekkere appels hebben!" (bron: dorpssite)

Beeld

- Deze film laat je de kernen Partij, Wahlwiller, Nijswiller, Mamelis, Lemiers en Vijlen zien vanuit de lucht (door L1, 2018).

- Interview van L1 / Óngerwaeg met inwoners van Partij Maike en Jan (2016).

Links

- Voorzieningen: - Overzicht van voorzieningen in de dorpen Partij en Wittem.

- Belangenorganisatie: - "Ons dorp is een kleine gemeenschap die prijs stelt op saamhorigheid, sociale contacten, onderlinge hulpvaardigheid en gezelligheid. Vraag aan mensen wat ze belangrijk vinden en het antwoord is bijna altijd: we willen goed en gelukkig kunnen wonen en leven in een aangename omgeving. Door zelf initiatief te nemen en zaken te organiseren, kunnen kleine en grote initiatieven gerealiseerd worden zonder (al te veel) hulp van de gemeente. In 2015 stapten in dat kader enkele enthousiaste inwoners van onze dorpen naar de notaris om Stichting Kernoverleg Partij-Wittem op te richten. Er werd een dorpsontwikkelingsplan (DOP) opgesteld met daarin de op dat moment bekende knelpunten en wensen op het gebied van vitaliteit en leefbaarheid. Daarvan is inmiddels al het nodige met hulp van diverse bewonerswerkgroepen gerealiseerd. Zoals het eigen speeltuintje voor kleine kinderen, een eigen 'huiskamer', een jeu- de-boulesbaan, 30 km-zones in de straten, de inrichting van de dorpsboomgaard, de openstelling van een oud wandelpad, de jaarlijkse schoonmaak van bermen en beken en de plaatsing van AED’s. Oplossingen voor knelpunten en wensen die meer voorbereiding vereisen en/of waarvoor veel geld en (dus) een raadsbesluit nodig is, nemen meer tijd in beslag. Zoals de aanleg en inrichting van het nieuwe dorpsplein en de uitvoering van het gemeentelijk verkeers- en vervoersplan (GVVP).

Kernoverleg Partij-Wittem vergadert 12x per jaar. In principe is er elke 1e dinsdag van de maand een vergadering in gemeenschapshuis A ge Wienhoes. Het Kernoverleg telt vier bestuursleden, maar bij de maandelijkse openbare bestuursvergaderingen schuiven ook regelmatig andere betrokkenen en belangstellenden aan. Wij zijn altijd op zoek naar enthousiaste, actieve inwoners die graag een bijdrage willen leveren aan het proces van zelfsturing. Ben je geïnteresseerd, neem dan contact met ons op via het contactformulier op onze website.

"Actief zijn bij het Kernoverleg: hoeveel tijd kost me dat?", is de meestgestelde vraag die we krijgen als we mensen vragen om mee te doen. Hiervoor zijn 4 mogelijke rollen bedacht. Je kiest een rol en kijkt of je daar genoeg tijd voor hebt. Of je schat je beschikbare tijd in en kijkt welke rol daarbij past. Rol 1: Lid van het bestuur. Je woont o.a. vergaderingen bij en je ondersteunt de andere rollen. Kost meer tijd. Rol 2: Lid van een bewonerswerkgroep of buurtverbinder. Je komt vooral op voor de belangen van je werkgroep of je buurt. De tijdsinvestering is afhankelijk van wat er leeft. Rol 3: Ervaringsdeskundige of professional. Je meldt je aan als een thema aan de beurt is waar je ervaring mee hebt of veel interesse in hebt. Rol 4: Volger. Je hebt een brede interesse, je wilt alle informatie ontvangen maar je kiest zelf de momenten uit waarop je mee wilt doen." Voor nadere informatie zie de Kennismakingsbrochure Kernoverleg Partij-Wittem.

- Dorpshuis: - Gemeenschapshuis A ge Wienhoes (Oude Heirbaan 7a) was de afgelopen jaren aan renovatie en aanpassing toe. De gemeente Gulpen-Wittem wilde echter liever in de omgeving een multifunctioneel complex realiseren voor Gulpen en Partij / Wittem gezamenlijk. Op de site van het gemeenschapshuis lezen wij dat de renovatie en uitbreiding toch recentelijk heeft kunnen plaatsvinden, dus kennelijk heeft men de gemeente toch op andere gedachten kunnen brengen: "De renovatie van het bijna 40 jaar oude gebouw is momenteel afgerond en er wordt door de verenigingen volop gebruik gemaakt van alles wat ons nieuwe gemeenschapshuis te bieden heeft. De uitbouw heeft van de vroegere 'pijpenla' een echte zaal gemaakt. Daardoor is ook een breder podium gerealiseerd. Er is een invalidentoilet en een artiestendouche aanlegd, en er zijn zonnepanelen op het dak gekomen, waardoor het gebouw zijn eigen elektriciteit kan opwekken. De renovatie en de herinrichting van ons gemeenschapshuis is mogelijk gemaakt door verschillende instanties en fondsen.

Voor de verbouwing en renovatie danken wij de gemeente Gulpen-Wittem en de Provincie Limburg, die middels bedragen van € 450.000,- en € 50.000,- ons de mogelijkheid hiervoor hebben geboden. Voor de bouw van het nieuwe vaste podium en de aankleding hiervan, en de vervanging van de volledig 'op' zijnde inrichting en inventaris, de aankleding van het podium met een vaste licht- en geluidsinstallatie waren wij nagenoeg volledig aangewezen op fondsenwerving. Door schenkingen van het VSBfonds (€ 25.000,-), het Oranje Fonds (€ 20.000,-), het Coöperatiefonds Rabobank (€ 10.000,-) en een bijdrage van het Prins Bernhardfonds (€ 3500,-) is de herinrichting en aankleding van het podium, en de nieuwe inventaris mogelijk geworden. En natuurlijk ook dank aan de vele vrijwilligers, die middels het verrichten van diverse sloopwerkzaamheden een flinke duit in het zakje hebben gedaan." In 2019 is bij het gemeenschapshuis extra parkeerglegenheid gerealiseerd. Het voorheen drassige weiland achter het gebouw is aangevuld met zand, zodat daar bij grote drukte auto’s kunnen staan.

- Lezen: - Op Partijerweg 9 in Partij vind je de Minibieb van Gaby Francot. Je kunt er een boek uithalen om te lezen, en het na lezing weer aan een ander doorgeven, of het terugzetten, zodat ook iemand anders er weer plezier van kan hebben. Je kunt er ook een boek van jezelf in terugplaatsen dat je uit en over hebt, zodat het systeem zichzelf op die manier in stand houdt. Het fenomeen is in 2013 'overgewaaid' vanuit de Verenigde Staten, waar het al langer bestond. Daar zijn er inmiddels al tienduizenden van. In Nederland zijn er al meer dan 3.000.

- Muziek: - Fanfare Kunst & Vriendschap Partij-Wittem. "Sinds 1950 zijn we een vereniging die muziekkunst verenigt met vriendschappen. We beperken ons qua stijlen niet tot het klassieke fanfaregenre. Soms zit er wel een vleugje nostalgie bij, maar meestal reizen we de muzikale wereld rond. Van pop tot jazz, van volksmuziek tot de echte zware jongens die je tijdens muziekwedstrijden tegenkomt. Onze onderlinge vriendschappen, maar ook die met onze aanhang, uiten zich in de gezelligheid na de repetites en uitvoeringen. Maar vooral op die momenten waarop we ons beste beentje voor willen zetten om als amateurmuzikanten zo goed mogelijk voor de dag te komen. Het plezier dat onze luisteraars tijdens concerten aan onze muziek beleven, is immers ook ons plezier." Aldus de fanfare op hun site.

- "10 Feet Up is een formatie bestaande uit (semi-)professionele muzikanten die de tent op zijn kop zet met moderne eigentijdse muziek en uitdagende classics. Kenmerkend is dat het hier een enthousiaste vriendengroep uit Partij e.o. betreft, en dat spat de zaal in! Met een mix van blazers, ritmesectie en zang, brengt 10 Feet Up een programma van soul, latin, pop en rock van zowel covers als eigen muziek. Als je naar een optreden van ze gaat, zorg dan voor een fit gestel, want swingen zal het zeker worden!"

- Sport: - "Zouden de oprichters in 1933 ook maar in hun stoutste dromen hebben vermoed dat de voetbalsport in ons dorp zo’n enorme vlucht zou nemen? Waarschijnlijk niet, want toen Willem Simons en Sjef Keulen het initiatief namen voor de oprichting van een voetbalclub in Partij-Wittem, zag de wereld er heel anders uit. We hebben jarenlang horen vertellen over de vele derby’s, de ballen met riemen, de waskommen, de slechte velden, het vervoer naar uitwedstrijden per fiets, te voet, een enkele keer per tram of zelfs met paard en wagen! Er is inderdaad veel veranderd.

Dat neemt niet weg dat in de zomer van 1933 een aanzet werd gegeven waarvoor we nu nog dankbaar moeten zijn. Want in die jaren, vlak voor de oorlog, bleek VV Partij '33 meteen goed wortel te schieten in onze kleine gemeenschap. Niet alleen door de sportieve prestaties en de mogelijkheid die men bood om voetbal te spelen, maar vooral ook omdat de voetbalclub vanaf de oprichting ook volop meewerkte aan andere activiteiten in ons dorp. Nog altijd worden door ouderen vertelde smakelijke verhalen met regelmaat opgevist uit de grote doos vol schitterende verenigingsherinneringen, over grote feesten en optochten in de beginjaren, waarbij de anekdotes over memorabele gespeelde wedstrijden in het verleden uiteraard niet ontbreken.

De naam VV Partij '33 was eigenlijk níet de bedoeling. De oprichters wilden namelijk als naam IVO, wat staat voor In Vriendschap Opwaarts. Maar die naam werd al door een andere vereniging in de provincie gevoerd en daarom door de voetbalbond afgekeurd. Intern wordt de naam IVO nog steeds, vol overtuiging en vaak luid hoorbaar, gevoerd, vooral op momenten dat ons mooie clublied duidelijk hoorbaar ten gehore wordt gebracht. Dit vooral om iedere toehoorder goed te laten weten, dat deze drie letters staan voor ons verenigingsmotto: In Vriendschap Opwaarts." Aldus de site van de club.

- "Dance Spirit Partij is een enthousiaste groep meiden en jongens met een gezamenlijke passie: Garde- en Showdansen. Drie keer per week zijn zij voor hun trainingen te vinden in Gemeenschapshuis A ge Wienhoes. De oorsprong van de vereniging ligt in 2006. In de garage van de familie Spee start een groepje van 4 jonge Partijer meisjes met het leren van basispasjes en al snel is er een heuse dans zichtbaar. In de jaren daarna groeit de groep naar 12 meisjes en in 2009 wordt Dance Spirit een officiële vereniging.

Vanaf dat moment is de verenging aangesloten bij dansbond NBCD, de huidige IDA (International Dancesport Association), en wordt er deelgenomen aan de danstoernooien en kampioenschappen van de bond. Dance Spirit Partij kent door de jaren heen vele successen en weet meerdere keren in diverse disciplines en leeftijdscategorieën de titel Nederlands en Europees Kampioen te behalen. Vandaag de dag zijn zij met bijna 40 actieve leden een trotse vereniging die in de hele regio optreedt. Met 4 Gardegroepen, 3 Showgroepen, 11 solodanseressen en 2 showduo’s in de leeftijd van 5 t/m 25 jaar beschikken zij over een ruime variatie in dans en leeftijd. Een optreden boeken? Neem gerust contact op voor de mogelijkheden."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)