Halle

Plaats
Dorp
Bronckhorst
Achterhoek
Gelderland

halle_plaatsnaambord_kopie.jpg

Halle is een dorp in de gemeente Bronckhorst. T/m 2004 gemeente Zelhem. (© H.W. Fluks)

Halle is een dorp in de gemeente Bronckhorst. T/m 2004 gemeente Zelhem. (© H.W. Fluks)

halle_zandweg_kopie.jpg

De meeste zandwegen in de buitengebieden van ons land zijn in de loop der jaren geasfalteerd of anderszins verhard. In het buitengebied van Halle zijn gelukkig nog zandwegen bewaard gebleven. (© H.W. Fluks)

De meeste zandwegen in de buitengebieden van ons land zijn in de loop der jaren geasfalteerd of anderszins verhard. In het buitengebied van Halle zijn gelukkig nog zandwegen bewaard gebleven. (© H.W. Fluks)

Halle

Terug naar boven

Status

- Halle is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Bronckhorst. T/m 2004 gemeente Zelhem.

- Onder het dorp vallen ook de buurtschappen Halle-Heide, Halle-Nijman (deels) en Meuhoek.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1263 Hall, 1343 Halle, 1366 Hallen, 1844 naast de huidige spelling ook Hal. De identificatie van midden 11e eeuw Halla met dit dorp is niet correct (dat heeft betrekking op het dorp Hall).

Naamsverklaring
Samenstelling van het Germaanse halha-* 'bocht of uitloper van het hoogland' en lo 'licht, open bos'. Het dorp ligt in een glooiend landschap. Hier kan nog aan worden toegevoegd dat de naam ook als Oudsaksisch halla 'zaal', Middelnederlands halle 'overdekte markt' is opgevat.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Halle ligt NO van Doetinchem, NW van Varsseveld. Het dorp ligt op de Halserug, een 16 km lange ZO-NW lopende dekzandrug.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft het dorp 110 huizen met 690 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorpsgebied in totaal ca. 900 huizen met ca. 2.300 inwoners, verdeeld in ca. 250 huizen met ca. 650 inwoners in de dorpskern en ca. 650 huizen met ca. 1.650 inwoners in de buurtschappen Halle-Heide en Halle-Nijman en het buitengebied van het dorp.

Terug naar boven

Geschiedenis

Kerkelijk
De aanvankelijke buurtschap Halle heeft zijn ontstaan te danken aan de Halschemarke. Dat is het gebied tussen Doetinchem, Varsseveld, Lichtenvoorde en Ruurlo en is tevens een deel van Zelhem. De Halserug, een langgerekt hoger deel, is het gebied voor de landbouw. Daar omheen liggen de erven, de boerderijen waarvan diverse oorspronkelijk reeds uit de 13e of 14e eeuw dateren. Daar omheen liggen de uitgestrekte heidevelden en veengebieden. Erve Obelink is tussen de 14e en 19e eeuw het belangrijkste erf, omdat de eigenaar daarvan tevens de erfmarkenrichter is.

In verband met de opheffing van de Marke begin 19e eeuw worden de bestaande wegen door het markebestuur verbeterd alvorens de burgerlijke gemeente het beheer daarover gaat voeren. Zo ook de weg vanaf de Landeweer richting Varsseveld en over de Halserug tot de Obbink- en Essinkmark. Daar splitst de weg zich naar Bocholtseweg en Aaltenseweg. Rond 1820/1830 worden vele wegen door de overheid aangepast en/of verbeterd, zo ook de weg die over de enk loopt tot de grens van de Obbink- en Essinkmark. De gemeente Zelhem koopt van de Obbink-en Essinkmarkeigenaren een strook grond van circa 900 meter lengte om de weg door te trekken richting Zelhem. Dat wordt de hoofdverbinding Zelhem - Varsseveld. De eigenaren krijgen het pootrecht langs dat deel van de weg om er bomen te poten. Met dit laatste stuk wegverbetering, dat in 1842 wordt afgerond, krijgt Halle een sterkere ontwikkelingsmogelijkheid tot de buurtschap die het geworden is.

Van de kern Halle naar de kerk in het dorp Zelhem is bijna zes en naar Varsseveld bijna 5 km. Medio 19e eeuw gaan de Hallenaren al eeuwenlang in Zelhem of Varsseveld naar de kerk. Iedere week die afstand lopen of met paard en wagen. Voor hen die aan de randen bij Ruurlo of Achter-Zieuwent (nu Mariënvelde) wonen, betekent dat meer dan anderhalf uur onderweg zijn. Zomer en winter. Door weer en wind over zandwegen en modderpaden. Voor een goede geloofsbeleving en een saamhorigheidsgevoel is dat geen aanbeveling. In de buurtschap groeit dan ook de wens naar een eigen kerk.

De buurtschap is in 1852 gegroeid tot een omvang van 128 huizen met 707 inwoners, waarvan zich 625 Hervormd noemen. Groot genoeg voor een eigen kerk. Die steeds sterker wordende wens en de onderlinge gesprekken daarover leiden eind 1851 tot een commissie die zich sterk gaat maken voor een zelfstandige kerkelijke gemeente, met een eigen kerkgebouw, een eigen pastorie, en een eigen dominee. Na enkele moeizame jaren van overleg en voorbereiding - de Hervormde Gemeente Zelhem stribbelt nogal tegen omdat men niet blij is met afname van zoveel parochianen en daarmee inkomsten - wordt dan in 1858 de Hervormde Gemeente Halle ingesteld, en komt de lang gewenst kerk er ook in dat jaar. Dit alles is een citaat uit, en voor uitvoerige nadere informatie over wat vooraf ging en hoe het verder ging, kun je terecht bij dit artikel over de geschiedenis van de Hallse kerk en kerkelijke gemeente, door Gerrit Rijsdorp.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- De Dorpsstraat in Halle is onderdeel van de provinciale weg N330 (Varsseveld-Zelhem). Er werd vaak te hard gereden door de bebouwde kom van het dorp, soms met ernstige ongevallen tot gevolg. Daarom is als onderdeel van de herinrichting van de N330, de Dorpsstraat in 2019 heringericht met snelheidsremmende maatregelen. De maximumsnelheid in de Dorpsstraat is verlaagd van 50 naar 30 km/uur.

- In maart 2018 is het Dorpsplan Halle verschenen. - Zie hier de videoreportage van de presentatie van het Dorpsplan.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Halle heeft 8 gemeentelijke monumenten.

- De Hervormde Grote Kerk uit 1858 is in 1945 door oorlogshandelingen verwoest. Als opvolger komt er in 1952 de huidige Hervormde (PKN) Grote Kerk (Dorpsstraat 19), gebouwd naar ontwerp van de architecten K.L. Sijmons, J.H.L. Giesen en P. Zanstra. Interessante wederopbouwkerk in traditionalistische trant, gebouwd onder invloed van de sobere protestantse kerkbouw uit de 18e eeuw en het classicisme. De bakstenen kerk heeft een grote toren aan de voorzijde en is aan de achterzijde verbonden met de pastorie. De bekroning op de toren dateert uit 1976. Het orgel is in 1958 gebouwd door de firma D.A. Flentrop (Zaandam).

Het gebouw is traditioneel van opzet, met een halfronde opstelling van de banken rond het liturgisch centrum. Het is o.a. door het gebruik van zuilen, zeker een van de monumentaalste voorbeelden van dit kerktype. In hun plaatsing volgen deze zuilen een achthoekige plattegrond. Een interne verbouwing in 2013 heeft het gebouw meer multifunctioneel gemaakt. Het aanvankelijk licht verhoogde Liturgisch Centrum is gelijkvloers gemaakt. Een deel van de vaste zitplaatsen is verwijderd, hier is een permanente ontmoetingsplek ingericht. De geluidsapparatuur is vervangen en er zijn beamers geplaatst. De kerk valt onder de Protestantse Gemeente Halle. De pastorie bij de Grote Kerk is beschikbaar voor de predikant.

- De voormalige Gereformeerde kerk De Korenaar of Kleine Kerk uit 1937 (Dorpsstraat 85) is door het samengaan van hervormden en gereformeerden tot Protestantse Gemeente Halle (PKN) in 2011 aan de eredienst onttrokken en verbouwd tot dorpshuis, met in de naastgelegen gemeenschapsruimte een huisartsenpraktijk. De voormalige pastorie bij de Kleine Kerk is in 2016 verkocht.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Op een zaterdag eind mei organiseert Muziekvereniging Euterpe haar jaarlijkse gezellige Rommel- en Boekenmarkt, van 10.00 uur tot 14.00 uur. Er is een zeer uitgebreid aanbod en goed gesorteerd. Er is voor iedereen wel iets leuks te vinden, zoals boeken, gereedschap, huisraad, kleding, kleine meubelen en speelgoed. Entree € 2,00.

- Kermis (gedurende 4 dagen eind juni / begin juli).

- Rommelmarkt van de voetbalvereniging (juli).

- Halse Dag (1e zondag van september, in 2020 voor de 26e keer).

- "Met de jaarwisseling van 2000 in zicht kwamen Hans Burghardt, Niek Schutte, Rob Mateman, Michel Gussinklo en Jasper Ruesink op het idee om de oude traditie carbidschieten, waar zij vroeger als kleine boefjes zo van onder de indruk waren, in een nieuw jasje te steken. Ze waren het er al snel over eens dat carbidschieten met melkbussen alleen niet meer van deze tijd is. Het idee om een ‘’Millennium Bomber’’ te ontwikkelen was ontstaan. Hans Burghardt en Gerwin Schuurman toverden een oude gastank om tot een computergestuurd superkanon, waar zelfs oude oorlogshelden jaloers op zullen zijn. Op oudjaarsdag in een weiland aan de dorpsstraat in Halle werd de Millennium Bomber voor het eerst echt getest en werd er een feestje georganiseerd. Dit alles leverde direct al de nodige toeschouwers op, waarvan sommigen hun eigen knalbus meenamen om te knallen. Hierop hadden ze al wel een beetje gerekend en er was dan ook gezorgd voor een kleine partytent, waarin drank, oliebollen, snacks en natuurlijk carbid te krijgen waren. Na de nodige positieve reacties van de bezoekers van die dag, waren de vrienden het er al snel over eens: dit moeten we in de komende jaren voortzetten! Onder het motto "Zoepen, Knappen en Angoan" is zo het fenomeen Knalbal ontstaan", een jaarlijks 2-daags feest in Halle (op een zondag half december plus oudjaarsdag, in 2019 voor de 20e keer), met diverse activiteiten, omlijst met leuke muziek.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- In het buitengebied tussen Zelhem en Halle hebben buurtbewoners in 2002 de ca. 6 km lange wandelroute Boelekeerlspad aangelegd. De wandeling voert afwisselend door bos en agrarisch gebied. De route is uniek, omdat het een puur particulier initiatief is van enthousiaste buurtbewoners. Hij loopt door een gebied waar ruilverkaveling heeft plaatsgevonden en waar grote stukken zijn ingericht als natuurgebied. De bezoekers krijgen daardoor een rijk geschakeerde wandeling voorgeschoteld, door bos, heide, moeras, grasland, akkers en langs open water. Het pad is genoemd naar de 'boelekeerl', een boeman waarmee in vroeger tijden kinderen angst werd aangejaagd om ze op die manier bij putten, sloten en poelen vandaan te houden: "De boelekeerl zit onder 't vlonder, doarumme meug i-j nooit dichte bi-j 't water of bi-j de kolk kommen."

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Halle, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links

- Belangenorganisatie: - Halle's Belang.

- Dorpshuis: - "De voormalige Gereformeerde kerk uit 1937 (Dorpsstraat 85) was door het samengaan van hervormden en gereformeerden tot Protestantse Gemeente Halle (PKN) aan de eredienst onttrokken. Het pand is in 2012 verbouwd tot het prachtige multifunctionele Dorpshuis De Korenaar. In het dorpshuis is ruimte voor allerhande activiteiten van voornamelijk sociale en culturele aard. Ook is in het dorpshuis een locatie van Sensire wijkzorg gevestigd. Achter het dorpshuis heeft huisarts Van Maurik haar praktijk gerealiseerd. Het dorpshuis wordt bestuurd door een stichtingsbestuur waarin alle gebruikers zijn vertegenwoordigd. Daarnaast hebben we een beheerder, Hennie Berendsen. Zij zorgt voor het dagelijkse reilen en zeilen."

- Onderwijs: - De Dorpsschool is in 2013 uitgebreid, omdat zij de leerlingen van de basisscholen in de buurtschappen Halle-Heide en -Nijman, die in 2013 zijn gesloten, erbij heeft gekregen. "De Dorpsschool is een school met aandacht voor de levensbeschouwelijke en maatschappelijke normen en waarden, zoals deze leven in de Nederlandse samenleving en met onderkenning van de betekenis van de verscheidenheid van die normen en waarden. Dat betekent dat iedere leerling die in staat is gewoon basisonderwijs te volgen welkom is, ongeacht zijn/haar levens- en maatschappijbeschouwing. De school telt momenteel ongeveer 125 leerlingen.

In het voorste lokaal heeft peuterspeelzaal Nijntje haar intrek genomen, voor 4 dagdelen per week. Ook Juut & Co gebruikt dit lokaal voor de BSO (buitenschoolse opvang). Op dit moment is nog onvoldoende behoefte aan kinderopvang om daar een groep voor te kunnen formeren. Voor het schoolgebouw ligt een grote, gedeeltelijk betegelde speelplaats. In 2014 zijn er diverse nieuwe toestellen geplaatst. Achter het schoolgebouw ligt een ruim grasveld dat ook als speelterrein wordt gebruikt. We mogen ook een deel van het weiland van de fam. Oosterink en de fam. Wolsink gebruiken als voetbalveld. Naast de leerprestaties is ook de sfeer op school belangrijk. De vele gezamenlijke evenementen zorgen voor een onderlinge band."

- Muziek: - Muziekvereniging Euterpe is opgericht in 1912.

- "Inspiration is in 1976 ontstaan als Hals Interkerkelijk Jongerenkoor. Sinds 1994 heten we Inspiration en mettertijd zijn we van Jongerenkoor een Christelijk Koor geworden. We zingen à capella (close harmony), negrospirituals en bijbelliederen in verschillende talen. Sinds 2005 hebben we weer een pianiste in ons midden, Jorien Mebelder, dus kunnen we de à capella stukken aanvullen met muziek met pianobegeleiding. Sinds 2012 staan we onder leiding van Marion de Jong. Met haar hebben we ons gestort op een nieuwe uitdaging, namelijk het samenstellen van onze eigen ‘Passion’. Inmiddels hebben we de Passion een aantal keren uitgevoerd en de reacties zijn zeer lovend. Dit smaakte naar meer en dus brachten we kerst 2016 onze versie van het kerstverhaal in een ‘Passion-jasje’: Along the Christmas Way. Ook dit werd zeer goed ontvangen door het publiek. Een mooie manier om stil te staan bij het feit dat we al meer dan 40 jaar samen een geweldig koor zijn!"

- Sport: - Sportvereniging s.v. Halle heeft afdelingen voor voetbal en volleybal.

- Halmac is een bij de KNMV aangesloten motocrosscircuit. Ze hebben een grote baan en een jeugdbaan.

Reacties

(2)

De Romienendiek is niet in Halle. De Landstraat wel en die loopt door vanaf het dorp tot na de oversteek bij De Radstake. Dan nog een stukje Landstraat en dan gaat deze weg over in Romienendiek.

Dank voor uw melding! Ik heb het verwerkt. Bij alle 6.500 plaatsen ligt nu een stevige inhoudelijke basis, waar ik in totaal 10 jaar aan heb gewerkt. Mijn hoop en doel is vanaf nu dat lokale ingewijden met aanvullingen, actualiseringen en/of correcties de laatste puntjes op de i helpen zetten, dus dank hiervoor!

Zoals het er stond, werd bedoeld de hele 16 km lange 'dijk' tussen Aalten en Zelhem, die deels Romienendiek heet en onderweg enkele keren van naam wijzigt, waaronder Landstraat. En daarna gaat ie zo te zien verder als Pluimersdijk naar Zelhem, Dus men - de opstellers van die zin - bedoelde niet zozeer letterlijk de straatnaam Romienendiek. Maar het is inderdaad een verwarring wekkende zin. Ik heb het aangepast.

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen