Plaatsnamen uitspraak

oisterwijk_plaatsnamen_uitspraak_kopie.jpg

Het is niet reuze handig (eufemisme) dat veel plaatsnamen niet worden geschreven zoals je ze uitspreekt. Zo hebben wij jarenlang Oisterwijk uitgesproken als... Oisterwijk, tot ons bleek dat je het als Oósterwijk moest uitspreken...

Het is niet reuze handig (eufemisme) dat veel plaatsnamen niet worden geschreven zoals je ze uitspreekt. Zo hebben wij jarenlang Oisterwijk uitgesproken als... Oisterwijk, tot ons bleek dat je het als Oósterwijk moest uitspreken...

In ons land zijn diverse pogingen gedaan om de spelling van onze plaatsnamen te herzien, o.a. meer conform de uitspraak ervan. Zo zijn er lijsten verschenen in 1883 en in 1936. Deze gewijzigde spellingen hebben echter slechts kort stand gehouden. Veel plaatsen hebben later de oude spellingen weer terug gekregen. Nadeel daarvan is dat voor iemand van buiten de omgeving van een bepaalde plaats, de uitspraak niet altijd bekend is, voor zover deze afwijkt van de schrijfwijze. Hieronder volgt een (geleidelijk uitbreidend) overzicht van 'instinkers'; plaatsnamen die je geneigd bent verkeerd uit te spreken als je niet met de uitspraak ervan bekend bent. Vooraan staat de schrijfwijze van de plaatsnaam, er achter de uitspraak. Wellicht ken jij er nog meer. Wij houden ons aanbevolen voor aanvullingen.

Enigszins verwant maar toch net even anders is waar de klemtoon van bepaalde plaatsnamen ligt, voor zover dat niet voor de hand ligt voor iemand die er niet uit de buurt komt. Daar hebben wij hier een aparte pagina voor gemaakt.

- Acquoy > Akkooi.

- Arnhem > Arnem.

- Bathmen > Battem.

- Castenray > Castenraai.

- Chaam > Kaam.

- Charlois > Sjaarloos. Zie ook bij "oi".

- Cromvoirt > zie bij "oi".

- Enspijk > Enspik.

- Erichem > Erkum of Erkem.

- Goirle > zie bij "oi".

- Gorinchem > Gorkum.

- Helvoirt > zie bij "oi".

- Huissen > Huussen (dit is geen dialect, dit is ook de ABN-uitspraak!).

- Loil > zie bij "oi".

- 'oi' in plaatsnamen: De 'i' in de combinatie 'oi' is het restant van een vroegere spelling; hij diende in het Middelnederlands om aan te duiden dat de voorafgaande klinker (in dit geval de o) moest worden verlengd. Uit te spreken dus als 'oo'. In 1883 en rond 1900 zijn bij veel plaatsnamen in ons land spellingsherzieningen doorgevoerd, meer conform de actuele spellingsregels van dat moment, dan wel meer conform de uitspraak. Maar de meeste van die spellingsherzieningen zijn kort na 1900 weer teruggedraaid, en een nieuwe poging van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) met haar Aardrijkskundig Woordenboek in 1936 is nooit (structureel) doorgevoerd, waardoor we vandaag de dag in dit kader nog altijd zitten opgescheept met verouderde en verwarrende spellingen met betrekking tot de plaatsnamen Charlois, Cromvoirt, Goirle, Helvoirt, Loil, Oirlo, Oirsbeek, Oirschot en Oisterwijk. Voor nadere toelichting zie dit artikel op Onze Taal en dit artikel op Taaladvies.

- Oirlo > zie bij "oi". Aanvankelijk was de uitspraak hier - getuige de spelling en de naamsverklaring, waarvoor zie het hoofdstuk Naam op de pagina van deze plaats - Oorlo. Tegenwoordig is dat Oerlo, in het Limburgs Oeldere.

- Oirsbeek > zie bij "oi".

- Oirschot > zie bij "oi".

- Oisterwijk > zie bij "oi".

- Rumpt > Rumt.

- Souburg (Oost- en West-) > Soeburg.

- Texel > Tessel.

- Tienray > Tienraai.

- Venray > Venraai.

- Wadenoijen > Waddenoijen.

- Wehl > Weel.

- Wijchen > Wiechen.

- Wijlre > Wielré.

- Wijthmen > Wietem.

- Wintelre > Wintelré.

- Yde > Ide.

- In Fryslân geldt in het algemeen dat je een y als een i uitspreekt (dan hoeven we alle plaats- en gemeentenamen waar dat voor geldt, hier dus niet te vermelden).

Reacties

(17)

Ik mis nog Wijchen > Wiechen en Wijlre > Wielree in de lijst.

Dank voor de aanvullingen, die horen er inderdaad zeker bij!, ik heb ze verwerkt.

Schaijk kan gewoon uitgesproken worden als Schaik. Het is een samentrekking van 'Schadewijk'. In de Brabantse gemeente Eersel liggen twee gehuchten met een soortgelijke naam: Schadewijk en Walik. Schadewijk wordt daar dialectisch gewoonlijk uitgesproken als Schaak en Walik is de dialectische vorm van Waalwijk, maar die is zelfs tot officiële naam van het gehucht verheven, waarschijnlijk om verwarring met de stad Waalwijk te voorkomen. De namen zeggen waarschijnlijk iets over de kwaliteit van de grond of de natuur ter plaatse: schade wijst op slecht, wale of waal (= wel, cf. welzijn) op goed. Interessant is dat de naam van de stad Waalwijk in het dialect ook samengetrokken en vervormd wordt tot Wolk of Wollek.
Dergelijke samentrekkingen komen overigens meer voor: de familienaam Woerkum of Woerkom is een dialectische verbastering van Woudrichem, zoals Deudekom dat is van Doetinchem.

Wehl wordt niet als Wel uitgesproken maar als Weel.

Dank voor de tip, ik heb het aangepast.

Zo zijn er nog wel meer plaatsnamen:
- Oirlo > Oerloo
- Tienray > Tienraay
- Castenray > Castenraay

Dank voor de tips, ik heb het aangevuld. Van het 'oi'-gebeuren heb ik nu een apart artikeltje gemaakt, dan hoeft die uitleg maar 1 keer en wordt er bij de van toepassing zijnde plaatsen naar verwezen. 'oi' hoort dus in principe te worden uitgesproken als 'oo'. Het Limburgs voor Oirlo is Oelder. In het Nederlands was het in ieder geval kennelijk ooit Oorlo. Is dat tegenwoordig dan Oerlo?
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Ik kom zelf uit de regio, en ik heb mensen Oirlo altijd horen uitspreken als 'Oerlo'. 'Oorlo' zou voor mij heel gek zijn. Het dialectwoord voor Oirlo is overigens 'Oeldere'.

Dank voor uw toelichting. Ik heb e.e.a. nu nader toegelicht hierboven en in het hoofdstuk Naam op de pagina van de plaats.

Wintelre wordt uitgesproken als Wintelré

Dank voor de tip! Ik meende dat ooit eens te hebben vernomen, maar wist dat niet zeker. Nu dus wel. Ik heb het toegevoegd, en ook op de pagina van het dorp.

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

En in het dialect wordt Wintelre als Wentersel uitgesproken en behoort het tot de 8 selligheden / 8 zaligheden, waaronder Eersel, Reusel (uitspraak Reusel) Duizel, Knegsel, Sterksel, Hulsel en Netersel.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Acht_Zaligheden_(streek)

Dank voor de tip. Ik heb dit vermeld op de pagina van Wintelre zelf, onder de kopjes Status en Naam.

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Op Walcheren, ten zuiden van Middelburg, ligt het dubbele dorp Oost- en West-Souburg. Souburg (van Zuidburg, meen ik) uitspreken als Soeburg.

Dank voor uw aanvulling! Deze hoort er inderdaad ook zeker bij, als veelvoorkomende verkeerde uitspraak omdat iemand 'van buiten' dat niet kan 'ruiken'. Ik heb hem toegevoegd (op de pagina's ter plekke had ik het al vermeld zie ik, maar had verzuimd het ook op deze pagina te vermelden, vermoedelijk omdat ik die toen nog niet aangemaakt had).

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Arnhem wordt uitgesproken als Arnem, zònder de 'H'.

Ja natuurlijk hoort die er ook bij! Dank voor de tip. Ik heb hem toegevoegd.

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen