Driehuis (Mijdrecht)

Plaats
Buurtschap
De Ronde Venen
Utrecht

driehuis_ut_plaatsnaambord.jpg

Plaatsnaambordje van de 'buurtschap' Driehuis. Heel mooi. Jammer is dan weer wel dat hier niet tevens begin- en einde-komborden staan van Wilnis en Mijdrecht, waar Driehuis op de grens van ligt. Voor verdere toelichting zie het kopje Status.(© H.W. Fluks)

Plaatsnaambordje van de 'buurtschap' Driehuis. Heel mooi. Jammer is dan weer wel dat hier niet tevens begin- en einde-komborden staan van Wilnis en Mijdrecht, waar Driehuis op de grens van ligt. Voor verdere toelichting zie het kopje Status.(© H.W. Fluks)

driehuis_ut_rk_kerk_en_de_3_huisjes_kopie.jpg

Buurtschap Driehuis tussen Wilnis en Mijdrecht, ca. 1910, de neogotische RK kerk H. Johannes de Doper, met op de voorgrond de drie huisjes die hun naam aan de buurtschap hebben gegeven. Op die plek stond tot medio 2018 zorgcentrum Gerardus Majella.

Buurtschap Driehuis tussen Wilnis en Mijdrecht, ca. 1910, de neogotische RK kerk H. Johannes de Doper, met op de voorgrond de drie huisjes die hun naam aan de buurtschap hebben gegeven. Op die plek stond tot medio 2018 zorgcentrum Gerardus Majella.

driehuis_ut_rk_kerk_pastorie_gerardus_majella_kopie.jpg

Vanuit de lucht is het grensgeval Driehuis goed te overzien: rechts de RK kerk op tot voor kort Wilnisser grondgebied, links ernaast de pastorie op Mijdrechts grondgebied, en daarnaast zorgcentrum Gerardus Majella, op de plek van voorheen de drie huisjes.

Vanuit de lucht is het grensgeval Driehuis goed te overzien: rechts de RK kerk op tot voor kort Wilnisser grondgebied, links ernaast de pastorie op Mijdrechts grondgebied, en daarnaast zorgcentrum Gerardus Majella, op de plek van voorheen de drie huisjes.

Driehuis (Mijdrecht)

Terug naar boven

Status

- Driehuis is een buurtschap in de provincie Utrecht, gemeente De Ronde Venen. T/m 1988 deels gemeente Mijdrecht, deels gemeente Wilnis.

- De buurtschap Driehuis valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Mijdrecht.

- Strikt geografisch gezien is Driehuis eigenlijk geen buurtschap (meer), omdat een buurtschap in principe buiten een bebouwde kom van een stad of dorp ligt. En dit gebiedje ligt - anno 2017 - in het uiterste O van de bebouwde kom van Mijdrecht (van oudsher lag de buurtschap ook deels in het uiterste W van de bebouwde kom van Wilnis). Daarbij zijn de 3 huizen die ten grondslag hebben gelegen aan de naam van de buurtschap er ook niet meer. Maar gezien de bijzondere cultuurhistorie en grensligging van het gebiedje, wil men deze plek kennelijk toch symbolisch als buurtschap in ere houden. Er staat althans nog altijd een bordje 'buurtschap Driehuis' op het Driehuisplein (= kerkplein).

Terug naar boven

Naam

Naamgeving en naamsverklaring
De buurtschap is genoemd naar het blokje van 3 huisjes dat hier in ieder geval tot begin 20e eeuw nog heeft gestaan (zie de ansichtkaart op deze pagina), op de plek van het huidige zorgcentrum Gerardus Majella. Maar... hier komt ook een familie vandaan die Driehuis heet. En dan is altijd de 'kip en ei-kwestie': is de familie naar de buurtschap genoemd of is de buurtschap naar de familie genoemd? Oftewel welke was er - met die naam - eerder? Welnu het bijzondere is hier dat buurtschap én familie met deze naam ongeveer gelijktijdig zijn ontstaan, halverwege de 18e eeuw, en wel door 'improvisaties' van de ambtenaren die de doop- en trouwboeken bijhielden. Onderaan deze pagina, onder Links > Genealogie, lichten wij dat toe.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Driehuis ligt dus in het uiterste O van Mijdrecht. De gemeentegrens van Mijdrecht en Wilnis liep van oudsher tussen de huidige pastorie en kerk: de pastorie viel onder gemeente en dorp Mijdrecht, de kerk viel onder gemeente en dorp Wilnis. Omdat dat kennelijk toch wel onpraktisch werd gevonden, ligt tegenwoordig het hele Driehuisplein, zoals het kerkplein heet, dus zowel kerk als pastorie, in Mijdrecht.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Driehuis omvat tegenwoordig de kerk en één woonhuis (zijnde de pastorie), en zal derhalve één tot enkele inwoners hebben. Mogelijk zal het elders op deze pagina aangeduide en naastliggende zorgcentrum Gerardus Majella ook tot de buurtschap behoren.

Terug naar boven

Geschiedenis

Buurtschap
Over het ontstaan van de buurtschap kunnen we kort zijn: hiervóór hebben we immers al aangegeven dat de buurtschap met deze naam is ontstaan dankzij het blokje van 3 huisjes dat W van de kerk heeft gestaan, op grondgebied van het latere zorgcentrum Gerardus Majella (dat medio 2018 is gesloten. De bewoners zijn verhuisd naar de nieuwe locatie van Nieuw Avondlicht in Mijdrecht). Later is men kennelijk een grotere buurt rondom deze huisjes als buurtschap, buurt of wijk Driehuis gaan beschouwen, bijv. getuige de in 1870 gestichte en nog altijd bestaande basisschool, die - op pag. 2 en 3 in de Schoolgids - zowel RKBS Driehuis, RKBS De Driehuis als Driehuisschool wordt genoemd. Overigens staat deze school in de huidige Mijdrechtse wijk Molenland.

Ontstaan kerk en pastorie: bijzondere grensgevallen
Zo weinig er te vertellen valt over de buurtschap als zodanig, des te meer valt er te vertellen over de kerk. Zowel over het bijzondere grensgeval als over de bijzondere architectuur, exterieur en interieur. Tot 1782 hebben de RK parochies in Wilnis en Mijdrecht beide een eigen (schuil)kerk. In 1782 fuseren de parochies en betrekken zij gezamenlijk de schuilkerk van Mijdrecht, op de plek van de huidige pastorie. Rond 1870 wordt die kerk te klein en bouwvallig en moet er een nieuwe kerk komen.

De RK Wilnissers zijn inmiddels in een 2/3 meerderheid en willen de kerk daarom op hun grondgebied. De Mijdrechters willen de kerk natuurlijk op hún grondgebied (houden). Toenmalig pastoor Kanne krijgt een geniale ingeving en bedenkt het volgende compromis: de kerk komt op Wilnisser grondgebied, en de pastorie op Mijdrechts grondgebied. Beide partijen kunnen zich hierin vinden, dus zo geschiedt. Kadastraal is dit nog altijd het geval, maar omdat dit in de praktijk toch wel erg onhandig is, is recentelijk ook de kerk qua postadres 'in' Mijdrecht komen te liggen.

Nu weten we gelijk ook waarom er zo'n grote kerk staat in het mini-buurtschapje Driehuis: omdat de kerk er niet zozeer voor deze buurtschap is, maar voor de dorpen Wilnis en Mijdrecht en daarom op de grens van beide dorpen is gebouwd (een fenomeen dat we vaker in het land tegenkomen; grote kerken in kleine buurtschapjes tussen twee dorpen in en bedoeld voor die dorpen. Een vergelijkbaar geval doet zich bijvoorbeeld voor in de buurtschap Bontebrug tussen Silvolde en Ulft in de Achterhoek, waar de kerk ook voor die beide dorpen is gebouwd en daarom ook bewust in een buurtschap tussen de beide dorpen in). Het is daardoor ook niet verwonderlijk dat op oude ansichtkaarten van de kerk als locatie vaak 'Mijdrecht-Wilnis' staat vermeld (zie de afbeelding elders op deze pagina). De kerk is gereed gekomen in 1876, de pastorie in 1882.

Een aardige bijzonderheid in het kader van de dorpentwist is ook dat de kerk vanaf de bouw meer dan 60 jaar lang twee aparte ingangen heeft gehad. Behalve de huidige ingang onder de toren, die bestemd was voor de Mijdrechtse parochianen, was er nog een tweede ingang aan de zijkant speciaal voor de gelovigen uit Wilnis. Deze laatste ingang is in 1939 dichtgemetseld. Pastoor Van de Pavert, die een groot Maria-vereerder was, liet hier de devotiekapel van Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand bouwen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De RK kerk H. Johannes de Doper in Driehuis is een neogotische kerk en is in 1876 gebouwd naar een ontwerp van architect Wilhelm Victor Alfred Tepe (1840-1920), die na de grote Pierre Cuypers de architect is met de meeste (70!) neogotische kerken op zijn naan. Tepe vond dat de Nederlandse kerkbouwkunst gebaseerd moest worden op de Nederrijnse gotische baksteenkunst van de 15e en 16e eeuw. Naar middeleeuws model werkte hij steeds samen met zijn collega-kunstenaars van het Sint Bernulphusgilde. Ook beeldhouwer/schilder F.W. Mengelberg en glazenier H. Geuer, beiden uit Duitsland afkomstig, en de Utrechtse edelsmid G.B. Brom maakten hiervan deel uit. Al deze grootheden komen we dan ook stuk voor stuk tegen bij een rondgang door de kerk. Met elkaar leverde deze groep kunstenaars, die ook bekend stond als het Utrechts Kwartet, met hun kerken steeds een “Gesamtkunstwerk” af, een totaalkunstwerk dus.

De 14 kleurrijke kruiswegstaties op de wanden van het rechter en linker zijschip dateren uit 1917. De Utrechtse kunstschilder Nicolaas Poland (1862-1949), die enkele tientallen jaren heeft gewerkt in het atelier van Mengelberg, voerde deze uit in olieverf op doek. Het doopvont in de doopkapel links achterin de kerk is een pronkstuk uit het atelier van de grote Utrechtse meester-edelsmid Gerard Bartel Brom (1831 - 1882) en diens zoon Jan Hendrik Brom en is in 1887 geschonken door de kinderen van de parochie, die daarvoor jarenlang in de kersttijd hun hele en halve centen hadden geofferd.

Het monumentale orgel dateert uit 1879 en is gebouwd door de Utrechtse orgelbouwer Michaël Maarschalkerweerd (1838-1915), een der zeer groten onder zijn toenmalige vakgenoten, onder meer als men bedenkt dat ook het beroemde orgel in de grote zaal van het Concertgebouw van deze orgelbouwer is. Michaël en zijn vader Pieter Maarschalkerweerd waren dé orgelbouwers van katholiek Nederland in de tweede helft van de 19e eeuw, met meer dan 170 kerkorgels op hun naam. Ook de gebrandschilderde ramen van de kerk in Driehuis zijn het vermelden meer dan waard. Ze zijn vervaardigd in drie geheel verschillende perioden. Daardoor vertegenwoordigen zij ook de verschillende kunststijlen van de afgelopen 125 jaar. Een uitvoerige beschrijving van exterieur en interieur van de kerk vind je op de site van de Stg. Vrienden van het Monument Johannes de Doper. Ook in deze prachtige video van 15 minuten kun je genieten van de kunstschatten van deze kerk. De foto's en video met deskundige toelichtingen erbij zijn verzorgd door fotograaf Henk Butink uit Wilnis, die daarna kennelijk helemaal de smaak te pakken kreeg en een zo mogelijk nóg indrukwekkender visuele presentatie van de kerk maakte:

"Hij liep al langere tijd rond met het idee hoe hij zijn favoriete monument in De Ronde Venen, de neogotische Johannes de Doperkerk op de grens van Mijdrecht en Wilnis, nóg mooier in beeld zou kunnen krijgen. Fotograaf Henk Butink uit Wilnis had dat markante gebouw al jarenlang uitbundig gefotografeerd, zowel van buiten als van binnen, en tot in de kleinste details. Door zijn foto’s en beschrijvingen op de website van de Vrienden van het Monument Johannes de Doper is er waarschijnlijk geen tweede kerkgebouw in het land dat zo perfect gedocumenteerd is. Achterbuurman Bas Reichgelt deelt met Henk Butink de fotografische liefde voor dit kerkelijke monument in Driehuis, maar dan op zijn unieke manier. Hij beoefent namelijk als hobby de 360 graden fotografie van monumentale gebouwen. Zijn werk trok ook al hoofdstedelijke belangstelling, wat leidde tot schitterende fotografie in 360 graden van de Amsterdamse Westerkerk.

Samen vonden zij het bestuur van de Vrienden van het Monument maar al te graag bereid om dit bijzondere project te ondersteunen. In samenwerking met Historische Vereniging De Proosdijlanden werd gewerkt aan de organisatie van een publieksevenement om het resultaat in het voorjaar van 2020 op groot scherm aan leden en donateurs te presenteren. Totdat... het Coronavirus ook dít evenement onmogelijk maakte. Het bestuur van de vriendenstichting is echter zo ingenomen met dit unieke fotografieproject, dat zij dit graag aan iedereen met een internetverbinding aanbiedt. In betere tijden bent u allemaal weer van harte welkom, hopelijk in ieder geval op Open Monumentendag in september. Maar nu we allemaal zoveel mogelijk binnen moeten blijven kan iedereen rustig thuis genieten van de schoonheid van de neogotische Johannes de Doperkerk in Driehuis.

Een bezoek dus aan het monument Johannes de Doper zonder ter plekke aanwezig te zijn. Stel je voor, je zit thuis met je tablet op schoot en je hebt op deze link geklikt op de website van de Vrienden Monument Johannes de Doper. Wat je dan ziet en beleeft is echt bijzonder, ja zelfs spectaculair. Er verschijnt een 360 graden afbeelding van het monument. Je veegt met jew vinger op het scherm naar boven om de toren te zien. Naar beneden vegend komen de tegels van het Driehuisplein in beeld. Het lijkt alsof de tegels onder je voeten liggen en je zelf op het plein staat. Door op de pijlen te klikken ga je aan de wandel, eerst buiten om de kerk heen. Je bewondert de fraaie lijnen in het metselwerk, dat uniek is in het oeuvre van architect Alfred Tepe. Aangekomen op het kerkhof vertoont het neogotische kerkgebouw uit 1876 zich op haar mooist. Een opvallend deel van het bouwwerk is de extra dwarsbeuk midden in het schip van de kerk. Als je nu van rechts naar links (of omgekeerd) veegt zie je het panorama voorbijkomen dat je ook ziet als je daar in werkelijkheid zou staan. Je ziet zelfs het bedrijventerrein beneden in de polder, terwijl je toch gewoon thuis bent.

Terug naar het begin, waar de pijl je uitnodigt om naar binnen te gaan. Net zoals buiten kun je rondom en van boven naar beneden kijken. Je zult het interieur op een bijzondere manier beleven. Zeker als je je tablet boven je hoofd houdt of staande om je as draait. Op je scherm is het interieur te zien alsof je echt in het kerkgebouw staat en daar rondkijkt. Boven de fraaie neogotische gewelven kun je zelfs een kijkje nemen en ook rondom het interieur met z’n pilaren, kunstvoorwerpen en kerkramen. Bij interessante onderwerpen verschijnen twee symbolen. Als je op het linker symbool klikt zie je extra foto’s en op het rechter (met de “I”) krijg je de uitgebreide beschrijving en nog meer foto’s te zien. Zo lees je bij het kerkraam van het Penningske van de Weduwe waarom koffiesurrogaat busjes van Buisman in glas-in-lood zijn afgebeeld. Je kunt zelfs in het Maarschalkerweerd orgel rondkijken, terwijl de pijpen zich laten horen. Kortom: je hoeft dus de deur niet meer uit om van de prachtige Johannes de Doperkerk in Driehuis te genieten. Je kunt daar nu virtueel op bezoek om je te laten boeien en informeren. Treed binnen in de wereld van de “virtual reality”! Al gaat er natuurlijk niets boven een werkelijk bezoek voor de échte belevenis." (bron: Nieuwsbrief van Historische Veriging De Proosdijlanden, april 2020)

- In Driehuis staat nog een oude grenspaal die de grens tussen de voormalige gemeenten - en de huidige dorpen - Mijdrecht en Wilnis aangeeft. Bij een reconstructie van de driesprong Herenweg - Bozenhoven - Molenland in de jaren tachtig van de 20e eeuw stond de grenspaal in de weg en wilden de wegwerkers hem afvoeren. Inwoners hebben dit gelukkig kunnen voorkomen. Want er zit een hele geschiedenis vast aan dit grenspunt (zie hiervóór in het hoofdstuk Geschiedenis). De paal is toen herplaatst aan de overkant van de weg, op het destijds nieuwe plein. Op een steen in de grond bij de paal staat: "Ook na de herindeling op 1 januari 1989 geeft deze paal de grens aan tussen Wilnis en Mijdrecht."

Overigens is deze paal helaas het enige waaraan je dit kunt zien: er staan - vreemd genoeg - geen plaatsnaamborden (komborden) die aangeven dat je het dorp Wilnis verlaat en het dorp Mijdrecht binnenkomt of andersom. Waarschijnlijk heeft een 'technocraat' bij de gemeente geredeneerd dat dit juridisch niet noodzakelijk is omdat je geen bebouwde kom verlaat, omdat ze aansluitend zijn. Maar het is ook niet verbóden en wat ons betreft wél wenselijk, het is immers enerzijds gewoon wel zo praktisch en wat ons betreft ook een stukje (h)erkenning van de identiteit van de kernen in kwestie, als je wél zou kunnen zien dat je dorp A verlaat en dorp B binnenkomt. Kleine moeite en kost je de kop niet als gemeente.

Terug naar boven

Links

- Genealogie: - Eef Driehuis, de laatste telg van dit geslacht die - in 1950 - nog in de gelijknamige buurtschap is geboren, heeft namelijk zijn stamboom uitgezocht, en doet in de doop- en trouwboeken de volgende opmerkelijke ontdekkingen: de oudste voorvader die hij kan traceren trouwt in 1713 en heet dan Claas Jansen. Later in hetzelfde jaar bij de geboorte van zijn eerste kind heet hij ineens Jan Claassen. Na diverse van dit soort verwisselingen en verbasteringen krijgt zoon Jan in 1741 een zoon Nicolaus, waarbij wordt vermeld "Jan Klaese aan de 3 huijse" en getuige zus "Aeltie Klaese aan de 3 huijs" (wat je beide dus als eerste verwijzing naar de buurtschap Driehuis zou kunnen beschouwen. Het betreft hier immers - nog - geen familienaam maar een locatie-aanduiding).

In 1747 wordt zoon Jan Klaese geboren, die bij zijn trouwen in 1768 Jan Janse van Driehuijse heet en bij de geboorte van zoon Klaas in 1782 wordt hij Jan Driehuijs genoemd (de eerste keer dus dat deze naam als familienaam wordt gebruikt). Bij de geboorte van Louw Driehuis in 1801 ontstaat de spelling zoals die voor de nakomelingen sindsdien gehanteerd wordt. Op de pagina Stamboom Driehuis van de in het begin van dit betoog reeds genoemde Eef Driehuis kun je alle naamsveranderingen en -verbasteringen nog eens nalezen. Hij heeft er op zijn homepage ook een gecomprimeerde versie van gemaakt specifiek ter illustratie en onderbouwing van de naams'evolutie' van Jansen/Claassen naar Driehuis.

Dit betoog hebben wij bewust zo uitgebreid verwoord, omdat 1) het toch wel heel bijzonder is dat door de creativiteit van doop- en trouwambtenaren in enkele decennia tijd zowel een familienaam als een gelijkluidende buurtschapsnaam wordt gecreëerd, en 2) ter illustratie van het feit hoe beide van een dergelijk 'toeval' of willekeur kunnen afhangen. Én 3) ter illustratie van hoe moeilijk het daarmee een hedendaagse genealoog soms wordt gemaakt om een zelfde familie met zoveel verschillende namen en verbasteringen terug te traceren..

Reacties

(6)

Wat leuk dat u mijn gegevens hebt gebruikt, ik kom per ongeluk op deze site en zie tot mijn leuke verwondering dat mijn speurwerk naar mijn stamboom op uw site staat, leuk echt leuk.

Dank u. Graag gedaan. En ú bedankt dat u dit gebeuren zo uitvoerig heeft uitgezocht, gedocumenteerd en gepubliceerd, waardoor ik e.e.a. heb kunnen samenvatten voor heemkundig geïnteresseerden die benieuwd zijn naar waar de plaatsnaam vandaan komt, wanneer en waarom deze is ontstaan etc. Zo snijdt het mes aan twee kanten; genealogisch onderzoek blijkt ook vaak heemkundig van belang en andersom. En zo kunnen we elkaar verder helpen!

En dan is er nóg een Driehuis!
Tussen IJmuiden en Haarlem.
Oók met drie huizen als basis.
En een kerk.
Vandaar de Driehuizerkerkweg.
En op nr. [xxx] ben ik geboren...

Als u in de zoekfunctie Driehuis intikt, ziet u dat er zelfs 4 plaatsen zijn met deze naam. 3 daarvan zijn kleine onbekende buurtschapjes, waaronder die op deze pagina. De bekendste plaats met deze naam is natuurlijk het door u genoemde dorp waar u bent geboren, bij Velsen. Alles over dat dorp vindt u hier: https://www.plaatsengids.nl/driehuis
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Ik heb inmiddels een link gezet op mijn site naar uw plaatsengids.

Ik zie het. Dank! Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen