Terblijt

Plaats
Buurtschap
Valkenburg aan de Geul
Heuvelland
Limburg

terblijt_plaatsnaambord_1_kopie.jpg

Terblijt is een buurtschap in provincie Limburg, streek Heuvelland, gem. Valkenburg aan de Geul. T/m 1981 gem. Berg en Terblijt. De buurtschap valt onder het dorp Berg. De buurtschap ligt binnen de 'bebouwde kom' en heeft daarom blauwe plaatsnaamborden.

Terblijt is een buurtschap in provincie Limburg, streek Heuvelland, gem. Valkenburg aan de Geul. T/m 1981 gem. Berg en Terblijt. De buurtschap valt onder het dorp Berg. De buurtschap ligt binnen de 'bebouwde kom' en heeft daarom blauwe plaatsnaamborden.

DK_20110702_0122_Limburgse_hoeve_in_mergelsteen_Terblijt.jpg

Buurtschap Terblijt, hoeve in mergelsteen

Buurtschap Terblijt, hoeve in mergelsteen

RvB_20110702_0113_Mergelgroeve_Blom_Terblijt..jpg

Buurtschap Terblijt, Mergelgroeve Blom is tegenwoordig een natuurreservaat.

Buurtschap Terblijt, Mergelgroeve Blom is tegenwoordig een natuurreservaat.

RIT_20110702_5093_Vakwerkboerderij_aan_de_Muntweg_Terblijt.jpg

Buurtschap Terblijt, vakwerkboerderij aan de Muntweg

Buurtschap Terblijt, vakwerkboerderij aan de Muntweg

Terblijt

Terug naar boven

Status

- Terblijt is een buurtschap in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Valkenburg aan de Geul. T/m 1981 gemeente Berg en Terblijt.

- De buurtschap valt onder het dorp Berg. Voor de postadressen ligt de buurtschap - want net als het genoemde dorp - 'in' de 'postale woonplaats' Berg en Terblijt.

- Buurtschap Terblijt ligt binnen de 'bebouwde kom' en heeft daarom blauwe plaatsnaamborden in plaats van de voor buurtschappen gebruikelijker witte borden (omdat de meeste buurtschappen in ons land buiten de 'bebouwde kom' liggen).

Terug naar boven

Naam

In het Limburgs
Terbliêt.

Oudere vermeldingen
1292 Tremblijt, Trembliet, 1325 Tremplyt, 1375 ter Blijt, 1444 Trumblyt, 1603 Bliet, 1646 de Blijdt, ca. 1660 Bliet, 1790 Ter bleyt, 1803-1820 Terblit, 1838-1857 Terblied, 1846 Terblijt.

Naamsverklaring
- Wel verklaard uit het Romaanse tremuletum* 'plaats waar veel populieren staan, populierenbos', een afleiding van het Latijnse tremulus '(tril)populier' met het Romaanse verzamelsuffix -etum. De accentuering is nog Romaans. Het eerste deel van de naam werd niet meer begrepen en gereïnterpreteerd als te der, geworden tot ter en Bliet, vergelijk Terziet. De slot-dentaal is standvastig en er is dan ook geen aanleiding om uit te gaan van een oorspronkelijke naam Blye.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
- Misschien is er inderdaad verband met het Latijnse tremuletum van tremula (trilpopulier of tremble in de Franse taal) en kan men het vergelijken met Tremblet en Trembleur in België. Een andere betekenis kan worden gehaald uit de naam blijt, blyt, bliet, dat wil zeggen waterloop. Trum is dan 'rondom', waarmee de verklaring 'rondom een waterloop' ontstaat. Terblijt, gelegen aan het begin van (thans) een prachtig droogdal naar Bemelen (schitterende wandelweg!) kan deze verklaring goed dragen. (© Heemkundevereniging Houthem-Sint Gerlach)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Terblijt ligt Z van het dorp Berg, Z van de provinciale weg Berg-Valkenburg, rond de Lindenstraat en de Muntweg. De buurtschap ligt verder WZW van het dorp Vilt en de stad Valkenburg, NW van het dorp Sibbe, NO van het dorp Bemelen, ONO van het 'dorp in de stad' Heer, O van de stad Maastricht en OZO van het 'dorp in de stad' Amby.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Terblijt 27 huizen met 130 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 80 huizen met ca. 200 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Vrije rijksheerlijkheid
Tot 1796 is deze buurtschap een vrije rijksheerlijkheid geweest, dat wil zeggen dat de Heren van Terblijt en hun onderdanen alleen verantwoording verschuldigd waren aan de Roomse koning, die tevens keizer van het Duitse Rijk was. Een vrije rijksheerlijkheid ontstond doordat de Keizer bepaalde gedeelten van zijn gebied aan begunstigde personen in leen gaf en de rechtspraak aan zichzelf (dan wel door hem ingestelde keizerlijke rechtbanken) voorbehield. Het ontstaan van dergelijke vrije rijksheerlijkheden gaat terug tot voor de 11e eeuw. De eerste (ons) bekende Heer van deze heerlijkheid was Hendrik van Gronsveld (ca. 1380), een machtig heerschap dat onder meer ook een stem in de rijksdag had. Door vererving kwam de heerlijkheid successievelijk in handen van onder andere de families Van Merode-Heyden, Van den Bongart, Van den Bongard-Terheijden en Hochsteden.

De heerlijkheid was klein en de eigenaren, die ook belangrijkere heerlijkheden als Clermont-sur-Berwinnen, Wijnandsrade en Paffendorf in bezit hadden, woonden nooit in Terblijt. De schepenbank behandelde het bestuur en de rechtspraak in naam van de Heer, die zelf de schout, schepenen en gerechtsbode benoemde. In de Tachtigjarige Oorlog heeft de buurtschap veel onder het oorlogsgeweld geleden. In 1632 waren alle huizen verwoest en de bewoners vertrokken. In 1641 was er nog maar één mannelijke inwoner. Opmerkelijk is dat in een dergelijke kleine vrije rijksheerlijkheid eigen munten konden worden geslagen en gebruikt. Helaas is slechts één zilveren munt (uit ca. 1566) van deze heerlijkheid bewaard gebleven.

Hoewel Terblijt een heerlijkheid was naast de heerlijkheid Berg, vielen de bewoners van beide heerlijkheden kerkelijk onder één (katholieke) parochie, waarvan de kerk in Berg nabij de Schone Poel gelegen was. Ook de functies van schout en schepenen werden in beide heerlijkheden doorgaans door dezelfde personen vervuld (vaak advocaten, notarissen en dergelijke uit bijvoorbeeld Maastricht en Valkenburg), omdat bij de lokale landbewerkers onvoldoende bekwame personen te vinden waren. Verwonderlijk is het dan ook niet dat de inwoners uit dorp Berg en buurtschap Terblijt zich bestuurlijk en kerkelijk gelijk behandeld voelden en in de vorming van één gelijknamige gemeente (1796) geen reden zagen tot verzet. (© Heemkundevereniging Houthem-Sint Gerlach)

De huidige buurtschap
‘Berg en Terblijt’ wordt vandaag de dag formeel, bijvoorbeeld in de postadressen, als één plaatsnaam en woonplaats beschouwd. Dat is eigenlijk niet terecht, want Terblijt is wel degelijk nog altijd een apart van het dorp Berg gelegen buurtschap, met ook eigen plaatsnaamborden. Zeker de autochtone inwoners voelen zich ook nog echte Terblijtenaren. Helaas zijn in de loop der jaren wel de voorzieningen uit de buurtschap verdwenen (voetbalclub, jonkheid, buurtvereniging, café, buurtwinkel). Ook het aantal boerenbedrijven ‘in functie’ is fors afgenomen. Waren er een aantal jaren geleden nog elf melkveehouders en fruittelers, tegenwoordig zijn er nog maar drie melkveehouders en één fruitteler. Volgens Jean van Loo (de 4e generatie Van Loo, die zijn boerenbedrijf zal overdragen aan de 5e generatie; zijn zoon Paul) komt dat met name door de steeds strenger wordende regelgeving. (bron: De Limburger, 8-10-1999)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Terblijt heeft 7 rijksmonumenten, zijnde 18e- en 19e-eeuwse hoeven van mergel op Lindenstraat 21, 29, 60 en Muntweg 9 en 10, een 18e-eeuws mergelstenen huis op Muntweg 6, en een 19e-eeuwse overdekte draaiput / zwingelput in de weide tegenover Muntweg 10.

- Een monumentale kerk, kasteel of ander gebouw van bijzondere historische importantie zoek je in Terblijt tevergeefs. Ook voorzieningen op het gebied van eten en drinken zijn er niet te vinden. Wel kun je hier nog genieten van fraaie in carrévorm gebouwde (en vaak vérbouwde) boerderijen, in mergel opgetrokken. Het achterliggende plateau en de droogdalen richting Sibbe en Bemelen zijn ideale wandelgebieden, waarbij je van prachtige vergezichten (tot ver in België!) kunt genieten. (© Heemkundevereniging Houthem-Sint Gerlach)

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Deze wandelroute (11 km) voert je door het dorp Berg en de buurtschap Terblijt en omgeving.

- "De voormalige kalksteengroeve Groeve Blom in buurtschap Terblijt - gelegen N van de wegen Oeveregrubbe en Kleine Heideweg - is begonnen in 1958 en is vernoemd naar de familie Blom, die tot medio 2019 eigenaar was van het gebied.* De groeve beslaat een oppervlakte van 7 hectare en werd aanvankelijk gebruikt voor de winning van zand en grind. Vanaf 1970 werd er - tot een diepte van 80 meter - ook de zogeheten kalksteen van Nekum gewonnen. Vanaf 1994 begon men de exploitatie af te bouwen en in 1998 is de winning stopgezet. Het oorspronkelijke plan was om de groeve na afloop van de winning in te richten als landbouwgebied met een hoge landschappelijke waarde, maar uiteindelijk werd de bestemming natuurgebied. Tussen 2002 en 2005 is de groeve heringericht. Voor de wandelaars zijn er wandelpaden aangelegd. En er kwam een afrastering om de Hollandse landgeiten en Nieuw Zeelandse Kune Kune varkens binnen het terrein te houden.

Het huidige terrein van Groeve Blom in Terblijt bestaat uit hellingen, kalksteenrotsen, vlakke gedeelten en een aantal grotere en kleinere poelen. Bijzonder is het warme microklimaat in deze groeve. De plantengroei bevond zich anno 2010 nog in een overgangsfase waarin pioniervegetatie domineerde, maar ook zeldzamer soorten als wilde marjolein, wondklaver en beemdkroon zich begonnen te vestigen. Diverse grazers zorgen ervoor dat het landschap open blijft. In 2005 is de geelbuikvuurpad hier uitgezet. Deze komt voor in omliggende groeven en kreeg er op deze wijze een populatie bij. Een andere bijzonderheid is de hazelworm. Ook diverse libellensoorten komen er voor: grote keizerlibel, azuurwaterjuffer, watersnuffel, kleine roodoogjuffer, gewone pantserjuffer en lantaarntje worden er aangetroffen.

Van de sprinkhanen kunnen worden genoemd: krasser, ratelaar, bruine sprinkhaan, zuidelijk spitskopje, grote groene sabelsprinkhaan, bramensprinkhaan, sikkelsprinkhaan, gewoon doorntje, kalkdoorntje en zeggendoorntje."(2) (bron en voor nadere informatie zie de informatieve pagina over Groeve Blom op de site Eifelnatur van Olaf en Lisa Op den Kamp. Een citaat hieruit specifiek voor wandelaars: "Door het gebied voert een kort wandelpad. Vanaf dit pad kan een indruk van de groeve worden gekregen, maar zijn lang niet alle delen van de groeve zichtbaar. Een groot deel van de groeve is namelijk afgesloten om de nodige rust te bieden aan de Geelbuikvuurpadden. Voor een bezoek aan de groeve is daarom, gezien de beperkte toegankelijkheid, een half uur ruim voldoende.") - Ook hier vind je een pagina met uitvoerige informatie over verleden en heden van Groeve Blom en de flora en fauna aldaar.

* "In april 2019 is Groeve Blom in Terblijt aan Het Limburgs Landschap overgedragen. Een prachtige aanwinst. De groeve is en blijft toegankelijk op wegen en paden. Belangrijk aandachtspunt bij de overdracht was de goede samenwerking tussen Het Limburgs Landschap met de inmiddels voormalig eigenaar Martin Blom. Ook de vrijwilligers die actief zijn bij het beheer zullen in de toekomst hun goede werk kunnen blijven voortzetten. De aankoop is mogelijk gemaakt door Stichting Robur - Bedrijven voor Het Limburgs Landschap." (bron: Het Limburgs Landschap)

"In het verleden zijn in Groeve Blom in Terblijt vele fossielen gevonden. Inmiddels is de groeve omgevormd tor natuurgebied, en kan er helaas niet meer gezocht worden. Vroeger zijn er de prachtigste vondsten gedaan uit de bovenste lagen van de Formatie van Maastricht."

- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in Groeve Blom (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

- Mooie fotoreportage van Mergelgroeve Blom. En hier vind je een videoreportage over Groeve Blom (vanaf 9 minuten).

Reacties

(2)

Beste schrijver over Terblijt,

Wat een leuk stuk over Terblijt heb ik hier gevonden, zoekend naar een verklaring van de naam Oeverweg. Gisteravond liepen wij daar, en vonden niets waar de betiteling 'oever' bij zou kunnen horen. Wel, na op een kleine asfaltweg gekomen te zijn, een vochtige plek met heel veel muggen!
Weet u misschien waar de naam van de weg mee te maken kan hebben?

Hopend op een reactie, met vriendelijke groet,

Anke Temme, Maastricht

Dag Anke,
Dank voor uw compliment! Zoals ik er zojuist expliciet bij heb vermeld, komen diverse stukken van deze pagina van Heemkundevereniging Houthem-Sint Gerlach. Ik zal uw intrigerende vraag aan hen voorleggen, want ik heb ook geen idee wat er met die 'oever' wordt bedoeld en ben daar ook wel benieuwd naar. Ik zal ze erover mailen en zal het antwoord hier vermelden.

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

P.S. ik heb even gekeken wat er verder nog over deze buurtschap te melden valt, en heb nog wat mooie verhalen in tekst en beeld ontdekt, en nu hierboven beschreven en gelinkt, over de Groeve Blom, waar ook heel wat moois te zien valt aan landschap, flora en fauna, tegenwoordig in beheer bij Het Limburgs Landschap.

@@@@@

Vanavond reeds een reactie gekregen van dhr. Fons Heijnens van Heemkundevereniging Houthem-Sint Gerlach! Hij heeft hier de volgende informatie over gevonden:

- In het artikel 'Veldnamen in Vilt. II' (door Huub Duijzings, in tijdschrift Geulrand, 1983), vinden we het volgende: "In de nabijheid ligt een stuk land genaamd 'Op den Hoef'. De betekenis van Hoef (hoeve) is boerderij, maar was ook: een stuk land van bepaalde grootte behorend bij een grote boerderij; men spreekt het in de omgeving meestal uit als haof. Houdt hiermee misschien verband de naam Oeverweg voor het pad dat van Terblijt over de hoogte naar Vilt voert? Waarschijnlijk is dit dan vroeger Hoeverweg geweest. Oude mensen noemen het nu nog Hoverwèèg."

- En in 'Straatnamenboek Valkenburg aan de Geul' (2004): "De naam van deze zijstraat van de oude Dorpstraat (nu Lindenstraat) heeft niets te maken met een oever. In vroeger tijden sprak men van 'D'n euverwaeg' in plaats van d'n Hoverwaeg (hoevenweg). De aanvangsletter h is verdwenen, waardoor de wegnaam zich in Standaard-Nederlands ontwikkelde tot Oeverweg. Oorspronkelijk hing het woord dus samen met hoeve."

Reactie toevoegen