Status

Deest is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Land van Maas en Waal, gemeente Druten.

Naam

Oudere vermeldingen
997 Dheste, 1189 kopie 18e eeuw Dhieste, 1222 Diest, 1e kwart 13e eeuw Deist, Dist, 1294 kopie 15e eeuw / 1365 / 1522 / 1665 Deest, 1899 naast de huidige spelling ook Deesen.

Naamsverklaring
Deze plaatsnaam is ten onrechte verbonden met does 'mosveen, begroeid moeras of veen, lichte turf' en met hees(t) 'struikgewas, kreupelhout'. Daarnaast gaat men uit van deus(j) ? - zonder betekenis - en vergelijkt men Diessen, Diest (B) 900 kopie 13e eeuw Dioste, 1141 Dist en Duisburg (Dld). De naam is niet uit het Germaans verklaarbaar.(1)

Ligging

Deest ligt O van Druten, NO van Afferden, W van Winssen en grenst in het N aan de rivier de Waal. Aan de overzijde van de Waal ligt de Betuwe (kern Dodewaard).

Statistische gegevens

In 1840 heeft Deest 69 huizen met 451 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 700 huizen met ca. 1.800 inwoners.

Geschiedenis

In 2015 hebben archeologen in Deest, W van de Vriezeweg, in een gebied dat zij de Deesterkaap hebben gedoopt, resten uit de Steentijd aangetroffen. Enkele duizenden jaren voor Christus woonden hier boeren op een wat hoger gedeelte in het drassige rivierenland. Ze hielden er hun beesten, maakten er vuurstenen gereedschap en bakten er hun potten. Volgens de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) is het prehistorisch rivierenlandschap dat hier onder het maaiveld ligt, zo bijzonder dat zij voornemens is dit gebied tot archeologisch rijksmonument te benoemen.

Deest is van oudsher een echt dijkdorp. Nog steeds is aan de Deester dijk te zien dat het drukke leven zich vooral op en aan de dijk afspeelde: huisjes op de dijk, de steenfabriek aan de dijk. Niet vreemd als je bedenkt dat zo’n honderd jaar geleden de rivier en de dijk in de hele streek de belangrijkste verbindingswegen waren.

Het huidige centrum van Deest is een na-oorlogs centrum. Op 3 februari 1945 wordt het centrum namelijk voor een groot deel verwoest door een V1-bom, waarbij diverse slachtoffers zijn te betreuren. Het klooster, de meisjesschool en de kapel worden met de grond gelijk gemaakt. De kerk, het café, de Harmonie en het Paulusgebouw worden zwaar beschadigd.

Vandaag de dag is Deest een dorp met een rijk verenigingsleven, en een sterk "wij-gevoel". Een industriedorp ook, met een voor Maas en Waal heel eigen karakter. Een dorp dat binnen de gemeente Druten als groeikern is aangewezen en dat, als alles volgens plan is verlopen, de afgelopen jaren met 25 procent zou moeten zijn gegroeid.

- Geschiedenis van Deest (even naar onderen scrollen tot je bij het deel over dit dorp bent of zoeken met ctrl-F).

Bezienswaardigheden

- Deest heeft 6 rijksmonumenten.

- Deest heeft 5 gemeentelijke monumenten.

- De parochie van Deest is ontstaan in 1858, als afsplitsing van Afferden. De kerk is in dat jaar gebouwd noordelijk naast de 15e-eeuwse St.-Antoniuskapel, waarvan de bouwvallige resten zijn gesloopt. In 1879 is de kerk vergroot tot kruiskerk. De kerk is in de Tweede Wereldoorlog verwoest en is in 1954-1955 afgebroken na het gereed komen van de huidige RK kerk O.L. Vrouw Onbevlekt Ontvangen (Grotestraat 15). De kerk is ontworpen door architect H.C. van de Leur en wordt aanvankelijk zonder toren gebouwd. Enkele jaren later wordt de toren alsnog toegevoegd, volgens de oorspronkelijke plannen. Het is een typerend laat werk van Van der Leur, waarbij hij alleen nog teruggrijpt op het traditionalisme.

De kerk bestaat uit een schip in basilicale stijl, een inspringende ingangspartij aan de westzijde, een rondgesloten priesterkoor ten oosten van het schip een een transept aan de zuidzijde. Het transept is tevens de onderbouw van de toren, die dus aan de zuidoost zijde van de kerk staat. Aan de zuidzijde van het front bevindt zich een ronde doopkapel, gedekt door een rond tentdak. De kerk is een rijksmonument vanwege de zich in de toren bevindende klokkenstoel met klok uit 1640 van P. van Trier en J. Philipsen, diam. 79 cm. Mechanisch torenuurwerk. Het eenklaviers orgel dateert uit ca. 1855 en is gebouwd door J.J. Vollebregt voor de kapel van de Zusters Dochters van Maria en Jozef aan de Choorstraat te 's-Hertogenbosch. In 1952 is het orgel geplaatst in de nieuwe kerk te Deest. Het front van het orgel bleef in 's-Hertogenbosch. Diverse kerken in de gemeente Druten worden afgestoten. Dat is ook met deze kerk het geval. In 2016 is de kerk te koop gezet. In november 2018 is de kerk verkocht en herbestemd tot opslag en toonzaal voor een webwinkel.

- Mariakapellen.

- Steenfabriek Vogelensangh in Deest bestaat sinds 1919 en is nog altijd in functie. Uniek is dat zij haar stenen nog altijd ambachtelijk produceert, met de laatste nog in bedrijf zijnde kolengestookte ringoven van Nederland, die dan ook tot rijksmonument is benoemd. De fabriek kan onder begeleiding van een gids worden bezocht. Er is een informatiecentrum gerealiseerd en er rijdt een treintje rijden met tussenstops bij de productieplaatsen. De steenfabriek vervult dan ook een educatieve functie voor scholen, universiteiten en architecten. Tijdens speciale open dagen ben je van harte welkom om een kijkje te komen nemen. Dit wordt verzorgd door Stichting restauratie en educatie Steenfabriek Vogelensangh. - Zie ook deze reportage over de steenfabriek. - De ringoven is van 2013 t/m 2016 gerestaureerd. Het bedrijf heeft daar zelf ca. 850.000 euro in geïnvesteerd. Verder is er nog ca. 500.000 euro subsidie toegekend door Stadsregio Arnhem Nijmegen en 350.000 euro door de provincie.

- Gelukkig zijn, ondanks het onder Geschiedenis beschreven bombardement, in Deest nog veel historische gebouwen bewaard gebleven. De Munnikhof was bijvoorbeeld al in de middeleeuwen een grote boerderij in het bezit van Franse monniken. Na 1212 is deze boerderij in het bezit van adellijke zusters van 's Gravendaal in Asperden geweest. Ook Vogelenzang, Ganzenkuil en Uiversnest waren zulke grote boerderijen.

Boerderij 't Uiversnest (Van Heemstraweg 2a) is een rijksmonument. Het complex is: van architectuurhistorische waarde als een goed en gaaf bewaard voorbeeld van een T-boerderij uit het midden van de 19e eeuw, dat opvalt door esthetische kwaliteiten, gave verhoudingen en een bijzondere detaillering in vormgeving en materiaalgebruik. Het object heeft in samenhang met de grote schuren en het bakhuisje - die aparte rijksmonumenten zijn - een ensemblewaarde; van stedenbouwkundige waarde als onderdeel van de historisch gegroeide bebouwing aan de Van Heemstraweg. De boerderij is opvallend gelegen, evenwijdig aan de weg en speelt daarin een beeldbepalende rol. De boerderij vormt met de overige erfbebouwing (bakhuis en schuren), beplanting (tuin en oude bomen) en smeedijzeren hek een gaaf en zeer karakteristiek ensemble; van cultuurhistorische waarde vanwege de verschijningsvorm en de bestemming als boerderij; het complex is van belang voor de ontwikkelingsgeschiedenis van de agrarische bouwkunst in de gemeente Druten.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnavalsvereniging de Vrolijke Golf.

- Popfestival Zeeltje (weekend in augustus, in 2019 voor de 27e keer).

- De Feestweek is in de laatste volle week van augustus, met als afsluiter op zondag de Toeristische Markt.

Landschap, natuur en recreatie

- Deest is een dorp temidden van het water: Ganzenkuil, Geertjesgolf, Uivermeertjes, Waalscholver. Een deel van de Deester zandwinning is recentelijk opengesteld voor hengelaars. Zij kunnen in dit waterrijke natuurgebied hun stekkies gaan zoeken. Stichting De Uivermeertjes, waarin de gemeente, de ontzanders, natuur- en hengelclubs vertegenwoordigd zijn, zorgen ervoor dat het een pracht stukje natuur blijft.

- In de Afferdense en Deestse Waarden, een 280 ha groot uiterwaardengebied tussen Druten en Deest, N van Afferden, wordt een 4,5 km lange 'nevengeul' en een hoogwatergeul gegraven. Dankzij deze 'bypass' van de Waal is er bij hoogwater in de rivier extra waterberging, wat de veiligheid vergroot. Tevens leidt het tot een betere visstand in de Waal en tot betere omstandigheden voor de flora en fauna ter plekke. Ook heeft Rijkswaterstaat de bodem van de uiterwaarden verlaagd, om de waterstand permanent laag te houden. Verder ontstaat er een nieuw natuurgebied van 158 hectare met ooibos, poelen, grasland en ruigere gebieden. Voor het beheer zullen grote grazers worden ingezet. Het project komt medio 2019 gereed.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Deest (online te bestellen).

Links

- Dorpshuis: - Dorpshuis 't Trefpunt.

- Onderwijs: - "Basisschool 't Klòsterhûfke in Deest heeft de volgende kernwaarden: Welbevinden: vanuit veiligheid ontstaat zelfvertrouwen en competentiegevoel. Betrokkenheid: kinderen leren meer en beter als ze betrokken zijn. Optimale ontwikkeling: ’t Klòsterhûfke gaat voor een optimale ontwikkeling van de mogelijkheden van een kind, maar accepteert ook de grenzen hiervan. Respect: het is belangrijk om elkaar te waarderen, te stimuleren en te bekritiseren om er samen beter van te worden. Professionaliteit: de leerkracht is de spil in het onderwijsproces. Een blijvende ontwikkeling van zijn/haar professionaliteit is essentieel."

- Jeugd: - Scouting De Woutergroep in Deest is een kleine scoutingvereniging met 4 speltakken: Bevers (5-7 jaar), Welpen (7-11 jaar), Scouts (11-14 jaar) en Explorers (15-18 jaar).

- Muziek: - Slagwerkgroep Excelsior is ontstaan uit een samenwerking en vervolgens fusie tussen de toenmalige drumbands Excelsior Deest en Excelsior Horssen. Beide drumbands hadden reeds een lange geschiedenis. Echter door terugloop van het ledenaantal is destijds toenadering tot elkaar gezocht. Dit resulteerde uiteindelijk in een samenwerking en vervolgens samengaan. Sinds 2005 is de muzikale leiding in handen van instructeur John Derks. Onder zijn leiding is een stormachtige ontwikkeling in gang gezet. Elke donderdagavond wordt er hard en enthousiast gestudeerd aan een uitdagend repertoire.

Parallel hiermee verloopt de uitbreiding van het aanwezige instrumentarium. In de laatste jaren zijn onder meer een nieuwe concert bassdrum, een xylofoon, gong, nieuwe bongo's en een marimba aangeschaft. Daarnaast is de complete snaredrum-sectie, alsmede de tenordrum-sectie gereviseerd. De slagwerkgroep is inmiddels uitgegroeid tot een 18-koppige, jonge groep talentvolle slagwerkers. Allen zijn in het bezit van een of meerdere muziekdiploma's op zowel ongestemd als gestemd slagwerk. Nieuwe leden zijn altijd welkom. Ze bieden een allround slagwerkopleiding door professionele docenten. Een instrument leer je spelen door wekelijkse lessen, waarbij je het instrument te bruikleen krijgt. Ook worden er door het jaar heen verschillende leuke activiteiten georganiseerd.

- Sport: - Voetbalvereniging SCD '33.

- Overige verenigingen: - Oldtimer Bromfietsclub OBC Efkes Weg in Deest heeft ca. 80 leden. De club is bedoeld om lekker met elkaar te toeren, kennis en techniek te delen. Het mooie aan deze club is dat echt alle merken oldtimer brommers welkom zijn, en niet zoals bij vele clubs maar 1 of enkele merken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)