Heikant (Oosteind)

Plaats
Buurtschap
Oosterhout
West-Brabant Amerstreek
Noord-Brabant

heikant_oosteind_plaatsnaambord_kopie.jpg

Heikant is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Amerstreek, gemeente Oosterhout. De heemkundekring van Oosteind heeft rond 2000 plaatsnaambordjes bij haar buurtschappen geplaatst. Mooi!

Heikant is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Amerstreek, gemeente Oosterhout. De heemkundekring van Oosteind heeft rond 2000 plaatsnaambordjes bij haar buurtschappen geplaatst. Mooi!

heikant_oosteind_buurtschapsgezicht.jpg

Zicht op buurtschap Heikant onder Oosteind. Overigens is de buurtschap veel groter dan alleen de panden aan de gelijknamige straatnaam; de aangrenzende panden aan de Heikantsestraat vallen er ook nog onder. (© Google StreetView)

Zicht op buurtschap Heikant onder Oosteind. Overigens is de buurtschap veel groter dan alleen de panden aan de gelijknamige straatnaam; de aangrenzende panden aan de Heikantsestraat vallen er ook nog onder. (© Google StreetView)

heikant_oosteind_kaart_openstreetmap.jpg

Dat de panden aan de weg Heikant in de gelijknamige buurtschap bij Oosteind alleen de huisnrs. 47-49 en 86-88 hebben, lijkt onlogisch maar is het niet. De toelichting daarop vind je in het hoofdstuk Geschiedenis, en je kunt het ook al op deze kaart zien.

Dat de panden aan de weg Heikant in de gelijknamige buurtschap bij Oosteind alleen de huisnrs. 47-49 en 86-88 hebben, lijkt onlogisch maar is het niet. De toelichting daarop vind je in het hoofdstuk Geschiedenis, en je kunt het ook al op deze kaart zien.

Heikant (Oosteind)

Terug naar boven

Status

- Heikant is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Amerstreek, gemeente Oosterhout.

- De buurtschap Heikant valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Oosteind.

- Buurtschap Heikant ligt buiten de bebouwde kom en heeft een, door de heemkundekring geplaatst, groen plaatsnaambordje.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap ligt ZW van Oosteind, rond de weg Heikant en de aangrenzende bebouwing aan de Heikantsestraat.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Heikant heeft ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

“Zoals de naam al aangeeft, is de Heikant het gebied dat dicht tegen de vroeger bestaande heidegronden ligt. Het sluit aan bij het gebied rondom de drie kloosters (de Heilige Driehoek) aan de overkant van de snelweg A27 en de rest van het Brabantse heidegebied. Het betrof hogergelegen zandgronden die grotendeels uit heidevelden en stuifduinen bestonden.

De Heikant is een van de oudste gebieden van Oosterhout. De bodem van de zandgronden steeg hier tot wel zes meter en bleef dus gespaard voor winterse overstromingen. De boeren vestigden zich vooral langs ’t Rulletje (snelstromend beekje) om mens en dier blijvend van water te voorzien. De huidige kronkelweg volgde de loop van het water.

De boerenhoeven die er nu staan, stammen uit het begin van de 18e eeuw (circa 1740). Zij behoren tot het Brabantse langgeveltype en er liggen typische Vlaamse schuren* bij. Om hun akkers tegen stuifzand te beschermen, legden de boeren houtwallen aan van struiken en bomen. Tevens dienden zij als afpaling van de landerijen en leverden zij aan de boeren het benodigde geriefhout. Deze houtwallen vormen het zogeheten coulisselandschap.
* Zie voor een toelichting daarop bij Hoge Dijk / Groenstraat.

De akkers zijn bolakkers, die er door omlaaglopende zijkanten voor zorgden dat er voldoende afwatering was. Het best is dit te zien vanaf het Oude Heikantsepad (in de volksmond ‘De Strek’). Tussen de Bremstraat en dit pad ligt het voormalige Jaminterrein. In 1998 is hier een vijver aangelegd. Bij de aanleg zijn resten aangetroffen van een laatmiddeleeuwse veekraal. Deze verzamelplaats voor vee bestond uit een klein met palen en vlechtwerk omheind terrrein, op de grens van het akkerland en de woeste gronden, de heide. Behalve een waterput lagen binnen de kraal mogelijk eenvoudige bouwwerken met afdaken waarin de schapen werden ondergebracht. Later, omstreeks de 17e eeuw, moet de kraal ontmanteld zijn, waarna het terreintje opgenomen werd in een strookpercelering met houtwallen als scheidingen.

Achter het witte landhuisje ’t Schele Eendje ligt Het Blik (heideven). De bossen die je daar verderop ziet, zijn geplant op de stuifduinen. Daar ligt ook het laatste restje stuifduinen dat in Oosteind overbleef. Er huizen nu nog veel vogelsoorten. Ook aan de Heikant lagen tot het eind van de jaren zeventig beboste heuvels op de zogeheten Everdenberg.

De zandpaden waar je langs komt, zijn oude verbindingswegen. De huidige Bremstraat en de Monnikendreef vormden een van de verbindingen tussen de buurtschap Heikant en Oosterhout. De Brede Heistraat liep naar de buurtschap Steenhoven. De Oude Dongense Baan was de weg naar de buurgemeente Dongen.” (bron: informatiepaneel ter plekke)

Huisnummers/herinrichting i.v.m. A27
Aan de huidige weg Heikant liggen maar 4 panden, met huisnummers 47-49 en 86-88. Gezien deze op het eerste oog curieuze nummering zou je vermoeden dat een ruilverkaveling hier kennelijk flink heeft huisgehouden waardoor een aantal panden is afgebroken. Dat blijkt echter niet het geval. Deze panden en dit wegdeel maken oorspronkelijk deel uit van de Hoogstraat, een oude verbindingsweg tussen Oosteind en Oosterhout. Na de aanleg van de A27, eind jaren zestig, is de Hoogstraat alhier iets naar het Z verlegd om deze als brug over de A27 te kunnen leiden. De hiervoor vermelde, op die manier van de Hoogstraat 'afgesneden' panden, hebben de straatnaam Heikant gekregen, naar de buurtschap waar deze panden onder vallen, en hebben de oude Hoogstraat-huisnummers gehouden. Vandaar. De overige panden van deze buurtschap liggen aan de aangrenzende Heikantsestraat. Overigens zijn door de komst van de snelweg wel enkele panden gesneuveld. De oude bestrating van de Hoogstraat alhier is nog te zien op de oprit naar de hieronder beschreven boerderij op nummer 86.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Buurtschap Heikant heeft 3 rijksmonumenten, die allemaal betrekking hebben op de langgevelboerderij op nr. 86. Het betreft de boerderij, de Vlaamse schuur en de karschop. De boerderij dateert van voor 1700. Namen, geboorte- en overlijdensdata van de bewoners zijn bekend vanaf 1729. De boerderij is begin 19e eeuw uitgebreid en vanaf 1974 zorgvuldig verbouwd tot woonboerderij. Het woonhuisgedeelte beschikt nog over een zeldzaam compleet authentiek interieur. De langgevelboerderij is van algemeen belang. Het pand heeft cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een boerderij waarvan de bewoningsgeschiedenis mede door de rijke muntschat goed is gedocumenteerd. Het object is van architectuurhistorische waarde vanwege de grote samenhang tussen in- en exterieur, die door hun conservering een grote mate van gaafheid vertonen. Het interieur is bovendien van bijzondere waarde vanwege tal van authentieke ornamentale details.

Op het erf achter de langgevelboerderij staat een gepotdekselde en met een rieten schilddak gedekte Vlaamse schuur. De schuur is in ambachtelijk-traditionele stijl geheel uit hout en riet opgetrokken en draagt streekeigen kenmerken. Datering tweede helft 18e of eerste helft 19e eeuw. De Vlaamse schuur is in gebruik als stalling. De schuur heeft drie asymmetrische eiken gebinten van rijzige hoogte, waarvan de dekbalk aan één zijde als ankerbalkgebint is uitgevoerd en aan de andere zijde is opgelegd en oversteekt. Sporenkap uit rondhout, deels voorzien van haanhouten. Langsdeel met (vernieuwde) dubbele deeldeuren, waarvoor de rieten kap alleen aan de veldzijde opgelicht is. Ventilatiesleuven met houten schuiven. De Vlaamse schuur is van algemeen belang. Zij heeft cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een kleine, voor West-Brabant zo kenmerkende Vlaamse schuur. Door haar bijzondere constructiewijze heeft de Vlaamse schuur bouwhistorische betekenis. De schuur is van architectuurhistorische waarde vanwege de samenhang tussen in- en exterieur, die bovendien een grote mate van gaafheid vertonen; verder vanwege de harmonische verhoudingen en ambachtelijk toegepaste traditionele materialen en vormen.

Op het erf achter de langgevelboerderij ligt ook een karschop. De karschop is in ambachtelijk-traditionele stijl grotendeels uit hout en riet opgetrokken en draagt streekeigen kenmerken. Datering tweede helft 18e of eerste helft 19e eeuw. De karschop is in gebruik als gastenverblijf. Deels gepotdekselde en geteerde karschop met rieten schilddak. Eén zijmuur en de plint rondom zijn opgetrokken uit grijs/zwarte en rode baksteen. Binnen staan drie eiken ankerbalkgebinten met eenvoudige spanten. De karschop is van algemeen belang. Zij heeft cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een karschop bij een langgevelboerderij. Het object is van architectuurhistorische waarde vanwege de samenhang tussen in-en exterieur; vanwege de harmonische verhoudingen en ambachtelijk toegepaste traditionele materialen en vormen. Door de ligging van de boerderij met schuren aan een oude verkeersas heeft zij een duidelijke ensemblewaarde en markeert zij de oude bewoningskern Oosteind. (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Terug naar boven

Beeld

- © van de afgebeelde kaart: OpenStreetMap.

Reacties

(4)

De nummering van de panden aan de straat Heikant (overigens 4 adressen: 47, 49, 86, 88) is zo vreemd omdat voor aanleg van de A27, eind jaren 60 van de vorige eeuw, dit straatje onderdeel uitmaakte van de Hoogstraat, de verbindingsweg tussen Oosteind en Oosterhout. Aan de Hoogstaat richting Oosteind gaat de nummering dan ook door met nr. 90. Aan de overkant van de A27 was het lastiger de oneven nummering te handhaven op dat deel van voorheen de Hoogstraat, omdat dit stuk bij de Leijsendwarsstraat kwam en daar nummers 41 en 43 reeds bestonden. Er zijn door de komst van de snelweg wel enkele panden gesneuveld. De oude bestrating van de Hoogstraat is nog te zien op de oprit naar de boerderij op nummer 86. Deze langgevelboerderij met Hollandse invloed (rijksmonument) stamt uit 1600 en is dus ouder dan de andere boerderijen die aan de Heikantsestraat (vroeger Heikant) staan. De bijbehorende Vlaamse Schuur stamt wel uit de eerste helft van de 18e eeuw en is dus niet veel ouder dan de buurboerderijen.

Ik mis een beschrijving van het buurtschap Leijsen. Evengoed als de Heikant en Ter Horst eigenstandige nederzettingen. Leijsen ligt nu binnen de grenzen van de plaats Oosterhout.

Dank voor uw toelichting! Bij mijn beschrijving van destijds had ik nog niet zulk goed kaartmateriaal ter beschikking dat ik de link met (de nummers van) de omgeving kon leggen. Nu kan dat wel. Ik zie inderdaad, wat u ook al zegt, op ouder en recent kaartmateriaal, dat het deel dat nu als straatnaam Heikant heet deel is van de oorspronkelijke Hoogstraat en dat de huisnummering daar ook bij hoort, en dat die nummering bij de verandering van straatnaam gehandhaafd is, waardoor het onlogisch lijkt, maar niet is. Ik heb de beschrijving er op aangepast, en tevens de beschrijving van het rijksmonumentale complex op nr. 86 toegevoegd.

Op mijn site geef ik vooralsnog prioriteit aan het uitwerken van de vandaag de dag redelijkerwijs nog bestaande plaatsen (= steden, dorpen en buurtschappen), omdat ik daar voorlopig nog mijn handen vol aan heb. Als u hier http://topotijdreis.nl/ kijkt, bij Oosterhout, in bijv. het jaar 1915, zie je daar als buurtschappen rond de kern Oosterhout vermeld staan de plaatsnamen Bosch, De Slotjens, Leijsen (waar men zo te zien de huidige Leijsenhoek mee bedoelt), Zandheuvel en De Voorheide. Dat die destijds allemaal als plaatsnaam en daarmee in dit geval buurtschap werden beschouwd, kun je zien aan de vermelding van de afgekorte gemeentenaam (Ot) onder de namen. Deze zijn na de oorlog allemaal geleidelijk opgegaan in de uitbreidingen van Oosterhout en daarmee vandaag de dag niet meer als buurtschap en dus plaatsnaam te beschouwen. Daarom maak ik daar - vooralsnog - geen pagina's van aan. Als alle bestaande plaatsen goed zijn uitgewerkt (planning: eind dit jaar gereed), wil ik ook geleidelijk de verdwenen plaatsnamen gaan beschrijven.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Dank u wel voor uw zorgvuldige aanvullingen en de uitleg over het zeer begrijpelijke waarom van de (nog?) niet vermelde buurtschappen. Het is nu al een schitterende verzameling!

Dank voor uw begrip en voor uw complimenten! Het doet mij goed om van een lokale ingewijde te vernemen dat ik mijn 'huiswerk' betreffende deze buurtschap kennelijk goed heb gedaan. Dat stimuleert mij om op de ingeslagen weg voort te gaan m.b.t. het zetten van de 'puntjes op de i' bij ook alle andere plaatsen. Als u nog een of enkele foto's heeft van uw rijksmonumentale complex, is dat welkom, dan kan ik die ook nog afbeelden. Zoals u wellicht is opgevallen, is Google StreetView net niet bij u voor de deur geweest. :-) Wellicht zijn uw 3 rijksmonumentale objecten in één foto te vatten, wellicht zijn daar 2 of 3 foto's voor nodig. Dat moet u zelf maar beoordelen, wat het mooiste uitkomt.

Reactie toevoegen