Bronkhorst

Plaats
Dorp
Bronckhorst
Achterhoek
Gelderland

bronkhorst_plaatsnaambord_kopie.jpg

Bronkhorst is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Bronckhorst. T/m 2004 gemeente Steenderen. Het dorp was oorspronkelijk zelfstandig en is bij de indeling in gemeenten (1811) bij de gemeente Steenderen ingelijfd.

Bronkhorst is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Bronckhorst. T/m 2004 gemeente Steenderen. Het dorp was oorspronkelijk zelfstandig en is bij de indeling in gemeenten (1811) bij de gemeente Steenderen ingelijfd.

Bronkhorst

Terug naar boven

Status

- Bronkhorst is een dorp* in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Bronckhorst. T/m 2004 gemeente Steenderen. Het dorp was oorspronkelijk zelfstandig en is bij de indeling in gemeenten (1811) bij de gemeente Steenderen ingelijfd. Voor de Franse tijd was het dorp samen met het nabijgelegen Olburgen een 'heerlijkheid'.
* Voor nadere toelichting daarop zie het hoofdstuk Geschiedenis.

Terug naar boven

Naam

In het Nedersaksisch
Bronkhors.

Naamgeving dorp en gemeente
De plaats heet dus Bronkhorst, de gemeente heet Bronckhorst, met ck dus, kennelijk om de gemeente zo van de plaats te kunnen onderscheiden. Vergelijkbaar met het dorp Borssele en de gemeente Borsele.

Oudere vermeldingen
1128-1139 Brunchorst, 1166 Brunchurst, 1290 Bronchorst, 1294-1295 Brunchorst, 1371, 1494 en 1576 Bronckhorst, 1655 Bronchorst.

Naamsverklaring
Men heeft deze naam verklaard uit Bruninc-horst* 'beboste hoogte in moerassig terrein van het geslacht Bruninc'. De oude vormen wijzen echter op brunk 'rand', een ablautvariant van brink '(gras)rand, erf om boerenhoeve, dorpsplein' en horst 'begroeide hoogte'.(1)

Terug naar boven

Ligging

Bronkhorst ligt NW van Steenderen, ZO van Brummen, en grenst in het W aan de rivier de IJssel.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Bronkhorst 56 huizen met 344 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 60 huizen met ca. 130 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Deze plaats is als boerennederzetting ontstaan bij het toenmalige kasteel Bronkhorst, het stamslot van de Heren van Bronckhorst, die in de middeleeuwen vooraanstaande edellieden waren. Van het kasteel is alleen de heuvel bewaard gebleven en zijn enkele kleine restanten te zien. Door een brand in 1633 zijn alle middeleeuwse huizen in het dorp verwoest. De Hervormde kerk is na de brand hersteld, en ook zijn er nog enkele goed gerestaureerde stadsboerderijen.

Kasteel en Heren
Kasteel Bronkhorst was het stamslot van de heren van Bronckhorst en was een van de belangrijkste kastelen in het Graafschap Zutphen. Het kasteel was gelegen aan een strategische plek aan de IJssel ten zuiden van Zutphen. Onbekend is wanneer het kasteel is gebouwd. Het was een zogeheten mottekasteel. Deze versterkingsvorm wordt traditioneel een ontstaan toegedicht ergens aan het eind van de 10e eeuw. In de middeleeuwen had het kasteel het zwaar te verduren door belegeringen, en tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd is het kasteel in 1582 na een negen maanden durend Spaans beleg bezet en in brand gestoken. Nadien verbouwden de Limburg-Stirums het pand dermate dat er weer bewoning mogelijk was.

In de 18e eeuw raakte het complex langzaam in verval, Frederik Albert liet de donjon nog restaureren, maar de rest zou in latere tijden stukje bij beetje worden gesloopt. Omstreeks 1848 was er nog een imposante toren aanwezig. die in die tijd bewoond werd door een boer. In 1896 bestond nog een klein deel van het kasteel, bestaande uit het voorgebouw, in die tijd in een vervallen toestand. Rond 1920 zijn de laatste restanten van kasteel Bronkhorst ten slotte gesloopt. Van het kasteel rest alleen de slotheuvel. De slotheuvel is in 1962 door de erven Metelerkamp overgedragen aan de Staat der Nederlanden en wordt sindsdien beheerd door Staatsbosbeheer.

'Stad'
Bronkhorst heeft in 1482 stadsrechten verkregen. Het stadje was met het gelijknamige slot het centrum van de gelijknamige heerlijkheid. Vandaag de dag is het plaatsje geografisch en maatschappelijk gezien redelijkerwijs een dorp - overigens heeft het begrip 'stad' sinds 1851 wettelijk al geen betekenis meer - maar om toeristische redenen wordt de plaats als 'kleinste stad van Nederland' op de kaart gezet (om precies te zijn gaat het om 'de kleinste historische stad qua oppervlakte van de dorpskern', waarvoor zie de een na laatste reactie onderaan deze pagina). Overigens tooit nog een handvol andere plaatsen in ons land zich ook met die titel, waarvoor zie de pagina onder de link.

Archeologie
Bij de verbouwing van het monumentale huis van Joop Holthausen aan de Bovenstraat in Bronkhorst is in maart 2022 een unieke archeologische vondst gedaan. Het gaat om een historische muntschat: 14 gouden en 18 zilveren munten, die kort na 1620 onder de vloer zijn verstopt. Archeoloog Michel Groothedde: "Ik werk al dertig jaar als archeoloog bij de gemeente Zutphen en ik heb dit nog nooit meegemaakt." De oudste munt dateert uit 1486-1495 en is een goudgulden. De jongste munt dateert uit 1620. "De munten zijn dus verstopt gedurende de Tachtigjarige Oorlog. De oorlog die zoveel dood en verderf zaaide in de Achterhoek. De mensen die ooit in het huis gewoond hebben, zijn blijkbaar op de vlucht geslagen en hebben niet de kans gekregen om de munten op te halen", aldus Groothedde.

Waarom de eigenaar van het huis destijds zoveel geld in huis had blijft de vraag. "Toch moet je je indenken dat er in die tijd heel veel werd gespaard voor bijvoorbeeld de bruidsschat of voor het verbouwen van je huis." "Een unieke schat die de geschiedenis van onze gemeente en het stadje Bronkhorst prachtig symboliseert. Dat verhaal moet natuurlijk verteld worden. Daarom hebben we besloten de muntschat over te nemen van de eigenaar en vinder, om deze toegankelijk te maken voor publiek", aldus wethouder Buunk van de gemeente Bronckhorst. De muntschat is te bekijken in het Stedelijk Museum in Zutphen. Naast de tentoonstelling in het museum is ook een boekje 'De Bronkhorster Muntschat' gemaakt, dat in het museum en in de boekhandel te koop is. In het boekje staat informatie over de schat in relatie tot het stadje.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- De gemeente Bronckhorst worstelde in 2010 met het dilemma om het dorp al dan niet op zon- en feestdagen af te sluiten voor gemotoriseerd verkeer, omdat daar enerzijds overlast van wordt ervaren door de drukte van de toeristen, anderzijds loopt men er mogelijk bezoek door mis. Of juist niet. Voor nadere informatie zie het artikel in Binnenlands Bestuur over de mogelijke afsluiting van Bronkhorst voor gemotoriseerd verkeer. In 2010 is die afsluiting blijkbaar toch ingevoerd, want in februari 2011 wordt gemeld dat de afsluiting weer ongedaan wordt gemaakt wegens te weinig draagvlak.

- Het bekende Dickens Museum in Bronkhorst (Onderstraat 2) van Sjef de Jong, ook bekend in de rol van Scrooge die hij vele jaren heeft gespeeld tijdens het lokale Dickens Festival in december, is na 30 jaar actief te zijn geweest in 2017 gesloten en het pand is verkocht aan een nieuwe eigenaar. De Jong, anno 2017 86 jaar, was vanwege gezondheidsproblemen de laatste jaren al niet meer actief in het museum. Het werd draaiende gehouden door vrijwilligers. Er was de mogelijkheid om het pand mét museum over te nemen, maar dat is niet gelukt. De collectie is in 2018 verhuisd naar pretpark Het Land van Jan Klaassen in Braamt. Dhr. De jong is in 2018 overleden.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Bronkhorst heeft 37 rijksmonumenten.

- Bronkhorst heeft 13 gemeentelijke monumenten.

- De Hervormde (PKN) Bronkhorstkapel (Kapelstraat 2) is in de 14e eeuw gebouwd met gelden van Gijsbert V van Bronckhorst en zijn vrouw Catharina van Leefdael. De kapel wordt in 1344 voor het eerst genoemd en is opgedragen aan Martinus van Tours en Maria. Na de reformatie, waarbij de kerk in protestantse handen over ging, raakt de kapel bij een stadsbrand in 1633 zwaar beschadigd, en is in de jaren daarna hersteld. In de 18e eeuw raakt de kapel door het weinige gebruik haar functie als gebedshuis kwijt. Het gebouw wordt vervolgens gebruikt als opslagruimte en school. In 1962 is de kerk gerestaureerd en weer in gebruik genomen. Voor de restauratie is een prent van Jan de Beijer uit 1742 gebruikt. De gotische kerk is opgezet als zaalkerk. In de zijgevels en de oostgevel zijn spitsboogvensters verwerkt. Midden op de kerk staat een kleine dakruiter, die na de stadsbrand is geplaatst. Het kabinetorgel uit ca. 1730 is vermoedelijk gemaakt door Albertus Antoni Hinsz. De kapel valt onder de Protestantse Gemeente Steenderen en Bronkhorst.

"Zoek je een mooie, historische trouwlocatie in de gemeente Bronckhorst? Denk dan eens aan de kapel van Bronkhorst. Want wat is er romantischer dan trouwen in een kerkje in het kleinste stadje van Nederland? De kapel is een van de aangewezen trouwlocaties in de gemeente Bronckhorst. En dat is niet voor niets. De trouwkapel is knus en sfeervol. Het kerkje roept een bepaalde sfeer op van vroeger, die veel mensen aanspreekt. In de kapel kun je trouwen voor de burgerlijke stand en voor de kerk. De trouwzaal biedt ruimte aan zo’n 100 mensen. Het kerkje wordt nog altijd 1x per maand gebruikt voor een kerkdienst op de zondagmorgen. In de trouwkapel staat ook een orgeltje: een 18e-eeuws kabinetorgel. Het beheer van de kapel is in handen van vrijwilligers. Jaarlijks zijn er zo’n 40 huwelijken in het kerkje, soms meerdere op een dag. De vrijwilligers hebben dus ruime ervaring en zullen je huwelijkssluiting in goede banen leiden. Het pittoreske stadje Bronkhorst is een prachtige plaats om te trouwen. Het stadje is zeer geschikt voor het maken van je bruidsrapportage. Je kunt mooie trouwfoto’s maken rondom het kerkje, bij het Hooge Huys of tegen de kasteelheuvel aan. Voor je receptie, High Tea, bruiloftsdiner of feestavond kun je terecht bij een van de horecagelegenheden in de omgeving."

- Reeds in 1482 staat hier een houten standaardmolen. Tot de heerlijke rechten van de eigenaren van de heerlijkheid Bronkhorst behoorde tot 1795 het recht op gebruik van de wind. De inwoners waren verplicht om op deze molen hun koren te laten malen (molendwang). In 1803 verkoopt F.A. Graaf van Limburg Stirum de molen aan Jan Breukink. In 1844 is de molen in de nacht van 17 op 18 mei afgebrand. Zijn zoon Christiaan laat als opvolger de huidige Bronkhorster Molen (Spaensweertweg 1, voor de post nét in Steenderen gelegen) bouwen. Tot 1980 is de molen in bezit geweest van de familie Breukink. Tot vlak na de Tweede Wereldoorlog is de molen als maalwerktuig in bedrijf. Toen de wieken stil werden gezet, werd de molen een prooi van het verval. In 1960 vindt een gedeeltelijke restauratie plaats. Als eerste molen in Nederland krijgt de molen dan draaipremies en een teller voor de draaiuren. Hierdoor betaalt de overheid mee aan de exploitatie van de molen. Deze constructie gaf aanleiding tot een conflict, waardoor de molen weer stil kwam te staan. Ir W. ten Duis koopt daarna de molen om aan de impasse een eind te maken en brengt de molen onder in Stichting de Bronkhorster Molen. De stichting weet allerlei geldbronnen aan te boren, waardoor de molen weer in bedrijf kan komen.

- Het vermoedelijk in oorsprong 16e-eeuwse en na de brand in 1633 deels nieuw opgetrokken Hoge Huis of Huis Ophemert (Bovenstraat 12) heeft 3 gekoppelde schuren uit 1896 en een tussenschuur uit het begin van de 20e eeuw. Wellicht zijn de schuren op een gedempte gracht van het niet meer bestaande kasteel van Bronkhorst gebouwd. Het complex vormt de afsluitende bebouwing van het westelijke deel van het dorp en is vanuit de omgeving van diverse kanten duidelijk zichtbaar. Het pand is vroeger een rentmeesters- en rechtsgebouw geweest.

- Gemaal Grote Beek is er net als de dijk sinds ca. 1950. Voorheen liep Bronkhorst regelmatig onder water. De naastgelegen beheerderswoning is in 2014 verbouwd en herbestemd tot Het Kunstgemaal, centrum voor hedendaagse kunst en vormgeving. In 2015 is in het gemaal een vispassage aangelegd, zodat met name baarzen, windes en kopvoorntjes weer vanuit de IJssel de Grote Beek kunnen optrekken.

- "Jaarlijks exposeren schilders en keramisten uit de regio van maart t/m oktober in de kapel van Bronkhorst. De exposities zijn dagelijks van 11.00-18.00 uur te bezichtigen. De expositieruimte in de kapel is speciaal bestemd voor kunstenaars uit de regio. Elke week is er weer een andere tentoonstelling. De schilders en keramisten zijn zelf de hele dag in de kapel aanwezig. Zij kunnen al je vragen beantwoorden en over hun werk vertellen. Ook vis je zo nooit achter het net als je een kunstwerk wilt kopen. Komt je uit de omgeving en wil je zelf een expositie inrichten in de kapel? Neem dan contact op met de beheerder. Houd wel rekening met een lange wachtlijst. Vrijwel elk jaar kan er wel een nieuwe exposant in het programma geschoven worden, maar de kapel is een geliefde galerie. Er zijn maar weinig kunstenaars die eruit willen of een jaartje overslaan." Een overzicht van welke kunstenaars in welke periode hier exposeren vind je onder de link.

- Gevelstenen in Bronkhorst.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Staatsbosbeheer beheert de Slotheuvel in het dorp, met aan de voet van de heuvel een oude hoogstamboomgaard. Omdat Staatsbosbeheer het zonde vindt als de appels van deze boomgaard niet worden geplukt en opgegeten, organiseert zij hier jaarlijks op een zaterdag in september een Appeltjesplukdag. Voor een indruk van dat evenement vermelden wij hier de aankondiging van editie 2019: "Na een lange warme zomer zijn de appeltjes rijp en klaar om van de boom te vallen. Wij willen de appeltjes geen pijn doen bij het vallen, en daarom organiseren we ook dit jaar weer een Appeltjesplukdag! Kom zaterdag 21 september tussen 11:00 en 15:00 uur naar de boomgaard in Bronkhorst.

De herfst komt eraan. Tijd voor zelfgemaakte appelmoes en heerlijk geurende appeltaarten. Die zelfgemaakte appeltaart smaakt nóg lekkerder als je de appeltjes zelf hebt geplukt! In het prachtig historische stadje Bronkhorst beheert Staatsbosbeheer de Slotheuvel met aan de voet van de heuvel een oude hoogstamboomgaard. De boomgaard hangt vol met appels van oude rassen. Ooit al eens een Bloemzoet, Smaltappel, Schöner von Nordhausen, Zoete streepkesappel, Framboosappel, Bloemzoet of Rode Calvijn geproefd? Op zaterdag 21 september ben je van harte welkom om appels te komen proeven en plukken. Neem je (klein)kinderen ook mee en kom gezellig appeltjes poffen rond het kampvuur! Mee naar huis nemen kan natuurlijk ook. Zorg zelf voor een emmertje of een tas, dan kun je ze thuis verder verwennen. Je kunt ons tussen 11:00 en 15:00 uur vinden in de boomgaard. Parkeren kan op de parkeerplaats aan de dijk naast de boomgaard (kruispunt Veerweg / Bovenstraat / Bakerwaardseweg)."

- De onder Recente ontwikkelingen beschreven hr. Sjef de Jong heeft in 1990 het Dickens Festival - weekend in december, in 2020 voor de 31e keer - naar Nederland gehaald. Ze hebben er een trend mee gezet: inmiddels hebben tientallen dorpen en steden in ons land in een weekend voor kerst hun Dickens Festival, dat soms vele malen groter is dan dat van Bronkhorst, waar het festival jaarlijks ca. 3.000 bezoekers trekt op beide dagen samen. Het Dickens Festijn in Deventer is inmiddels het grootste, met jaarlijks ca. 125.000 bezoekers. De Bronkhorsters (inwoners en ondernemers) zijn daar niet rouwig om, want zij vinden het kneuterige van hun festival juist de charme, en willen daarom ook niet veel groter worden. In 2017 waren er zelfs bezoekers die eerder op de dag in Deventer te lang in de rij moesten staan en daarom hierheen waren gekomen. Sinds editie 2019 is het festival een week later dan de Dickens Festivals in de andere plaatsen, zodat men elkaar niet te zeer in de weg zit en men de gelegenheid heeft om naast dit festival een week daarvoor ook nog een van de andere festivals te bezoeken.

Dit is qua sfeer wel de plek bij uitstek om terug te gaan naar het Dickens-tijdperk, want alles in het 'kleinste stadje van Nederland' doet denken aan de 19e eeuw: asfalt kennen ze er niet, ze hebben er alleen klassieke straatlantaarns en de huizen zijn gebouwd in klassieke stijl. Sinds 2018 zijn er ook kinderactiviteiten. In 2018 konden kinderen er blikgooien en ringwerpen, en er stond ook een nostalgische zweefmolen. Toegang tot het Dickens Festival bedraagt 2 euro voor iedereen vanaf 12 jaar. Parkeren kan bij sporthal Het Hooge Wessel in Steenderen. Vanuit daar is het een kwartier lopen naar het festival, maar rijdt er ook een nostalgische autobus. - Videoreportage Dickens Festival 2015. - Videoreportage Dickens Festival 2018.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- De rivier de IJssel was voor de bedijking een dynamische waterloop, die hier en daar grote meanders vormde. In deze omgeving heeft de bedijking lang op zich laten wachten: tot in de 20e eeuw. De rivier had dus alle tijd om veel klei af te zetten. De kleiwinning zorgde hier voor een bloeiende industrie van tichelwerken (steenfabrieken). De wandeling 'Tichelgaten en terpen bij Bronkhorst' voert je langs verschillende landschapselementen die de invloed van water, klei en de late bedijking laten zien, zoals terpen en oude rivierarmen. Deze route is een lijnwandeling en maakt gebruik van het openbaar vervoer (om terug te keren naar het startpunt) en van twee veerpontjes om de IJssel over te steken. Neem kleingeld mee en check voor je vertrek altijd de vaartijden van de pontjes, op de website van de Vrienden van de Voetveren.

- Veerpont tussen Bronkhorst en Brummen (ook voor motorvoertuigen), over de IJssel. De anno 2019 66-jarige veerbaas Dirk Wijers wil er in dat jaar na 42 jaar mee stoppen. De veerpont is daarom te koop, voor wie de veerdienst wil overnemen.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Bronkhorst, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Bronkhorst (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Reportage over Bronkhorst op de site van het Reformatorisch Dagblad (2012).

- Sport: - Voetbalvereniging SV Basteom is in 2013 ontstaan uit vv Baakse Boys en sv Steenderen en is de voetbalclub voor Baak, Bronkhorst, Olburgen/Rha, Steenderen en Toldijk.

Reacties

(8)

Graag bij deze enige opmerkingen ten aanzien van het fenomeen "Kleinste stad van Nederland".

Om te beginnen is het van belang te weten dat er formeel geen steden meer bestaan in Nederland. Het verschil tussen stad en platteland is opgeheven en heden ten dage spreken we over een stad, indien die plaats een bepaalde (vaak grotere) omvang heeft. Willen we dan kijken naar nederzettingen waaraan in het verleden ooit bepaalde stedelijke rechten zijn verleend, dienen we naar mijn mening te spreken over 'historische-steden'.

Welke kleine historische steden zijn er in Nederland: Bronkhorst, Staverden, Sint Anna ter Muiden, Eembrugge en Laag-Keppel. En bij de bepaling wie hiervan nu de kleinste is, is gekeken naar de fysieke omvang van de nederzettingen, dus eigenlijk hoe groot/klein is de bebouwde kom. Dat betekent dus dat er sprake moet zijn van een 'bebouwde kom'. En Staverden, dat zich Kleinste stad ter Wereld noemt, valt om die reden af. Bovendien is Staverden een landgoed met kasteel en een aantal verspreid liggende huizen. Wil men de grootte van Staverden duiden, is dat dus het gehele landgoed; te groot om klein genoemd te worden.
Blijven over de andere genoemde stadjes: en na alle bezocht te hebben en gekeken naar de huidige omvang (anno 2019) zijn de stadjes Bronkhorst en Eembrugge nagenoeg even groot, waarbij ik het idee heb dat Bronkhorst inderdaad het kleinste (historische) stadje van Nederland is.

Uw visie is een van de manieren om naar deze materie te kijken. Dat is niet goed of fout, maar je kunt hier gewoon met verschillende 'brillen' naar kijken die allemaal even 'waar' zijn. Qua steden kun je bijv. kijken naar kleinste qua oppervlakte, qua aantal huizen of qua aantal inwoners. Dat is allemaal even waar. Idem voor gemeenten en dorpen. Bebouwde kom kun je als criterium hanteren. Maar je kunt ook het hele grondgebied van een plaats nemen (dat niet altijd formeel is afgebakend, zoals bij Staverden). Maar bijv. Persingen profileert men als kleinste dorp van Nederland, waarbij men naar het duidelijk zichtbare kerntje kijkt (dat formeel geen bebouwde kom is). Kijk je naar de postale woonplaats Persingen (wat net zo 'waar' is), dan komen er nog enkele tientallen panden bij en is bijv. 't Woudt kleiner, dat zich ook als kleinste dorp profileert. Ik probeer allle nuances die je bij het begrip (kleinste) stad en dorp kunt maken, zo goed mogelijk te verwoorden op https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/wat-een-plaats-en-welke-soorten-p.... De verschillende plaatsen die zich als kleinste stad profileren of profileren, heb ik hier op een rijtje gezet: https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/kleinste-stad-van-nederland

Stel baie belang in geskiedenis van dorp

Dat kan ik me voorstellen, omdat gezien uw achternaam uw voorouders vermoedelijk uit dit dorp afkomstig zijn. Ik heb vandaag alles wat ik over Bronkhorst op het internet kon vinden, op deze pagina aangevuld, waardoor de inhoud ongeveer is verdubbeld. Meer dan dit is er op het internet niet over deze plaats te vinden.
Met vriendelijke groet en veel leesplezier gewenst, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Om te reageren op hetgeen de heer Van den Hoven te berde brengt, namelijk de mogelijkheid een en ander door meerdere brillen te bekijken wil ik toch wijzen op het feit dat: bij de Gemeentewet van 1851 verviel het verschil tussen stad en platteland en ook de heerlijke rechten werden afgeschaft. Vanaf dat moment - en dat is een feit wat niet door andere brillen bekeken kan worden - dat er géén steden meer bestaan, althans niet in de vorm zoals ze toentertijd regalia toegekend kregen door een heer of vorst.

De term 'bebouwde kom' komt men alleen tegen in de verkeerswet

De term klein (of kleinste) duidt in de meeste gevallen op de fysieke omvang (of het ontbreken daarvan). In die context is het historische-stadje Bronkhorst door mij als kleinste van Nederland beoordeeld. Honi soi qui mal y pense (met dank aan Honoré de Balzac!)

Het door u in de eerste alinea gestelde klopt. Met "dat je iets als dit door verschillende brillen kunt bekijken", die allemaal "even waar zijn", afhankelijk van welke criteria je hanteert, bedoelde ik dat je een kleinste plaats, buurtschap, dorp, stad of gemeente kunt bekijken naar oppervlakte of huizen-/inwonertal, en dat daarbij een complicerende factor is dat grondgebieden van bepaalde plaatsen niet altijd formeel zijn afgebakend (namelijk de 4.000 buurtschappen - zoals Staverden - en 200 dorpen die geen eigen postcode hebben), en dat je bebouwde kom in de zin van plaatsnaamborden als criterium kúnt hanteren, maar dat andere criteria net zo legitiem kunnen zijn.

Gemeenten zijn overigens autonoom in het bepalen van welk gebied ze ja of nee een bebouwde kom vinden (in de zin van blauwe plaatsnaamborden) en door het land reizend zie ik daarom soms op het oog identieke bebouwingen die in gemeente A wel een bebouwde kom zijn en in gemeente B niet, en lintbebouwinkjes met letterlijk een handvol huizen en blauwe borden terwijl grotere kerntjes elders die niet hebben. En er zijn kerntjes zonder bebouwde kom in de zin van blauwe plaatsnaamborden, zoals Persingen. Voor een deel zijn dat kostenargumenten, omdat het wegenonderhoud anders voor rekening van een andere instantie komt. Zoals mijn voormalige woonplaats Oosterwijk, die ik wel degelijk een bebouwde kom vind hebben (sterker nog, ik vind daar zelfs sprake zijn van drie bebouwde-kommetjes). Het blijkt helaas alleen niet uit de bebording ter plekke. En er zijn wettelijk wel degelijk meer soorten bebouwde kommen (in welk kader een Verkeerswet niet bestaat, maar wel een Wegenverkeerswet en een Wegenwet (beide relevant in dit kader)). En zo kunnen er nog meer zijn (waaronder bebouwde kom in de zin van de APV), waarvoor zie https://www.dirkzwager.nl/kennis/artikelen/waar-ligt-de-grens-van-de-beb.... Die hoeven (in een zelfde omgeving) niet van elkaar te verschillen, maar het kán wel.

En u hanteert het begrip bebouwde kom (blauwe plaatsnaamborden) als criterium, omdat je je toch 'ergens aan wilt vasthouden' en dit plausibel klinkt. Een bebouwde kom in deze zin wordt immers geacht een zekere bebouwingsdichtheid te hebben. Maar neem nu de buurtschap Tonnekreek https://www.plaatsengids.nl/tonnekreek. Ziet u daar een zekere bebouwingsdichtheid achter het kombord met zelfs nog 30km-zone achter het blauwe plaatsnaambord op de foto op die pagina? Ik zie alleen een idyllisch weiland. Misschien is Tonnekreek wel dunner bebouwd dan Staverden. :-) Dus ik snap uw redeneringen wel, maar er zijn toch wel nuances en meer wegen naar Rome.

Al met al zitten er dus vele kanten aan dergelijke medailles, waardoor er niet één - objectief meetbare en vaststelbare - kleinste plaats, buurtschap, dorp, stad of gemeente is, en er vele nuances te maken zijn. Zie ook https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/dorpen-zonder-formele-bebouwde-kom en https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/kleinste-stad-van-nederland en https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/kleinste-dorp-van-nederland en https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/kleinste-plaats-van-nederland en https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/kleinste-gemeente-van-nederland. Zoals er ook meer steden zijn die aanspraak (kunnen) maken op de titel 'Oudste stad van Nederland' (afhankelijk van welke criteria je hanteert): https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/oudste-stad-van-nederland en er ook meer locaties zijn die aanspraak (kunnen) maken op de titel 'Middelpunt van Nederland' (die allemaal 'even waar' zijn, maar alleen afhangen van de criteria die je hanteert): https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/middelpunt-van-nederland. Die zitten allemaal een beetje 'in hetzelfde schuitje', in die zin dat sommigen heel overtuigd met argumenten roepen dat plaats A de kleinste, oudste of middelpunt, is, en anderen even overtuigd met argumenten roepen dat plaats B, C of D dat is. En dat kan dus ook nog allemaal waar zijn. Maar dat maakt deze 'uit de hand gelopen hobby' juist zo boeiend. :-)
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Mijn antwoord op bovenstaande is als volgt: Indien u een kaart/luchtfoto van de in aanmerking komende 'steden' op elkaar legt in dezelfde schaal, zult u ontdekken dat Bronkhorst als kleinste fysieke bebouwde kom (huizen, schuren, erven en tuinen behorende bij die huizen) plaats/historische stad te beschouwen is. Tenzij u de niet meer bestaande stad Reimerswaal mee wil laten dingen in deze 'competitie'...

Dank voor uw precisering. Ik heb deze in het hoofdstuk Geschiedenis onder het kopje 'Stad' toegevoegd, evenals op de pagina 'Kleinste stad van Nederland'. Overigens zijn er nog wel meer 'historische steden', die dat vandaag de dag in de praktijk niet meer zijn (in de zin van bepaalde grootte, industrie, regionale verzorgingsfunctie). Ik denk met name aan Willemstad, Klundert (waar men nog wel erg aan die titel hecht en waar ik me daarom aan conformeer), Batenburg (idem) en Gendt.

Reactie toevoegen