Terug naar boven

Status

- Hellendoorn is een dorp en gemeente in de provincie Overijssel en wordt geografisch tot de streek Salland gerekend (hoewel de grens tussen Salland en Twente eigenlijk langs de Regge schijnt te liggen), maar valt bestuurlijk onder het samenwerkingsverband Regio Twente.

- Wapen van de gemeente Hellendoorn.

- De gemeente Hellendoorn omvat naast het gelijknamige dorp verder nog de dorpen Daarle, Daarlerveen, Haarle en Nijverdal, en de buurtschappen De Haar, Eekte, Eelen, Egede, Hancate, Helhuizen (deels), Hexel, Hulsen, Kathuizen, Kruimers, Ligtenberg of Lichtenberg (deels), Marle, Meer en Noord-Meer (deels), Overwater, Piksen (deels), Raams (deels), Rhaan en Schuilenburg. Dit zijn 5 dorpen en 18 buurtschappen in totaal. In de Provincie-atlas Overijssel (1) staat ook Noetsele nog als buurtschap vermeld. Dat is echter inmiddels een buurt/wijk van Nijverdal geworden.

- Bebording: De gemeente heeft 87 gemeentelijke monumenten, waaronder 56 grenspalen op de grenzen met de omliggende gemeenten. Aan deze palen bevinden zich (deels?) fraaie oranje bordjes met in wit het opschrift 'gemeente Hellendoorn' en daaronder in zwart de naam van een nabijgelegen object in de gemeente. Dat kan een dorp, buurtschap of veldnaam e.d. zijn. Het betreft 18 verschillende namen, zijnde Daarlerveen, De Haar, Dorp (waar men de plaats Hellendoorn mee bedoelt, aldus omwonenden), Eekte*****, Egede, Elerberg*, Haarle, Hancate**, Helhuizen, Hexel, Kathuizen*****, Kruimers*****, Ligtenberg***, Marle, Overwater, Piksen, Raams***** en Scharlebelt****.

* Onhandige spelling, want deze heuvel wordt doorgaans als Eelerberg gespeld, want immers genoemd naar de nabijgelegen buurtschap Eelen, die door de inwoners zo wordt gespeld, maar in een lokale brochure van de Open Monumentendag 2015 als Elen wordt gespeld. Helaas zijn de spellingen Elen en Elerberg ook zo in de atlas Overijssel editie 2015 terecht gekomen (en Elerberg ook nog ten onrechte met de kwalificatie 'buurtschap', omdat het Kadaster vermoedelijk is misleid door het 'plaatsnaambordje' aan deze grenspaal). Kennelijk is het voor bij buurtschappen en natuurgebieden betrokken instanties vaak lastig om één spelling te kiezen en zich daar aan te houden, want dit is maar één voorbeeld van de vele inconsequente spellingen. Hierna volgen er nog drie, in de nabije omgeving:
** Die door de inwoners ook zo wordt gespeld, maar in de recente atlassen nog Hankate heet...
*** Die bij de 'buren' in gemeente Rijssen-Holten Lichtenberg heet...
**** Dit betreft een veldnaam nabij de Scharlebeltweg, die onder de buurtschap Hulsen valt. In de oostelijke nabijheid, op grondgebied van buurgemeente Wierden, is sprake van een Schaddenbeltsweg. En in de nabijheid loopt de waterloop Schaddenbeltsleiding. Dat is dus spellingsinconsequentheid nr. 5, op 19 nabijgelegen topografische namen...
***** Deze namen kwamen tot voor kort niet in atlassen of plaatsnamenlijsten voor, maar zijn wel als buurtschap te beschouwen. Zij zijn, vermoedelijk op grond van hun voorkomen aan deze grenspalen, pas voor het eerst als buurtschap opgenomen in de Topografische Atlas van Overijssel editie 2015.

Vermoedelijk is er ooit een eenmalig project geweest om een aantal grenspalen aan de randen van de gemeente Hellendoorn te willen benoemen met buurtschapsnamen en als die er niet in de nabijheid waren, veldnamen. Opvallend is dat de buurtschappen die niet aan een stuk gemeentegrens liggen, geen plaatsnaambordjes hebben (= met name Eelen en Rhaan). Dit lijkt de veronderstelling te bevestigen dat men met dit project niet zozeer buurtschappen als wel grenspalen een naambordje heeft willen geven.

Nadeel van het feit dat de op zich fraaie oranje plaatsnaambordjes alleen aan de gemeentegrens staan, is dat je aan de andere kant van de buurtschap niet weet wanneer je haar verlaat dan wel betreedt. Dat is dan weer een beetje jammer. Alleen Marle heeft naast het gemeentegrens-bordje ook nog witte (zij het zo te zien zelfvervaardigde) plaatsnaamborden en Daarlerveen, Haarle en Hulsen hebben als grotere kernen een 'bebouwde kom' en daarom blauwe plaatsnaamborden (komborden).

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Hellendoorn.

- Onder het dorp Hellendoorn vallen ook de buurtschappen Eelen en Rhaan (deze twee buurtschappen worden vaak als tweelingbuurtschap gezien), Egede, Hancate, Kathuizen, Marle, 'Meer en Noord-Meer' (tweelingbuurtschap; deels), Overwater (deels), Piksen (deels) en Schuilenburg. In totaal zijn dit 11 buurtschappen.

Terug naar boven

Naam

In het dialect
Heldern, Hèèlderen.

Oudere vermeldingen
1275-1280 Hellender, 1362 Hellendorn, 1385 Helendorn, Helendoren, 1456 Helendoern, 1518 Hellendoern, 16e eeuw Hellendoren, 1665 Hellendoorn.

Naamsverklaring
Misschien te vergelijken met het Middelnederlandse holendere 'vlierboom'; in Westfalen vinden we to Holendoren 'bij de vlierboom'. Een dal te Groesbeek heet Holdeurn (Hollendoorn). Of moet men, mede gezien de stabiele vocaal in hellen-, uitgaan van hel 'laaggelegen'?(2)

Terug naar boven

Ligging

De gemeente Hellendoorn ligt Z van Ommen, O van Raalte, W van Wierden, op en rond de landschappelijk zeer fraaie Sallandse Heuvelrug. Deze ligging impliceert al dat de gemeente geografisch gezien tot de streek Salland behoort. Bestuurlijk gezien is de gemeente echter tot het samenwerkingsverband Regio Twente toegetreden.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Hellendoorn 603 huizen met 3.571 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 145/860 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Noetselen 46/286, Haarle 129/686, Elen en Rhaan samen 68/378, Egede 29/177, Marle 67/411, Daarle 58/386, Hulsen of Overwater 31/197 en Nijverdal 30/190. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 14.000 huizen met ca. 36.000 inwoners, waarvan ca. 2.500 huizen met ca. 6.000 inwoners in het gelijknamige dorp.

Terug naar boven

Geschiedenis

Tweede Wereldoorlog
V2-lanceerbasis
"In een laatste poging om de oorlog in hun voordeel te beslissen, bombardeerden de Duitsers vanaf het najaar van 1944 Londen en Antwerpen met V1's en V2's. Vooral de V2 was een gevreesd wapen. In Nederland waren er vier plaatsen vanwaar V2's werden gelanceerd, waaronder de omgeving van het sanatorium in Hellendoorn. De lanceringen gingen gepaard met talloze ongelukken. Op 4 december 1944 kwam een V2 terecht in de omgeving van Luttenberg, waarbij 19 slachtoffers vielen. In deze uitzending van Het Oversticht praat RTV Oost met ooggetuigen mevr. Dina Olde Hensken-Veldmate en Bernard Lammers, en met Eduard Rutgers die in de buurt van de lanceerbasis woonde. Historicus Adrie Roding beschrijft de achtergronden van de V2."

Burgerslachtoffers
Op 9 april 1945, een dag voor de bevrijding van Hellendoorn, waren Gerrit Jan Grobbink, Marinus Maris, onderduiker Klaas Andries Neuman en enkele kinderen bezig om op het land van Grobbink aan de Kluversweg, waar nu de garage van Harrie Dijk Autoservice staat, aardappels uit een voorraadkuil van hun kiemen te ontdoen, want met het oog op de naderende strijd wilden ze voldoende voedsel in huis hebben. Totaal onverwachts werden ze door de Canadese bevrijders beschoten. De scherven van de granaten zaaiden dood en verderf. Grobbink was op slag dood, Neuman stierf een uur later en de zwaargewonde Maris overleed nog iets later in zijn eigen huis.

Dankzij de Historische Kring Hellendoorn-Nijverdal en stichting Oald Heldern De Noaberschop is er in oktober 2020 een klein gedenkteken voor deze drie burgerslachtoffers geplaatst, in het plantsoen op de hoek Kluversweg / Pastoor Rientjesstraat, op een steenworp van waar deze tragedie zich destijds afspeelde. Het monumentje is onthuld door de Hellendoornse burgemeester Anneke Raven en bestaat uit een paaltje van natuursteen met daarop een plaatje met de drie namen en de tekst dat zij op 9 april 1945 door geallieerd granaatvuur om het leven zijn gekomen.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van (de kernen in) deze gemeente, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- "Historische Kring Hellendoorn-Nijverdal is een vereniging die bestaat uit geïnteresseerden in de geschiedenis van de gemeente. Al sinds 1992 zetten we ons in voor behoud en herontwikkeling van cultureel erfgoed. Dat doen we bijvoorbeeld door het documenteren en ontsluiten van het plaatselijk verleden, en ook gedurende het jaar verschillende activiteiten te organiseren. Ieder jaar organiseert de Historische Kring in de maand september in De Smidse aan het Hoge Dijkje in Nijverdal een expositie. Daarbij schenken we aandacht aan de lokale geschiedenis. Elk jaar een ander aspect van onze geschiedenis. Ook exposeren we elk jaar een veertigtal groepsfoto’s. Daarbij vragen we de bezoekers de ons ontbrekende namen van de personen die op de foto vermeld staan in te vullen. Daarnaast schenken we aandacht aan het thema dat te maken heeft met het thema van de landelijke Open Monumentendag, die in het tweede weekend van september wordt gehouden. Door de week vertonen we films, die te maken hebben met de geschiedenis van Nijverdal en elke zondag in de maand september houden we een lezing over onze lokale geschiedenis.

De aan de Historische Kring gelieerde stichting Uutgeverieje ‘n Boaken publiceert actief over het verleden van de gemeente. Zo verschenen er boeken en uitdrukkingen over het plaatselijk dialect, het Mirakel van Hellendoorn, en boerderijen langs en rondom rivier de Regge. Ook leden hebben de mogelijkheid om hun onderzoeksresultaten voor het grote publiek toegankelijk te maken. Je kunt de uitgaven van de Uutgeverieje hier vinden. De bijna 400 leden zijn afkomstig uit de hele gemeente of hebben hier in het verleden gewoond. Een deel van de leden is ook daadwerkelijk actief lid, door bijvoorbeeld deel te nemen in een van de verschillende werkgroepen. Deze werkgroepen zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de verschillende activiteiten van de kring. De “Luu veur oald nieuws sprokkel’n” is een aparte werkgroep die zich alleen bezig houdt met de geschiedenis van het dorp Hellendoorn.

Het kwartaalblad Reggespraoke bevat artikelen over de geschiedenis van de gemeente en haar kernen. De artikelen worden geschreven door zowel leden als niet-leden. Het blad is daarvoor een laagdrempelig medium voor ieder die wetenswaardigheden over de plaatselijke geschiedenis wil publiceren. Er wordt zowel aandacht besteedt aan gemeentebrede ontwikkelingen, als persoonlijke verhalen en gebeurtenissen. Heb je vragen over personen of geschiedenis? De Historische Kring onderhoudt een prikbord waarop je terecht kunt met vragen over personen, families en geschiedenis uit Hellendoorn, Nijverdal, Daarle, Haarle, Hulsen en de buurtschappen. Je gaat hier rechtstreeks naar ons prikbord. Al sinds de oprichting van de vereniging is er gewerkt aan een knipselarchief. Ook zijn er duizenden foto’s digitaal beschikbaar."

- Stichting Oald Heldern De Noaberschop is dé erfgoedinstelling voor de gemeente Hellendoorn en een regionaal streekdrachtenmuseum. De organisatie exploiteert het museum Erve Hofman, houdt oude ambachten levend, organiseert met Pasen diverse traditionele activiteiten, onderhoudt een depot met duizenden historische voorwerpen en kledingstukken en beheert een groot archief met documentatie over de geschiedenis van de gemeente. - Nieuws van Oald Heldern op Facebook.

Erve Hofman wordt al in 1457 genoemd en was eeuwenlang de centrale plaats in de Marke van het kerkdorp Hellendoorn. Hier kwamen de 'Goeds Heeren' en de 'Erfgenamen' bij elkaar om de gemeenschappelijke belangen van de 'ingesetenen' der marke te regelen. Dit gebeurde tijdens een markevergadering of 'holting'. De Heer van havezathe Den Dam was eigenaar van deze boerderij en daardoor ook Erfmarkerichter. Met de 'gesworenen' vormde hij het dagelijks bestuur van deze marke. In 1850 is deze Marke opgeheven en zijn de gemeenschappelijke gronden verdeeld. Deze boerderij is een bouwwerk waarin tradities van vele eeuwen boerenbouwkunst nog zichtbaar zijn. Deze tradities komen vanuit het 'los huus': mensen, vee en oogst in één ruimte. Later werden woon- en werkgedeelte gescheiden, in hoofdzaak voor meer wooncomfort. Wat als vanouds bleef is de hoge, naar de straat gerichte ingang met de teruggeplaatste deuren. In de oude, monumentale boerderij Erve Hofman (Hofmanstraat 2) is voor jong en oud van alles te beleven. In en om de boerderij is het hele vroegere boerenbedrijf te zien. Museumboerderij Erve Hofman omvat diverse collecties waaronder een karnhuis met karnmölle, een lemenschoer, een veldoven, een ingericht hof, een origineel ingericht woongedeelte met mutsenverzameling, landbouwkarren, wagens en werktuigen, een antiek weefgetouw, en een kabinet gevuld met prachtig linnengoed. Er is een ouderwetse bedstede en natuurlijk een ‘huussie’.

In het voorhuis is een kamer ingericht over het leven en werk van Johanna van Buren (1881-1962), de populaire Hellendoornse streektaaldichteres. Je kunt er haar gedichten lezen én horen. - RTV Oost heeft een fraaie documentaire gemaakt over leven en werk van dichteres Johanna van Buren. - Luister hier naar een gedicht van Johanna, op muziek gezet door Muppet Stuff. Johanna van Buren is bekend van haar 'leedties' (gedichten) die jarenlang in het Dagblad van het Oosten verschenen. Persoonlijke gedichten, maar ook over de Twents/Sallandse cultuur, de seizoenen en landschap. Erve Hofman is sinds 2017 ook officieel eigenaar van een bijzondere collectie van verschillende klederdrachtstijlen die door de eeuwen heen in Nederland zijn gedragen en deels nog altijd worden gedragen. De verzameling bestaat uit kostuums, sieraden en streekdrachtaccessoires, en is in de afgelopen vijftig jaar verzameld door Wielert Harms uit Daarle, die de collectie in zijn geheel aan het museum heeft geschonken.

"AH Rob Loomans is in 2020 in nauwe samenwerking met Oald Heldern een bijzondere spaaractie begonnen. Iedereen kan gratis het boek 'Hellendoorn, méér dan een plaatje' afhalen bij de infobalie. In 20 hoofdstukken wordt op luchtige wijze de geschiedenis van ons mooie dorp verteld. Er staan al 20 prachtige afbeeldingen in, de rest van de plaatjes moet je zelf sparen. Bij elke € 10,- aan boodschappen krijg je vier stickers.De inleidende teksten en bijschriften zijn geschreven door Dinand Webbink. Hij deed samen met Jan Podt de selectie van de 236 foto’s. De fraaie vormgeving is van Mariël Pronk. Veel plezier met verzamelen en inplakken!"

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "De gemeente heeft een Omgevingsvisie, getiteld 'Hellendoorn, Natuurlijk Avontuurlijk' (voorheen de Ruimtelijke Structuurvisie). De omgevingsvisie bevat een brede visie op de toekomst en vormt het kader van alle ruimtelijke ontwikkelingen. In 2012 is integraal een inventarisatiedocument voorbereid: "Hoofdlijnen van beleid in Hellendoorn". In de eerste helft van 2013 zijn op interactieve wijze workshops gehouden met onder andere organisatie, ondernemers, instanties, dorpsbelangen en tot slot met de gemeenteraad. Hierin hebben de deelnemers de prioriteiten, belangen, gezamenlijke doelen en kansen proberen te destilleren. Vervolgens is de output vertaald naar de nieuwe omgevingsvisie. De visie is opgebouwd in 3 lagen, namelijk Identiteit, Context en Kernvisie: De Identiteit, gericht op versterken en kwaliteit van een gebied: deze geeft níet aan welke ontwikkelingen waar mogelijk zijn maar meer binnen welke identiteit een bepaalde ontwikkeling moet worden uitgewerkt/vormgegeven; de Context kaart geeft de functionele opgave: dit vanuit het huidige programma; wonen, werken natuur en verkeer; de Kernvisie: in de kernvisie zijn de prioriteiten vanuit de workshops gedestilleerd en wordt aangegeven op welke ontwikkeling / dwarsverbanden en wisselwerking de focus ligt. De gemeenteraad heeft de Omgevingsvisie op 20 februari 2014 vastgesteld." (bron: gemeente)

Wethouder Ruimtelijke Ordening Thomas Walder geeft in deze column (d.d. 26-4-2016) aan hoe de Omgevingsvisie tot stand is gekomen, en vooral ook waaróm ze het net even anders dan gebruikelijk hebben gedaan ('less is more', geen dik rapport dat onderin een la verdwijnt), en dat dat daadwerkelijk vruchten heeft afgeworpen: "In de korte periode dat we nu werken met deze visie kan ik alleen maar vaststellen dat het geen papieren tijger is gebleken. Sterker nog: van de 10 aanbevelingen zijn we al heel ver met de uitwerking van meer van de helft van de punten. En daar ligt de toegevoegde waarde. Iedereen snapt welke kant we op willen. Er is veel draagvlak voor de gekozen koers (die vaak mede door hen zelf is bepaald) en nu deze duidelijk is, durven veel ondernemers het weer aan om te investeren. Niet dankzij een dik rapport, maar dankzij een goed doordachte compacte visie. Dus het blijkt: less is more." De opsteller van de Omgevingsvisie, bureau BügelHajema, licht op haar site e.e.a. ook toe en stelt onder meer: "Wij kozen met de opdrachtgever voor een vernieuwende aanpak. Bij de ontwikkeling van de 'Omgevingsvisie Hellendoorn, Natuurlijk Avontuurlijk' zijn bewoners, ondernemers en maatschappelijke instellingen als gelijkwaardige partners betrokken. Motto: een ruimtelijke visie die inspireert, stimuleert, de kwaliteiten onderschrijft en ruimte geeft, zodat ontwikkelingen van onderaf tot stand kunnen komen."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het dorp Hellendoorn heeft 20 rijksmonumenten.

- Het dorp Hellendoorn heeft 31 gemeentelijke monumenten.

- De Hervormde (PKN) Dorpskerk te Hellendoorn (Dorpsstraat 39), in de volksmond bekend als ’n Oalen Griezen, is een beeldbepalend rijksmonument. Het eenbeukige schip is rond het jaar 1100 in romaanse stijl met ijzeroer en tufsteen opgetrokken. Vermoedelijk verving het een houten godshuis. Later in de middeleeuwen zijn het gotische koor en de toren met baksteen gebouwd, respectievelijk omstreeks 1440 en 1480. Het laatgotische koor heeft twee zijkapellen en een sacristie. De schipmuren zijn tot op driekwart van hun hoogte opgetrokken van oersteen; in elk een met baksteen dichtgezet rondboogpoortje. De gewelven, die in 1747 zijn ingestort, zijn bij de restauratie in 1961 opnieuw in het koor aangebracht. Het schip heeft een houten spitstongewelf behouden. Toren van drie geledingen met schilddak, rechthoekige traptoren; in de onderste geleding een korfboogvormige ingang met spitsboogvenster erboven, de twee volgende geledingen voorzien van spitsboognissen, waarin zich bij de bovenste de galmgaten bevinden. Overwelfde benedenruimte. Klokkenstoel met gelui van twee klokken, waarvan een van W. Wegewaert, 1547, diam. 110,6 cm. en een moderne klok.

In het interieur bevindt zich een 18e-eeuwse eiken preekstoel. Het hoofdorgel is in 1963 gebouwd door de firma Ernst Leeflang (Apeldoorn). In 1995 is het door de firma Leeflang Orgelbouw (Apeldoorn) gerestaureerd en opnieuw geïntoneerd. In het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw heeft een grondige restauratie plaatsgvonden, die gepaard ging met een herinrichting van het interieur. Tevens zijn toen fraaie gebrandschilderde ramen aangebracht. De protestantse kerk is niet alleen in gebruik voor de erediensten van de Protestantse Gemeente Hellendoorn; in het sfeervolle gebouw worden ook concerten, lezingen en andere passende activiteiten gehouden. ’n Oalen Griezen is daardoor niet alleen van de kerkelijke gemeenschap; ze heeft waarde voor mensen van alle gezindten. De kerk staat letterlijk en figuurlijk midden in het dorp.

In 2005 heeft ds. Aafko de Vries een boekje geschreven over de geschiedenis van de kerk, waarvan de tekst via de link ook online is te lezen. De kerk valt onder de Protestantse Gemeente Hellendoorn. - Stichting Noabers van ’n Oalen Griezen heeft als doel het ondersteunen van de instandhouding van het monumentale (kerk)gebouw met verdere aanbehoren. Hiertoe onderneemt de stichting activiteiten en wil ze vooral ook anderen stimuleren dit te doen. De kerk is in juli en augustus op donderdagochtenden van 10.00-12.00 uur en dinsdagmiddagen van 14.00-16.00 uur geopend voor belangstellenden. Er is een gids aanwezig en er kan een kaarsje worden aangestoken. Van harte welkom.

- Molen De Hoop (Ninaberlaan 78) is gebouwd in 1854 en is tegenwoordig eigendom van de gemeente Hellendoorn. Het is een monument en als zodanig wordt hij ook onderhouden. De explotatie van de molen (meelhandel, toerisme) staat los van de gemeente. Sinds 1985 is beroepsmolenaar Jan van de Beld bezig de molen aan het draaien te houden. Hij is een zelfstandige ondernemer, die met deze handel zijn eigen brood verdient. Het malen is slechts een van de vele taken die de molenaar uitoefent. Na het malen begint het afwegen, mengen, uitzeven en het verpakken in grote of kleine zakken. Het product gaat naar bakkers, slagers, pizzabakkers en thuisbakkers en klanten die via de webshop bestellen, door heel Nederland dus. De molen is te bezichtigen tijdens de openingsuren. In de molen is een winkel aanwezig met een groot assortiment meel: broodmeel, broodmixen, koek- en cakemixen. - Nieuws van Molen De Hoop op Facebook.

- Molen De Wippe (ook wel de Molen van Fakkert of 'de Hellendoornse Molen' genoemd) (Ommerweg 15) is een voormalige korenmolen. In totaal hebben er 8 molens gestaan in Hellendoorn. Daar zijn er vandaag de dag nog maar twee van over: De Hoop en De Wippe. De molen is in 1821 gebouwd. Tot 1937 bleef de molen op windkracht in bedrijf. In dat jaar is het binnenwerk uit de molen gehaald en zijn er silo's ten behoeve van het maalbedrijf aangebracht. Molenaarsfamilie Fakkert heeft de molen tussen 1925 en 1997 in eigendom gehad, wat de tweede naam van de molen verklaart. De naam De Wippe is afkomstig van de zogeheten Wippenbelt waarop de molen is gebouwd. Tussen 1998 en 2001 is de molen gerestaureerd en is er een huisartsenpraktijk bij gerealiseerd. Voorheen was in de molen Publiekssterrenwacht gevestigd. Bij de laatste restauratie is het binnenwerk niet teruggekeerd. Een van de beide huisartsen laat de molen als vrijwillig molenaar echter nog wel regelmatig draaien. De huidige eigenaar van de molen is Stichting de Helderse Möln. De molen is op afspraak te bezichtigen.

- : "In het unieke Gerrit Valk's Bakkerij- en IJsmuseum aan de Dorpsstraat in Hellendoorn begon D.J. Valk in 1936 een bakkerswinkel. Zijn zoon Gerrit specialiseerde zich, naast het bakken van brood, tot banketbakker. Later kwam daar nog het bereiden van banketbakkersijs bij. De inwoners gasten van hotels in de wijde omgeving werden gretige afnemers van 'IJs van Valk'. De ijscoman ventte met een bakfiets door de hele omgeving. In 1960 zijn de bakkersactiviteiten gestaakt en legde het bedrijf zich geheel toe op het maken van ijs. Gerrit Valk's Bakkerij- en IJsmuseum is een verzameling van de in 1985 overleden Gerrit Valk en is door een in 1986 opgerichte stichting ingericht tot museum.

Het museum geniet in toenemende mate bekendheid. Dit komt mede door het zelfs voor heel Europa unieke IJsmuseum, waar vanaf het zeer handmatige tot en met een volledig gemechaniseerd productieproces kan worden getoond hoe vroeger de 'ijsco's' ontstonden. In het IJsmuseum is duidelijk te zien hoe de, in het begin, eenvoudige manier van ijsco's maken uitgroeide tot een massaproductieproces. Het ijsmuseum bestaat uit een overzicht van het verschil in de werkwijze van vroeger en nu. Er staan ijsmachines, verpakkingmachines en ijskarren met ondermeer het Mexicaantje met Oranje Hoed. In het museum is ook een bakkerij te zien met daarin de originele oven die vroeger met takkenbossen werd gestookt. In de daarnaast gelegen broodkamer werd het nog warme, versgebakken brood bewaard om verkocht te worden. Ook is de woonkeuken nog altijd in originele staat en lijkt het of de tijd heeft stilgestaan. Gedurende de schoolvakanties (in de periode april t/m oktober) zijn er rondleidingen met een bakdemonstratie. Kinderen mogen dan helpen met een broodje maken." - Deze video en deze video geven je een eerste indruk van het museum.

- "Gerrit Jan Broeze begon als hoefsmid in 1922 een eenmansbedrijf. Zijn zonen Bertus en Jan namen het stokje over en startten met het vervaardigen van landbouwmachines en stalhekken. De derde generatie Broeze (Gert-Jan Broeze) bleef actief in de staalbouw en maakte het familiebedrijf tot een dynamische en marktgerichte organisatie, met specialisaties in de bouw en industrie (Broeze Nijverdal). Jan Broeze, die als zoon van de hoefsmid zelf het smidsvak ook goed kende, vond het jammer dat het karakteristieke ambacht van het smeden uitstierf. In 1989 is daarom stichting d'Oale Smederië opgericht. Met als doelstelling het oude ambacht van de smid in ere te herstellen en dit voor publiek te demonstreren. Dankzij financiële en materiële steun van velen kon een wagenschuur worden herbouwd en ingericht als smederij.

In 1995 is Museum d’Oale Smederië (Hofmanstraat 2a te Hellendoorn) geopend. De familie Broeze zet zich nog altijd in voor het bestaan van d'Oale Smederië en het behoud van het oude ambachtelijke smidsvak. Gert-Jan Broeze is sinds 2018 voorzitter van de stichting. Om de edele smeedkunst niet verloren te laten gaan, worden in het museum nog altijd cursussen gegeven. In de smederij worden op verzoek ook kleine reparaties uitgevoerd, en op ambachtelijke wijze diverse producten gefabriceerd. Unieke producten, met de hand gemaakt, zoals hengsels, duimen, stalhaken met oog, muurringen met anker en vlinders voor luiken."

- Gevelstenen in Hellendoorn.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Popfestival Dauwpop (Hemelvaartsdag) is een hele dag muziek, theater en nog veel meer. Ca. 40 bands en artiesten op 5 podia, op een prachtige locatie midden in de bossen van Hellendoorn. Er rijden pendelbussen vanaf station Nijverdal. "Traditiegetrouw hét tofste festival in Oost-Nederland. Dauwpop is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een intiem festival met landelijke allure. De afgelopen vijf edities waren vooraf uitverkocht, met - vanwege de coronacrisis - een online editie in 2020. Festivalbezoekers uit het hele land weten Hellendoorn tijdens Dauwpop te vinden vanwege de gemoedelijke sfeer, de sterke line up, de fantastische ligging en de geweldige aankleding. In 2021 valt Dauwpop op een zaterdag, 29 mei. Bestel hier online je tickets!"

- De organisatie stelt dat de Fisherman’s Friend StrongmanRun (op een zaterdag in september) de ‘Moeder der Obstacleruns’ is. Een uniek event dankzij de bijzondere omgeving waarin de runs plaatsvinden. Het parcours gaat dwars door de bossen, kleine meertjes en over de prachtige heuvels van de Sallandse Heuvelrug. Een echte, ruwe urban-run met overal langs het parcours rijen publiek. In 2012 was de eerste Fisherman’s Friend StrongmanRun in Hellendoorn en inmiddels is het uitgegroeid tot een mega-event met duizenden deelnemers aan de start. Toch slagen zij er ieder jaar weer in om een intieme sfeer te creëren, die door deelnemers en toeschouwers bijzonder wordt gewaardeerd. Het hele jaar door werken ze aan nieuwe elementen in het parcours en meer spectaculaire hindernissen. Hierdoor is iedere run ieder jaar weer een totaal nieuwe beleving. De deelnemers hebben één ding gemeen: ze beschikken over een geweldige dosis doorzettingsvermogen, maar komen tegelijkertijd voor de fun. Want meedoen aan de Strong-12 of StrongmanRun is zwaar, maar vooral ontzettend leuk. Eindtijden doen er niet toe, want langzaam of snel; iedereen staat na de 12 of 21 kilometer met een gezicht dat glimt van trots aan de finish! - Fisherman’s Friend StrongmanRun op Facebook.

In januari 2020 maakt de organisatie de nieuwe naam en de nieuwe koers van de obstaclerun bekend. "Er verandert niets aan het moment en opzet van de obstaclerun. Er komen alleen spectaculaire extra’s bij. Die toevoegingen hebben te maken met de missie ieder mens in beweging te willen krijgen en te houden. We willen een zo divers mogelijk deelnemersveld aantrekken. Man, vrouw, jong en oud. We willen ieder mens, op elk niveau, een sportieve uitdaging bieden. Met als belangrijkste doel: Fun tijdens de run!", aldus organisator Bas Wispels, die nog nadrukkelijker iedereen in welke hoedanigheid dan ook bij het evenement wil betrekken, van topsporters tot kids. Bovendien willen ze zich in het vervolg nog meer richten op de gezonde kant van sporten. De naamswijziging gaat ook gelden voor de StrongsisterRun, die zich op hetzelfde parcours afspeelt maar exclusief voor vrouwen is.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Toeristische site m.b.t. wat er te zien en te doen is in de gemeente Hellendoorn. - Actuele tips m.b.t. 'dingen te doen' in deze gemeente op Facebook.

- Nationaal Park Sallandse Heuvelrug, gelegen tussen Hellendoorn en Holten, is een gebied met on-Nederlandse vergezichten over grote golvende heidevelden en uitgestrekte bossen. Kenmerkende heuvels zijn de Hellendoornse Berg, de Haarlerberg, de Holterberg en de Koningsbelt. De laatste is het hoogst en reikt tot 75 meter boven zeeniveau. Het landschap is in een ver verleden gevormd door schuivend ijs, smeltend water en stuivend zand. Ook de prehistorische mens heeft er zijn sporen nagelaten (grafheuvels en werktuigen van vuursteen), die dateren van 5000 jaar geleden.

De huidige aanblik van het gebied is vooral in de laatste eeuwen ontstaan. Zandverstuivingen, veroorzaakt door overbegrazing van heidevelden, werden begin vorige eeuw beteugeld door het aanplanten van bos. Maar ook vandaag nog drukt de mens een stempel op het gebied. Nu met als doel het landschap en de planten- en dierenwereld te behouden. Aan het begin van de 20e eeuw was de Sallandse Heuvelrug nog vrijwel uitsluitend met heide bedekt, maar dat duurde niet lang. Sommige delen van de heide werden zó intensief begraasd dat de vegetatie verdween en wind en zand vrij spel kregen.

In 1899 werd daarom Staatsbosbeheer opgericht met als een van haar taken het stuifzand - hier en elders - en delen van de heide te bebossen. De bestemming van veel bomen die op de Heuvelrug zijn aangeplant, lag in de kolenmijnen. Ze werden gebruikt voor het maken van de stutten in mijngangen. Daarvoor werd vooral grove den geplant. Deze vormt, dicht opeen geplant op boomakkers, hoge rechte stammen. Een alleenstaande grove den of vliegden doet bijna het tegenovergestelde. Met een lage stam en een brede kroon lijkt hij zich in allerlei bochten te wringen om weer en wind te trotseren.

Al sinds de 20e eeuw is de Sallandse Heuvelrug ook als natuur- en recreatiegebied ontwikkeld. Daarbij is voor bos en hei een sterker accent komen te liggen op de waarden voor recreatie en educatie, naast natuurbehoud, natuurontwikkeling en houtproductie. - Bezoekersinformatie Sallandse Heuvelrug.

De komende jaren wordt de oppervlakte aan droge heide in Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug flink uitgebreid. Daarvoor wordt vanaf 2018 150 hectare bos gekapt. "Door verdroging, verzuring en versnippering worden flora en fauna in het 35 km2 grote Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug bedreigd. Maatregelen, zoals het uitbreiden en verbinden van het heidegebied, het permanent inzetten van een schaapskudde, het branden van de heide, het strooien van kalk tegen de verzuring van de grond en het op kleine schaal plaggen en maaien van de heide, zijn hard nodig", aldus boswachter Ine Nijveld van Staatsbosbeheer. Ze erkent dat de maatregelen ingrijpend zijn. "Maar toch zal over een poos een nieuw heidegebied ontstaan met een natuurlijke overgang naar bos. Als je nu in de gebieden komt waar we zo'n 7 jaar geleden bos hebben gekapt, zie je die overgang al. Het maakt uiteindelijk het nationaal park aantrekkelijker voor planten, dieren én mensen." (bron: de Stentor, 4-4-2017)

- "Het ontwerp De Eeuwige Bron van H+N+S en Vitens is tot winnaar van de Eo Wijers Prijsvraag 2019-2020 gekroond. Dit plan beoogt een herziening van het bodem- en watersysteem op de Sallandse Heuvelrug (grotendeels vallend onder de gemeente Hellendoorn, deels onder het dorpsgebied van Holten), om zo voor lange tijd de beschikbaarheid van voldoende zoet water te garanderen. Door de nodeloze afstroming van water te stoppen, de sponswerking van de bodem te vergroten en kringlopen te sluiten, verwachten de makers dat op termijn vijf keer zo veel zoet water beschikbaar komt voor landbouw, natuur en de drinkwatervoorziening. Afstroming wordt onder meer gestopt door de aanleg van houtwadi’s op de hellingen, die de run-off opvangen.

De betekenis voor de landbouw is tweeledig: enerzijds dwingt het nieuwe waterwingebied boeren tot schonere vormen van voedselproductie, zonder emissies, en met akkerbouw en veeteelt die zijn afgestemd op de draagkracht van de bodem. Anderzijds zorgt het lonkend perspectief van ‘nooit meer watergebrek’ - naar analogie van het naoorlogse motto ‘nooit meer honger’ - voor bestaanszekerheid: als watertekorten straks geen probleem meer zijn, kunnen de boeren bij Hellendoorn op volle kracht vooruit. Daarmee hebben de makers van De Eeuwige Bron de boeren echt iets te bieden, namelijk de oplossing voor een acuut probleem waar ze elke dag mee te maken hebben, een nationaal probleem dat inmiddels zo groot is dat minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat 100 miljoen euro vrijmaakt voor de aanpak ervan.

De jury noemt het plan compleet en uitvoerbaar. Dat laatste blijkt uit de vernuftige ideeën over hoe zo’n eeuwige bron gerealiseerd, ingericht en beheerd kan worden en waarbij, al gebruiken de inzenders de term niet, commonachtige organisatievormen voor de hand liggen. De coalitievorming bevindt zich in een vergevorderd stadium en de jury roemt de wijze waarop waterbedrijf Vitens boeren, natuurorganisaties en waterschap betrekt. Kleine kanttekening: het op techniek en ingenieurskunst gestoelde plan kan nog wel wat verbeeldingskracht en poëzie gebruiken." (bron: Eo Wijers, oktober 2020)

- W van de Sallandse Heuvelrug ligt het agrarische gebied het Helderse Broek.

- IVN afd. Hellendoorn - Nijverdal heeft veel te bieden aan mensen die in de natuur in deze regio geïnteresseerd zijn. Ze hebben bijvoorbeeld de volgende werkgroepen: Jeugdnatuurclub De Sallandse Heuvelrug. Ben je graag buiten? Vind jij dieren en planten leuk? Vind jij de maan en de sterren ook zo mooi? Kortom ben je nieuwsgierig wat er allemaal buiten aan heel grote en kleine dingen te zien en te ontdekken valt? Ben je tussen de 8 en 12 jaar? Dan is de Jeugdnatuurclub De Sallandse Heuvelrug echt iets voor jou. Cursussen. Regelmatig worden korte of langere cursussen georganiseerd voor leden en niet-leden. Fotografie. De leden willen elkaar versterken in het maken van mooie natuurfoto's en die zo mogelijk exposeren. Milieu. Deze werkgroep houdt zich bezig met milieuaspecten in de gemeente. Ze werkt nauw samen met de Milieuraad voor de gemeente.

Natuurgidsen verzorgen maandelijks een (dia)lezing, wandeling of fietstocht. Daarnaast verzorgen zij ook excursies of lezingen op verzoek. Groen voor ouderen. Zij verzorgen met behulp van platen, foto's en natuurmaterialen uit de koffer ontspanningsmiddagen in ouderencentra. Planten, Vogels, Geologie, Paddenstoelen. Vier werkgroepen die elk met hun eigen belangstelling de natuur in trekken om samen te genieten en kennis op te doen. Reptielen en amfibieën. Inventariseren en beschermen is het doel van deze werkgroep. Spinsels. Deze werkgroep verzorgt het twee-maandelijks verenigingsblad 'Spinsels'. Vrijwillig natuurbeheer. Zij helpen bij het onderhoud van het landschap, bijv. op de heide. CNME. In het Centrum voor Natuur en Milieu Educatie (CNME) werkt het IVN samen met andere organisaties om via scholen kinderen bewuster te maken van de natuur. Ook particulieren kunnen hier terecht voor advies, educatief materiaal, lesbrieven, leskisten en nog veel meer.

Kruidenrijke kernen
De natuur rond de Midden-Regge heeft in 2022 een extra oppepper gekregen. Het gaat om het stuk rivier dat achter ijsfabriek Ben & Jerry’s aan de Reggeweg in Hellendoorn langs stroomt. De investering is mogelijk gemaakt door een bijdrage van de ijsfabriek. Een deel van het geld komt uit een inzamelingsactie die in 2021 werd gehouden. Daarbij brachten ruim 600 donateurs van Landschap Overijssel 35.000 euro bij elkaar. De ijsfabriek heeft dat bedrag bijna verdubbeld. Het geld is gebruikt om zogeheten kruidenrijke kernen in het gebied aan te leggen. Dat zijn plekken waar bijzondere kruidenmengsels zorgen voor een gevarieerde biotoop die past bij het rivierlandschap. Insecten en andere dieren kunnen daar hun voordeel mee doen. Vroeger groeiden er talloze bijzondere planten langs de rivier, maar dat is al lang geleden. Veel van die kruiden zijn uit de bodem verdwenen toen de Regge werd ‘rechtgetrokken’. Ook door het langdurig gebruik van de grond voor het verbouwen van landbouwgewassen, verdwenen de oorspronkelijke zaden uit de bodem langs de rivier. Nu de Regge langzaam weer zijn meanderende loop terugkrijgt, en natuur meer ruimte krijgt om te gedijen, is het zaak de oude biotoop weer te herstellen. Met het geld is twee hectare aan kruidenrijke kernen aangelegd, langs de Regge en in twee stukken natuur vlakbij de ijsfabriek.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Hellendoorn, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Hellendoorn (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Hellendoorn. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter.

- Algemeen: - Site van en over het dorp Hellendoorn.

- Media / nieuws: - Hellendoorn Omroep Interactief (HOI) is de lokale omroep met deze gemeente als werkgebied. - Nieuws uit het dorp van de DorpsRaad op Facebook.

- "De in 1999 opgerichte DorpsRaad Hellendoorn heeft tot doel het woon-, leef- en werkklimaat in het dorp te bevorderen. Om dit te bereiken zal de DorpsRaad: ideeën, plannen en klachten vanuit het dorp beoordelen, zo nodig voorzien van commentaar en onder de aandacht brengen van bij het onderwerp betrokken instanties binnen en buiten het dorp; voorstellen vanuit instanties beoordelen, zo nodig voorzien van commentaar en onder de aandacht brengen van de bevolking; het dorp, waar mogelijk en wenselijk, actief inschakelen bij het formuleren van plannen en beleidsvoornemens, het beoordelen van (gemeentelijke) beleidsvoorstellen en het realiseren van voornemens die door het dorp gedragen worden."

- Zorg: - Zorgboerderij De Lachende Geit.

- Welzijn: - Nu Stichting De Welle alles onder één dak heeft in haar vestiging in Nijverdal, "klopt hier het hart voor welzijn in de gemeente Hellendoorn", zoals ze het op hun site formuleren. Ze zijn te vinden in wijken en buurten, initiëren activiteiten en mogelijkheden, zodat bewoners zo lang mogelijk zelfstandig in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen. Ze leggen verbindingen en participeren in diverse overlegvormen. Ook werken ze samen met andere maatschappelijke organisaties en onderhouden ze contacten met het bedrijfsleven. In het pand is bovendien de Vrijwilligersvacaturebank, Stichting Boom, de Reisvereniging en Stichting Peuterspeelzalen Hellendoorn gevestigd.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Hellendoorn alg.

• 1. Topografische Atlas Overijssel,
  
  , (2004)
  
• 2. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)