Leuvenum

Plaats
Buurtschap
Ermelo
Veluwe
Gelderland

Leuvenum-MSD-20110322-229565.jpg

Leuvenum is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Ermelo. De buurtschap valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Ermelo. De buurtschap ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Leuvenum is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Ermelo. De buurtschap valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Ermelo. De buurtschap ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Leuvenum-MSD-20110322-229581.jpg

Huis te Leuvenum, Leuvenum

Huis te Leuvenum, Leuvenum

leuvenum_leuvenumse_bos.jpg

Leuvenum, Leuvenumse Bos

Leuvenum, Leuvenumse Bos

Leuvenum

Terug naar boven

Status

- Leuvenum is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Ermelo.

- De buurtschap Leuvenum valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Ermelo.

- De buurtschap Leuvenum ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Eind 13e eeuw Lovenen, 1313 in Lovenen, 1340 Lovenem, ca. 1449 Loeuenen, 1493 to Lovenen, 1524 Loeuenheim, 1665 Loevenig.

Naamsverklaring
Etymologie onbekend. Slechts de jongere vormen steunen de verklaring heem 'woonplaats, woning' van de persoon Loef of Luvo. Vergelijk Leuvenheim.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Leuvenum ligt 5 km O van Ermelo, W van Nunspeet, NW van Staverden, rond de Jonkheer Doctor C.J. Sandbergweg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Leuvenum 22 huizen met 161 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 30 huizen met ca. 70 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De precieze ouderdom van de nederzetting Leuvenum is niet bekend. De aanwezigheid van water in de vorm van de Leuvenumse Beek betekende dat aan een belangrijke voorwaarde voor het ontstaan van een nederzetting was voldaan. Uit onderzoek is gebleken dat er al omstreeks 1200 ontgonnen land en bewoning was.

Vanaf 1661 komen delen van de Leuvenumse Beek met aangrenzende terreinen in handen van particulieren, ten behoeve van de exploitatie van papierwatermolens. Uiteindelijk komt de beek met aangrenzende landerijen in handen van de familie Van Westervelt, eigenaren van het huis De Essenburg in de gemeente Harderwijk. Deze familie laat in 1744 ook in deze omgeving een huis van enig aanzien bouwen; het Huis te Leuvenum, oorspronkelijk gelegen achter herberg De Zwarte Boer. Dit huis, omgeven door een gracht, is rond 1855 afgebroken. De fundamenten ervan zijn nog in de bodem aanwezig. De gracht is zichtbaar in het bos. In 1923 komt het huidige huis gereed. Zie daarvoor verder bij Bezienswaardigheden.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De buurtschap heeft 7 rijksmonumenten, zijnde een grafheuvel, 3 rijksmonumenten in verband met het 250 ha grote landgoed de Ullerberg (jhr. dr. C.J. Sandbergweg 101), en 3 in verband met Huis te Leuvenum (jhr. dr. C.J. Sandbergweg 60). Het huis is in de jaren 1921 tot 1923 gebouwd, onder leiding van de Harderwijkse architect P.H. van Lonkhuyzen, en deed dienst als woning voor de freules jkvr. A.C. Sandberg (1916-2006) en jkvr. M.A.J. Sandberg (1919-2014). Tegenwoordig is het huis, samen met het huis De Bannink in Colmschate en met de 900 ha grote landgoederen, ondergebracht in Stichting Sandberg van Leuvenum. Het huis en de directe omgeving zijn privéterrein en zijn niet vrij toegankelijk.

- Uitspanning De Zwarte Boer in Leuvenum heeft een geschiedenis die terugvoert naar ongeveer het jaar 1600. De herberg lag aan een kruispunt van zogeheten Hessenwegen; doorgaande handelswegen van en naar het westelijk deel van de Nederlanden (Harderwijk-Deventer, Amersfoort-Zutphen, Putten-Zwolle). De herberg fungeerde daardoor als pleisterplaats voor postwagens en doorgaande reizigers. Door de aanleg van de Zuiderzeestraatweg tussen Amersfoort en Zwolle in 1830 vervalt al gauw de dienst van de postwagens via Harderwijk richting Deventer. De klandizie van postwagens en reizigers voor de herberg neemt daardoor af. De aanleg van de Postweg tussen Harderwijk en Elspeet in 1859 betekent een gunstige kentering voor De Zwarte Boer; het aantal overnachtingen neemt weer toe. Na de afbraak in 1854 van het oude Huis te Leuvenum, dat vlak achter De Zwarte Boer was gelegen, zijn de vrijkomende bakstenen gebruikt voor de uitbreiding van de achterzijde van de herberg.

Aan de achterzijde van De Zwarte Boer heeft beeldend kunstenaar Beb Kruese een schildering in de open lucht aangebracht, waarop het oude Huis is afgebeeld. In 2007/2008 is het pand verbouwd en kreeg het weer een hotelfunctie. Sindsdien heet het 'Boutique hotel-restaurant De Zwarte Boer'. Eigenaar Kees van Hamersveld - tevens eigenaar van Boshuis Drie in de gelijknamige, eveneens Ermelose buurtschap - heeft De Zwarte Boer in 2007 overgenomen van J. Molenaar, en is er trots op dat hij het heeft omgevormd tot een van de kleinste 4-sterren hotels in Nederland.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Wandelroute Leuvenumse Bos (5 km) is een gevarieerde wandelroute langs de Leuvenumsebeek en door de bossen. Bewonder de oude, statige beuken en let op de vogels. Misschien flitst er een ijsvogel of zwarte specht voorbij. Na afloop kun je 'een bakje doen' bij De Zwarte Boer.

- Wandelroute Trage Tocht Leuvenum (15 km) voert je door een uitgestrekt, heuvelachtig bosgebied.

- De Leuvenumse Bossen, gelegen tussen Harderwijk en Nunspeet, direct W en N van buurtschap Leuvenum, hebben een oppervlakte van 2.267 hectare. Het gebied omvat het stuifzand- en heidegebied Leuvenhorst (1.430 hectare) en het Leuvenumse Bos (837 hectare). De bossen herbergen een afwisselend natuurgebied met naald- en loofbossen, stuifzand, heuvels, beken en heide. Een ideale plek voor wild, zoals zwijnen, reeën en edelherten. Die komen er dan ook veel voor. De dieren kunnen over de hele Veluwe uitzwermen. De Leuvenumse Bossen zijn in ontwikkeling. Beheerder Natuurmonumenten zorgt ervoor dat er meer variatie komt. Waar oorspronkelijk vooral eentonig aangelegd dennenbos groeide, ontstaat steeds meer gemengd bos. Zo komt er vanzelf een gevarieerder dierenleven.

Boswachter Jaap Hovenkamp komt steeds vaker boommarters en dassen tegen in de Leuvenumse Bossen. Een goed teken vindt hij, omdat het aangeeft dat het bos steeds meer voedsel en leefplekken biedt. En dat er rust is in het gebied. Voorheen zag Jaap zelden een boommarter in de Leuvenumse Bossen. De dieren zijn sowieso erg schuw. Maar in 2010 zag hij er geregeld een of twee, soms wel drie op zijn tochten door het bos. Spelend in de bomen of op de bosbodem, of zoekend naar voedsel. Ook zijn in 2010 twee nieuwe dassenburchten aangetroffen. Dit lijkt erop te duiden dat er nieuwe dassen bijgekomen zijn. De dassen in de Leuvenumse Bossen profiteren van de aanwezigheid van herten, reeën en zwijnen.

Veel wild betekent veel keutels en dat betekent weer veel mestkevers. De dassenpoep die Jaap Hovenkamp in het bos aantreft, zit dan ook vol met de schildjes van deze kevers. Zowel boommarters als dassen zijn gesteld op rust. Maar met een beetje geluk zie je deze prachtige dieren tijdens een wandeling over een van de vele paden in het bos. In 2012 is in de Leuvenumse Bossen de zeer zeldzame bosvleermuis aangetroffen. Samen met de vondst in 2012 van een bosvleermuis in Stroe, zijn dit de eerste waarnemingen van bosvleermuizen op de Veluwe. - Filmpje over hertenbronst in de Leuvenumse Bossen. - Foto's van fauna in het Leuvenumse Bos, door Quinten Bulte. Nu zijn de dieren die hij heeft gefotografeerd op zich niet zo bijzonder (een rups, een vliegje en een hooiwagen, je weet wel zo'n spin met hele lange poten), maar de foto's zijn dat wél. Lees en kijk maar onder de link waarom dat zo is.

- De Leuvenumse Beek, die door buurtschap Leuvenum stroomt, dreef in de 18e eeuw nog negen molens aan. Ze werden gebruikt voor de productie van papier. Zulke papiermolens waren op meerdere plaatsen aan de rand van de Veluwe vinden. De Leuvenumse Beek heet ook wel Staverdense of Hierdense Beek. De naam verandert mee met het gebied waar hij doorheen stroomt.

"In augustus 2020 heeft Natuurmonumenten in samenwerking met Waterschap Vallei en Veluwe besloten om een noodmaatregel te treffen in de Leuvenumse beek bij Leuvenum, net als in de twee zomers daarvoor. Door de droogte dreigden namelijk grote delen van de beek droog te vallen. Om ernstige schade aan het waterleven te voorkomen, is als noodmaatregel bij de vertakking van de beek een tijdelijke stuw van zandzakken aangebracht. Waterdieren redden. Deze stuw verdeelt het weinige water wat nog door de beek stroomt, zodat de meest kwetsbare en waardevolle plekken nog zo lang mogelijk water ontvangen. Hierdoor kunnen waterdiertjes en vissen in de beek gedurende de extreem droge tijd overleven. De vissen in het traject met de minste watertoevoer zijn verplaatst naar de plekken in de beek waar deze niet droogvalt.

Droogte en de Leuvenumse beek. De Leuvenumse beek is ruim 28 kilometer lang en ontspringt in Uddel. Hij stroomt vervolgens door buurtschap Leuvenum en het uitgestrekte bosgebied van Natuurmonumenten, de Leuvenumse Bossen, en mondt uit in het Veluwemeer. Helemaal voorkomen dat delen droogvallen kunnen én willen we niet; het hoort bij het karakter van de beek en het gebied dat er soms voor een korte periode delen droogvallen. Maar in 2018 en 2019 hebben we te maken gehad met extreme droogte. De Leuvenumse beek viel beide jaren gedurende meerdere maanden over enkele kilometers droog. Het neerslagtekort heeft gezorgd voor een flinke daling in de grondwaterstanden en dit tekort is nog niet aangevuld. We hebben dus te maken met een bestaand tekort en ook in 2020 is er weer relatief weinig neerslag en zijn er hoge temperaturen. De gevolgen van het droogvallen van delen van de beek door de aanhoudende droogte zijn in de eerdere jaren onderzocht. De beekprik, een vissoort is een van de extreem zeldzame soorten in dit beeksysteem die door langdurige droogval dreigen te verdwijnen. De voorlopige resultaten tonen erg negatieve effecten op de waterdiertjes zichtbaar van de droogval ten opzichte van de delen waar er water door de beek is blijven stromen.

Klimaatbuffer houdt water beter vast. Door klimaatverandering zullen periodes van extreme droogte én periodes van extreme neerslag vaker voorkomen. Door een gebied ‘klimaatbestendig’ te maken bereiden we de natuur en de omgeving voor op deze periodes. Daarom zijn aan de Leuvenumse beek de afgelopen jaren in samenwerking met Waterschap Vallei en Veluwe herstelmaatregelen uitgevoerd. In de beek hebben we bijvoorbeeld dode bomen en oude takken neergelegd. Dat zorgt ervoor dat de hoge dynamiek in stroomsnelheid is afgenomen. De vele verschillende kleine waterdiertjes vinden er hun plek om te schuilen, voedsel te zoeken en zich voort te planten. Met extra zand uit de directe omgeving hebben we de diep uitgesleten beek bovendien ondieper gemaakt, zodat hij bij veel regen buiten zijn oevers treedt. Zo komt er wel 80 hectare bos tijdelijk onder water te staan. Als gevolg hiervan ontstaan er bijzondere kruidenrijke velden in het stroomdal van de beek.

Beek in ontwikkeling. De maatregelen zijn enkele jaren geleden afgerond. De beek wordt steeds robuuster en natuurlijker, maar is nog wel ‘in ontwikkeling’. Door de aanwezigheid van het hout in de beek en bijvoorbeeld de verdere ontwikkeling van waterplanten zal de stroomsnelheid verder afnemen, waardoor het water op een natuurlijke manier langer wordt vastgehouden. Daardoor zal hij in de toekomst onder deze extreme omstandigheden minder snel droogvallen." (bron: Natuurmonumenten, augustus 2020)

- Het Cyriasische Veld is een groot droog heidegebied.

Reacties

(5)

U spreekt over de buurtschap Leuvenum maar het is het buurtschap Leuvenum. Buurtschap is een het-woord.

Nee hoor, althans niet alleen maar. Volgens het 'Groene boekje' van de Nederlandse Taalunie ( https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlandse_Taalunie ) is het zelfs alleen een vrouwelijk woord en daarmee een de-woord. Zie http://woordenlijst.org/#/?q=buurtschap. Maar volgens de Van Dale is het zowel een vrouwelijk als een onzijdig woord en is daarmee 'het' ook goed: http://vandale.nl/opzoeken?pattern=buurtschap&lang=nn Maar m.i. is dat een nogal verouderde spelling, die ik niet veel meer tegenkom. In de meeste bronnen zie ik 'de' gehanteerd worden. Bovendien vind ik 'het buurtschap' lelijk staan en klinken. Het is dus vrouwelijk óf vrouwelijk en onzijdig, daarmee zijn beide varianten goed te keuren, en is het dus aan een auteur om in zijn werken consequent een van beide spellingen te hanteren. Vanwege alle genoemde redenen hanteer ik op mijn site consequent 'de buurtschap'. "Dit is mijn uitspraak en daar zult u het mee moeten doen." :-)
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Waar komt de naam 'de Zwarte Boer' vandaan?

Met vriendelijke groet Wouter Beerthuis

Goede vraag! Daar ben ik zelf eigenlijk ook wel benieuwd naar. Ik heb ook geen idee wat het zou kunnen betekenen. Op de site van het hotel-restaurant staat een uitvoerig verhaal over de geschiedenis van het pand, maar niets over de naam. Ik ga het voor u navragen bij de historische kring van Ermelo, wellicht hebben zij dat al eens uitgezocht.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Ik heb een reactie gekregen van Oudheidkundige Vereniging Ermeloo. Ze hebben het bij diverse leden nagevraagd. Een van de leden, die zich verdiept heeft in de geschiedenis van o.a. deze buurtschap, heeft de volgende reactie gegeven: "Het zou een verbastering kunnen zijn van de Zwarte Beer (schijnbaar een beroemde beer, mannelijk varken - tam of wild zwijn). Maar meest voor de hand liggend lijkt mij een - zeer - donkere 'pachtboer'. Dat kan vanuit de Franse tijd, of door zigeuner invloed. Er zijn Fransen blijven 'hangen'. Sommige veldnamen herinneren daaraan, bijv. de Fransman. Bij Harderwijk heb je zelfs de buurtschap Frankrijk. Een boerenfamilie uit onze oude buurt heette Pansier = een Franse naam. Tenslotte: ook de rondtrekkende zigeuners lieten wel eens 'iets' achter. Maar bewijs van de herkomst van deze naam is voor zover mij bekend tot heden niet gevonden."

Reactie toevoegen